VOAL

DY TREGIME nga Ramadan M. Pasmaçiu

October 21, 2022

NE KUJTIM TE SHKRIMTARIT RAMADAN M. PASMAÇIU
– Berat 26 shkurt 1938- 31 tetor 2021- Tiranë-

1-“…PERSONI NUK ËSHTË PARAQITUR!”

Sapo vura këmbën në PTT, më shpëtoi padashur një “uf!”. Në çast zbërtheva shpejt e si pakuptuar kopsat e këmishës. Me gjoksin hapur u drejtova në sportel.
– Shoqe, ju lutem, merreni këtë lajmthirrje!
Pas kësaj dy gishta me manikyr u zgjatën drejt fletushkës sime dhe, duke e mbërthyer si me pinca, e bënë të më zhdukej nga sytë.
… Pashë në sallë një vend të lirë te një stol, ku ishte ulur një grua plakë. U nisa ngadalë të ulesha atje… Plaka, sa më ndjeu pranë, thirri:
– Of, ç’plasa!
U çova menjëherë, sikur të më kishin pickuar.
“Çfarë plake!” – pëshpërita, tek u largova. – E bëri me qëllim. Ja, si qesh! Çudi e madhe!”
U mbështeta pas murit. Në krah kisha një xhaxho.
– Or, po, plasëm! Na u zu fryma. Ç’është kjo kështu! – shfryu plaku. Kujtova se ia shtova unë vapën. U largova edhe nga xhaxhoja. Prapë shkova te sporteli.
– Moj shoqe, më duket se po vonohet biseda ime!
– Ti, or shok, s’paske punë! – m’u përgjigj sportelistja. – Një më dy e kështu thënke! Prit, s’të pritet!?
Desha ta sqaroja. Me siguri po më ngatërronte me ndonjë tjetër. Vetë për herë të parë po i thoshja! Po ndërrova mendje. Ç’ta zgjasja!… Iu afrova dritares, po s’gjeta të lirë asnjë copëz parvaz. Shumë njerëz i kishin vënë gjoksin ajrit, që kërkonte të hynte me forcë nga jashtë. Bëra nja tre hapa djathtas. U gjenda pothuajse puqur me një moshatarin tim, që rrinte në kanatjere e me këmishën në dorën e majtë. Nuk di ç’dreq më shtyu dhe e pyeta:
– E, ke ndonjë çikë vapë?
– S’qenke në vete! – më tha.
– Pse!? – ia prita i habitur.
– Nuk shikon që jam bërë ujë?!
Ndërkohë nga altoparlanti u dëgjua:
– Azizi me Lushnjen, kabina 3!
Vrapova brenda.
– Alo!
M’u përgjigj një zë vajze.
– Kush je!?
– Asambleja.
– Alo! Cila Asamble!?
– Asambleja jote.
– Siii!?
– A-sam-ble-ja jooote! More vesh?
– Jo!
– Fillove nga shakatë tani?
Mendova: “Unë e kam në Lushnje një kushërirë me emrin Asamble. Mos vallë është ajo, që më flet?
Po edhe në është, nga i erdhi radha të dalë në telefon me mua, kur në shtëpinë time janë dy stane njerëz!?… Po, përse ngutem? A mund të më thotë kushërira “Asambleja jote”?
– Alo, dëgjo këtu!
– Fol!
– Ti kushërira ime je, fruta-zarzavateshitësja?
– Ore, ç’po flet! Ç’është kjo fruta-zarzavateshitëse, që më zë në gojë!? Apo do që të qaj?
Ndjeva se vajza e panjohur përplasi këmbët në kabinë dhe qau vërtet.
– Alo!
– Urdhëro! – u përgjigj si e trembur dhe duke psherëtirë. Mua më erdhi keq, ndaj ia ktheva butë:
– Pse qan, moj xhane, pse qan?
– Hajt, hajt, po do ta shikosh ti, do ta shikosh! – ma priti dhe u ngashërye. E, pra, me siguri ishim ngatërruar.
– Nga më flet ti? – e pyeta.
– Nga do ti të të flas, hë? Nga do?
– Moj Asamble, po nxehesh kot, më duket.
– Nexhip, shpirti im! – s’u kursye të më thoshte ajo. – Përse më mundon! Mos je zemëruar?
– Po ashtu thuaj, de, që do Nexhipin!
– Nexhipin, vetëm Nexhipin, sa të jetë jeta! E, a ta bëra qejfin tani? Thuamë, a më do sa të dua?
– Po unë s’jam Nexhipi, moj e bekuar!
– Ua! Po kush je ti, ore!?
– Azizi!
Ajo klithi me egërsi:
– S’njoh ndonjë Aziz unë! S’kam punë me ty! Hajt, ik që andej! Zhduku!
Dola nga kabina. Balli më ishte mbuluar nga djersë të ftohta. Faqet më qenë skuqur prush. M’u duk se ato të shara i kishin dëgjuar të gjithë sa qenë në sallë. Megjithatë, mora frymë thellë, si për t’u çliruar nga tërë ai mundim, dhe shkova e i thashë sportelistes së PPT- së:
– Ç’është kjo kështu! S’po marr vesh se ç’ndodh! Pa pyeteni njëherë centralisten, me kë më lidhi?
– Me atë që fole!
– Po s’fola gjë hiç. Nuk ishte personi që kam kërkuar.
Duke parë drejt në sy disa të tjerë, që ishin afruar pranë, tha me të rreptë:
– Ndenji në kabinë një orë biri i botës dhe thotë s’fola! Interesant! Çfarë njerëzish ka në këtë dynja! – Dhe, si u kthye nga unë, vazhdoi: – Mos dëshiron të flasësh edhe me ndonjë direkt, or xhan?
– Ju lutem, të sqarohemi më parë!
– Çdo gjë e sqaruar është. Në do të flasësh me ndonjë tjetër, siç të pyeta, thuaj e mos na mbaj me muhabet, se s’ta kemi ngenë! Nuk e shikon se ç’kallaballëk është!?
“Më zuri tani!” – mërmërita dhe prenotova edhe një bisedë të çastit.
Pra, m’u desh të paguaja përsëri. S’kisha rrugëdalje. Zura vend në prag të derës. Ndeza një cigare dhe fillova ta pija me nervozizëm.
– Me Asamblenë në Lushnje, kabina 4! – u dëgjua nga altoparlanti. Kaloi para meje me shpejtësi një djalosh kaçurrel e simpatik, që, siç dukej, nuk i kishte më shumë se 20 vjeç. Iu turra pas dhe e ndala, sa pa hyrë në kabinë.
– Më falni, – i thashë, – por ndoshta po më thërresin mua!
– Me Asamblenë!!!?
– Dua të them…
– S’kini ç’thoni! – vazhdoi me një ton të atillë, sikur të më kishte zënë me presh në dorë dhe shtrëngoi fort dorezën e derës së kabinës. – Është e qartë që…
– More ti, djalë! – ia preva fjalën.
– Më marrkeni për fëmijë, hë! Dhe u toroliskeni me mua, si ti e ajo! Po prit, prit pak aty, se ta rregulloj unë! – ma ktheu ashpër, pa respekt, dhe hyri me të shpejtë në kabinë.
“Ç’m’u desh që i fola! – u hëngra me vete. – Ja, hajde dhe merru me të tani! Të rri këtu, është rrezik të dalë e të rrihet me mua. Po, po. U pa puna. I kërcyen atij…”
Nisa të largohesha me çap të ngadaltë. Asgjë pse më merrte për ndonjë që i venë shtatë. Kryesore ishte të mos bëhej skandal. Forcën nuk do të tregoja unë mu në mes të PTT – së, se nuk isha kalama si ai. Punë e madhe pse s’po bisedoja dot me nënën asaj dite! Kishte ditë të tjera boll… Kur s’pata bërë dot tri hapa, ndjeva simpatikun të më thërriste:
– Ej, shoko, shoko!
U ktheva nga ai me mendjen top, që po të më qëllonte, do t’ia ndreqja samarin, se fundi i fundit, ç’e keqe e kishte gjetur prej meje!
– Si e keni emrin ju? – më pyeti.
– Emrin!?
– E, pra, emrin.
– Po ç’ju duhet emri im!?
– Jo, po desha të di mos jeni Azizi.
– Po, Azizi jam, dora vetë. Pse!?
– Shkoni shpejt në kabinë, se një grua po më fliste “Aziz, Aziz!”. Sabrije e quanin.
– Është nëna ime, or burrë i dheut! – iu përgjigja dhe vrapova.
– Alo!
– Urdhëro, nënë!
– Si je, or bir?
– Mirë, po ju andej, si jeni?
– Ç’të jemi! Na bëre me fjalë me një cucë këtu.
– Çfarë cuce, thua!?
– Eu! Ç’më pyet! Se mos e njihja unë. E pashë vetëm kur përplasi telefonin dhe kur doli nga kabina me lot në sy. Iu afrova, e shkreta, t’i qaja hallin, por e pësova si breshka te nallbani.
– Alo!
– Urdhëro!
– Pastaj?
– Na i paskësh dalë në telefon një bagabond e po tallej me të. E pyeta, m’u thaftë gjuha, se ç’qe ai maskara!? Një Aziz, Aziz, – më tha dhe prapë qau.
– Alo!
– I tregova për ty. I thashë të mos sëkëlldisej, se s’kam asi djali unë, po çoç do të ketë ndodhur!
Në mes të bisedës ndërhyri centralistja e krahut tim:
– Ti që flet me Lushnjen, minutat mbaruan!
– Po kur kaq shpejt, moj shoqe!?
– Doni ta shtyni bisedën edhe tri minuta?
– Dua.
… Kur mbarova, pashë se Nexhipi po hahej me sportelisten. E tërhoqa lehtas nga krahu.
– More ti, vëlla, – i fola, – nuk di në më more vesh! Unë atë çast sikur e ndjeva se do të ishte nëna ime, prandaj të dola para.
– Po, mor, byrazer, po; ajo u kuptua. Veç, më fal, se u nxitova ca!
– Ju lutem, ju mua!
Ai më buzëqeshi. Të dy iu afruam përsëri sportelistes.
I thashë asaj:
– Sa më duhet të paguaj akoma?
– Me kë fole ti?
– Me Lushnjen.
Ajo mori në dorë lapsin dhe vuri bllokun përpara. Sepse përplasi buzët, kaloi poshtë pështymën dhe më pyeti:
– Emrin e plotë mundësisht, që ta shënojmë në dëftesë, Nexhip kush?
Qesha paksa, siç qesh im bir kur i fërkoj kokën dhe iu përgjigja me njërën dorë në bel:
– Jo, Nexhip, Aziz! Nexhipi është ky! – Dhe i tregova kaçurrelin që ishte bërë tym.
– Mos më ngatërroni, ju lutem! Nga centrali kanë lajmëruar që Nexhipi duhet të paguajë, se ka folur gjashtë minuta, e jo Azizi. Më tepër s’di unë. Zgjidheni me njëri – tjetrin vetë!
Unë u gicilova. Nexhipi shqeu sytë.
– Kam folur gjashtë minuta!!? Ç’thua, moj shoqe! Unë s’kam folur fare!
– Këtu ka një keqkuptim! – ndërhyra, pasi u bëra serioz. – Më takon mua të paguaj! Sa bën biseda?
– Si kështu! – u habit sportelistja, duke më marrë të hollat.
Simpatiku kaçurrel u bë vrer.
– Merrni një herë centralin, po deshët! I thoni se Nexhipi me Lushnjën pret të flasë!
Shoqja e sportelit nuk e zgjati. Ngriti receptorin dhe, pasi bëri ç’i kërkuan, e uli përsëri. Por, ama, edhe në central u treguan tepër korrekt. Pa vonesë njoftuan në altoparlant:
– Nexhipi me Lushnjen të mos presë! Personi nuk është paraqitur!
……..

2. NË TREN

Me të hyrë në tren, vura re se në ndenjëset e radhës së tretë kishte një vend të lirë. U drejtova për atje me hap të shpejtë, se e di që shkathtësia nuk është kurrë e dëmshme.
– A mund të ulem? – pyeta një burrë rreth të dyzetave, me syze dielli e trup të bëshëm, dhe një djalosh kryekuq, që lexonte gazetën.
– Jo, nuk mund të ulesh, – m’u përgjigj me ngut djaloshi, – pasi, si të thuash, është i zënë, ose më qartë, i rezervuar.
Burri e pasoi në çast:
– Po, po. Kjo është katërcipërisht e vërtetë.
– Më falni! – mërmërita dhe u largova buzëvarur.
Sa pa hedhur ende tre hapa, ndjeva se dikush më kapi lehtë nga pas. U ktheva në çast. Ishte një djalë me xhaketë sport.
– Ulu këtu! – më tha. – Mos u vër mend atyre!
Pra, ai paskësh soditur tërë ç’më kishte ndodhur.
… Erdhi koha e nisjes. Jashtë filluan të fërshëllenin bilbilat e konduktorëve. Sakaq, treni bëri një kolpo të shkurtër e të shpejtë para – prapa dhe u vu në lëvizje.
– Ndize një! – më zgjati paqetën djali me xhaketën sport… E ndeza.
– Po ju e pini! – iu kthye të tjerëve, një çifti me stazh, që ndodhej pranë nesh tok me dy fëmijët. Burri e ndezi, kurse gruaja – jo.
– Ku shkoni kështu? – pyeta burrin, se nuk m’u duk tip i rëndë.
– Në Vlorë, tek djali i tezes së sime shoqeje, – m’u përgjigj. – Sot morëm pesëmbëdhjetëditëshin dhe themi ta kalojmë atje. Na ka marrë malli shumë për të. Kemi dy muaj pa vajtur, qysh në Vitin e Ri, se e kaluam së bashku.
– Posi, posi, na ka marrë malli shumë, – u hodh gruaja, – se edhe ai rrallë vjen tek ne në Tiranë, një herë a dy herë në mot. Vetëm sa për ndonjë drekë dhe, fësht, kërcet e ikën.
– S’ka faj, moj grua! Është me pesë kalamaj dhe bëhet merak për ‘ta.
– Po, mor, po, xhanëm, – ia priti burrit e shoqja, – veç edhe ky treni ka prishur ca punë. Arrin në kryeqytet i biri i botës, sillet nga sillet tërë ditën, e hop, në darkë kthehet në koliben e vet. Po sikur të mos e kishte trenin, hë, thuaj, kthehej dot? Jo. Prandaj, donte s’donte, do të mbetej një natë se s’bën nëpër farefis. Kështu që, ka prishur ca punë ky treni, ka prishur.
– Ashtu, ashtu, – shtoi i shoqi dhe u kthye nga ne. – Është xhevair njeri djali i tezes së gruas sime. Apo s’ka edhe goxha muhabet të ëmbël! Gjithë fisi e rrethi i krushqisë e do e s’e ndan nga goja. Dhe nuk e harrojnë kurrë. Ja, vjet në verë, për shembull, kur ishte koha e plazhit, dyzet vetë i qemë mbledhur në shtëpi. E besoni, apo s’e besoni?! Përse t’ju betohem? Vetëm të vegjël qenë bërë nja shtatëmbëdhjetë. Po… kemi kaluar mirë, ama.
– E ka edhe nusen të pritur, veç! – e ndërpreu burrin gruaja. – Nikoqire për kokë të nikoqires është Servetja. Na bënte ballë për bukuri të gjithëve sa ishim, me ngrënie e me pirje.
– Po, po, – kërceu burri. – Mëngjesi mëngjes. Dreka drekë, e darka darkë. Me të parë, me të dytë e me të tretë. Dhe çfarë gjellësh se! Të lëpije gishtat, për sytë e ballit! Di të kullandrisë nusja e Meleqit, s’është si gruaja ime, që më thotë gjithnjë pesë ditë përpara rrogës: “Mish mos prit më, se lekët u sosën!” Dhe më zë frymën me oriz e makarona!
– S’je i kënaqur prej meje ti?! Me televizor të bëra, me frigorifer po, me lavatriçe po. Ç’do më! Tani vetëm një qilim i trashë nga ata të Korçës na duhet për dhomën e pritjes. Kurse Meleqi vërtet e ka Serveten të mirë, por nga këto soje gjer sot ajo s’ka mundur të fusë dot brenda.
– Sa për atë ke hakë!
Djali me xhaketë sport nxori një libër dhe filloi të lexonte. Çifti, me ç’dukej, s’kishte ndër mend t’i jepte fund bisedës, që kishte nisur.
– Ti, mor qyq, akoma nuk ia di kimetin sat shoqeje! – foli gruaja si e vrarë në shpirt.
Në çast nga altoparlanti u përhap melodia e një kënge të bukur popullore.
– Ja, e sheh se si e kanë gratë? – m’u drejtua mua burri në konfidencë.
– Kjo këngë më pëlqen shumë, – i thashë, duke i treguar me gisht altoparlantin, sikur të mos e kisha dëgjuar pyetjen që më bëri.
– Fillove të ankohesh?! – iu kthye prapë atij e shoqja, me një ton sikur të ishin duke u grindur.
– Na jep edhe një cigare, byrazer! – i tha burri djalit me xhaketë sport. – Se kjo, më duket, po ia nis prapë avazit.
Djali ia dha cigaren pa e parë në sy. Burri filloi të tymoste. Gruaja të heshtte. Këngët në altoparlant vazhdonin. I transmetonte Radio – Tirana. Po më tërhiqnin mjaft. Por jo vetëm mua. Edhe çifti, që kishim pranë, sikur u ngroh prej këngëve. Dy fëmijët e tyre dëgjonin dhe përplasnin pëllëmbët.
Meloditë e Radio – Tiranës e arritën kulmin me këngën shkodrane “Bishtalecat palë mbi palë” Djali me xhaketë sport e vuri re gëzimin që më kishte përfshirë, ndaj nisi të më buzëqeshte. Kur, papritur, altoparlanti heshti.
– Defekt? – pyeta me shqetësim dhe pa e kuptuar se kë.
– Ku e gjeti tani! – përplasi shpinën e dorës së djathtë mbi pëllëmbën e së majtës mashkulli i çiftit.
– Hapeni, hapeni! – sekush thirri fort në drejtim të kabinës së konduktorëve. Altoparlanti prapë u gjallërua, veç jo me muzikë.
“Shoqe dhe shokë udhëtarë! – filloi të fliste përgjegjësja e trenit. – Në vagonin 73 është gjetur një person pa biletë. Me gjithë metodën e bindjes, që po përdor me të konduktorja përkatëse ai nuk po pranon të paguajë as gjobën dhe as biletën. Ne jemi të mendimit se personi në fjalë nuk i ka kuptuar si duhet rregullat e udhëtimit dhe nuk e njeh disiplinën proletare në punë. Prandaj pyesim:
1. – Po në ndërmarrje, vallë, kështu sillet ky person?
2. – Ç’bën kolektivi i tij punonjës për ta edukuar atë?
3. – Ç’qëndrim mban shoqëria për të mos e lejuar personin e lartpërmendur që të veprojë në këtë mënyrë?
4. – A mund të themi se ka ndërgjegje socialiste një person i tillë?…”
– Moj po mjaft e zgjate, se na iku muzika! – bërtiti burri i gruas.
– Le të paguajë biletën aty dhe jepini fund! – shtoi gruaja e burrit. Por fjalët e tyre nuk arritën në veshin e përgjegjëses së trenit, e cila ku ta dije se nga ç’kabinë po e mbante konferencën. Ndaj përsëri nisi avazin e Mukës:
– Shoqe dhe shokë udhëtarë! Tani ju drejtohemi juve:
1. – A është e rregullt të udhëtojë tjetri pa biletë?
– Nuk është e rregullt, nuk është, po vërini kapak, se mbaruan këngët! – sokëlliu një nga ata, që rrinin pas nesh. – Lidhe me Radio – Tiranën, ta hajë dreqi!
Çifti, me sa u duk, u mërzit më shumë. Burrë e grua filluan të këndonin së bashku “Hipi Xhikja në majë të murit”. Tashmë përzierë me zërat e tyre, dëgjohej përgjegjësja e trenit, e cila vazhdonte të përsëriste:
– Shoqe dhe shokë udhëtarë! Na vagonin 73 është gjetur një person pa biletë. Me gjithë metodën e bindjes…” etj. etj. “Ne jemi të mendimit se personi në fjalë…” etj. etj. “Prandaj pyesim:
1. – Po në ndërmarrje, vallë, kështu sillet ky person?” etj. etj.
Shoqe dhe shokë udhëtarë, ju ftojmë të jepni ndihmën tuaj, për të dënuar sjelljen e personit kundërvajtës!”
Aty për aty altoparlanti heshti.
– Të vete unë t’i them atij të paguajë? – i tha burri së shoqes.
– Rri, ore, në vend! Ç’të duhet ty?! – e ndali e shoqja, duke e ulur nga krahu. – Sa ka të tjerë këtu!
Ndërkohë kaloi para nesh një nga konduktoret.
– Si është puna me atë personin? – e pyeti me të shpejtë djali me xhaketë sport.
– Cilin person!? – u habit ajo.
– Atë, de, që s’pagon biletën…
-… Dhe gjobën, hë? – e ndërpreu konduktorja.
– Po!
– Nuk e di, për nder! – u përgjigj ajo dhe vazhdoi të ecte më tutje… S’kaluan as dy minuta dhe prej altoparlantit buçiti zëri i trashë i një plaku:
– Më thotë mendja që ky zabërhan të paguajë çfarë ka për të paguar dhe “stop!”
Pas tij u dëgjua një i ri:
– S’jam dakord që shoku të gjobitet. Gjoba më duket burokraci e trashëguar nga e kaluara. Ca më tepër kur ai po tregon qartë, se ka hipur në tren pa biletë, jo me qëllim mashtrimi.
– Unë them, – ia priti një tjetër, – që ky birçe të japë vetëm gjobën, pasi gjoba…
Diskutimet u ndërprenë papritur. Altoparlanti u mbyll. Kur ja, përgjegjësja e trenit njoftoi:
– Shoqe dhe shokë udhëtarë! Personi kundërvajtës u bind për fajin e vet. Ai pagoi menjëherë. Sugjerojmë ndërmarrjen ku punon… etj. etj. që të ketë parasysh se ky person nuk është njeri i pabindur.
Altoparlanti vazhdoi me këngën “Me gëzim po shkoj në punë!”
– Shiko, mor, shiko se çfarë këngësh paskësh pasur, kurse ajo shoqja na mori mendjen me… – më tha djali me xhaketën sport.
– Po, për sytë e ballit! – foli në vendin tim burri i gruas, duke u mbështetur në sup të së shoqes për të dremitur. Në çast folësi i Radio – Tiranës, si të donte t’i shkonte burrit pas oreksit, tha:
“Me kaq programi ynë me muzikë mbaroi.”
Djali me xhaketë sport psherëtiu i pakënaqur, nxori nga çanta numrin e fundit të revistës “Ylli” dhe filloi ta shfletonte. Pas një çikë pashë në këmbë pranë tij burrin me syze dielli e trup të bëshëm, pikërisht atë, tek qeshë drejtuar në fillim për vend, i cili pasi kapërceu pështymën, pyeti tërë mirësjellje:
– Në qoftë se nuk ju duhet më revista, a mund të ma jepni pak edhe mua?
– Me gjithë qejf, po nuk e kam lexuar ende as vetë. Tani sa e hapa. – ia priti djali me xhaketën sport.
– Po, po, – ndërhyra me të shpejtë. – Kjo është “katërcipërisht e vërtetë”.
Ai ktheu kokën nga unë, më pa ca si gjatë e, si më njohu, çoç mërmëriti nëpër dhëmbë në të larguar e sipër.
– Akoma s’na ka ardhur radha neve, që jemi këtu pranë, – foli vajza e tezes e Meleqit. – Dashka të na e marrë tjetri nga ana e anës! Interesant!
– Dua kukurec! – u hodh përpjetë, duke bërtitur me zë të lartë njëri prej fëmijëve të saj.
I ati e pa, picërroi sytë dhe iu kthye së shoqes:
– Mbyllua gojën të pjellëve të tu dhe lëna ta trembim pak gjumin!
Arritëm në Durrës. Treni ndali.
– Zbrit e bleju ndonjë send kalamajve! – i tha e shoqja të shoqit. Burri veshi pardesynë dhe zbriti. Unë dhe djali me xhaketë sport, i cili qenkësh beratas, nisëm të diskutonim mbi rrugët e kalimit të skuadrës së futbollit “Tomori” nga vendi i fundit i kategorisë së dytë në kampione të Republikës. Një mustaqelli, që pushonte duke pirë cigare pas supeve tona, na tha:
– Ç’vrisni kohën kot, byrazera! Vetëm kur të qethen viçat, bëhet ajo punë. “Tomori” ka marrë fund, që kur hëngri dru edhe nga “Tërbuni”.
S’arritëm t’i jepnim përgjigje, se na e tërhoqi vëmendjen bashkëudhëtari ynë, burri i gruas, i cili erdhi me të shpejtë me ballin të djersitur e duke iu mbajtur fryma:
– Çohu! – i foli së shoqes si duke e urdhëruar.
– Ç’ndodhi?! – e pyeti ajo e trembur.
– Asgjë, asgjë. Meleqi është në trenin që po këmbehet. Po vjen tek ne në Tiranë tok me Serveten e me kalamajtë. Më tha se do ta vizitoka gruan te një doktor i zoti dhe, me këtë rast, do të qëndroka ca ditë andej nga ne.
– Pse nuk thua që…
– Lëri ato, po hajde, se po na merr treni me vete! A nuk e dëgjon sirenën?
Vërtet sirena po ushtonte. Gruaja u skuq. Mblodhi buzët dhe u ngrit me përtesë.
– Ky treni ka prishur ca punë, s’them keq unë. S’guxon tjetri të marrë një udhë, se “bëlldum!” i pëllcet soji e sorrollopi në shtëpi papritur e pakujtuar! – tha me nevrik të papërmbajtur. Fëmijët e saj filluan të thërrisnin të gëzuar e me zë të fuqishëm, duke rrahur shuplakat:
– Xhaxhi Meleqi, xhaxhi Meleqi, hye, hye!
– Plaç, more, se na muartë mendjen! – u bërtiti e ëma, dhe i qëlloi nëpër duar. I shoqi mori dy valixhet, na përshëndeti vetëm me kokë me një shprehje sikur donte të na thoshte “Ç’të bësh, kështu e ka jeta!” dhe çau përpara. E shoqja e qortoi nga pas, pa dashur t’ia dinte fare në e dëgjonte kush:
– Ngadalë, or ti, ngadalë! Ç’nget ashtu zdrënkthi, se na vdiqe!
– Po ikën treni, të thashë, po ikën treni!
– E po, le të ikë, de! Sikur u ftoh pilafi dhe i ngriu dhjamët! – u nxeh gruaja në të zbritur e sipër.
Djali me xhaketën sport u ul lirshëm në sedilje, si i çliruar prej një mundimi të madh, dhe qeshi sa mundi.
Tiranë 1974

