Mentor Latifi u largua si adoleshent nga Ballkani, sot është ambasadori i Kosovës në Bernë.

Mentor Latifi është një ambasador i pazakontë në Zvicër. Ai ka pasaportë zvicerane dhe flet për mrekulli dialektin zviceran të gjermanishtes. E njeh mirë vendin dhe njerëzit dhe ka zgjedhur me vetëdije të ndërtojë jetën në Zvicër që njëzet vjet më parë. Që nga viti 2024 është kthyer në Bernë si ambasadori i katërt i Republikës së Kosovës.

Në murin e zyrës së tij është një fanellë futbolli e kornizuar, e nënshkruar nga Xherdan Shaqiri. Latifi buzëqesh kur i përmendet ylli shumëvjeçar i kombëtares zvicerane. “Ai është një nga ambasadorët më të rëndësishëm të vendit tonë. Ai lidhet me të dy vendet dhe është një talent i madh.” Ashtu si Shaqiri, edhe Latifi u largua si refugjat bashkë me familjen në vitet ’90 për në Zvicër.

Në atë kohë, situata në atdhe ishte përkeqësuar shumë. Serbia dëboi shqiptarët: ata u dëbuan nga pothuajse të gjitha institucionet dhe shkollat u mbyllën. Familja Latifi kërkoi azil në Aargau. “Isha adoleshent dhe për mua ishte jashtëzakonisht e vështirë,” kujton Mentor Latifi. Thotë se kishte lutur prindërit ta linin të kthehej vetëm në shtëpi. Pak më vonë u ul në një shkollë kantonale, ku filloi të mësonte gjermanisht nga e para. Situatën e vendit të tij, 1800 kilometra larg, nuk e kishte harruar kurrë.

Në atë kohë, babai i tij themeloi degën zvicerane të Lidhjes Demokratike të Kosovës, partia e parë jo-komuniste pas ndryshimeve. Ata organizuan rezistencën paqësore në Kosovë. Shumë të moshuar në mërgatë ende e njohin babanë e tij, thotë Latifi. “Ai asokohe ishte si ambasador, organizonte ngjarje dhe mobilizonte njerëzit për vendin.” Edhe Latifi vetë u lidh shpejt me shqiptarët e Kosovës në Zvicër, jo së paku falë babait.

Në fund të viteve ’90, kur Latifi studionte ekonomi në Bazel, Kosova përjetoi periudhën më të errët të historisë së saj të re. Gati gjysma e popullsisë u dëbua nga regjimi i Sllobodan Millosheviqit. Zvicra u përball me një valë të madhe refugjatësh. Latifi punonte gjatë studimeve si përkthyes në qendrën e pranimit në Bazel.

Aty u njoh nga afër me historitë e bashkatdhetarëve: “Për mua, ishte përmbushëse, ndihesha i dobishëm.” Kujton një grua të traumatizuar që i rrëfeu sesi ishte dhunuar. Një prift e kishte ndihmuar të largohej nga vendi. Fati i saj e preku thellë. Por nëpunësja e migracionit nuk u tregua e prekur: “A keni diçka tjetër?”, e kishte pyetur ajo. Kërkesa e saj për azil u pranua më vonë.

Lufta bashkoi popullin e Kosovës në një mënyrë që të tjerët vështirë se mund ta kuptojnë, thotë Latifi. “Po, ishte keq. Por shumë nga ata që sot kthehen pas, shohin edhe anë pozitive.” Solidariteti, vullneti për të mbijetuar, shpresa, ai nuk e humbi kurrë. Gjithmonë besoi se gjithçka do të përfundonte mirë dhe se vendi i tij do të fitonte lirinë.

Sot, Latifi sheh shumë paralelizma me Ukrainën. “Ne shqiptarët e Kosovës admirojmë guximin dhe trimërinë e ukrainasve,” thotë ai. Sepse ata e dinë çfarë do të thotë të luftosh për vendin tënd. Për të, është e qartë: Evropa duhet të bëjë më shumë. Ukraina nuk kërkon shumë, thekson ai: “Ata nuk duan ushtarë të huaj që të luftojnë për ta, por vetëm armë që të mbrojnë veten.” Vendi nuk e ka zgjedhur luftën, andaj ka nevojë për një përgjigje të fortë evropiane, ashtu si në vitin 1999 kur ndërhyri NATO për të parandaluar gjenocidin në Kosovë. “Disa diktatorë kuptojnë vetëm gjuhën e forcës,” thekson Latifi.

