Burimi : Appleton Post Crescent, e enjte, 5 qershor 1930, faqe n°5

Fotografi : Kthimi nga ekspedita — Fjetja me gruan, nënën dhe tre fëmijët e një princi malsor shqiptar (poshtë djathtas) ishte vetëm një nga përvojat e zonjës C. S. Coon (majtas) kur ajo shkoi në një ekspeditë me burrin e saj shkencëtar (djathtas lart).

Nga Aurenc Bebja*, Francë –  12 Janar 2025

“Appleton Post Crescent” ka botuar, të enjten e 5 qershorit 1930, në faqen n°5, një shkrim rreth udhëtimit antropoligjik të shkencëtarit amerikan Carleton Stevens Coon dhe gruas së tij asokohe në malet e Shqipërisë, të cilin, Aurenc Bebja, nëpërmjet Blogut “Dars (Klos), Mat – Albania”, e ka sjellë për publikun shqiptar :

Çfarë po mësojnë shkencëtarët

Shkencëtari dhe gruaja e tij “për gjueti kokash” në fiset shqiptare

Çifti gjen shumë sensacione mes malësorëve që luftojnë

Nga Howard W. Blakeslee

(Redaktori Shkencës i Associated Press)

Kembrixh, Mass. — (AP) — Studiuesit që kërkojnë aventura e gjejnë atë në një fushë befasuese, antropologjinë, studimin e mbetjeve historike, dikur të thara nga pluhuri.

Antropologjia nuk është më e zbutur.

Ajo i dërgon të rinjtë në shkretëtirat e xhunglave, fushat e akullit polare, në linjat midis luftëtarëve të fiseve dhe mes malësorëve që grinden. Ajo studion njerëzit e gjallë, dhe zakonisht llojet më luftarake.

Një udhëtim i tillë antropologjik sapo ka përfunduar në malet e Shqipërisë nga Dr. C. S Coon i muzeut Peabody, universiteti i Harvardit, gruaja e tij dhe Frederick Farnsworth.

Një nga mikpritësit e tyre shqiptarë, kryetar i fisit të Dibrës, duke mësuar se antropologu dinte të gjuante, e futi në një lojë me armë. Ai bërtiste :

“Rroftë Amerika”.

Coon më pas qëlloi një karikatore municioni përmes dritares. Duke bërë kështu, studiuesi amerikan do të bërtiste :

“Rroftë Shqipëria.”

Dhe bajraktari po zbraste një karikatore përmes dritares.

Kreu e ftoi ekspeditën të qëndronte gjashtë muaj dhe herët në mëngjes i solli kuajt e tyre të shaluar për t’u nisur. Ai kishte marrë fjalë brenda natës për një sulm të afërt. Më shumë se 15 burra u vranë në një grindje përpara se roja e Mbretit të vinte dhe të rivendoste qetësinë.

Zonja Coon i gjeti mikpritësit shqiptarë të kënaqur duke dredhur cigare dhe duke i hedhur ato tek ajo, duke grumbulluar deri në 15 ose 20 cigare përpara saj, të cilat pritej t’i pinte.

Një natë kur dy amerikanët ishin mysafirë të Princit të Mirditës, fisit më pak të aksesueshëm, e gjithë familja prej rreth 25 vetash këmbënguli që t’i shtronin asaj për të fjetur. Pastaj të gjithë, duke përfshirë edhe shërbëtorët, i dhanë dorën asaj duke i uruar një natë të mirë.

Në mesin e malësorëve katolikë, ekspedita u argëtua nëpër shtëpi, por tek myslimanët ata flinin në bujtina me një tezgjah (dhoma).

Këtu rreth 50 burra do të flinin në dysheme rreth tyre. Një natë, zonja Coon u zgjua nga një burrë që po priste dru zjarri pranë kokës së burrit të saj.

Çifti Coons mblodhi statistika rreth karakteristikave racore shqiptare, të cilat do të studiohen me qetësi në Harvard.

Ndihmë dhanë edhe xhandarët e caktuar nga qeveria shqiptare.

Nëse Dr. Coon donte të masë 20 burra të një lokaliteti të caktuar, xhandarët sillnin menjëherë 20, edhe pse disa prej tyre kishin dy ditë ecje për të arritur atje. Xhandarët janë burra të zgjedhur, vendas, oficerë anglezë. Që nga prezenca e tyre, banditët janë të rrallë.

Tashmë studimet tregojnë për një lidhje të pazakontë mes dorës së djathtë dhe të majtë dhe formave të kokës shqiptare.