Derguar për botim
nga Agim Xh. Dëshnica.

twitter
Follow
facebook
linkedin

Fjalë kyçe: Ramadan M. Pasmaçiu

Komentet

Cancel reply

Lajme të ngjashëm

Më 16 qershor 1313 shkrimtari Giovanni Boccaccio, eksponent i rëndësishëm i humanizmit dhe Rilindjes

Giovanni Boccaccio (sqt. Xhovani Bokaço) (1313– 21 dhjetor 1375) qe një shkrimtar dhe poet italian, mik i Petrarkës, dhe eksponent i rëndësishëm i humanizmit dhe Rilindjes. Shkroi një numër të rëndësishëm veprash, ku përfshihet Dekameronin dhe De mulieribus claris. Shkroi në italishten popullore dhe veçohet për dialogjet realiste të cilat ndryshonin nga ata të shkrimtarëve mesjetar, të cilët zakonisht ndiqnin modele skematike për karakteret dhe subjektin.

I njohur si il Certaldese, Giovanni Boccaccio qe një nga shkrimtarët më të mëdhenj të shekullit të XIV: i cili me Dekameronin e tij, që u përkthye menjëherë në shumë gjuhë, u bë i njohur dhe vlerësuar në nivel europian (dhe botëror më pas)[4], aq sa, për shembull, ndikoi edhe letërsinë angleze, me Geoffrey Chaucer-in.

Disa studiues (mes të cilëve Vittore Branca) e konsiderojnë si prozatorin më të madh europian që ka pasur një rol dominues në panoramën letrare të shekullit të XIV. Shkrimtar poliedrik dhe i zhdërvjellët, zotërues i një eksperimentalizmi të aftë të përfshinte tendenca dhe gjini të ndryshme letrare, duke i ngjizur në vepra origjinale, si dhe një nga pararendësit e humanizmit të nisur nga mësuesi dhe miku i tij, Françesko Petrarka, duke i vendosur bazat në Firence.

Së bashku me Petrarkën dhe Danten, bën pjesë në të ashtuquajturat «tre kurora» dhe, në shekullin e XVI, Pietro Bembo e konsideroi Boccaccio-n si modelin e përsosur të prozatorit[6]. Boccaccio qe një promotor i rëndësishëm i figurës dhe veprës së Dantes, duke kopjuar dorëshkrime të Komedisë Hyjnore, pikërisht nga ai të emërtuar hyjnore duke nisur kritikën dhe filologjinë danteske. Në shekullin e XX Boccaccio qe objek studimi kritiko-filologjik nga Vittore Branca dhe Giuseppe Billanovich dhe Dekameroni i tij, u kthye në film nga regjizori dhe shkrimtari Pier Paolo Pasolini.

Biografia

Fëmijëria fiorentine (1313-1327)

Giovanni Boccaccio lindi midis qershorit dhe korrikut të vitit 1313 nga një marrëdhënie jashtëmartesore e Boccaccino di Chellino-s, tregëtar fiorentin, me një grua të shtresës së ulët. Nuk dihet me siguri se cili ishte vendi i saktë i lindjes, midis Firences dhe Certaldo-s: Vittore Branca pohon se, kur Boccaccio firmos si Johannes de Certaldo, kjo tregon se Certaldo është vendlindja e familjes, por jo vendi fizik i lindjes. Fakti se ishte një fëmijë ilegjitim duhet të peshonte mjaft në psikën e Boccaccio-s, përderisa në veprat vulgare (dmth. në gjuhën italiane) ndërtoi një biografi mitike, të idealizuar, duke bërë të besohej se ishte i biri i një gruaje nga familja Capetingi, duke mar në këtë mënyrë spunto nga udhëtimet tregëtare që i ati bënte në Paris. I njohur që në moshë të vogël nga i ati, Giovanni u mirëprit, afër vitit 1320, në shtëpinë atërore që gjendej në lagjen e San Piero Maggiore-s. Falë gjendjes së mirë të të atit, mori mësimet e para pranë shkollës së Giovanni Mazzuoli da Strada, babai i Zanobi da Strada-s. Përgjatë rinisë, Boccaccio mësoi kështu bazat e gjuhës latine dhe artet liberale, përveç mësimit të Komedisë Hyjnore të Dante Alighierit, përderisa i ati ishte martuar me aristokraten Margherita de’ Mardoli, e afërme me familjen Portinari.

Adoleshenca napoletane (1327-1340)

Një mjedis kozmopolitan: formimi autodidakt

Por Boccaccino dëshironte që i biri të futej në profesionin e tregëtisë, sipas traditës familjare. Pasi i bëri një instruksion të vogël në Firence, në 1327 Boccaccino vendosi ta merte me vete në Napoli, qytet ku Boccaccino ishte agjent shkëmbimi i familjes Bardi. Boccaccio mbërriti kështu, katërmbëdhjetë vjeç, në një realitet tërësisht të ndryshëm nga ai i Firences: nëse Firence ishte një qytet komunal fortësisht provincial, nga ana tjetër Napoli ishte selia e një oborri mbretëror dhe kozmopolit, si ai i Anzhuinëve.

Mbreti Robert Anzhuin (1277-1343) qe thellësisht fetar si dhe jashtëzakonisht i kulturuar, madje i apasionuar pas kulturës aq sa të krijonte një bibliotekë mjaft të madhe, të drejtuar nga eruditi Paolo da Perugia. Bashkë me të shoqen Sancha d’Aragona (1285-1345), ai mbajti një oborr shkëlqyes, i fundit shkëlqim i madh i Napolit anzhuin para luftërave civile nën Giovanna-n e I.

I ati, Boccaccino e pa shpejt, me keqardhje, se i biri nuk ndihej rehat në zyrat e shkëmbimit monetar, dhe se preferonte ti kushtohej studimit të letërsisë. Për më tepër, pasi u përpoq ta shkëpuste nga këto prirje, tërësisht të huaja për tregëtinë, Boccaccino e regjistroi të birin për jurisprudencë në Universitetin e Napolit “Federico II”. Boccaccio ndoqi për dy vite (1330-1331) leksionet e poetit dhe juristit Cino da Pistoia, por në vend që të studionte me të të drejtën kishtare, parapëlqeu të ndiqte leksionet poetike që pistojezi jepte jashtë mjedisit akademik. Falë Cino-s, në fakt, Boccaccio u thellua në traditën stilnoviste të gjuhës vulgare, pasi vetë Cino qe në marrdhënie miqësore me të adhuruarin Dante. Për më tepër, Giovanni nisi të frekuentonte Oborrin Anzhuin (ku njohu, veç Paolo da Perugia-s, edhe Andalò del Negro-n) dhe të merrej me letërsi: shkruante si në latinisht ashtu dhe në italisht, duke hartuar vepra si Teseida, Filocolo, Filostrato dhe Caccia di Diana.

Një tjetër element i përdorur në arsimimin tipik të kohës isthte mësimi i disa nocioneve gramatikore dhe leksikale të gjuhës greke nëpërmjet murgut dhe teologut bizantin Barlaam di Seminara, i ardhur në Italinë e Jugut si ambasador për llogari të perandorit bizantin[22]. Rinia napoletane nuk u mjaftua vetëm te frekuentimi i mjediseve akademike dhe oborrtare: përrallat dhe aventurat e tregëtarëve që Boccaccio dëgjonte ndërsa punonte në bankën tregëtare do të ishin themelore për panoramën narrative që do të merrte jetë me Dekameronin.

Fiammetta

Në këtë pikë poeti, i bërë një autodidakt i ditur dhe entuziast, krijon mitin e tij letrar, sipas përvojës së traditës stilnoviste: Fiammetta, ndoshta Maria d’Aquino, bija ilegjitime e Robert Anzhuinit. Periudha napoletane përmbyllet papritur në vitin 1340 kur i ati e thërret në Firence për arsye të rrënimit ekonomik nga falimentimi i disa bankave ku kishte bërë investime të shumta[25].

Fillimi i periudhës së dytë fiorentine (1340-1350)

Rikthimi melankolik në Firence

Horizonti i Boccaccio-s, me rikthimin në Firence në fillim të viteve 1340, ndryshoi tërësisht nga këndvështrimi ekonomik dhe shoqëror. Duke e vuajtur jetën tepër të ngushtë dhe provinciale të Firences, do të kërkonte gjatë gjihtë jetës të kthehej në Napolin e dashur. Duke nisur që nga viti 1341 me realizimin e Epistola V adresuar mikut të vjetër Niccolò Acciaioli, tashmë komandant i përgjithshëm i Mbretërisë së Napolit. Megjithë këtë vuajtje emotive për braktisjen e qytetit të qeshur partenopeas, Boccaccio diti ndërkohë të perceptonte ngrohtësinë “mëmësore” të qytetit të tij të lindjes, tipik i kulturës mesjetare, duke kërkuar të fitonte zemrën e bashkëqytetarëve të tij nëpërmjet realizimit të Kommedisë së Nimfave fiorentine dhe Ninfale fiesolano. Megjithë sukseset letrare, gjendja ekonomike e Boccaccio-s nuk dha shenja përmirësimi, duke e detyruar letrarin e ri të largohej nga Firencia në përpjekje për të mar një pozicion në ndonjë oborr emilian.

Qëndrimi ravenas dhe forlez (1347-1348)

Midis viteve 1345 dhe 1346 Boccaccio qëndroi në Ravena, pranë oborrit të Ostasio-s së I da Polenta, ku u përpoq të merte ndonjë detyrë fitimprurëse dhe ku përfundoi vulgarizimin (dmth. përkthimin në gjuhën vulgare italiane) të dekës së tretë dhe të katërt të Ab Urbe Condita të Tit Livit, duke ja kushtuar zotërisë ravenas. Me të dështuar ky synim, në 1347 Boccaccio u trasferua në Forlì në oborrin e Francesco II Ordelaffi. Këtu frekuentoi poetët Nereo Morandi dhe Francesco Miletto de Rossi, i quajtur Checco, me të cilin mbajti pastaj korrespondenca si në latinisht ashtu edhe në gjuhën vulgare. Midis teksteve të kësaj periudhe, duhet përmendur egloga Faunus, ku Boccaccio-ja rievokon kalimin në Forlì të Luigjit I të Hungarisë (Titiro, në eglogë), të cilës i bashkohet edhe Francesco Ordelaffi (pikërisht Fauni), i drejtuar për në Napoli. Kompozimi pastaj përfshihet nga Boccaccio në përmbledhjen Buccolicum Carmen (1349-1367).

Murtaja dhe përfundimi i Dekameronit

Megjithë këto trasferime, Boccaccio-ja nuk arriti të fitonte pozicionin e dëshiruar dhe midis fundit të 1347 dhe fillimit të 1348, qe i detyruar të rikthehej në Firence. Por rikthimi i çertaldezit, koinçidoi me murtajën e tmerrshme që preku shumicën e popullsisë, duke shkaktuar vdekjen e shumë prej miqve dhe të afërmve të tij, midis të cilëve i ati dhe njerka. Por qe pikërisht gjatë epidemisë së tmerrshme që Boccaccio përpunoi atë që do të ishte baza narrative e novelistikës perëndimore, dmth. Dekameroni, që me gjasa e përfundoi në vitin 1351. Kjo epidemi i shërbeu Boccaccio-s si prolog moral i kryeveprës së tij letrare, duke përshkruar mjerimin moral dhe vdekjen që mbretëronin në shoqërinë njerëzore.

Vitet 1340 dhe admirimi për Petrarkën

Petrarka qe një figurë themelore për evolucionin intelektual të Boccaccio-s, duke e drejtuar atë drejt kuptimit të programit të tij revolucionar kulturor. Ai dëgjoi të flitej për Petrarkën që gjatë qëndrimit napoletan: falë të atit Dionigi da Borgo Sansepolcro (i ardhur në Napoli në 1338) dhe, ndoshta, nga Cino da Pistoia, Boccaccio mund të ketë patur dijeni rreth këtij të riu të talentuar që rrinte në Avinjon. I rikthyer në Firence, njohja me Sennuccio del Bene dhe admirues të tjerë fiorentinë (Lapo da Castiglionchio, Francesco Nelli, Bruno Casini, Zanobi da Strada dhe Mainardo Accursio) kontribuan në shpirtin e çertaldezit të forcohej ajo që në fillim ishte një vëmendje kureshtare, por që u shndërrua në një pasion të brendshëm për këtë njeri që, i drojtur, serioz dhe një poet i madh, do ta largonte Boccaccio-n nga gjendja e tij dekadente.

Në këtë dhjetëvjeçar Boccaccio realizoi disa kompozime që lartësonin figurën e Petrarkës: Mavortis Milex i vitit 1339, elozhe ndaj personit të Petrarkës, i aftë për ta shkëputur nga degradimi i tij moral; Notamentumi, i shkruar pas vitit 1341 me qëllim që të lartësonte Petrarkën si poetin e parë të kurorëzuar në Romë pas Publio Papinio Stazio-s, si Publio Virgjil Maroni i rimishëruar, si filozof moral njëlloj si Mark Tul Ciceroni dhe Lucio Anneo Seneca; dhe në fund De vita et moribus domini Francischi Petracchi, e shkruar para vitit 1350 dhe në gjurmët lartësuese të Notamentum-it, në një tentativë të mirëfilltë për «shenjtërimin» e aretinasit.Falë takimeve të tyre, Boccaccio mundi ti përmblidhte në “antologjinë petrarkeske” vargjet që Petrarka shkëmbente me dishepujt e tij, duke u përpjekur kështu të përvetësonte atë kulturë që çertaldezi e admironte aq shumë.

Takimi me Petrarkën më 1350

Takimi “fizik” me poetin e kurorëzuar mundi të ndodhte kur në rastin e Jubileut universal të Kishës Katolike të vitit 1350, u përpoq të linte Valchiusa-n, ku ishte strehuar për shkak të epidemisë së rëndë, për të shkuar në Romë. Përgjatë rrugëtimit, Petrarka, në një mendje me rrethin e miqve fiorentinë, vendosi të ndalonte për tre ditë në Firence për të lexuar dhe shpjeguar veprat e tij. Qe një moment me intensitet të jashtëzakonshëm: Lapo da Castiglionchio i dha Petrarkës Institutio oratoria të Marco Fabio Quintiliano-s, ndërsa Petrarka në vazhdim do tu dërgonte atyre Pro Archia poeta, e zbuluar disa vite më parë në Bibliotekën capitolare të Katedrales së Liezhit.

Konvertimi në humanizëm (1350-1355)

Nga viti 1350 dhe më tej lindi një raport i thellë mes Boccaccio-s dhe Petrarkës, që do të konkretizohej në takimet e viteve pasues, gjatë të cilëve ndodhi gradualisht, sipas një termi të sajuar nga filologu spanjoll Francisco Rico, “konvertimi” i Boccaccio-s në humanezmin në lindje e sipër. Boccaccio, që nga rinia e hershme në Napoli, kishte hyrë në kontakte me biblioteka të pasura, midis të cilave spikaste me siguri ajo e manastirit të Montecassino-s, ku ishin ruajtur dorëshkrime të shumta autorësh pothuaj të panjohur për pjesën tjetër të Evropës perëndimore: midis këtyre, Apuleio, Publio Ovidio Nasone, Mark Valer Marciali dhe Mark Terenc Varroni.

Por deri në takimin me Petrarkën, Boccaccio vazhdoi ti shikonte klasikët në optikën e shpëtimit kristian, të deformuar në raport me mesazhin e tyre origjinal dhe të tëhuajsuar nga konteksti në të cilin u kompozuan. Takimet e ndryshme me poetin, të realizuara në mënyrë konstante nëpërmjet një letërkëmbimi të dendur dhe frekuentimi ngulmues i para-humanistëve të tjerë, i lejuan Boccaccio-s ta tejkalonte mentalitetin mesjetar dhe të përqafonte mentalitetin humanist në lindje e sipër.

