Prestigjozja italiane, “Il Fatto Quotidiano” ka botuar sot pjesën e dytë të reportazhit ku analizon ndërtimit të kullave dhe qindra kantiereve në Tiranë.

Me titullin: “Sistemi Tirana: beton, “ArchiArmy” dhe hotele gjigante’ shkrimi analizon sektorin që tërheq ekonominë: qindra kantiere, kulla dhe çmime të larta – është zhvillimi vertikal mbi të cilin “vigjilon” kryeministri Edi Rama.

Prej dy ditësh gazeta e njohur italiane  i ka kushtuar një reportazh të gjatë “boom”-it të ndërtimeve në Tiranë. Në fokus është vënë përfshirja edhe lidhja mes kryeministrit Edi Rama dhe arkitektit italian Stefano Boeri, emri i të cilit ka dalë së fundmi në një skandal me kryebashkiakun e Milanos.

Lexo pjesen e pare: Gradaçela bosh dhe beton/ ‘Il Fatto Quotidiano’: Kush po fiton nga modeli Rama-Boeri

Reportazhi i plote

Pemët në qendër të Tiranës ndërthuren me kantierët që rrethojnë sheshin Skënderbej, ku po ngrihen grataçela të reja. Kulla e Sahatit, dikur ndërtesa më e lartë e qytetit, sot shikon mbi një zonë këmbësorësh ku ndodhet xhamia e vjetër, mozaiku i madh i Muzeut Kombëtar, por edhe kulla gjigante e një hoteli dhe, pak më tutje, një godinë e re 85 metra e lartë në ndërtim: Skanderbeg Building, projektuar nga studioja holandeze MVRDV.

Është një pallat-skulpturë me formën e një fytyre.

«Parafiguron heroin kombëtar që i ka dhënë emrin sheshit – shpjegon një guidë turistike – por shumëkush thotë se aty ngjajnë tiparet e kryeministrit Edi Rama».

Zona e kantierëve është e gjerë. Mbi barrierat shfaqen renderat e Tiranës së së ardhmes, një qytet që do të zhvillohet në vertikale, siç parashikohet nga plani rregullues “Tirana 2030” i arkitektit Stefano Boeri.

Pak hapa më tej, një kantier tjetër: “Eyes of Tirana”, një kullë 31-katëshe, 130 metra e lartë, projektuar nga një studio daneze. Ndërtesa, e lidhur me selinë e Dhomës së Tregtisë, do të ketë hotel, pishinë, tarracë panoramike, dyqane dhe madje edhe kazino. Projekti ka hasur probleme me vëllime ndërtimi të padeklaruara.

“Shteti i ka shpronësuar disa prej këtyre zonave – ka deklaruar Rama – si pjesë e rikthimit nën kontroll të çdo metri katror abuziv”

Çmimet dhe tregu i pasurive të paluajtshme

“Deri në vitin 2018 – tregon Alba Kepi, korrespondente për mediat shqiptare – sheshi qendror nuk lejohej të prekej për shkak të vlerës së tij historike. Më pas, kufiri i mbrojtjes u ridizenjua nga qeveria dhe pranë sheshit filluan të ngrihen grataçela”.

Sot, një metër katror në këto pallate mund të kushtojë deri në 5.000 euro, çmime të përballueshme vetëm për kompani të mëdha ose hotele luksoze.

‘Nuk njoh asnjë njeri që jeton aty; – thotë një tregtar i zonës qendrore –. Njerëzit e zakonshëm jetojnë në pallatet e vjetra ose zhvendosen drejt lumit. Duken bosh.

Gazetarja ekonomike Ola Xama ka treguar se në vitin 2023 të paktën 51.129 banesa nga 292.000 të lidhura me shërbimin kombëtar të energjisë elektrike nuk kishin konsum. Që nga viti 2018, apartamentet e pabanuara janë triplikuar. Rama gjithmonë ka mohuar këto të dhëna.