Në vitin 2003, ai dhe familja morën pasaportën zvicerane. Për të, ishte një hap i natyrshëm, jo kundër Kosovës, por për Zvicrën. “Nuk mund të mbetesh gjithmonë refugjat,” thotë ai. Gjatë pushimeve, udhëtonte gjithmonë drejt atdheut. Veçanërisht i rëndësishëm për të ishte kryeqyteti, Prishtina. Edhe pse nuk ka qenë kurrë një qytet shumë i bukur, Prishtina ishte gjithmonë plot energji. Zvicra funksionon ndryshe: “Aty njerëzit kanë kohë të ndërtojnë gjithçka në mënyrë perfekte, në detaje të vogla, si me copa lego. Kosova është improvizim, pas së cilës qëndron vullneti i secilit për të ecur përpara.”

Latifi shfrytëzonte çdo verë për të udhëtuar drejt Kosovës. Pikërisht atje u njoh dhe u dashurua me gruan e tij të sotme. Pa u menduar gjatë, dha dorëheqje nga banesa dhe puna në Bazel, dhe u shpërngul në Prishtinë. Fillimisht punoi për një bankë kosovare, pastaj për Roche Kosova që sapo ishte themeluar. “Çdo migrant mendon një ditë të kthehet në atdhe. Për mua, ai moment erdhi kur u dashurova me gruan time.” Që ai nuk deshi të ndërtonte karrierë në Zvicër, asnjëherë nuk u kuptua nga të tjerët, as nga rrethi i tij privat. Pozicioni në Roche në Prishtinë ishte fat i madh për të. “Dy botët e mia u bashkuan.” Zvicra ishte kthyer në destinacion pushimesh dhe dukej se do të mbetej e tillë.

Gati dy dekada më vonë, Latifi ishte ulur për kafe me një të njohur, i cili punonte në zyrën e presidentes dhe kërkonte pasardhës për postin e ambasadorit në Bernë. Për të, Latifi ishte kandidati ideal. Por Latifi hezitonte. “Nuk isha i sigurt nëse doja të merrja këtë përgjegjësi. Isha i lumtur me jetën time.” Ndërkohë kishte tre vajza dhe kujtonte mirë mallin për atdheun kur ishte adoleshent. Por familja ra dakord dhe ata zhvendosën qendrën e jetës së tyre për katër vjet në Bernë.

Si ambasador, ai e sheh detyrën kryesore të tij që ta bëjë Kosovën tërheqëse për kompanitë zvicerane si vend prodhimi. Që nga janari, ekziston një marrëveshje e tregtisë së lirë me vendet e EFTA-s, ku bën pjesë edhe Zvicra. Latifi mbështetet edhe në një rrjet të gjerë: shqiptarët e Kosovës menaxhojnë mbi 6000 ndërmarrje në Zvicër. Në tërësi, diaspora është një shtyllë e rëndësishme për këtë shtet të vogël të Ballkanit, i cili shpalli pavarësinë në vitin 2008. “Kam mbi 200,000 bashkëatdhetarë këtu, të interesuar të bëjnë diçka për vendin e tyre.”

Në maj, presidentja e Kosovës, Vjosa Osmani-Sadriu, u prit për herë të parë në një vizitë shtetërore në Zvicër. Një akt simbolik me peshë të madhe, thekson Latifi. “Diaspora u mblodh në Bundesplatz. Të gjithë i falënderuan presidentes federale Karin Keller-Sutter për mundësinë që iu dha.” Lidhja mes dy kombeve ndihet edhe në Kosovë: “Tani, kur dikush martohet atje, shpesh ka edhe zviceranë që marrin pjesë.”

Për pushimet verore, Latifi gjithmonë kthehet me familjen në Ballkan. Pas katër vjetësh në postin e ambasadorit në Bernë, është i bindur: “E shoh veten që sërish do të kthehem në Kosovë.”

*Ky është një përkthim jozyrtar i plotë i artikullit. Versionin origjinal mund ta lexoni në këtë link: https://www.nzz.ch/…/der-schweizer-aus-pristina-wie-aus…