Në harkun e një pesëvjeçari Boccaccio mundi ti afrohej mentalitetit të atij që do të bëhej praeceptor-i i tij, duke konstatuar indiferencën që ata ushqenin për Danten dhe shpirti ngulmues prej kozmopolitani e shtyn poetin aretinas të refuzonte ftesën e Republikës fiorentine për të marr rolin e docentit në Universitetin e sapolindur Studium (Universita degli Studi di Firence) të Firences, por në vitin 1353, të pranonte ftesën e Giovanni II Visconti, armikut kryesor të fiorentinëve.

Me tu tejkaluar kriza e marrdhënieve për reflektimin e Petrarkës, Boccaccio i rinisi përsëri marrdhëniet kulturore me rrethin e miqve fiorentinë, duke arritur në pjekurinë e mentalitetit humanist kur “çertaldezi”, në 1355, i dha mikut dy dorëshkrime të çmuara: një nga Enarrationes in Psalmos të Shën Agustinit, të cilës i pasoi ajo e De Lingua Latina e eruditit roman Mark Terenc Varroni dhe gjithë Pro Cluentio e Mark Tul Ciceroni.

Vitet e angazhimit (1350-1365)

Midis detyrave publike dhe problemeve private

Ndërsa Boccaccio konsolidonte miqësinë me Petrarkën, nisi të angazhohej në përfaqësime diplomatike nga Signoria, e ndërgjegjshme për cilësitë retorike të “çertaldezit”. Që midis gushtit dhe shtatorit të vitit 1350, për shembull, Boccaccio u dërgua në Ravenë për ti sjellë Antonia Alighierit, të bijës së Dantes, 10 fiorinë të artë në emër të kapitenëve të kishës së Orsanmichele-s, gjatë të cilës me gjasa do të ketë mbledhur informacione rreth poetit të dashur dhe do të ketë njohur mikun e Petrarkës, rektorin Donato Albanzani. Më 1351, Signoria e ngarkoi përsëri Boccaccio-n për një mision të trefishtë: të bindëte Petrarkën, që ndërkohë gjendej në Padova, të vendosej në Firence për të dhënë mësim në të porsalindurin Studium (takimet mes të dyve u zhvilluan në mars); të firmoste me Ludvikun V të Bavarisë, markez i Brandeburgut, një aleancë kundër synimeve ekspansioniste të Giovanni Visconti-t (dhjetor 1351 – janar 1352); dhe në fund, pasi u emërua një nga thesar-mbajtësit e Republikës (Camerlenghi della Repubblica), ajo që të bindëte Giovanna-n I të Napolit të linte Prato-n nën juridiksionin fiorentin.

Megjithë dështimin e tratativave me Petrarkën, Signoria i rinovoi Boccaccio-s besimin e saj, duke e dërguar në Avinjon pranë Inoçentit të VI (maj-qershor 1354) dhe, në 1359, në Milano pranë zotërisë së ri të Milanos, Bernabò Visconti, qytet në të cilin Boccaccio ndaloi për të vizituar Petrarkën, shtëpia e të cilit gjendej pranë në Bazilikës së Sant’Ambrogio-s.

Kjo dekadë me aktivitet të dendur politik u karakterizua edhe nga disa çështje të dhimbshme personale: në 1355 i vdiq vajza biologjike, Violante (Boccaccio, në një datë të pa saktësuar, bëri betimin për tu bërë klerik, siç dëshmohet në një bamirësi të vitit 1360); në të njëjtin vit, shkrimtari provoi hidhërimin dhe inatin që nuk u ndihmua nga miku i fuqishëm Niccolò Acciaiuoli në marjen e një posti në oborrin e Giovanna-s I të Napolit. Por në vitin 1355 pa edhe një sukses të vogël financiar nga ana e çertaldezit, pasi disa tregëti të ndërmarra nga ai me qytetin e Alghero-s i sollën ato burime për të cilat do të tregonte se i dispononte në vitet pasuese, të karakterizuara nga vështirësi të ndryshme ekonomike.

Rënia e përkohshme në fatkeqësi

Viti 1360 shënoi një kthesë në jetën shoqërore të Boccaccio-s. Në atë vit, në fakt, gjatë zgjedhjeve të priorëve të Signorisë u zbulua një komplot në të cilin morën pjesë persona të afërt me vetë Boccaccio-n. Megjithëse qe i pa përfshirë në tentativën për grusht shteti, Boccaccio u pa me sy të keq nga ana e autoriteteve politike fiorentine, aq sa deri në 1365 nuk mori pjesë në misionet diplomatike apo detyra politike.

Në mesin e viteve pesëdhjetë, ndërsa përparonte në njohjen e metodologjisë së re humaniste, Boccaccio nisi të shkruant pesë vepra në gjuhën latine, fryt i studimit të vazhdueshëm mbi dorëshkrimet e klasikëve. Tre nga të cilët kanë një karakter erudit (Genealogie deorum gentilium, De Canaria dhe De montibus), ndërsa pjesa tjetër (De casibus virorum illustrium dhe De mulieribus claris) kanë një shije më të thjeshtë. Një nga meritat më të mëdha të Boccaccio-s për përhapjen e kulturës humaniste qe interesi i treguar përkundrejt murgut kalabrez Leonzio Pilato, njohës erudit i greqishtes antike për të cilën Petrarka i foli mikut fiorentin. Pasi mori nga Signoria fiorentine që Pilato të pritej në Studium (Università degli Studi di Firenze) si mësues i greqishtes antike, Boccaccio e priti murgun me shpenzimet e tija midis gushtit 1360 dhe vjeshtës së vitit 1362.

Bashkëjetesa me të nuk duhet të ketë qenë shumë e lehtë për shkak të karakterit të keq të Pilato-s[66], por në të njëjtën kohë doli i leverdisshëm për mësimin e greqishtes antike nga ana e çertaldezit. Në Firence Pilato përktheu pesë librat e parë të Iliadës dhe Odisenë (veç komentimit të Aristotelit dhe Euripidit[64]) dhe, me tu realizuar dy dorëshkrimet e të dy veprave, Boccaccio ia dërgoi Petrarkës (1365).

Periudha fiorentino-çertaldeze (1363-1375)

Periudha që shkon nga viti 1363 në vitin e vdekjes (1375) [68][69][70] quhet «periudha fiorentino-çertaldeze»: në fakt, autori i Dekameronit do të fillonte gjithmonë e më shumë të qëndronte në Certaldo, megjithëse autoritetet fiorentine kishin vendosur ta ri-integronin në zyrat publike, duke e dërguar si në të shkuarën në misione diplomatike[71].

Duke filluar nga viti 1363, në fakt, Boccaccio qëndroi për më shumë se dhjetë muaj në qytezën toskane, nga e cila lëvizi gjithmonë e më rrallë edhe për shkak të shëndetit të përkeqësuar (në vitet e fundit u prek nga cërma, nga zgjebia dhe nga hidropizia[72]). Udhëtimet e vetme që do të përmbushte do të ishin ata për të takuar Petrarkën, disa misione diplomatike për llogari të Firences, apo për të ri provuar fatin pranë Napolit të dashur. Veç rënies fizike, iu shtua edhe një gjendje ezaurimi psikologjik: në 1362 murgu çertozin (dhe më pas i lumturuar) Pietro Petroni[73] e kritikoi atë dhe Petrarkën se i dedikoheshin kënaqësive mondane si letërsia, kritika që e prekën thellësisht shpirtin e Boccaccio-s, sa ky mendoi edhe ti digjte librat e tij[74] dhe, pastaj, të hiqte dorë nga studimet duke ia shitur Petrarkës bibliotekën e tij.

Rehabilitimi publik

Në 1365, në fakt, Boccaccio u vendos në krye të një misioni diplomatik pranë oborrit papnor të Avinjonit. Në atë qytet çertaldezi duhej të tregonte besnikërinë e fiorentinëve ndaj papa Urbanit të V kundër ndërhyrjeve të perandorit Karli i IV i Bohemisë. Më 1367 Boccaccio shkoi në Romë për të uruar mirëseardhjen e papës në selinë e dioqezës së tij.

Rrethi i Santo Spirito-s dhe autoriteti i Boccaccio-s

Në vitet pasuese u pa gjithmonë e më shumë ngadalësia e udhëtimeve të Boccaccio-s: në 1368 takoi për herë të fundit mikun Petrarka, tashmë i stabilizuar në Arquà; midis vitit 1370 dhe vitit 1371 qe në Napoli, qyteti ku vendosi befasisht të mos kthehej më për shkak të moshës së thyer dhe shëndetit të keq.

Në vitet e fundit Kisha e Santo Spirito-s, me aneksin e manastirit agustinian qe vendi i takimit midis intelektualëve të ndryshëm të afërt me ndjeshmërinë humaniste. Strehoi edhe të ashtuquajturën «Parva libreria», dmth. tërësinë e librave që Boccaccio-ja i dhuroi Martino da Signa-s, në bazë të vullnetit të tij testamentar. Qëllimi kryesor i çertaldezit, në vitet e fundit të jetës, qe ai i përfundimit të veprave të tija latine dhe të forconte primatin e kulturës humaniste në Firence. Qe pikërisht në këta vite që Boccaccio, tashmë i admiruar nga elita kulturore italiane, mundi të krijonte një rreth besnikësh në Firence pranë konventit agustinian të Bazilikës së Santo Spirito-s[81]. Midis tyre përmenden Martino da Signa, Benvenuto da Imola dhe, mbi të gjitha, noteri dhe kancelari i ardhshëm i Republikës, Coluccio Salutati.

Vitet e fundit

Pllaka përkujtimore e varrit, realizuar mes fundit të shek. të XIX dhe fillimit të atij të XX, në nder të Boccaccio-s, në qendër të navatës së kishës së shënjtëve Jacopo dhe Filippo në Certaldo.

Përkrahë prodhimtarisë humaniste, Boccaccio vazhdoi të kultivonte dashurinë e tij për poezinë vulgare, veçanërisht për Danten. Nga ai, në fakt, redaktoi botimin e kritikës së veprave, duke bërë parathënien e Trattatello in Laude di Dante, i realizuar në dy versione në vitet pesëdhjetë dhe gjashtëdhjetë. Në 1370, për më tepër, traskriptoi një dorëshkrim të Dekameronit, të famshmin Hamilton 90 të zbuluar nga Vittore Branca. Megjithë sëmundjet gjithmonë e më të rënda, Boccacciò pranoi një detyrë të fundit nga Komuna e Firences, duke nisur një lexim publik të Komedisë Hyjnore danteske në Abacinë Fiorentine, të ndërprerë te Ferri – Kënga e XVII për shkak të një dobësie fizike.

Vdekja dhe varrimi

Muajt e fundit kaluan midis dhimbjeve fizike dhe dhimbjes për humbjen e Petrarkës, të vdekur midis 18 dhe korrikut të vitit 1374. Si dëshmi të kësaj dhimbjeje kemi Epistola XXIV adresuar dhëndërrit të Francescuolo da Brossano-s, të vdekur, ku poeti pohon miqësinë me poetin, ndjenjë që do të shtrihej edhe përtej vdekjes. Në fund, më 21 dhjetor 1375 Boccaccio dha frymën e fundit në shtëpinë e tij në Certaldo. U vajtua sinqerisht nga bashkëkohësit dhe dishepujt e tij (Franco Sacchetti, Coluccio Salutati) dhe nga miqtë e tij (Donato degli Albanzani, Francescuolo da Brossano, dhëndërr i Petrarkës), Boccaccio u varros me të gjitha nderimet në kishën e shenjtëve Jacopo dhe Filippo në Certaldo.

Në prodhimtarine e Boccaccio-s mund të dallohen veprat e rinisë, të pjekurisë dhe pleqërisë. Vepra e tij më e njohur është Dekameroni.

Dekameroni (1348-1353)

Kryevepra e Boccaccio-s ëshë Dekameroni, nëntitulli i të cilit është princi Galeotto (për të treguar funksionin që libri do të kishte si ndërmjetës midis të dashuruarve) dhe titulli i të cilit ësthë mar nga traktati Exameron i sant’Ambrogio-s[108]. Libri rrëfen për një grup të rinjësh (shtatë vajza dhe tre djem) që, gjatë epidemisë së murtajës së vitit 1348, të sapo takuar në Bazilikën e Santa Maria Novella-s, vendosin të strehohen në kodrat pranë Firences. Për dy javë «brigata e ndershme» ja kalon qetësisht me lojëra të ndryshme, në veçanti duke treguar me radhë novelat, të mbledhura në një kornizë narrative ku alternohen plane të ndryshme narrative: kjo i lejon Boccaccio-s të ndërhyjë qortueshëm në tematika të ndryshme të lidhura me disa novela që qarkullonin lirisht.

Emrat e dhjetë të rinjve protagonistë janë Fiammetta, Filomena, Emilia, Elissa, Lauretta, Neifile, Pampinea, Dioneo, Filostrato dhe Panfilo. Çdo ditë ka një mbret ose një mbretëreshë që vendos temën e novelave; por dy ditë, e para dhe e nënta, janë me temë të lirë. Rendi me të cilin tregohen novelat gjatë harkut të ditës nga secili prej të rinjve është plotësisht i rastësishëm, me përjashtim të Dioneo-s (emri i të cilit rrjedh nga Dione, nëna e Venusit), që zakonisht tregon i fundit dhe jo domosdoshmërisht mbi temën e zgjedhur nga mbreti apo mbretëresha e ditës, duke rezultuar kështu si një nga përjashtimet që Boccaccio fut në projektin e tij të përpiktë. Përkundrazi, vepra paraqet një larmi temash, mjedisesh, personazhesh dhe tonesh; mund të dallohen si qendrore temat e fatit, të gjenialitetit, të oborrtarisë dhe dashrisë.

Dekameroni është, sipas fjalëve të babait të historiografisë letrare italiane, Francesco De Sanctis, «Komedia tokësore»: në të Boccaccio tregon se dinte të pikturonte mjeshtërisht gjithë kodin etik të qenies humane, i detyruar të përballonte situata ku kërkohet gjenialitet për të tejkaluar vështirësitë e vendosura nga Fati. Te Boccaccio-ja, tashë është shkëputur plotësisht nga forcat mbinatyrore (si në rastin e Dantes, që reflekton mbi Fatin te Ferri – Kënga e VII), duke e lënë zhvillimin në dorë të protagonistit. Tregimi me tematik erotike ose sakrilegjale (si për shembull ato të lidhura me novelën e Ferondo-s në Purgator, ose të Masetto-s nga Lamporecchio) nuk janë gjykuar moralisht nga autori, që përkundrazi, vështron me shikim neutral sa mund të jetë e pasur dhe larmishme jeta njerëzore. Gjykimi akoma më i kuptueshëm në dritën e vlerave “laike” të sjella në rrëfim nga një eksponent i klasës tregëtare dhe borgjeze e ‘300-ës, për më tepër biri biologjik i njërit nga ata tregëtar që popullojnë këtë komedi njerëzore. (Wikipedia)

Qielli i poetit Skënder Rusi, ka disa ditë që iku atje…- Nga VISAR ZHITI

Kur një poet shkon në qiell, pasurohet qielli, – na vjen të themi, – dhe kur ai është mik, ti ndjen se krahërori të ngushtohet nga dhimbja e ikjes dhe i kthehesh poezisë së tij, që të qortosh ikjen, të vazhdosh ndërprerjen dhe kupton se tani ka filluar jeta e vërtetë e poezisë së tij, pra e poetit…

Gjëra të tilla kam menduar këto ditë, që nga fundi i majit, kur poeti i dashur Skënder Rusi zgjodhi të merrte rrugën e qiellit.

E di, ai shkonte herë pas here qiejve, merrte kaltërsi dhe dritë andej, re dhe shira dhe ylberë me poezinë e tij dhe, nëse këtë herë vendosi të mos kthehet, ndër librat e tij ai la copa jete, copa ëndrrash, udhëtime, mjafton t’i shfletojmë, aty do ta gjejmë, është më shumë se kudo, si në shtëpi, aq shpirtbukur…

Është një jetë e tërë që jemi miq, edhe pse bashkë kemi qënë shumë pak kohë, edhe larg, përveç viteve të studentit, kur u njohëm e rrinim çdo ditë, bisedonim, lexonim, shkruanim, shëtisnim, të dalldisur nga dashuritë…

Ishim me fat se na kapën fillimet e viteve ’70, fjala është për shekullin e kaluar, që do të quheshin si “vitet e liberalizmit” dhe më pas regjimi do të dënonte ata që i damkosi si ideatorë të tyre viteve, shkrimtarë, dramaturgë, edhe aktorë cirku, muzikantë, këngëtarë, piktorë, studentë, lexues, madje dhe librat vetë, jo vetem i ndalonin, por i riciklonte duke i kthyer prapë në letër në fabrikat qe ndërtuan kinezët. etj.

Gjithsesi ne na doli e drejta e studimit atëhere, jo në Universitetin e Tiranës, por në Institutin e lartë të Shkodrës, ku mundën të shkonin dhe nga ata me “biografi jo të mirë” siç quheshin familjet e atyre që nuk i donte regjimi.

Dhe kështu pata fatin të njihesha me Skënder Rusin. E kujtoj ashtu aq të çiltër, me sy të pastër dhe të vëmendshëm, flokët e drejtë dhe të zbërdhyltë mbi ballë, nga Korça jam, nga fshati Vishocicë, tha, emër i çuditshëm për studentët, kishte diçka eksituese, thoshim, edhe veshje, edhe… pra, Skënderi kishte arësye të ishte më eseniniani nga të gjithë ne. Secili nga brezi im e mendonte poetin rus e sovjetik, Eseninin-ikonë si më shumë të vetin, disa për lirikat aq kumbuese të dashurisë, disa për trishtimin dhe zhgënjimet, disa për vetëvrasjen dhe poezinë e fundit e shkruar me gjak… dhe donim të shkruanim si ai. Më të partishmit zgjidhnin Majakovskin. E përkthyer në shqip ky ishte dhe si një debat: me Kadarenë apo me Dritëronë. Po Fatos Arapi? Më i trishtuari. Ndërsa Lasgush Poradeci, liriku qiellor, komplotohej me heshtje, ai I përkiste kohës se mbretërisë, aq sa e dinin të vdekur, kur ai bënte të xhindosurit me atë kohë xhindësh socrealistë.

Që sa më tregoi poezitë e tij të para, Skënderi më shumë ua tregonte vajzave më duket, unë i pëlqeva shumë për ndjeshmërinë dhe kadencën, për metaforën me të thjeshtën, pa hermetizëm siç na pëlqente një pjese, Lorka psh, po edhe Eluari, etj, po i gjenim librat e tyre, fyteshin fshehurazi në shqip nga Prishtina, na jepnin pedagogët vetë në mirëbesim, më pas ktheu, po i gjenim dhe rusisht, Jevtushenkon e rrezikshëm apo Tomas Eliotin biblik, etj, do të na pëlqente të shkruanim me atë figuracion, edhe të shpërdredhur për të fshehur brenga, ide, pakënaqësi, pa qëllim dhe me qëllim, na ndodhte që të shkruanim dhe bashkarisht në të njëjtën fletë, duke ia kaluar njëri-tjetrit, Skënder Rusi, shoku tjetër po aq i dashur, Simon Vrusho, dhe unë. Vonë, pasi ndërroi regjimi, Skënderi do të fuste ndonjë gjë të tillë, kapriço me emrat tanë, në ndonjë një përmbledhjet me poezi të tij. Ndërkaq vetëm poeti Agim Spahiu, shok i ngushtë yni, arriti të botojë libër që student.

Kujtoj që profesor Hasan Leka na dha fshehurazi Skënderit dhe mua një libër me tanka japoneze, të poetit Isikava Takubok, që kishte jetuar sa Migjeni ynë, 27 vjeç dhe nga turberkulozi kishte ikur dhe ai. E përkthyem bashkë të gjithin nga rusishtja. Kur më arrestuan, ma përmendin dhe në akt-akuzë atë emër, “raketakja” – i thoshte prokurori, – c’të duhej ai ty, armik!”, – bërtiste, nejse erdhi dita që fletoret tona, që mundën të shpëtojnë, së voni, pas rënies së perandorisë komuniste, t’i botonim dhe si libra më vete.

Skënderin, mbas diplomimit, e çuan mësues fshatrave afër vendlindjes, arriti të botojë, po krijonte emër në lirikën e re, unë nuk do ta takoja dot më, ndarja u bë dramatike dhe e gjatë. Në në burg unë kërkoja të shihja shtypin letrat, aq sa mundej, doja të gjeja dhe emra shokësh, pra ishin dhe më ikte ankthi, kur lexoja poezi të tyre të botuara, e kuptoja censurimin, por gëzohesha që s’u kishte ndodhur gjë…

Malli për Skënderit do të ishte i gjithmontë. më vonë, do të merrja vesh se si do të specializohej në dramaturgji, për bibliotekat deri dhe kairo në Egjipt dhe do të ishte libretist në teatër, drejtor i bibliotekës së Korçës, qytetit të tij, siç do ta quante nëpër lirika, që do i kushtonte dhe një libër të veçantë dhe nuk do ta braktiste kurrë, as në kohët e ikjeve të mëdha.