Megjithatë, sektori i ndërtimit është bërë një nga motorët kryesorë të rritjes ekonomike të vendit, me mbi 3 miliardë euro investime vetëm gjatë dy viteve të fundit.

“Vetëm në Tiranë, në 7 vitet e fundit, janë dhënë leje ndërtimi për rreth 12 milionë metra katrorë sipërfaqe banimi e komerciale, një pjesë e madhe e të cilave në qendër të qytetit”.

Urbanisti Gentian Kaprata shpjegon: “Sot në Tiranë janë mbi 100 kantiere të hapura”  Kryeministri është në krye të Këshillit Kombëtar të Territorit, organi përgjegjës për projektet strategjike dhe për të gjitha ndërtesat mbi gjashtë kate.

Rama vlerëson arkitektët dhe ka kërkuar që ndërtesat e reja të firmosen nga studio me famë ndërkombëtare: italiane, holandeze, veriore.

«Arkitektët shqiptarë janë të përfshirë vetëm në mënyrë të pjesshme – thekson Doriana Musaj, pedagoge në Universitetin Polis –. Hotelet përfitojnë lehtësime fiskale dhe shpesh studiot vendase punojnë në partneritet me archistar të huaj».

Megjithatë, si gjithmonë ndodh me investime të mëdha, ato sjellin me vete rreziqe të mëdha.

Raporti i vitit 2022 i Drejtorisë së Përgjithshme për Parandalimin e Pastrimit të Parave e përmend sektorin e pasurive të paluajtshme si një ndër mjetet kryesore për pastrimin e kapitalit. Në raportin e vitit 2024 të AIF (Autoriteti i Informacionit Financiar), ndër shembujt e përmendur del përfshirja e një funksionari publik dhe e një subjekti kriminal në blerje-shitjet e pasurive të paluajtshme.

Në fakt, biznesi i ndërtimit mbetet shumë tërheqës për kapitalet me origjinë të dyshimtë.

“Kostoja e ndërtimit dhe e fuqisë punëtore arrin deri në 800 euro për metër katror, ndërsa vlera e shitjes mund të katërfishohet për shkak të pozicionit të favorshëm”, thuhet në raport.

Po si qëndron me vlerësimet se vetëm një e treta e kapitaleve vjen nga sektori bankar?

 “Agjencia Kundër Pastrimit të Parave në Shqipëri – thotë Rama – i njeh investitorët, bankat, markat ndërkombëtare të hotelerisë dhe klientët: të gjithë janë nën dritën e diellit si blerës të hapësirave”.

Për kryeministrin, në fakt, “ka paragjykime dhe akuza që prekin sferën penale (pa u bazuar në fakte) e që rishfaqen sa herë flitet për ndryshimin historik të Tiranës ose të Shqipërisë”, si edhe “kur kthehemi të diskutojmë për anëtarët më të mëdhenj të asaj që ai e quan ‘Albanian ArchArmy’”.

As transformimi i Tiranës dhe i Shqipërisë, thotë ai, as arkitektët që kontribuojnë në të “nuk mund të trajtohen duke nisur nga formula të paqarta e të paprovuara”.

Të dhënat, megjithatë, nuk janë aq të qarta.

‘Ekziston, për shembull, fenomeni i shitjes me leasing – shpjegon Kaprata –. Një ndërtues paguan furnizuesit dhe nënkontraktorët me sipërfaqe të ndërtuara në këmbim të punës. Në regjistrat shtetërorë ky stok konsiderohet i shitur, por në të vërtetë nuk është. Një apartament është i banuar dhe 19 të tjerë janë bosh’, shton ai.

 “Ky është një model i keq – Milano – përfundon Alba Kepi –. Nëse në Milano hapësira urbane pasqyron zemrën e saj ekonomike dhe financiare, nuk mund të thuhet e njëjta gjë për Tiranën, ku popullsia po pakësohet dhe po varfërohet. As turizmi nuk mund të justifikojë këtë flluskë rezidenciale dhe fshirjen e historisë sonë”. / Përktheu Alba Kepi për Syri.net/