I shkova atje ta takoj, në postdiktaturë, thoshim ne, s’kishte më Realizëm Socialist, por mbetjet ishin po aq të liga. Skënderi do të punonte me gazetën e parë demokratike të qyteti, edhe atë letrare, do të organizonte festivalin ndërkombëtar të poezisë “Netët Korçare”, do të më ftonte dhe mua të mbillja një pemë në kopshtin e festivalit, etj.

Do të njihesha me Zonjën e tij, fëmijët, me shumë gëzim fliste për djalin që studionte në Universitetin e Romës, në “La Sapienza” dhe shkruante tregime. Do të m:e jepte t:e gjith;e librat e tij me autograph, ishin bërë shumë, mbi 20. Gjithsesi Skënderi ishte vetëm poet. Dhe mua më mrekullonte, jo pa habi, që ai nuk ndryshoi fare deri në fund, po ajo poezi si tek të parat, po aq rinore, do të thosha, një permanencë sinqeriteti deri në mallëngjim, natyrisht që rafinohej, zgjeronte gamën e shqetësimeve, bashkë me entuziazmin dhe trishtimet, befasitë dhe zhgënjimet, por përherë i dashuruar…

Skenderi ishte lirik dhe poet i lirisë së brendshme, i dashurisë me sfond peizazhet, e pati të vështirë sigurisht si të gjithë, përveç të partishmëve dhe të patalentuarve. Herë here më dukej se donte te ishte ende si Esenini rural, por dhe si Jevtushenko – kyeqytetasi moskovit, por e kishte më të lehtë të bënte si Dritëroi devolli, korçar ishte dhe Koçi Petriti, që Skënderi i donte lirikat e tij,

Skënder Rusi i njohu mirë këta, poezitë e tyre, dukej sikur në atë rrugë po ecte, por më vete, i dalluar, I ngarkuar me barren e jetës së tij. Do të shkëlqente si yll i mbramë i lirikës korçare dhe jo vetëm, poet i Shqipërisë, aq i çiltër, me muzikë erërash, sy lulesh e flatrime orësh, – kështu kisha shkruar me mall për poezinë e tij, – por ai ka rëndësi se ruajti të bukurën jetësore si ndjesi, si formë, si fjalë.

Edhe vdekjes po i këndonte bukur…

Gjithë këto ditë kam menduar i dëshpëruar për ikjen e tij. Po doja ta shikoja dhe si shpëtim. Ajo e dridhura e tij prej parkinsonit, e dija që shkaqet janë neurodegjenerative, por i shikoja dhe si metaforë te ai, ndikim nga shqetësimet dhe faktorët mjedisorë, fërgëllonte koha në trupin e poetit…

Ndërkaq, teksa isha duke përgatitur diçka për në fb, pa m’i kërkuar kush, ca fjalë të thjeshta për Walt Witman-in në 205 vjetorin e lindjes së tij, poet që na rriti… mua, brezin tim, desha të them, kur lexoj, – shkruante i biri i Skenderit, Erisi, – që po atë ditë, në 31 maj, babai i tij, poeti dhe miku ynë, Skënderi, iku papritur në Qiell…

Ah, kishte zgjedhur të njëjtën ditë. Do jenë takuar patjetër shpirtrat e tyre mes reve sonte… – mendova përhumbshëm. Dhe u kujtova që librin e famshëm, “Fije bari” në shqip të Whitman-it e donim aq shumë, po që dhe libri i parë me poezi i Skënderit kishte bar në titull, “I njomë ishte bari”.

Dhe kur? Kur dhe Whitman-i si poet amerikan, “këngëtari i demokracisë”, ishte i ndaluar, aq më tepër që e kishte përkthyer një Skender tjetër, luftër i Spanjës, rebel, megjithatë atë libër për fatin tonë të mirë, e kishte shpëtuar titulli, “Fije bari”, e dinin libër agrokulturor, të paktën në Lushnjën time bujqësore, në vitrinën e librarisë ishte mes librave për grurin, si të rritim misrin, derrat, pambuku, etj, “Fije bari”.

Po libri hollak i Skenderit, kur çdo gjë atëhere botohej me heqje e cungime si kositje e vrazhdë bari, me shtesa politike si me arna thesi?

I them këto për të kujtuar dhe kutuar kohën, si na bëri dhe si e bëmë, ku Skënderi ia doli dhe sfidoi, njerëzor dhe shpirtbukur, bisedat me atë mund t’i vazhdojnë të gjithë ata e duan dhe ai i donte, jo vetëm me librat e tij, por dhe me të birin-shkrimtar, Eris Skënder Rusi dhe kjo mbetet ëndrra më e shtrenjtë e tij…

Shoh qiellin tani i mallëngjyer, shoh fytyrën e lirikut tim…

(Marrë nga ExLibris)

Tim eti, dy fjalë- Nga ERIS RUSI

Libri i fundit i babait tim, Skënder Rusit, titullohet “Dalëngadalë unë po bëhem ikje”. E zgjodhi vetë këtë titull, “Është poetik”, më thoshte, e kështu mbeti, deri në botim. Por poetët e dine kur është momenti të thonë gjëra që për njerëzit e zakonshëm janë ende të padeshifruara. Ditën e fundit të majit, 2024, siç kishte qejf ta quante babai im, bota e ndali rrotullimin e saj të zakonshëm për të. Poeti mbylli sytë e në buzë mbajti një buzëqeshje të padeshifrueshme, të qetë, të paqtë, sikur gjithçka e kishte një shpjegim, e qielli ja ku është, na pret të gjithëve. Një javë më vonë, në shtëpi ka një qetësi që të bën të rrish zgjuar. Të shohësh në errësirë, të dallosh dritën e dobët të hënës, që rrëshqet, e zbehtë, e tretur, mbi kopertinat e librave në bibliotekë.
Shtëpia e babait është e gjitha kështu: rafte librash, mobilje që mbajnë mbi vete tituj dhe botë të krijuara nga njerëz që kanë jetuar që nga fillimi i kohërave. Një pjesë të autorëve që kanë shkruar këta libra i kam njohur që në vogëlinë time. Dritëro Agollin, Moikom Zeqon, Petrit Rukën, Petraq Zoton, Demir Gjergjin, Simon Vrushon, Klito Fundon, Ylber Merdanin, Ali Bregun e sa e sa njerëz që dikur kanë ledhatuar flokët e mi të pabindur, më kanë përkëdhelur faqet fëminore, ashtu siç ledhatova e preka unë flokët e tim eti, fytyrën e tij në gjumin e thellë.
Pastaj janë librat e njerëzve që s’i kam njohur kurrë, por ishin emra që i maj përherë brenda vetes, si krijues i kanë dhënë kuptim jetës sime, që i kanë dhënë formë mendimit dhe mënyrës si mund të marrësh frymë në një botë që s’është asnjëherë si duket.
Më tej, janë librat e babait tim. Të radhitur, gjithandej. Kishte shumë qejf kur shkoja ta takoja në shtëpi, gjëja që bënte të parën, ishte të vraponte drejt bibliotekës, të merrte një nga librat e tij e të niste të më lexonte. Por edhe kur krijonte një poezi të re dhe e printonte në disa kopje njëherësh. Çdo anëtari të familjes i jepte nga një kopje, nuk pranonte që fleta të kalonte nga një dorë në tjetrën. E donte përshtypjen menjëherë, njëkohësisht. Dëgjonte, e lumturohej.
Të lumtur, babain tim, me një hije të pandashme prej vetes, me emrin Parkinson, që u shfaq 27 vite më parë dhe u shndërrua në shtjellën që gllabëronte çdo moment të bukur të tijin, e kam parë vetëm pranë poezisë dhe nënës sime.
Në shtëpinë tonë, në jetën tonë, në qytetin e Korçës, kudo ku takohej me njerëz, babai dhe nëna ime ishin një. Nuk e kuptoj dot, si ka mundësi që fati i njerëzve të lidhet aq fort, nga ajo që babai im e ka quajtur esencë të poezisë së tij: Dashuria. Një dashuri e pakufi, që sonte, me këtë dritë të verdhë hëne që lëpin në heshtjen e padurueshme të natës librat e renditur në rafte, më ngjan se e mbajti në jetë për gjithë këtë kohë tim atë dhe poezinë e tij.
Unë po fle në vendin ku deri dje i jepej gjumit dhe ëndrrave poeti. Është shtëpia ime e fëmijërisë. Do të rri këtu sa të jetë nevoja. Dhe e ruaj ende brenda vetes ndjesinë e këtij vendi që të ngjan i njohur së jashtmi e ti guxon e futesh, pa qenë i sigurt në duhet të trokasësh a jo, në ka njeri brenda a jo, në do gjesh dritë dhe ngrohtësi brenda a jo… E dikur doreza përkulej lehtë, dera shtyhej pa pengesë dhe e gjeje veten brenda, ku shihja dikë që më përngjante me kujtimin më të dashur të jetës, të cilit i buzëqeshja dhe ai ma kthente qeshjen.
Dikur, ama. Por që nga dita e fundit e majit të këtij viti, jo më. Kjo ka qenë bota e tij, E poetit Skënder Rusi, e unë gjendem në shtëpinë e babait tim, ku flinte dhe zgjohej njeriu. E ku tani do të flerë e do të zgjohet përgjithmonë poezia.

O bab’! – më vjen të thërras. Por hëna e verdheme, në qiell, më shpërqendron, ka hedhur dritën mbi kopertinën e librit “Dalëngadalë unë po bëhem ikje”! E njoh me detaje përmbajtjen e këtij libri. Gjergji dhe Eralda që më kërkonin të zgjidhja poezitë me babain, e im atë, që donte të nxitoja, sa më shpejt, libri të dilte sa më parë, të shpërndahej e të ribotohej përsëri. Në çdo poezi, më ngjan sikur im atë ka dashur të thotë diçka. Të tregojë që mishi dhe gjaku, janë asgjë pa shpirtin, pa atë esencë që do të mbetet e do të kthehet në qiell, edhe kur të mos jemi më. Akoma më tej, im atë zgjedh të thotë diçka me një tjetër poezi të tij: “Nuk dua të ik i zemëruar”. Dhe iku i qetë. Pa iu rënduar kujt. Me asnjë, në jetën e tij, që të mbante inat, apo të donte t’i bënte keq. Dhe qyteti i Korçës, miq, të afërm, lexues, erdhën dhe e nderuan me lule pa fund në homazhin solemn, një ditë pas vdekjes. Gjithçka ishte si e shkruar me dorë prej tij. Në fund, të gjithë rrotull autorit, me aktorët që recitonin poezi, me njerëzit që prekeshin dhe me zemrat që mbusheshin me frymë. E tillë është jeta. Di të emocionojë, nga artistët, edhe në vdekje.
Kishte atë mirësi në jetë, im atë, që e ka marrë me vete edhe në rrugëtimin e fundit të tij. E donte Korçën, njerëzit e këtij qyteti, lexuesit që mblidheshin e dëgjonin poezitë e tij. Shtëpia e babait tim ishte dhe do të mbetet poezia. Më kujtohet kur më tregonte botimin e librit të tij të parë, në vitin 1975, “I njomë ishte bari”, lirika. Kur mori vesh që më në fund, pas nëntë herë refuzimesh, libri i tij do të botohej, im atë shpërtheu në lot. E lotët ishin të mëdhenj, si kokrra breshëri, që binin mbi tavolinë. Binin lotë, breshër që bënin zhurmë. Qante poeti. Me ngashërimë.
Sot, gjysmë shekulli më vonë, qajnë lexuesit. Poeti bëri sërish një zgjidhje si të tijat. Vendosi të ikë, pa lajmëruar, pa mërzitur askënd. Me një buzëqeshje në buzë, I paqtë, I mirë, si askush tjetër!
“Bab’!”
Këto fjalë i thashë njëherë, shumë herë, kur e gjeta pa jetë, teksa i ledhatoja flokët, në gjumin e thellë, në dhomën e ndenjes, ku pengohej e rrëzohej ndonjëherë. Nuk m’u përgjigj. E mua më erdhi në mend poezia e tij. Shpirti i tij. Që vinte, në këtë formë:

DO TË KEM IKUR

Kur të shohësh se nuk do të ketë më
asnjë bli,
Përgjatë rrugës me hënë të fikur,
Kur të shohësh se nuk do të ketë më
asnjë gur,
Nëpër kalldrëmet ku dikur jemi rritur,

Kur të shohësh se nuk do të ketë më
asnjë oborr,
Me fëmijë që sapo kanë lindur,
Kur të shohësh se nuk do ketë më
asnjë kitarë,
Që të shpërndajë nëpër sokaqe
tinguj,

Kur të shohësh që nuk do të ketë më
asnjë dritare,
Që të rrijë e hapur duke pritur,
Kur të shohësh se nuk do ketë më
asnjë puthje të re
nga të gjitha puthjet që janë shpikur,

Dije,që, atëhere,
Unë do të kem ikur!

Tashmë, me vullnet të Qiellit, si për çudi shtëpia e fundit e tim eti, në varrezat e qytetit të Korçës, është nën hijen e një bliri të madh, gjetheshumë. Edhe në rrugën me hënë të fikur, im atë do ta ketë përherë blirin e tij, që do të thotë se nuk ka ikur akoma, që do të thotë se nuk do të ikë kurrë, im atë, poeti, i kthyer në shpirt.

VDEKJA E POETIT NË KURORËN SONETIKE- Poezi nga BEQIR MUSLIU- I përgatiti për botim EMIN AZEMI

BEQIR MUSLIU I (PA)NJOHUR
(Gjilan,1945 – Prishtinë,1996)

Ditëlindja e shkrimtarit tonë emblematik, simbolisti më i kultivuar i letrave shqipe, Beqir Musliu.

Nga Emin Azemi

Ai erdhi në botën tonë letrare si një banor tepër i vaçantë që e zhvilloi ‘habitatin’ e vet krijues brenda një sistemi dhe jashtë kodeve e kanoneve që i kishte caktuar koha e shkrimit të viteve 60 e këndej, kur edhe u formua dhe u zhvillua si emër dhe si fenomen letrar.
Beqir Musliu është ndër emrat e rrallë në letrat shqipe që la një trashëgimi të pasur e komplekse krijuese, e projektuar mbi një sistem autonom e autentik letrar. Ai nuk ndoqi rrymimet e formimit letrar të kohës, por u përpoq të sjell një autorësi origjinale shkrimi që do të bazohej në promovimin e një leksiku pak a shumë atipik poetik, me një përkufizim të avancuar kulturologjik mbi resemantizimin e botës mitike dhe shkrirjen e saj në një areal të pasur simbolikash poetike krejtësisht novatore, si për kohën kur u krijuan por edhe për të sotmen që ende nuk po mundet ta tejkalojë kondicionin e shprehjes dhe të gjuhës që ai la si gjurmë të pashlyera.
Fuqia magjike e fjalës së tij, i jep hirit të metaforës përtëritjen që ka zjarri i fjetur brenda deklishetizimit të fjalëformimit kontrastiv poetik, të tipit BUKURIA E ZEZË, DARKA E MAGJISË,TRENDAFILI I DRUNJT, MURIMI I BUTËSISË, DAULLET E QETËSISË etj.
Për të fjala më shumë se prodhim leksikor e gramatikor, ishte vetë pjesa organike e qenësisë, dhe mbi këtë postulat estetik Beqir Musliu projektoi një dimension të veçantë receptiv, i cili herë del si bashkëpjesmarrës në eksplorimin e kujtesës arkeologjike e paleologjike ndaj historisë dhe aktualitetit, ndaj individit dhe kolektivitetit dhe herë del si fushë magnetike ku ndeshen alkimia e fjalës me horizontin e koduar kontemplativ të ironisë së gjuhës dhe simbolikës së saj.
Nëse dikur shkrimtarët i kishin shkruar veprat e tyre jashtë vëmendjes aktive të lexuesit dhe të kritikës letrare, kjo a mund të vlejë edhe për Beqir Musliun, ndaj të cilit më pak se vëmendje lexuesi, pati mungesë vëmendjeje nga studimet tona letrare, qofshin ato të autorëve e studiuesve , qofshin edhe të katedrave tona universitare e shkollore, (kush e njeh atë, bie fjala, në Shqipëri?) ku Beqir Musliu ende trajtohet vetëm si një shkrimtar hermetik.
Ka ardhur koha (madje jemi vonuar) ta njohim më tepër Beqir Musliun. (e.a)

Beqir Musliu

VDEKJA E POETIT NË KURORËN SONETIKE
(FUNDI APO FILLIMI)

Fundi apo fillimi o cili do të jetë prap në këtë fund e fillim
Nëse nuk do të mundem të qëndroj i pathyeshëm gjer në fund
Për vdekjen do të këndoj aq fuqishëm si askush nuk ka mundë
Gjersa të trimërohet vet koka ime duke më ngrënë në trishtim
Nuk po i mbeten më botës as këngëtarë që ia ruajnë o ngjyrën
E as kalorës që fushës së gjerë po e nxjerrin nëpër simbolet
Memeci më lehtë do ta ketë sepse fjala vet në brendësi i flet
E druri i vetmuar do të barazojë gjakun e zi me lulen natyrën
Sepse: lehtëështë tani kur nga gjaku zbulohet hiri udhëtimet
Që nuk çojnë askund ose të lënë që tëëndërrosh edhe të blerë
Vetën e vogël e strukur si thërmi nën hijet e ditës ka mbetë
Apo të barazuar me të vetmen mrekulli që më pruri edhe në verë
Për të shetitur nëpër vete duke pyetur kështu nëpër zbrazëti:
Alfabetin kush e zbuloi nëpër vatrën e zjarrtë përplot hi?

(KËNDIMI I HIDHUR)

Alfabetin kush e zbuloi nëpër vatrën e zjarrtë përplot hi
Mbeti të ndëgjojë muzikën e bimëve që kanë varë kryet në farë
Drunjit i kthjnë urtësitë gurë e ato i rrethojnë n’zjarr
Në çdo shkëmb gjejnë nga një kokë të fortë për t’u përtërirë
Erdhi koha ja këngëtimet në kokën e secilit të hidhura e të vuaj
Nuk është njësoj as kend kënga e ka ngrënë e kë ka ndriçuar
Nëse për florën zbërthen sërish pranvera e artë apo e shëmtuar
Atëbotë nga gjaku kënga për kohën e vet me jetë do të paguajë
Kështu lehtë mund të krijohet këndimi ngapak i zi ngapak i butë
Tani më as lulja nuk do të guxojë që të ikë nga vera në crrule
Nëse për kohën e vet Kali i Trojës tepër o tepër qenka ngutë
Kush do ta nxjerrë shpirtin e barazuar në botë vetëm me lule
Do të mbetet para kohës i njëjtë aq i ftohtë i ngrohtë në shi
Zëri i Orfeut do të shpupurishi kohën e vet nëpër lashtësi

(RECITAL I SHURDHËR)

Zëri i Orfeut do të shpupurishi kohën e vet nëpër lashtësi
Po fillon murimi dhe flet: të dalë nga lëkura ai që do mundë
Trupi i fjetur në luginëëndrron të zbresë gjer në atë fund
E të mos mbesë më për këngën as një dhëmbje e as fatkeqësi
Ja po shpalohet pluhuri: ku mbetën ato madhështi në ngurzim
Shihni bjeshkët po zbresin me tërë peshën e tyre në kraharor
Nëse vdekjet tona mbesin pa varre e varret pa kurorë
Ndizni zemrat: ja aty jemi duke u aromuar me këtë balsamim
Le të fillojë edhe tragjika e soneteve të recitohet nëpër gurë
Ai që heshti ai më së miri dijti të këndojë dhe në këtë vjeshtë
Kur pas këngës filloi të ndërrohet çdo gjë flora myshku në mur
E murimi nuk mori fund as pas këngëtimit të zi e të thjeshtë
Banorët që e çpikën këtë tokë mbetën ta arrijnë nëpër harrim
Leni pluhurin eshtrat urnën si barrë të ngarkuara për Amshim

(MAGJIA E VDEKUR)

Leni pluhurin eshtrat urnën si barrëtë ngarkuara për Amshim
Të zgjohet gjaku dhe të tjerrë magjinë e re dhe të zezë
Gjer te lëkura që mbet në gjysëm të udhëtimit që tani u ndez
Bashkë me natën që buzët e mia m’i kafshoi rëndë pa përdëllim
Çilet përsëri bota para meje si çudi pa këndim dhe e pa uratë
Për qetësinë e shpirtit nuk mbet asnjë fije shprese as fjalë
Nëse vdekjen mund ta quaj një magji ajo po më vjedh ngadalë
Në goditjen e thikave të territ a do të shëndritë edhe kjo natë
Ku mbetën gjurmat që i bënë bubrrecat e uritur nëpër murin e zi
Aspak nuk po i ngjan kohës që ka dijtur të varroset në shpinë
Kush ka mundur të përbirohet nga ky ferr po këndon është në liri
Mund ta barazojë krejt udhëtimin me këndimin e qytetin me
magjinë
Qëshirtërat për shkëmbij e shkëmbijt për shpirtra i mbërthen
Infinitoja në lojën e zezë me vdekjen e re tani po e përkryen

(LOJA TRAGJIKE)

Infinitoja në lojën e zezë me vdekjen e re tani po e përkryen
Filloi ëndrrimi të çlirohet nën lëkurë në mish dhe nëpër gjak
Trëndafili të mbyllë tani botën lakuriqe në shuplakë
Gjersa sezamet e veta të gjitha sendet në magji i mbërthyen
Kështu fluturimi i ri mori krahë tani ngapak dhe hapësi
E u ndërrua në zog: në botë u zbulua e fshehur ajo legjendë
Që lehtë ka mundur të personifikohet me një simbol në këtë vend
T’i ngjajë vdekjes së mundur në lojë që më tepër është magji
Nëse lirohet mendimi i zi prej këngës që s’po këndohet lehtë
Nëpër këtë zbrazëti ku unë jam: o edhe zbrazëti edhe plot
Jugu do të ndërrohet në zili në një meridiane të re të nxehtë
Duke u shikuar me vetveten a do të mbes i pavdekshëm në botë
Aty ku gjërat i marrin dimensionet e veta hirin e shëmtisë –
Guri trillon lashtësitë e mëson të flasë në gjuhë të magjisë

(SIMBOLI MË I VËRTETË SE VDEKJA)

Guri trillon lashtësitë e mëson të flasë në gjuhë të magjisë
A to të mund të qëndroj edhe një natë gjersa kënga mbretëron
Tani nga çdo gjë le të krijohet ky qytet i zi që po më dëbon
Apo vetëm mendimet e helmuara po shetisin gjurmat e marrisë
Por mbi majën e majës po ndrit tani vetëm edhe ai simbol si mbi rrasë
E krejt gjërat i kthen të përsëriten nëpër vetvete e në gjak
Magjia ndërrohet në urtësi: lulen e kthen në dru në zambak
Kush guxon tha druri për këtë metamorfozë në zili le të flasë
Por bota a do të mundet t’i mbesi bukurisë së vet pa u falë
E të kalojë përmbi këto ura që akoma po mbesin pamundësi
Gjysëmrrugës së vdekjes mbet simboli shumë më i madh se fjalë
Nëse do të mungojë koha e këngëtimit për Orfeun që u përtri
Që do të ndërrohet në simbolin e vërtetë i ikën madhështisë
Rëndë është për të vërtetë gënjeshtra t’i shëmbllejë bukurisë.

(LASHTËSIA E ZGJUAR)

Rëndë është për të vërtetë gënjeshtra t’i shëmbllejë bukurisë
Udhëtimet marrin rrugë kah flaka e zezë në sende e pasiguria
Nëse për jetën nuk mbet metaforë e vërtetë vetëm dashuria
Atëbotë – kush do t’i zbulojë nga ajo jetë kupat e idhëtësisë
Nuk i duhet më kohë as zjarrit për t’i ndezë gjërat në flakë
E as gjelbrimit pranvera që ka ardhur përherë e shëmtuar
Nëse nuk kemi për të pasur trimëri çka t’i bëjmë hirit të zgjuar
Që na i zbulon eshtrat e varret e gjakun të gjallë në shuplakë
Himnizimi i lashtësisë fillon në kohë që akoma është e sëmurë
Nuk është mjaft që nëpër fijet e barit të zgjohet o pranvera
Ai që u çmend mos e kërkoni më askund në lëkurë po bën mur
Për balsamimin e ri që nga vetvetja për vete po e ruan vera
Prometheun nga gjaku të dëbuar përsëri në gjak të ri e kthyen
E diellin ngritur në simbol kombëtar në madhështi e përlyen

(HIRI OSE ASGJË)

E diellin ngritur në simbol kombëtar në madhështi e përlyen
Gishtat mbetën të çpikin nga çdo tingull edhe ca këngë lira
Gjersa të mbarojë i kuqremti dielli e pas detit o shkretira
Magjinë e vdekjes e zbuluan sfingat e në vdekje e mbërthyen
E hiri u zgjua si njeri i qetë me pak trimëri dhe aq urtësi
Nisi të flasë për zjarrin qëështë parë një herë në atë verë
Me kullat e ngritura bregut të përhimtë në hir dhe atëherë –
Vetë folën banorët për historinë e shpuzën që i kthyen në shëmti
Në këtë mënyrë gjersa këndohej zjarri s’i mbet asgjë o hirit
Të përsëritet ndoshta vetëm me ato faqet e historisë që sillen
Sikur ajo zbrazëti ku jam nëpër të cilën trupi im në flak ndrit
Ja thika është kthyer kah unë dikush e detyron që të më harrojë
(Krejt gjërat rreth boshtit të vet e diellit po mbështillen)
Inferior para vdekjes sime as vdekja më nuk mun të më qëndrojë

(SHPUZA E GJALLË)

Inferior para vdekjes sime as vdekja më nuk mund të më qëndrojë
Nëse do të prekë në hirin tim të gjallë që akoma është zjarr
Ai që një herë hyri në këtë sezam kthehen nëpër të vetin o varr
Le të mësojë gjuhën e zezë të shpuzës apo para gjërave të vajtojë
Kështu: e vërteta mësoi gjuhën e rreme nuk mbet kurrë
Bukuria nuk i tradhëtoi gishtat e vet edhe pse i ka parë në flakë
Nëse ky qiri nuk do t’i bëjë dritë shpirtit gjer te i imi prak
Merre zemrën time që ndërruar është në kandil që po ndrit nur
Shih: gjërat mbetën të flasin vetë për kohët e tyre e trimëritë
Që të zbehta janë gati asgjë kanë mbetur vetëm hi dhe shpuzë
Guxo dhe preki të thotë lulja nga to krejt koridori po shëndrit
Dita e rëndomtë do të zbrezë në ballë mërdhezet lulja në buzë
I hutuar pyetjen time do ta bëjë edhe ai i humbur – udhëtari:
Ç’është më e tmershme në këtë natë të sprasme: nata apo litari

(NATA VRASËTARE)

Ç’është më e tmershme në këtë natë të sprasme: nata apo litari
S’mund të përgjigjem unë as Jesenini që dinakërisë së saj shkoi
As për lulen që pranvera e vet nuk e zbërtheu por e helmoi
Mbet që prore tëëndërrojë kullën e vet të zezë mu majë zjarri
O askush nuk e nxori në kupë të hidhur dhe dobësinë e vet dot
Vetëm krenaria e nxori përsëri kryet dhe mbet në lartësi
Ndodh që askush për dimrin s’ka mundur të flasë me aq ftohtësi
Le të zbrezë në të e të këndojë symbyllur pa zemër në këtë botë
Atëbotë shpirti i ngriu sendet pëlcitën për një herë në vete mëria
Përcolli në korin e ri vdekjen e stolisur edhe në këtë natë
Për duart pa trup e gjymtyrë mbet të orkestrojë vetëm zbrazëtia
Të tresë athua gjurmëve të natës pa strehë pa gjumë dhe pa uratë
Mbetet që gjërat të flasin në ditën time që nuk po më lëshon
Emërin gjaku lëkurës së vet n’Abetaren e jetës në urtësi e meson

(SHTEGTARI APO LYRA)

Emërin gjaku lëkurës së vet n’Abetaren e jetës në urtësi e mëson
Tani duhet të ec rrugës që as për kthimin nuk ka atëëndërrim
Ndodh që nuk përcillet gjer këtu kënga pak verë ruajni për amshim
Ajo pak verë e ndryrë në këndin e zemrës athua nuk e tradhëton
Sepse: në vend të zemrës së mërdhirë lyra po e krijon në lyrë
Shihni: po çelet përsëri bota dhe gjërat po ndërrohen në verë
Askush nuk guxon tha lulja të kërcej gjer në atë pranverë
Që e shëmtuar do të qendiset pamundësisë së gjakut në fytyrë
Ngadalë vetë gjerat po e zbulojnë detin e murrmë të pamundur
Që lundrimi të fillojë gjersa nuk ka më fjalë dhe udhëtime
Edhe këndimi i zi do të fitojë kohë dhe do të bëhet i mundur
E ky udhëtim po kthehet në tragjikë dhe po e han kokën time
Bashkë me fushën e bozhureve që në lëkurë e zbuloi vetëm zjarri
Veli e krijoi vendin e dëbuar që nga errësira e nxori udhëtari
(FERRI I NDRIÇUAR NË SHUPLAKË)
Veli e krijoi vendin e dëbuar që nga errësira e nxori udhëtari
Dikush pyet: ku mbet udhëtimi ku është koha e dehur e ku fundi
Apo vetëm tani janë në fill fillet që asnjeri askurrë nuk mundi
As për madhështinë e vdekjes të flet me magjinë e zezë as varri
Ai që një herë e pa ferrin e keni në të duke klithë e shkumzuar
Lulet vera i vyshku nëpër lëkurë po fillon të lulëzojë thartia
Të humburit prapa dyerve të humbura kush do t’i shpjerë në shtëpia
ai që u shpall i gjetur kanë për ta emërtuar me florën e shëmtuar
Nëpër këtë koridor të errët në të njëjtën ngjyrë ja edhe Ndriçimi
Ferri rrugën e vet do të godasë të ndëzur me qiri në shuplakë
Pas këngës së vet të vdekur kokën do ta gëllëtisë në turp pikllimi
Atëbotë për secilin popull do të thuret nga një përrallë me gjak
Tragjika do t’i zbulojë duart e veta prapa skenës në shpuzë a hi
Cili dru është ai që me vete po më bart solemn për varrimin e ri

(FILLIMI APO FUNDI)

Cili dru është ai që me vete po më bart solemn për varrimin e ri
Le të kërkojë fillimi zanafillën e vet nëpër fund e në fillim
Koha do të mbyllet në metaforë gjërat udhëtojnë vetë në harrim
Sikur shpuza e gjallë që i krijon banorët e vet si bozhuret në hi
As unë as ti nuk mund të krenohemi me natën e ftohtë e të zezë
Që me veten ngjesh edhe pafuqinë e simbolit nëpër atë tradhëti
Askush prej nesh nuk do të kërkojë të mbetemi vetëm në lashtësi
Vetë lashtësia Bozhuret në fushat e Kosovës është duke i ndezë
Fillimi vet po i ha gishtat e vet nga koha ngapak lazdranë
Nëse pas Uliksiadës së re do të zbutet vetë Uliksi në metaforë
Më kërkoni në eshtra nën lëkurë apo ndër gurë në ndonjë muranë
As pas vdekjes vdekja nuk kërkon shpërblim as emër o as kurorë
As kjo natë nuk do të kërkojë shpëtimtarë se ata i ka mu në gji
I mbetet Trojës së Re të shtrijë natën e vet mbi qytetin e zi
(VDEKJA NË BOZHURET E KOSOVËS)
I mbetet Trojës së Re të shtrijë natën e vet mbi qytetin e zi
E të lajmërojë errësirën që akoma fronin ta ketë në këtë vend
Vdekja e Bozhurit nëse shpallet tragjikë duhet të hyjë në legjendë
Atëbotë kush do të mundë të më krijojë të plotë nëpër këtë zbrazëti
Për bozhurin e gjorë nuk ka më as verë shpuzë hi dhe as kohë
Për vdekjen nëse askush nuk do të gjejë shërim o asnjë bar
Atëbotë fshehtësisë së saj i humbur mbeta mes mureve apo në litar
Në këtë vend të ftohtë vetë dimri im nën lëkurë e gjak më ngroh
Kur shqiponja arriti në ëndërr mbi kala atëbotë u deh vetë
A vlen të mendosh për poezinë më si për shejtërinë, o marri
Gënjeshtrës iu thyen tërë urat që të arrijë të bëhet e vërtetë
Shih: në një qytet u shpall edhe dëshmitari e ai krejt u shkri
Në të njëjtën metaforë që bozhuret i krijoi të mbesin Amshim
Fundi apo fillimi o cili do të jetë prap në këtë fund e fillim
MAGJISTRALI
Fundi apo fillimi o cili do të jetë prap në këtë fund e fillim
Alfabetin kush e zbuloi nëpër vatrën e zjarrtë përplot hi
Zëri i Orfeut do të shpupurishë kohën e vet nëpër lashtësi
Leni pluhurin eshtrat urnën si barrë të ngarkuara për amshim
Infinitoja në lojën e zezë me vdekjen e re tani po e përkryen
Guri trillon lashtësitë e mëson të flasi në gjuhë të magjisë
Rëndë është për të vërtetë gënjeshtra t’i shëmbllejë bukurisë
E diellin ngritur në simbol kombëtar në madhështi e përlyen
Inferior para vdekjes sime as vdekja më nuk mund të më qëndroj
Ç’është më e tmershe në këtë natë të sprasme: nata apo litari
Emërin gjaku lëkurës së vet në Abetaren e jetës n’urtësi e mëson
Veli e krijoi vendin e dëbuar që nga errësira e nxori udhëtari
Cili dru është ai që me vete po më bart solemn për varrimin e ri
I mbetet Trojës së Re të shtrijë natën e vet mbi qytetin e zi
( *Botuar në revistën ,,Jeta e Re” nr. 1 janar-shkurt 1971)
MBRETËRIA E RRËNUAR E KOSOVËS
Zemra kemi mundur t’i nxjerrim në secilin trëndafil
Derisa bozhuret të ligjërojnë mbi atë mbretëri
Që është rrënuar deri në gurin e fundit të themelit
Përse nuk arritën ka krijojnë as pamjen e mykur
Këtu asgjë nuk është në atë vend siç ka qenë
As beteja që ka vallëzuar me koka dhe shpata
Zllapohet tash gjaku e bozhuret hanë vetveten
Në mungesë të bukës që e sosi mbretëria e marrë
Luftëtarët i varëm për degët e historisë
Kemi mundur t’i kërkojmë fëmijët tanë nëpër luftëra
Të cilët na i mësuan emrat si të stërgjyshërve
Apo i ndrydhën në këtë ditë që është jatagan
Nëse prapë zë fill beteja atëherë ku jemi ne
Do të ktheheshim në zanafillë apo do të mbylleshim
Në zemrat e bozhureve si në zemrat tona robër
Të ëndërrojmë parajsën e kuqe si vuajtjen tonë
Por këtu gjithçka tjetër është rrënuar përveç nesh.
SYTË NË PERON
Për çdo ditë vijnë autobusat n’kët qytet të vogël:
Sjellin lotin e ndamjeve n’takimet e patakueme kurr.
Ose buzëqeshjet n’takimet e ndamjeve. Njisoj.
Si kangën. Si dashuninë. Si ofshamën e lodhun…
Vijnë autobusat… me ta edhe njerzit me caqet e botës,
E flakën e dëshirave n’sy: Dhe harrojnë dashuninë
E dashunisë. Dhe dashunojnë dashuninë e harrimit.
Vijnë njerzit me barrët e jetës t’ngarkueme n’shpinë…
*
Përditë e përnatë vijnë edhe trenat n’kët stacion,
Dhe rrëshqasin nëpër sytë e kalimtarëve të ditës:
Ata e mbyllin plogështinë e kohës e të rrotave —
N’peronin e fundit t’gjykimit dhe t’dashunisë…
Ecin trenat që sjellin kangën e lindjes e t’vdekjes.
Dhe me udhtarët e lodhun e t’rrahun nga vetë koha —
Kthehen përherë n’udhtimin e tyne kah largësitë e lulet,
E t’untit n’rrugën e fillueme deri te buka dhe kanga…
*
O, përditë vijnë edhe qerret e Çergarëve n’kët qytet:
E na dalim dhe i presim ata që ende s’janë kthye,
Ata që kahmot janë nisë mbas hapave të bukurisë —
Me hasë trandafilin e lulzuem në skaj t’botës.
Përditë vijnë njerzit: Të panjoftun dhe të largët.
Udhtojnë nëpër dritë dhe terr. Kah jeta.
Kah dashunija dhe mënija. Kah gishtat dhe gjymtyrët.
Kah njerzit. Na dalim me i pritë ata që s’janë mes nesh…

MBASLOJA E PRIZRENIT
Unë jam në Prizren edhe kur s’jam në të
Ti më merr dhe m’i zhvesh rrobat The Të jesh
I pastër ma rregullon grimin dhe krejt atë
Që shkon me të Prizreni më mbeti matanë Them
Më kthejnë sërish aty ku isha Prizren Unë
Jam Ai Që (S) Jam Kur Jam Prizreni Imzot
Nga dora ime krijuan një statujë antike
Më lanë në Muzeum që e pushtonte qetësia Thanë
Këtu çdo gjë që (s) ishte Lojë vazhdon të jetë
Si diçka që shekujt e sfiduan nëpërmjet teje
Zbrit më poshtë Ja Ku Jam Në Prizren
Aty më ke edhe mua A nuk të thashë se unë jam Ai
Që (S) Jam Mund të më ngatërrosh me engjëllin tënd
Tekanjoz që shëtit në vend teje nëpër muret
E qetësisë Kërkon një afreskë që të gjason ty
Të mund të të shenjtërojë në mënyrën e vet
Vishni rrobat e mia të vjetëruara Dua ta shijoj
Bukurinë ashtu siç është Loja mbaroi
Edhe për një milienum të heshtjes Ajo që po
Ndodhë këtu është vetëm një variant i saj
Që njëherë ka ndodhur Ç’ u bë Prizreni
Ai është në mua Thashë Prizreni
( Prizren, 11 janar 1986)

SYTË E ZEF SEREMBES
(triptik poetik)
(VDEKJA E POETIT)
Me lulekuqet e Kosovës do të dal o shumë më i ri
A është kjo dëshirë edhe kur zogu fluturon
Në qiell edhe kur lulja në dimër nis frymon
Verën e vet e unë në gjak kala do të ngre përsëri
Në pikëllim s’kemi ditur t’i vizatojmë brigjet e detit
Por deri në dekje të këngës është edhe një dëshirë
Për t’u kthyer në epokën e gurit të fortë martirë
Që të kuptoet ajo verë e lules dhe Vdekja e Poetit
E tash si ta shëroj prej fjalëve gjakun tim
Që po ndizem i tëri kur jam në të parin varg
Që s’po mund të më kthejë as deri te emri im
Prej gjakut më duhet të udhëtoj edhe më larg
Ta vizitoj verën e humbur nëpër këto zbrazëti
Prej kohës të ndaj për vete një kohë e histori
(SYTË E ZEF SEREMBES)
Shikojnë apo shikohen në një pikë nëpër natë e errësirë
Zgjohet pluhur e historia e legjenda nëpër këto metafora
Mbas mbeten gërmadhat varret emrat e pluhuri në muzé
Koha ruan urtësinë mendimin e shpata shekullin e verdhë
Këmbët udhëtimin që filloi në zanafillë të botës
Horizontet mbeten vetëm e udhët shndërrohen në Oqean
Mbi natën që të gjithë e kanë në lëkurë sytë e trillojnë
Shikimin për atë Pikë ku çelën edhe në dyll e në hi
Vallë, a e vërteta mbeti të luhatet në luhajën e vjetëruar
Nëse s’e kapërdinë aventurat me një hurbë atë valë të kuqe
Gjithçkah e ndanë deti mbeten zgavrat e zbrazëta për varkën
Për të depërtuar matanë natës që është edhe pafundësi
Gjithçka mbete e afërt në sytë që Pikën e Shndërrojnë në Arbëri
(VARRI I ZEF SEREMBES)
Nata përsëri kërkon shtegtarë të rinj të fortë
Se në pjesën tjetër të natës bishat pinë gjak
Matanë vdekjes e dashura këndon në kroin më të bukur
Ende zgjasin ëndrrat e Polifemëve dhe Bajlozëve
Përkundër muzave që me flijime e gdhijnë këtë natë
Zemra qëndron mbi të gjitha simbolet madhështore simbol
Kjo natë përsëri kërkon shtegtarë të rinj të fortë
Që do ta përbironin flakën nëpër gishta
Pra, më kot bie shi kur zjarret mbeten të ndezura
Kalorësit e çalë nëpër planet kërkojnë vend të lirë
Në atdheun e lulkuqeve duke ëndërruar një shtegtar
Varri mbeti të shikojë vetëm atë pikë drithëruese kah qielli
A do të më njohë mua së paku në metaforë Arbëria

NATA E BARTOLOMEUT
Duhet të kalojnë mbi trupat tanë
që të mund të arrijnë atje ku je ti
Jeronim De Rada
Tokë të stuhive që lozin me zjarr e rrufe e quajtën
Thamë Bukën e shkollojmë dhe orën e gjakut
Varret i stolisën me duart tona të mbetura udhë
Merrni nga një pasqyrë dhe shikoni mrekullinë
Shiu ra e pasqyrat u shndërruan në ujë që rrjedh
Luftëtari zbuloi një lis të madh shumëdegësh
Tha Do të ngjitem deri nën zbrazje të rrufeve në qiell
Fusha iu rriti bozhuren deri në lule të ballit
Kulla mbeti zbrazët por në fshehtësi çeli zogj
Të gjithë folën gjuhën e tokës që është nën ne
Kush zbriti shkallëve të ferrit të shtatë në tokë
Mund të qëndrojë edhe në të tetin dhe të nëntin
Treguan me gisht për muranat që rrinë në lëndinë
Thamë Bukën e shkollojmë dhe erën e gjakut

METAFIZIKA E PRISHTINËS
Ky qytet shtrihet në ëndërr si të ish
I vërtetë e në Gazi-Mestan humbi qetësia
Anatema A
Është trilluar edhe një udhëtim në shuplakë
Në maje të gjuhës na ka zbritur bukuri
Prapa na kanë ndjekur një mijë e një mrekulli
Asgjë s’mund të marrësh më tepër se ç’ke
Edhe një farë të është mbjellë ndër grushta
Deri në vere balsamin e mban nën sqetulla
Nëpër këtë portë u përbiruan edhe engjujt
Që i shpikëm në hyrje për të na ruajtur O
Nga trëndafilat që i kemi në gjuhë e na flasin
Edhe mbi të gjitha magjitë që na dëbuan
Është trilluar një udhëtim i ri në shuplakë.

NOKTRUNO. KTHIMI I MARATHONOMAKUT
Kush e përmendi Marathonomakun. Ai vërtet u kthye
Pa një dorë. Unë ia fal një këmbë që të mund të eci
Por imzot ai në ngarendje harroi edhe këmbën tjetër
Ç’të bëjmë? Mund ta ndjekim edhe ne, për aq sa ai
Të arrijë në atë vend të lashtë prej nga edhe doli
Pastaj të kthehet në vete dhe në ne po aq i panjohur
Për udhëtimin që na krijoi ne shumë më të mëdhenj
Jo vetëm se ai, por edhe se vetë udhëtimi
Unë i kam zgjatur duart kah gjëra të njohura
Kah ajo bukuri që më lindi edhe mua në rrugë vetiu
Ç’tha Homeri plak për atë që ndodhi pastaj vallë
Asgjë – Pastaj u krijua edhe Ai Marathonomaku
Ndër sheshe të blerta përmendorja e tij flet vetë
Edhe për mungesën tonë në fletët e grisura të historisë
Që hëngër vetveten derisa s’na kishte ne të tillë
Siç dhe i shkelëm në kërthizën e zgjebosur
Nga epshet tona të mbyllura ndër shtyllat e gjakut
Lindi gruaja që do t’i krijonte pastaj fëmijët tanë
T’i shohin fjalët e historisë që s’na tupëroi
Globin e shndërrojnë në një top llastiku imzot
Dhe e sjellin ndër pole si diçka të pavlerë
E thonë: Hajt, po qe se mund ta zini kohën
Dhe atë lulëzim të lulekuqes në atë shishe të mbyllur
Shihni si është kthyer kah fytyrat që e njohën
Dy mijë vera më parë. Ashtu i shndërruar në purpur
Kumbonaret e qytetit të botës rrahën në mesditë
Thonë ata. Si janë ngulur të gjithë në shtiza si Issai
Në Golgothë. Dilni të gjithë nga shtëpitë tuaja
E dashuroni thellë dashurinë o deri në gjak
Një sihariq të vogël Atij Marathonomaku
Që njerëzve do t’ua dhurojë unazat e Ademit e të Havës
Për t’i krijuar edhe një herë nga epshet e ndaluara
Për ta mbyllur prapë djallin në gastaren e qelqtë
E unë i fala edhe këmbën tjetër atij Marathonomaku
Ai shpalli nokturnin në botë e Unë mbeta pa këmbë
Ç’të bëj këtu mes këtij lulëzimi që s’po më njeh
Dhe asaj që ëndërrova dy mijë vjet më parë
Kështu si njollë e shenjtëruar në midis të majës
Që e krijoi pikëllimi im edhe tri pëllëmbë mbi mua
Të eci edhe për një hap më tej historisë
Që s’u trupërua nga unë edhe pse Ai Marathonomaku
U kthye për t’i marrë të gjitha ato gjëra
Që njëherë i la këtu. Shkoi të mundë vetëm vetveten
U kthye duarthatë të lotojë së bashku me mua
Për atë që e pata dhe tash më është kthyer në harresë.

(Marrë nga Nacional)

LIRIKA -Tregim nga HAMIT TAKA

Kjo ndodhi në një qytet verior 17 vjet më parë. Fiks 17 vjet. Atëherë isha 23 vjeç, sot jam 40. Një mbrëmje të freskët fundgushti, në një rrugë të pjerrët shtruar me kalldrëm, gurët e së cilës ishin lëmuar nga gjurmët e kalimtarëve për kushedi sa shekuj, para se të fëshfërinin mbi to me zhurmë të butë e monotone rrotat e makinave. Ajo qëndronte e vetmuar dhe e shkujdesur pranë një borduri me gurë të skalitur, tek njëri nga stacionet e autobuzëve. Ishte pikërisht poshtë një feneri të ndriçimit rrugor, i cili gjithmonë rrinte ndezur, por pothuajse nuk ndriçonte asnjë herë. Duke qënë se isha në këmbë me fytyrë nga dritaret, i fiksuar pikërisht tek ai fener, qëkur autobuzi filloi të ulte shpejtësinë dhe i përhumbur në ngashërimin tim të errët për dhimbjen e nënës, që e lashë të sëmurë, ajo duhet të kishte kujtuar se vështroja posaçërisht atë. Për këtë arsye besova se ma lëshoi atë buzëqeshje përtej xhamit, si falënderim për vëmëndjen ndaj saj
Dukej një vajzë e imtë, elegante, me një fytyrë që nuk i dukej aq rinore, por e lyer me kujdes. Kështu të paktën m’u duk mua nga larg. Pas buzëqeshjes që më fali, e kundroja tek qëndronte ashtu, aq flurore, e veshur lehtë, se si era i rrudhte fustanin rreth ijeve të ngushta dhe i nxirrte më në pah format e këllqeve të saj.
Që t’i biem shkurt, këto që tregova do të qenë fshirë pa lënë asnjë gjurmë në kujtesën time, po të mos kishte ndodhur diçka e pazakonshme për mua. Dhe kjo vajzë e rëndomtë, që s’ta mbushte shumë syrin, s’di sepse, do të bëhej pjesë e jetës sime. Gjithçka ngjau sa vura këmbët në tokë, duke mos patur asnjë mundësi të parashihja se ç’më priste.
Ajo u afrua te porta e autobuzit, nga krahu i shoferit dhe dukej se numëronte pasagjerët që zbrisnin. Por, sa më pa të shfaqem në kuadratin e derës, u sul drejt meje, sikur të kishte pikasur njeriun, të cilin e kishte pritur aq gjatë. U fut pa hezitim midis pasagjerëve, duke vështruar me ngulm nga unë, si të kishte frikë mos i rrëshqisja nga sytë ikja. Sa më prekën këmbët kalldrëmin, më kapi për dore dhe më tërhoqi pas vetes. Ndjeva si më dogji fytyra prej gjakut që m’u ngjit në lëkurë nga turpi dhe u hodha një vështrim tagent të pranishmëve. Ca nga befasia, ca nga zori, e ndoqa pas si një kone e bindur, por me ndërgjegje të sëmbuar. Duke më tërhequr në krahun tjetër të autobuzit, ku nuk kishte shumë njerëz, mendova se kishte për të më thënë diçka serioze, që s’kisha si ta prisja. Ajo vetëm ktheu kokën në një përpjekje për t’u dukur e qetë, por përskuqja në fytyrë nuk e dëshmonte këtë, ndërsa unë prisja të mësoja shkakun e asaj marrëzie. Buzët e mia mund të jenë shpërvjelur, siç më shpërvilen kur nuk kam mundësi ta shpreh dot habinë me fjalë. Për t’i dhënë përgjigje hutimit tim, ajo më dha një buzëqeshje, i vetmi moment që fytyra e saj m’u duk më e freskët dhe më e kolme se sa më ishte dukur pas xhamit.
-Ç’është kjo sjellje kështu? –i nëpërdhëmba, por ajo prapë më buzëqeshi.
-Nuk më njihni?!
-Nga t’ju njoh?! –pothuajse iu hakërrova.
E di se nuk është mirë të bisedosh me këtë ton me vajzat e reja. Se, pasi e vërejta mirë, ajo vërtetë qe një çupëlinë, rreth të njëzetave dhe m’u duk atë çast disi e robëtuar dhe jo aq për të qënë.
-Unë ju njoh juve. Thashë se më njohët edhe ju, kur më patë me interes nga xhami i autobuzit, – m’u përgjigj fare e qetë.

E paskam parë dhe me interes, pa le! Megjithatë e thirra në ndihmë kujtesën se mos, kushedi, kishim qënë dikur në një shkollë në klasa të ndryshme, në ndonjë kamp veror, në ndonjë aksion… Por asgjë s’po më shfaqej në ekranin e kujtesës.
Me siguri, moj vajzë, ti ke tartakutin në bark. Deri sa more kurajon e më kape për dore, duke më tërhequr pas vetes, pothuajse me dhunë, ose ke frikë nga ndonjë gangster, nga ata që hiqen si Don Zhuanë ose je nga ato vashëzat, që nuk më pëlqejnë hiç fare. C,a shushunjëza të vërteta, që u ngjiten djemve për t’u zhvatur ndonjë qerasje apo ndonjë puthje lulishteve të padukshme. Mos vallë po më kurdis ndonjë reng të rafinuar, që nuk njeh fare skrupuj moralë? E ç’nuk bën vaki!… Eh, jo, jo! Kjo vajzë nuk e ka fare ndjenjën e turpit, ndaj edhe s’ka nevojë të gënjejë a të shtiret. Kështu flisja me veten. Vetëm një gjë e kuptova qartë më vonë. Ajo nuk ishte as dinake, as njeri që kërkonte të përfitonte diçka..
Ecëm ashtu dorë për dore, pa folur, drejt sheshit me emrin e një heroi. Isha aq i kontraktuar sa nuk merrja dot një vendim të çastit, të distancohesha nga ajo vajzë apo të vazhdoja deri sa t’i mbushej mëndja për të më lënë të lirë.
-Mos e keni të rëndë valixhen? –e thjeu heshtjen e para.
-Jo, -iu përgjigja, sigurisht vetullngrisur.
Në të vërtetë valixhja ime e re prej kartoni, në vend të valixhes prej druri, që kisha përdorur vitet e universitetit, ishte i vetmi salltanet që kisha me vete. Brenda kisha shumë pak gjëra: një këmishë, një palë pantallona, dy palë të brëndëshme, takëmin e rrojes dhe furçën e dhëmbëve. Të tjerat, që më duheshin domosdoshmërisht, se mos ishin pak, do t’i bleja sa të merrja rrogën e parë.
Duke ecur midis njerëzve dorë për dore, pa këmbyer asnjë fjalë, lamë prapa, nga krahu verior i sheshit, ndërtesën më madhështore të atij qyteti. Ndërsa rreth tij dukeshin vetëm ndërtesa uniforme dhe aspak të mirëmbajtura, sikundër të gjitha godinat e sotme, që vjetërohen para se të mbarohen së ndërtuari. Nga fotot nëpër revista e njoha se ishte hotel-turizmi me emrin e një lumi. Pasi e kapërcyem turizmin dhe mbritëm në fund të sheshit, fillonte shëtitorja më e gjerë e atij qyteti. Ajo nuk kishte ndërmend as të ndalej, as të fliste dhe as të ma lëshonte dorën, ndaj bëra t’ia lëshoja unë. Ajo ktheu kokën, më zhbiroi me një vështrim të shpejtë, që ishte vështirë ta kapje. Ashtu rrëshqet një daltë diamante mbi një copë xhami që e pret. Bëri një rrotullim 180 gradë dhe më tërhoqi sërish drejt fenerit, që rrinte përherë ndezur, por nuk ndriçonte asnjë herë, duke ma shtrënguar edhe më fort dorën. Mirëpo, kur ishim para godinës së hotel-turizmit, m’u drodh trupi si nga një godtje elektrike dhe ia lëshova dorën. Ajo më vështroi me habi, sikur kishte frikë mos i ikte gjahu prej kthetrave.
-Pimë një kafe këtu? –më tha papritur, kur u afruam te shkallët, që të çonin te hyrja kryesore e ndërtesës.
-Një kafe tani?- doja t’i thoja ik se nuk ta kam oreksin.
-Kafe i thonë, marrim diçka tjetër, -më tha buzagaz, duke më vështruar drejt në sy. Pastaj vazhdoi:
-Ah, po, ju mund të keni uri.
-Jo, nuk më hahet fare. Dua vetëm të qetësohem dhe të fle.
-Hajde, atëherë, një freskuese do t’ju qetësojë.
Ma kapi përsëri dorën dhe bëri të ngjiste shkallët. Unë ngurova dhe një grimëherë ngula këmbët si ai kali që ndjen para një rrezik evident.
-Të më falësh, -i thashë, – ti nuk mund ta marrësh me mend sa i lodhur jam dhe e kam të pamundur. Më duhet të shkoj në hotelin ku kam pronotuar dhomën e fjetjes.
-Atëherë po vij dhe unë t’ju shoqëroj.
-Të më shoqëroni mua? Tani edhe për ju është ora për t’u kthyer në shtëpi.
-Unë s’kam shtëpi.
S’paska dhe shtëpi, pa le! Ç’dreqin m’u ngjit kjo shushunjëz kështu?
-Ja, e zëmë se qënka ashtu! Po kjo nuk është arsye ta kapësh tjetrin për dore pa e njohur fare dhe ta tërheqësh pas vetes, – iu pëgjigja dhe bëra përpjekje t’ia hiqja dorën.
-Të lutem, mos ma lësho dorën! Më ndjek një burrë, i cili më është qepur, qëkur isha adoleshente. Nuk më ndahet, më thotë, ose me mua ose e vdekur. – ma ktheu dhe ma shtrëngoi aq fort dorën, sa m’u duk se thonjtë e saj të gjatë e të mprehtë m’u futën në mish.
Taktikë e rëndomtë e shushunjëzave, më vetëtiu në mend, por, që nga thellësia e subkoshiencës m’u ndez gjaku kundër atij batakçiu, që u binte në qafë vajzave. Pse jo dhe një farë ndjesie instinktive xhelozie. Megjithatë i dhashë një përgjigje:
-Ja, dhe këtë ta besoj, po pse pikërisht mua, që s’më njeh e s’të njoh fare, xhanëm? Sigurisht, në se më lejohet t’ju pyes.
Këtë lloj ironie zor se e honepsin këto lloj vajzash. Këto lloj shushunjëzash, desha të them. Ajo vetëm kapsalliti sytë dhe m’u përgjigj si pa gjë të keq:
-Po ai ishte atje në autobuz, pas juve dhe më vështronte nga xhami si skifter.
-Kur qënka kështu pse nuk shkon drejt e në rajon, në polici?
Ajo heshtëte.
-Ose pse e ke lënë kaq gjatë të maiset problemin tënd dhe nuk ke njoftuar familjen apo organet e mbrojtjes së qytetarit?
-Unë nuk kam familje…
Nga natyra jam njeri i mbyllur, madje nurësëz, me ca buzë të puthitura fort. Si duket, njerëzit e heshtur, që vetëm kur e kur lëshojnë ndonjë paradoks interesant, ngjallin më tepër kërshëri se sa ca hokatarë të thekur, si ata që vërtiten rreth vajzave.
Ajo m’u duk se psherëtiu, u skuq dhe heshti pak, pastaj më tha:
-Me që qënka kështu, s’ke ç’i bën! –ma lëshoi dorën dhe u mat të ikte.
-Prisni! – thashë. –Ç’keni ndërmend të bëni?
-Derisa s’keni mundësi!
-Po mirë, po i rezistoj lodhjes dhe pranoj ta pimë atë kafen.
-Faleminderit, s’është nevoja, – dhe u nis të ikte vetëm kokulur drejt stacionit të urbanëve. Kur ktheu kokën nja dy herë majtas e djathtas, u sigurova se kishte vërtetë frikë nga ai burri që i binte në qafë.
Shpesh njeriu është në hall me karakterin e vet. Ajo mania e kavalierit para femrave apo ajo e Herkulit në mbrojtje të njerëzve të dobët e në nevojë, na bën ndonjë herë të kapërcejmë mbi veten tonë, pa pyetur për pritat e pusitë më tej. Përulësia që tregoi atë çast dhe frika që ndiente ma këputën shpirtin. Inati më kaloi e më mbeti vetëm një siklet i lehtë. Mendova sikur në rrethana të tilla të ishte motra ime e vetme.
Unë jam njeri i ftohtë dhe jo shumë i butë, por lotët e femrave nuk i kam duruar dot që në fëmini. Ato gjithmonë më thyejnë. Siç dukej vajza nuk ishte nga ato që mendoja unë. Diçka u zgjua rrëmbimthi tek unë, ndoshta dëshira për ta zhbiruar deri në fund pse sillej ashtu.
-Kthehu! -i thashë dhe ia kapa vetë dorën. Ajo qëndroi pak indiferente, pastaj e shtrëngoi dorën time në shënjë pranimi. Ajo dorë po më dukej aq e freskët në atë zagushi fundgushti, aq e butë e ledhatare, sa mund të themë se nuk doja ta lëshoja më kurrë. Isha përfundimisht i vendosur ta mbroja i vetëm nga çdo rrezik në atë qytet të panjohur për mua.
Në hollin e turizmit, nën shkëlqimin e dritave, munda ta shihja imtësisht. Ajo ecte para meje me një hap të çuditshëm, shumë të lehtë dhe si me ngathtësi njëherësh. Shkelte mbi tapetet e hollit dhe rrugicat e korridoreve si një pëllumbeshë apo polëbardhë, që shkel e shkujdesur në rërën e lagësht të bregut.
Zumë vend në një tavolinë dyshe, zakonisht të rezervuara për çifte dhe i hodha një vështrim me zili lokalit të pastër, plot dritë e freski. Gjithmonë e kam patur ëndërr të futem në ato lokale të njerëzve më të shquar e më të pushtetshëm. Për pak çaste harrova gjithçka, duke shijuar me ëndje ato mjedise të gjera dhe plot komoditete luksi. Tavolinat ishin larg, klientët ishin të pastër e të veshur bukur, flisnin ngadalë dhe silleshin me etikë. Unë s’jam amator lokalesh e pijesh, s’më pëlqejnë hiç shoqëritë e zhurmshme, mburravecët e llafazanët e dehur. Mos shikoni tani, që jam 40 vjeç dhe këtu, në qytetin tim të vogël, lokalet janë mjedisi i përhershëm drejt të cilëve më shtyn plogështia e jetës së përditshme. Kamarierja, domosdo e zgjedhur midis vajzave më të bukura të qytetit, erdhi tërë mirësjellje e na pyeti se çfarë dëshironim.
-Unë një xupë e një limonatë, -porositi ajo. Pastaj vështroi nga unë me një buzëqeshje nazetare, duke e pikasur vështirësinë time, për të zgjedhur në një lokal dinjitarësh.
–Edhe ju ashtu?- më tha.
Unë pohova me kokë.
-Të fejuar jeni? –s’iu durua kamarieres kureshtare.
-Po. –nxitoi t’i jepte përgjigje shoqëruesja ime e panjohur.
-Çift i përkryer. Qofshi të lumtur!
Ajo u duk se uroi sinqerisht, por unë u zemërova. Jo me kamarieren, me atë shushunjëzën. Ndoshta edhe jam përskuqur i tëri.
-Pse dhe atë përgjigje? … nisa ta pysja. Ajo, tërë finesë, ma vuri gishtin e hollë tregues te buzët, siç u vëmë llozin dyerve dykanatëshe.
-Më thuaj të paktën emrin, -i thashë.
-Lirika, -m’u përgjigj. –Vjen nga Liri, po ky emër është aq i përhapur, sa nuk e duroja dot.
Domethënë e keni kthyer më vonë.
-Po. E kam ndryshuar. E kam bërë Li-ri-ka!
Gjatë kohës që prisnim porosinë e vështrova drejt në fytyrë dhe ua ngula sytë syve të saj. Në fakt ajo nuk e përballoi dot vështrimin tim jo të zakonshëm dhe uli kokën me një purpur të ëmbël në faqe. Bëri sikur shikonte menunë e lokalit, duke më dhënë kohë ta vëzhgoja mirë. Nuk konstatova ndonjë gjë të veçantë në tiparet e linjat e saj, por ndjeva se ajo kishte diçka të brendëshme, të padukshme, tepër joshëse. Sipas imagjinatës sime të cunguar, nga ç’kisha lexuar nëpër romane, e quajta koketë… Pastaj mendova për atë gangsterin, që mendon se është shumë e lirë fitorja me kërcënime e hireve të kësaj jetimeje. Për t’u gjendur në bisedë, e pyeta në se lexonte libra.
-Unë nuk di të lexoj.
-Si nuk di të lexosh?
-Unë s’kam bërë asnjë klasë shkollë.
Atë çast më ngjasonte me një zoçkë qiellore, që nanuriset në degën e një peme.
-Ju jeni poet? -më tha papritur.
-Nga e dini ju?
-Unë i dalloj menjëherë njerëzit… Unë jam ndryshe nga të tjerat.
Shpërvola buzët sikur doja ta pyesja: Si është e mundur? Por ajo bëri sikur nuk e vuri re.
-Ju shkruani poezi të bukura… Keni frymëzim, por nuk e keni ende kulturën e duhur për artin e të shkruarit.
E mora vesh, moj vajzë, e mora. Si nuk i rashë në të menjëherë? Domethënë Lirika nuk ishte kaq e thjeshtë siç dukej në vështrimin e parë. Kushedi ç’synonte dhe i kishte llogaritur e peshuar të gjitha veprimet e saj.
-Ja, e zëmë se qënka ashtu. Por ju më thatë se nuk keni qënë kurrë në shkollë.
-Po, është e vërtetë. Por disa poezi të tuat i di përmendësh.
-Si mund t’i dish përmendësh, kur nuk di të lexosh?
-Poezitë e bukura mbahen mend me një ose dy të dëgjuara.
– Ku i dëgjon ti?
-Në radio. Radio-Tirana programon pothuajse çdo ditë, në orë të caktuara, leximin e disa poezive, sidomos të autorëve të rinj.
Ndërkohë më recitoi disa strofa nga tri vjersha të ndryshme.
Pas një pauze, kur unë e hetoja me vëmëndje, duke m’u vetëtirë në tru ajo puna e teletapisë, Lirika tha si e shqetësuar:
-Mos ju duhet të nxitojmë pak? Për ty, sgurisht. Dhe, pa marrë përgjigjen time, i bëri shënjë kamarieres.
-Llogarinë tonë, -i tha qetë-qetë.
Hapa sytë, pasi e kisha parë se nuk kishte as çantë as portofol e asgjë tjetër. Ku t’i mbante lekët? Kamarierja nxorri bllokun dhe na tregoi shumën. Unë mbaja gati një copë portofol të vjetër, që kisha dhe fillova të nxirrja monedhat.
-Janë të paguara, -më tha kamarierja me shumë mirësjellje.
-Si?!…-desha të pyesja, por kamarierja më bëri më parë pyetjen e vet:
-Kur e keni martesën?
-Ne s’bëjmë martesë, -iu përgjigj Lirika.
Kamarierja u zu ngushtë se mos kishte gabuar diku. Megjithatë, për të dalë nga situata, vazhdoi:
-Më falni, por thatë se ishit të fejuar, mbase u nxitova.
-Jo, s’ka pse kërkoni të falur. Ne jemi të fejuar, por nuk martohemi, – ia ktheu Lirika.
-Më falni! -Ngriti supet përsëri kamarierja.
-S’ka përse, por ta marrësh vesh ti, unë jam ndryshe nga të tjerat. Jam si era, nuk zë vend askund.
Ndërsa i buzëqesha kamarieres dhe e falënderova, turithartuar nga paradokset e saj, e kapa për dore dhe, duke e ngritur nga karrigia, i thashë:.
-Në se nuk do të ikësh vetëm, më prit në hooll ose jashtë sa të shkoj pak në tualet.
Ajo filloi të zbriste shkallët si një laureshë e mëngjeseve pranverore.

Shyqyr, shpëtova prej saj! Sa zbriti shkallët, shkova në dhomën time. Mendime dhe ndjesi të ndryshme provoja sapo mbylla derën me çelës. U shtriva në krevat ashtu siç isha, me dy krahët kryqëzuar nën kokë. Lodhja kishte bërë punën e saj. Gjymtyrët nuk i ndieja më, vetëm truri punonte vakët. Pse t’ju gënjej: Mëndjen e kisha tek ajo vajzë enigmatike. Prania dhe sjelljet e saj ishin një mister për mua. Papritur, kur po bhesha gati t flija, dëgjova të trokitura në derë. Kush të jetë në këtë orë? thashë me vete. Ku nuk të shkonte mëndja në ato vite kur flije në turizëm, ku vërtiteshin sigurimsa e provokatorë të shpëlarë, turistë-agjentë, servilë e hipokritë ofiqarësh. U ngrita me përtim dhe me kujdes hapa derën. Kurrësesi nuk prisja të shihja përsëri atë në kuadratin e dritës që vinte nga llampa e korridorit.
Po kjo? Si më gjeti? Ç’domethënë kjo vizitë në këtë orë? Me siguri ndonjë provokatore. Situata po ndërlikohej. Nuk dija çfarë t’i thoshja. Ndërkohë ajo kaloi si një flutur nën krahun tim. Zuri vend në cep të krevatit si një rrufepritëse, ku do të binin gjithë dyshimet dhe hamëndjet e mia.
-Si vjen kështu në këtë orë në dhomën e gjumit?
– Po ti si gënjen, kur më thua se ke zënë vend në një hotel tjetër.
-Unë s’di asnjë hotel tjetër në këtë qytet. Këtu e kam parositur me telefon para një jave. Po përgjigju pyetjes që ju bëra.
-Për mua s’do të thotë asgjë.Mund të vij në çdo orë.
-Po si më gjete?
-Unë e dija se ju do të flinit këtu në dhomën 314.
-Si mund ta dije?
-Se ju keni lindur në 14 mars.
U bëra supersticioz. Telepatia! thashë me vete. Zura dhe unë cepin tjetër të krevatit dhe s’dija më çfarë t’i thoja e cfarë të bëja me të.
-Nga e dini ju ditëlindjen time?
– Nga ca llogari që kam bërë unë ashtu më del… -m’u përgjigj me të qeshur.
Ishte një rast që mund ta merrje seriozisht telepatinë. Ose dikush e kishte mësuar atë Lirikën e çuditshme.Kisha një shok shkolle në atë qytet dhe m’u fiksua se çdo gjë e kishte stisur ai. Për ca çaste midis nesh u vendos një heshtje e nderë. Hapa derën dhe dola në korridor, mos kudhedi zbuloja se çfarë kurdisej rreth meje. E kisha patur një rast të hidhur si ky pakashumë. S’pashë asgjë. Kur u ktheva e gjeta ulur të shpenguar mbi krevat me këmbët nën vete dhe mbi kuvertën e blertë i zbardhnin gjunjët vajzërorë si dy hëna të brishta mbrëmësore. Edhe më mbresëlënëse dukej nën dekoldenë e fustanit gjiri i saj i kërcyer me atë ovalen e përsosur e të ngrirë, sikur ishte ngjizur prej stearini. Më habiti përskuqja e saj dhe hedhja nga krevati si një sorkadhe e trembur. Zuri vend në një stol të vogël pranë komodinës. Më pa që isha shumë i ngrysur. Heshtëm. Sikush në mendimet e veta. Sa e sa gjëra doja t’i thoja, po ja që nuk dija nga e si t’ia filloja. S’ke ç’i bën, je i detyruar ta pish deri në fund kupën e helmit. Këto mendime ogurzeza m’i ndërpreu ajo:
-Ju keni shumë dobësi për nënën dhe për të keni shkruar lirikat më të ndjera. Nëna është një gurrë dashurishë e dhimbjesh, sikundër muzika është një gurrë emocionesh.
Nuk mund ta fsheh se kjo bisedë ma ktheu pak qetësinë.
-Në spital u përshëndeta me të. Mbase për herë të fundit, -i thashë për nënën dhe m’u squllën sytë nga lotët.
-Kini besim se nënën do ta gjeni shëndoshë e mirë. Kur ta themë unë… -më dha kurajo.
Tunda kokën në shenjë pohimi dhe e falëndërova.
-Këtu në Veri, do të shkruash poezi shumë të bukura. Ti je shumë i dashuruar pas natyrës.
-Fillove të më bësh orakullin?
-Mos u befaso. Të thashë nuk jam si të tjerat… Në Veri do të shkruash një cikël poezishë, për të cilat shtypi do të krahasojë më një poet shumë të shquar.
Nuk duroja dot më. Hoqa çarçafët që kisha shtruar për vete, mora të rinj nga garderoba dhe e shtrova sërish.
-Shtrihu në shtrat. Unë do të marr karrigen e një batanije dhe do të flë në korridor, -i thashë.
-Jo, flini ju në krevat. Unë do të kotem në karrige, -ma ktheu ajo dhe shkoi te karrigia. Në çast fiku edhe dritën. U bëra anormal. Turfulloja përbrenda si kalë i egër. Por për fat të mirë nuk arrita ta prishja gojën me të, se hapi derën dhe doli. Nuk harroi të më thoshte “Natën e mirë!” Dera u mbyll automatikisht.
Aha, s’ka gjumë sonte… Sikur të jem mësuar me të prej vitesh, ndihem fare i vetmuar. Ç’është kështu me mua?… Fatmirësisht nuk zgjati shumë mallkimi. Fjeta sikur dikush të më kishte dhënë opium gjumi. Ama zilen e orës e dëgjova në mëngjes. U ngrita në funde dhe vështrova në karrige. Ajo ishte atje, duke shikuar nga dritarja. Fshiva sytë dhe thashë me vete: Ajo paska fjetur në karrige. Me siguri kam qënë në ëndërr, kur m’u duk se doli.
Kësisoj kaluan tri ditë në atë qytet të panjohur verior para emërimit. Për të qënë më të saktë, tri ditë të jazhtëzakonshme. Rituali përsëritej çdo ditë. Ajo s’ma lëshonte dorën. Hanim e pinim në turizëm. Llogaria ishte e paguar. Dhoma 314 më priste çdo natë. Gjatë lëvizjeve ditore takohesha me mësues, agronomë, veterinerë e rrallë ndonjë inxhinier nga Jugu, që merrnin ose prisnin emërimet. Mua, ata të komitetit, më linin në pritje, duke ma shtuar tensionin. Njerëzit e panjohur të qytetit më dukeshin babaxhanë si fëmijë kur isha vetëm ose të braktisur e të largët si galaktikat, kur isha me Lirikën. Sado që përpiqesha të distancohesha nga ajo vajzë supersticioze apo e çmendur, prapë diçka prej saj më ishte ngjitur. Thonë se të gjitha sëmundjet janë ngjitëse.
Ditën e katërt mora emërimin. Mu te dera e komitetit ekzekutiv më priste ajo. Më kapi dorën tamam si atë mbrëmje te feneri, i cili rrinte vazhdimisht ndezur, por nuk ndriçonte asnjë herë. Ama më duhej në ato çaste një i njohur.
-U emërove në fshat? –më pyeti. Por zëri i saj dukej jo i pa sinqertë.
-Jo, këtu në gjimnazin e qytetit, -dhe iu hodha ta përqafoja. Ajo u hodh më parë përpjetë, duke thirrur: Sa i mirë je vëllaçko! Të dua shumë! Të dua shumë! Të dua shumë!
Mbeta shtangur dhe shikoja nga kalimtarët, që ndalnin këmbët dhe shikonin Lirikën, duke buzëqeshur me druajtje. Thoja se ato thirrje i kishte për mua. Pastaj i la të thirrurat dhe më kapi dorën tërë ngazëllim.
-Sa bukur! Tani ndihej mirë. Po aq mirë ndihem dhe unë.
-Unë fshatar jam. Nga fshati vij, në fshat isha përgatitur të shkoja. Nuk jam nga ata që emërimin në fshat e marrin si syrgjynosje.
-Mjaft! Boll t’i dëgjova këto broçkulla. Ke katër ditë me këto fjalime…Tani drejt e në turizëm. Lirika e meriton një akullore.
-Me gjithë zemër, -iu përgjigja dhe e shtrëngova nga supet. Ishte hera e parë që e prekja në trup.U ndie shumë e emocionuar. Por, sa zumë vend në tavolinën “tonë”, filloi:
– Këtu në Veri do të shkruash poezitë më të bukura të krijimtarisë tënde. Unë do t’i mësoj përmendësh, do t’i recitoj e këndoj.
Nuk durova dot më:
– As më thua, kush je ti? Nga vjen e me se merrej? Pse m’u qepe mua dhe s’më ndahej si ajo rodhja?
-Ha-ha-ha!… Aq enigmatike ju dukem. Nuk arrite të zbulosh sadopak nga unë? Ju thashë, unë s’jam si të tjerat. Jam si era, jam kudo dhe nuk jam askund. Edhe unë kam punët e mia dhe hallet e mia…
Ndali pak dhe filloi sërish monologun:
-Mua më mbajnë për të çmendur, por unë s’jam e tillë. Unë i urrej njerëzit, prandaj sillem keq me ta. Ata janë të këqinj. Nuk thashë se të gjithë janë të tillë. Ja, ti je shumë i mirë. Këtë ma tha telepatia. Të prita tek autobuzi dhe të besova sa të pashë. Edhe ti më deshe me të parë.
-Ndërsa unë kam tjetër përshtypje, -e ndërpreva. -Ti nuk i urren njerëzit, ti i do të mirë si veten. Por njerëzit nuk janë njëlloj. Bile ti ke mundësi t’i ndryshosh ata, siç po më ndryshon mua.
Pashë se si, dalëngadalë, fytyra iu zbut dhe një buzëqeshje e lehtë i lodroi përskaj buzëve.
-Vërtet po të ndryshoj? Po ç’themë unë! Ti je i mirë vetë. Prandaj i jam lutur katër ditë vëllait t’ju mbante në qytet.
-Vërtetë? Ju ma bëtë këtë nder? Kush është vëllai juaj?
-Vëllai im është kryetar komiteti. -Po ti më ke thënë se nuk ke familje, tani më thua se kryetari i komitetit është vëllai juaj?! -Nuk ju gënjeva, unë s’kam familje, por ai është vëllai im, se më do shumë. Unë shkoj shpesh tek në zyrën e tij dhe ai nuk ma prish asnjë herë. Edhe ai është i mirë si ti, bile shkruan vjersha si ti. Por unë i urrej njerëzit, se më trajtojnë si viktimë, si kukull, bile më mbajnë si të çmendur. Unë dua vetëm Luçianën. Ajo është e mirë si ti…
Ja ç’na qënka, thashë me vete… – Unë besoj se njerëzit të duan sinqerisht, se ti je e mirë, aq më tepër që je jetime,- i thashë – Unë s’jam jetime, jam krijesë e Zotit, – m’u përgjigj. Edhe kjo më duhej tani, thashë me vete dhe vështrova andej-këndej, se mos na kishte dëgjuar ndonjëri. Por isha gati ta përqafoja me dhimbshuri, veçse druhesha nga të pranishmit. Vërtetë njeriu ka personalitetin e dinjitetin e vet.Ja, çdo gjë e bukur, ka dhe anën e papëlqyer. Unë përshëmbëll, gjithmonë kam synuar ta meritoj atë që arrij në jetë, jo të ma dhurojnë. Por emërimi im ishte një dhuratë e Lirikës, por ishte aq e bukur sa s’do ta harroja kurrë. I dhashë kurajo dhe i premtova se, sa të isha në atë qytet, nuk do të ndahesha prej saj. Dhe kisha vërtetë besim se, bashkë me të, do të bënim punë të mira.
Sidoqoftë, kjo vajzë e rëndomtë, që s’ma mbushi shumë syrin në fillim, do të bëhej pjesë e paçmuar e jetës time.

ART SHËTITËS NË RRUGËT E ÇIKAGOS – Hapat e bukura të Kaltrës, vajzës shqiptare – Nga Visar Zhiti

The Art Walk in Chicago. Dhe kur arti shëtit rrugëve të qytetit dhe qytetarët shëtisin rrugëve të artit.

Veriu i Çikagos, lagjja Uptaun – skenë e madhe e artit publik plot me murale të reja të instaluara përreth, ekspozita të organizuara nga bizneset vendore, veprimtari interaktive arti, etj, etj. së fundmi çeli Panairin e Pikturës, në një mënyrë të veçantë dhe tërheqës, ku do të mund të shikosh jo vetëm veprën dhe autorin, por dhe se si u bë ajo, pra mund të ndiqje të krijuarit si proces.
Ishin ftuar 50 piktorë, që do të shpërndaheshin rrugëve, do të piktoronin live, mes njerëzve. Mes tyre do të ishte dhe një shqiptare..

U zgjodh një e shtunë e këtij qershori. E gjitha ndodhi në 935 W. Wilson Ave, përgjatë Everybody’s Coffee duke vazhduar në perëndim në Wilson Avenue. Policia kishte ndaluar trafikun e dëndur, përveçse te trenave që kalonin mbi urën që lidhte grataçielat mes tyre.

Nga ora 10.00 deri në 16.00. Punë artistike, krijuese, 6 orë në studiot pa mure, hapur, në rrugë, mes njerëzve.

50 piktorët i shikoje gjithandej, trotuareve, nën pemë, ndanë shkallëve, vitrinave apo dyerve, kishin hapur kutitë e bojërave, vazot, kovat plastike të ujit, m’u aty te këmbët, kapën penelat, hodhën ngjyrën e parë, të dytën, një vijë, një emocion.

Kalimtarëve e shumtë ndalnin për një çast, shkonin për t’u kthyer më pas për të parë se ç’kishin piktuar, ç’pjesë të qytetit, e kishin përballë apo na fantazinë e tyre.

Po vajza shqiptare ku po pikturon?

Dhe nisnin bisedat e kalimtarëve me piktorët. do t’i pyesnin se ku do të ekspozoheshin më pas punët, si mund t’i blinin, a mund t;e b;enin një foto me cellular etj, ndërsa piktorët, të pëqendruar në veprat e tyre, do ta kthenin kokën herë pas here, do të buzëqeshnin dhe dukej sikur do të kërkon ngjyrën e këtij çasti, më shumë se te kutitë dhe vazot para, te bisedat në ajër.

Dëgjohej dhe shqip te ndonjë grup i vogël, që ecte. Zonja shqiptare, të bukura, një vogëlushe që donte të ndalte pranë çdo piktori dhe donte të vizatonte dhe ajo.

– Valentina, ngrihu se do të shkojm:e te Kaltra, – dëgjova. Andej duhet të jetë piktorja shqiptare.

50 piktorë janë gjithsesi. E di, e lexova. U zgjodhën mes shumë pretendetëve. Patjetër. Janë të të gjitha moshave, vazhdonte të bisedohej. Si dhe pikturat, edhe ato duket sikur kanë moshën e tyre, dua të them se janë të teknikave e shkollave të ndryshme dhe në kohë, po aq sa postmoderne e të ngjashme me pllakatet dhe instalacionet, apo naive e realiste, po aq dhe të rafinuara dhe klasike, klasike të asaj dite, ngulmoj. Vetëm 6 orë do të punojnë. Aq. Duhet frymëzim. Po i ndihmon përvoja, mjeshtëria, shiko këtu, ç’ka bërë ky, po më pëlqen…

Dhe dielli po më dukej se herë dilte nga një tablo për të shkuar në një tjetër tablo, qoftë dhe si vërshim i një tufe rrezesh apo i pikëzuar si ar në sytë e portreteve apo prani drite.

Kalojnë të reja e të rinj, burra me gratë prej krahu, fëmijë prapë, ndokush me qenin që ndalte i pari për të parë dhe i zoti e tërhiqte nga rripi, të moshuar me mjekrra të bardha, shungellimat e trenit mbi urë

Po ku duhej të ishte piktorja e re shqiptare, Kaltra D. E. Seferi?

Endemi nëpër panair, jemi shëtitës në artin shëtitës, që u realizua, – lexojmë, – sipas një granti nga Agjensia e Këshillit të Arteve të Shtetit Illinois. Një hartë se ku mund të gjendet çdo vepër arti, do të dalë së shpejti. Më nëpërmendet rruga e famshme e piktor:eve në Romë, “Via Marguta”, ku kanë qenë dhe Chirico, Gottuso, edhe Maestro Kodra yni, po dhe Picasso, vinin dhe shikonin edhe Felini, Anna Magnani, shkrimtari Emil Zola, Sartre, etj. Po Pedonalia jonë në Tiranë do të b;ehet ndonjëherë kështu apo do ta prishin?

Ja, Çikago me grataçielet e hirta ndanë ujërave të liqenit të madh, perëndimi i përflakur, ku piktori me penel kërkon ta stilizojë edhe pakë, ylbere ngjyrash më tej, zemra në mure e drithërima fjalësh: you are… beauty… everything… proud… respect… dhe lule… tatauzhe në krahun e madh të një piktori, sikur vazhdojnë dhe në tablonë e tij, një i moshuar me kapuç… autoportret mbase… emrat në anë, ja, dhe Kaltra Seferi, shqiptarja e vetme e panairit të pikturës, e rrethuar me njerëz, vazhdon punën, shkruan mbi tablo: Uptown Church, pranë saj jemi, kolona të bardha, globe përsipër, pjesë muri me tulla si çokullata dhe e kaltra në qelqnajë si emri i saj…

Kaltra ka lindur në Vlorë, ishte e vogël fare kur prindërit e saj vendosën të iknin nga Shqipëria e ’97, gjatë kaosit dhe shkatërrimeve, kur e kaluara e çmendur po donte revansh, donin të shpëtonin ëndrrën e Kaltrës dhe ajo u shkollua pikërisht këtu, në Çikago, u diplomua për arkitekturë dhe do shumë pikturën, ka marrë pjesë në disa ekspozita, ku shfaqen dhe kolazhet moderne nga Shqipëria që ndryshon.

Pranë Kaltrës është ulur dhe një vogëlushe mu në trotuar, po vizaton dhe ajo, ndoshta ka moshën kur Kaltra iku nga Shqipëria, a është Kaltra fëmijë, mori një ngjyrë dhe ajo dhe po shkruan emrin e saj mbi fletë: Valentina.

Po afron ora 4.00 e pasdites, kur duhet të kenë mbaruar pikturat. Në tablonë e Kaltrës vajzat bisedojnë miqësisht, janë të racave të ndryshme, profile me muzg dhe agime, ujëvara flokësh, elegante njëlloj, krahët e zgjatur si në një balet dashurie, pëllëmbët si pëllumba paqeje, ja, befas shtohet një byzylyk në një kyç dore, peneli ngjyhet përsëri në të kuqe për të vënë manikyrin te thonjtë dhe zbret në fund, në anë, rendit 6 shkronja: K-a-l-t-r-a. Fjalë e bukur shqipe. me qiell ëndrre, si dita e gjashtë e javës, si sot…

Ngjarje e gëzueshme për letërsinë: Nga poeti i shquar HAMIT ALIAJ libri “DRURËT FLENË JASHTË NË NATËN E BOTËS”

VOAL- Një ngjarje e gëzueshme për letërsinë tonë. Doli nga shtypi libri “Drurët flenë jashtë në natën e botës”, përmbledhje me 268 poezi të pabotuara, të shkruara vitet e fundit, botim cilësor i ALSAR, në prag të 70-vjetorit të poetit.

Poeti i shquar Hamit Aliaj ka lindur në Kasaj të Tropojës, më 4 gusht 1954. Fëmininë e kaloi në vendlindjen e tij, në një vend ku bashkëjetonin doke dhe zakone të shumëllojta, ku letërsia gojore dhe tregimi i legjendave të moçme akoma ishte riti i mbrëmjeve të gjata. Ditëve ai rriste shtatin në kodrat dhe livadhet e fshatit, trupin e kridhte në liqenet alpine dhe mrekullohej nga tingujt e fyejve te barinjëve që çdo verë ja mësynin bjeshkëve të Shkelzenit, ndërsa tufat e deleve, formonin në imagjinatën e tij poema pafund me vargje të bardha, ku natyra dhe njeriu jetonin duke marrë dhe dhënë, përditë nga njeri tjetri.Ky ishte sfondi, ku poeti së pari nisi të shquhet për fjalët e rralla, por të bukura që shqiptonte ndrojtshëm në odat e burrave, në takimet shkollore dhe më vonë në fletoret e thjeshta, që i fshihte diku nga shikimet e të tjerëve…Nëna e tij do të ishte mbështetësja dhe frymëzuesja më e madhe, një grua e fortë, e cila shpesh dinte të ishte edhe burrë, kur e jipte fjalën dhe i qëndronte asaj deri në fund. Ajo i dha jo vetëm dashuri prej nëne Hamit Alisë, por i mëkoi edhe shpirtin artistik, i hapi horizontin dhe i lejoi hapësirën e duhur shpirtërore të birit. Duke kuptuar se ai nuk ishte krejt i njejtë me fëmijët e tjerë, diçka më e rrallë po piqej në gjoksin e djaloshit të ri, që shpesh shihej i menduar, duke soditur larg yjet dhe hënën alpine, tek perëndonte në majat e Bjeshkëve të Nëmuna. Në sytë e tij të shkruar, vazhdimisht dukej se digjej një zjarr i brëndshëm…Vend-ndodhja e fshatit të lindjes përballë Kosovës, e cila ishte disa minuta afër, por mijra vjet larg, kur shikoje gardhin e klonit përshkuar nga korenti vdekjeprurës, për çdonjërin që do të mund të tentonte ta kalonte, ka qënë një dhëmbje e gjatë, një dilemë e madhe, por edhe një burim frymëzimi për shumë poezi të poetit, që natyrisht e vuante si çdo malësor paradoksin historik të ndarjes përgjysmë të trupit të atdheut.

Arsimi
1982-1995: mësues në Gjimnazin e Bajram Currit
1995-2001: drejtor i QKF, Bajram Curr
2001-2003: këshilltar i Jashtëm në Ministrinë e Kulturës, Tiranë
2003-2005: Drejtor i Agjensisë Qëndrore të Librit, Tiranë
2011- 2014: specialist në Komitetin Shtetëror për Kultet, Tiranë

Puna kërkimore, letraro-artistike e shkencore

Libra me poezi:
1974: Bjeshkët janë mbiemri im, Tiranë
1979: Epike ( me bashkëautor), Prishtinë
1986: E ruaj një fjalë për ty, Tiranë
1990: Lotin nuk ta fal, Tiranë
1997: Mungon viti Një, Tiranë
2006: Njëqind vjet e Martë, Tiranë
2012: Ali Iber Nezaj (monografi), Tiranë
2017: E hëna e përtej botës
2021: N’Dardani bjen nje tupan

Studime shkencore-letrare
1979: Epika legjendare shqiptare ( Arkivi i Fakultetit të Filologjise)
2009: Tri shenjtëri të mëdha ( në hyrje të librit “Dervish Luzha nje yll drite” )
Shenim: Redaktor i mbi 30 librave artistikë e studimorë për kulturen e historinë. Titujt e këtyre librave janë të regjistruar në sistemin kompjuterik të Bibliotekes Kombëtare, Tiranë

Skenare filmash dokumentare :
1981: Ylbere mbi Alpe
Moj sharki e lehtë si era ( kushtuar Dervish Shaqes)
1997: Zambakët e munguar ( kushtuar shkrimtarit Sulejman Krasniqi në 60-vjetorin e lindjes )
2000: Ylberi i Lirise ( kushtuar çlirimit të Kosovës )
2000: Nga lufterat vijmë… ( realizuar në Kosove për RTSH )
2002: Pranverat që ndalen rrugës
2008: Agu i Lirise ( realizuar në Kosovë me 17 shkurt 2008 diten e shpalljes së Pavarësisë)

Janë nga i njejti autor edhe shumë dokumentare të tjerë, të cilët gjenden në Arkivin e TVSH-së.
Publicistike: Autor i mbi 200 shkrimeve kryesisht në zhanrin e esesë, portretit letrar dhe reportazheve. Keto shkrime janë te botuara në periodikun e kohës.

Kenge:
Autor i mbi 200 këngëve:
Autor i të gjitha këngëve të Ansamblit Dardania në Festivalin e Gjirokastres 1988 dhe në atë të Beratit 1995.

Çmime në konkurset kombëtare e ndërkombëtare :
1973: Çmimin e parë për poezi në konkursin e letrareve të shkollave të mesme të Republikës 1973: Çmimi i tretë për liber poetik në konkursin e 30- vjetorit të Ushtrisë
1974: Çmim për liber poetik në konkursin e 40- vjetorit të Çlirimit
1977: Çmimi i parë në publicistikë në konkursin vjetor të gazetes ” Drita ”
1977: Çmimi i parë për dokumentarin e 20- vjetorit të Universitetit të Tiranës
1981: Çmimi i parë për dokumentarin ” Ylbere mbi Alpe ” ( me bashkëautor S.Bucpapaj )
1982: Çmim i dytë në Konkursin Kombetar të 70- vjetorit të Pavarësisë, për librin poetik ” E ruaj një fjalë për ty”
1999: Çmim i parë në Festivalin e Gjirokastrës për tekstin e këngës ” Ani Rushe Rexha…”
2000: Çmim i parë në Festivalin e Këngës Qytetare Tiranë, për të njejtin tekst 17 dhjetor
2006: Çmim i parë i shoqeruar me ” Gold Coup ” ( Kupa e Artë ), për cikel me poezi në revisten ” Fatjon Art”, Detroid, SH.B.A
2017 : Libri “ E hëna e përtejbotës” shpallet libri më i mirë poetik i vitit nga Klubi letrar “ Gjon Nikollë Kazazi” Gjakovë

Mirenjohje e tituj:
1983: dekoruar me medaljen ” Naim Frashëri” nga Kuvendi Popullor
1988: ” Urdhëri i punës i klasit të 3-të” nga Kuvendi Popullor
2002: titulli ” Krenaria e Qytetit”, B.Curr
2008: titulli ” Nder i Unionit Artistik të Kombit Shqiptar”
2012: titulli “Mirënjohje” nga Komuna Margegaj, Tropojë
2014: titulli ”Mjeshtër i Madh” nga Presidenti i Republikës së Shqipërisë
2019: titulli “ Qytetar Nderi” nga Bashkia Tropojë

Poeti i shquar Hamit Aliaj u nda nga jeta më 7 mars 2023.

Nxitoni, nxitoni pra… Nga Bedri Çoku

Tri ditë me radhë, shoku im i fëmijërisë Elmaz.I.,kërkonte me këmbëngulje të takohej me mua, pasi kishte diçka të rëndësishme për të thënë. Uleshim për të pirë kafe, por kjo i ftohej në fyt. E kishte nga zori që të hapte gojën. E kuptoja që halli i tij s’ishte familjar, ndryshe, me siguri do ma kishte treguar qysh ditën e parë. Problemet familjare ia tregonim njëri-tjetrit pa ngurrim, ndaj, nuk e ngucja. Prisja, me qëllim të dilte vetë aty, ku e kishte hallin, pa e detyruar. Ama, ditën e tretë, plasa, e humba durimin. Ngula këmbë : sido që të ishte puna, ne, qysh fëmijë, s’kishim lënë gjë pa ia treguar njëri-tjetrit.
– Ke të drejtë, më tha, por kjo, që po më ndodh, jam i sigurt se edhe ti s’do ishe treguar trim. Me siguri as për kafe s’do të guxoje të vije.
– Po, hë, të shkretën, nxirre! Ke tri ditë që më thërret e s’ thua asgjë. Bombë atomike të kishte qenë, me siguri do ta kishe plasur.
– Bombë thua!..Ç’bombë, o derëbardhë! Po them, është e tmerrshme.

E ndërpreu bisedën, duke parë rreth e rrotull, i trembur, mos e kishte dëgjuar njeri, kur tha, “e tmerrshme” . Kishte të drejtë. Atë kohë njeriu trembej nga vetja pale, nga shoku, miku, a dikush që i afrohej pranë .Trembej edhe nga ajri që thithte, nga toka, nga zogjtë në fluturim. Ishte koha kur në Shqipëri, në tre vetë, me siguri njëri ishte spiun. Banonim në lagjen “Liri” të Fierit, tejmase e populluar, me probleme të mprehta sociale, afër “rotondos”, ku bashkohen tri rrugët, që hyhej e dilej nga qyteti i bukur. Pikërisht te mëhalla “Vangjel Lule”, siç quhej dikur, ndërsa sot, i thonë, “Sharrë”. Kontrolli i shtetit, si kudo, dhe aty, ishte i rreptë dhe i shpeshtë. Fuksat, një lloj specie e Sigurimit të Shtetit, venin e vinin vërdallë dhe s’linin rrugicë e lokal, sidomos ku pihej kafe dhe luhej bilardo, pa kontrolluar. Po të pikasnin dikë të shqetësuar apo nervoz, ata, si pa teklif, afroheshin, për të mësuar arsyen pse ai mund të ishte i shqetësuar: “E kishte me vetveten, apo me regjimin dhe qeverinë?!” Prandaj e ndërpreu bisedën shoku im i fëmijërisë. Ata që s’e kanë jetuarr kohën e regjimit komunist, sigurisht e kanë të vështirë të imagjinojnë njeriun fantazmë, të asaj kohe, pse ishte katandisur i tillë. Qoftë me mikun a shokun e besuar, kudo që të ndodheshe duhej patjetër të flisje dhe të shtireshe, me demek i gëzuar, për fitoren e skuadrës së zemrës, në futboll. Ose, i trishtuar, për një film që kishe parë në kinema. Shoku im filloi të më tregonte arsyen e dëshpërimit, duke u zgërdhirë, me gjasë, i gëzuar, se, prej disa ditësh, në qoshen e rrugës, afër shtëpisë së tij, kishte filluar t’i shfaqej një femër, sa herë ai do të kthehej nga puna. Ajo ishte e dobët, me sy të mavijosur, e lodhur, e trishtuar, që nuki fliste, por vetëm i buzëqeshte…Ky ikte, ikte me nxitim, pa e kthyer kokën prapa. Hynte në shtëpi i nemitur, pa guxuar t’u thoshte gjysmë fjale gruas dhe të birit, njëzetedyvjeçarë, që e prisnin me padurim. U shmangej deri sa hynte shpejt e shpejt në banjë, për të lagur fytyrën e për të marrë veten. Ushqimin e vahktit e hante me pahir, nga brengosja. Mbllaçitej, por mendjen e kishte tek ajo, që, sipas tij, s’i kalonte të njëzetepestat. Përshtypjen e moshës ia krijonte trupi dhe gjoksi i saj i hepuar, i ngjashëm me atë të një vajze ende në grahmat e fundit të adoleshencës. Ditën e parë s’i pat dhënë rëndësi: “Ishte një femër e zakonshme, që rrinte në punën apo ”zanatin” e vet! Ditën e dytë e kishte marrë si një provokim të rëndomtë femëror. (Edhe atëherë kishte të tilla që përdoreshin nga fukarallëku për një shumë fare të vogël). Ndërsa, ditën e tretë, aha! Kishte filluar të dyshonte. Mos vallë ajo dilte aty dhe e priste qëllimisht, në të njëjtin vend, në të njëjtën kohë, sa herë ky do të kthehej në shtëpi ?! Mirëpo, ajo s’dukej as e çmendur, as e përdalë. Me një fustan të thjeshtë, e palyer, e pakrehur, ose e krehur me ngut, si një femër që sapo kishte dalë shpejt e shpejtë nga shtëpia. Ia ngulte sytë me një domethënie intriguese, por edhe të fshehtë, këmbëngulëse për t’i tërhequr vëmendjen. Ndërsa ai ikte i hutuar, i tronditur, si një frikacak. Ç’kërkonte prej tij në sytë e të gjithëve? Ishte lypsare ? E çmendur? Apo kishte ardhur koha edhe për të, si shumë të sërës së vet, të cilët “kontrolloheshin” nga Sigurimi i Shtetit, dhe, ajo, një lodër në duart e tij, kundra meje?
– Po të jetë kështu, siç thua, o byrazer, i thashë, ke të drejtë të jesh kaq i tronditur.
Dhe ia shtrëngova dorën për t’i dhënë zemër, ndërkohë që e vështrova drejt e në sy, me një ndjenjë solidare.

– Ç’farë do të bësh, tani ?,-e pyeta-, si mendon që të shmangësh këtë rreng?
Ai ngriti supet krejt i pambrojtur dhe profan në kësi rastesh. Gati duke qarë, tha :
– Po ti, si do të kishe vepruar në vendin tim?
Të them të drejtën u gjenda i papërgatitur nga kundërpyetja e tij. Meqë më takonte të tregohesha më me zemër, i thashë :
– Sot do të shkojmë bashkë në shtëpinë tënde, nëse ndodh gjë, le të na ndodh të dyve.
– Do të shkojmë të dy?
Pyeti i habitur, ngaqë, siç duket, s’u besoi veshëve.
– Po, po. Pse çuditesh ? A s’kemi lerë për të vdekur njëherë?
E mbërtheva nga krahët për ta shkulur nga vendi. Nuk kundërshtoi. Dorëzuam lekët e kafes dhe u nisëm. Rrugës për në shtëpi më tregoi edhe diçka tjetër. Ai kishte filluar të dyshonte sikur, para disa vitesh, e kishte njohur atë femër, e cila shoqërohej me një djalë të ri e të pashëm, bir i një të burgosuri politik, që vuante prej vitesh në burgjet e tmerrshëm të diktaturës. Kjo ngjarje bëri bujë, atëherë. Por, për çudinë e të gjithëve, çifti i bukur, me “biografi të keqe”, u zhduk po si u shfaq, në mënyrë misterioze. Vajza, në atë kohë, mbahej perri në qytetin e Fierit.
– Po a je i bindur vërtet se është pikërisht ajo?,- e pyeta – se njeriu gabon edhe padashur, vetëm nga dëshira për të larguar një të keqe. Gabon edhe pa qëllim, sidomos kur i afrohet një i panjohur, në dukje i frikshëm, me pamje të keqe.
– Jam i sigurt që ajo është dhe u mbush me frymë. Se, kur ata u zhdukën nga qyteti, u fol, aty-këtu, nëpër dhëmbë, se ata ishin arratisur nga Shqipëria. Pak u fol, kaq pak, saqë historia e tyre brenda dy-tri ditëve u harrua fare. Unë e kam të fiksuar edhe për një arsye tjetër. Gruaja ime gjente shpesh midis librave të djalit, fotografinë e saj. Ngaqë, siç duket, edhe ai, si të gjithë moshatarët e vet, ëndërronte për një vajzë si ajo.

– Po pse s’thua ti që problemi qenka i thjeshtë. Atë e dashuroka djali yt dhe ajo përpiqet të marrë ndihmën tënde.
– Mos u nxito. Nuk është ashtu. Ku ta gjej të ishte siç thua ti. Por ajo s’ka sy për atë punë. Çne ? Ajo ngjan sikur u ka shpëtuar vorraxhinjëve nga duart. Të shikon ngultas, në mënyrë të habitshme, sikur kërkon të të thotë diçka. Më qetëson fakti se nuk është e egër, as e ligë. Përkundrazi, duket e ëmbël e fisnike. Çuditem, pse më ka gjetur mua, xhanëm? Ç’ kërkon nga unë ? Pak halle kam në kurriz, më duhet të mbaj edhe të sajat? Ptuu, e martë e mira! Apo s’jetojmë në një kohë të pështirë. Një fjalë goje për qeverinë dhe kalbesh në burg, vithisesh me gjithë familje, me tërë fisin.
Ai mbylli gojën përnjëherë. Sytë ia nguli harkut të rrugës, ku dhjetra hapa më tej gjendej shtëpia e tij. E pashë, i iku fytyra, goja i mbeti hapur, vetëm për të thithur ajër më shumë.
– Ja ku është ,- më tha me zë të mekur-, E sheh? Po pret, si gjithmonë. Me siguri,më ka parë nga dritarja. S’është as koha kur zakonisht kthehem. E shikon sa këmbëngulëse është? E çmendur! E frikshme!
– Mos u shqetëso. – i thashë qetë-qetë- jemi bashkë. Jemi të dy. Do ta zgjidhim njëherë e mirë këtë punë.
E vura re siluetën e saj, që u shfaq plotësish në krye të harkut të rrugës. U befasova. Ishte siluetë e brishtë, e mbuluar me një fustan të gjatë, deri te kyçet e këmbëve (veshje e rrallë për kohën dhe vendin ), i ngushtë, në bel, që ia nxirrte dukshëm linjat feminile, tepër elegante, në një trup të tretur. Pata tërheqje të jashtëzakonshme nga ajo siluetë, edhe pse veshja e saj nuk ishte në modën e kohës. Sinqerisht, jo tërheqje mashkullore, më tepër kureshtje drejt një të panjohure. Jam i sigurt, vetëm dora e Perëndisë e tërheq njeriun ashtu, për t’u sakrifikuar ose për të sakrifikuar. Mund të them se iu afrova me trimërinë e një çunaku, që nuk e çante kokën për shokun e lënë prapa, edhe pse ai ishte i trembur si një çilimi. Së fundi u ndodha përballë saj, si ç’ma kishte përshkruar shoku.Vetëm një gjë s’më kishte thënë. S’kishte dashur a s’e kishte pikasur : Ajo ishte krenare dhe aspak me vështrim intrigues! Kjo më detyroi, një çast, të ulja kokën me sytë përtokë. Ndryshe fliste paraqitja e saj, ndryshe shprehja e fytyrës. Megjithatë, arrita të mposhtë gjithçka dhe i thashë:
– Më falni! ,- zëri im më gjëmoi në vesh, ngase u përpoqa të përmbaja veten, – ky shoku im thotë se e prisni këtu sa herë kthehet nga puna. Është i shqetësuar. Ju lutem, a mund të na tregoni ç’kërkoni konkretisht prej këtij ? Gjynah! Është familjar. Shikojeni ! Deri më sot nuk ka njeri të thotë gjysmë fjale të keqe për të. Aq më tepër, biografinë e ka shumë të mirë.

– Zotëri, më falni, jeni keqkuptuar. Unë s’kam punë me këtë njeri.

– Natyrisht, natyrisht, por..

– Atëherë, pse gjithmonë më pret këtu, sa herë kthehem nga puna ? ,- iu hakërrua i revoltuar shoku im, duke ma ndërprerë bisedën,- pse shikon sikur do ta hash njeriun të gjallë? As të njoh. As më njeh. Pse provokon ?
Ajo buzëqeshi aq ëmbël e miqësisht, në mënyrë tepër të përmbajtur, sa ne u çarmatosëm të dy një çast.

– Unë zotërinj – tha me dashamirësi, duke na parë të dyve me vemendje e përunjësisht ,- nuk ndodhem këtu për të provokuar të tjerët. Jam e sigurtë se zotëria më ka keqkuptuar. Nëse keni dëshirë të më njihni e të mësoni arsyen pse ndodhem këtu, urdhëroni në banesën time. Do të ishte në nderin tuaj dhe për kënaqësinë time, natyrisht, që duke pirë kafe, ne mund ta njohim njeri-tjetrin më mirë. Ma do mendja se, mbasandaj, do të kishim konsideratë tjetër për njëri-tjetrin/ Urdhëroni !
Mbetëm të shokuar. Fjala “zotërinj” u duk e çuditshme dhe e huaj për veshët tanë, po aq dhe tendencioze. Gati e tmerrshme. Pasi ideologjia e kohës na thoshte se fjala “zotëri” ishte MIKROBORGJEZE. Megjithatë, ajo fjalë na pëlqeu, na përkëdheli në shpirt. M’u duk sikur me atë fjalë ajo na vlerësoi më tepër, nga ç’na takonte. Vërtet, sa mirë u ndjeva kur më quajti, “zotëri”. M’u duk vetja me origjinë perëndie. Ndryshe nga fjala “shok”, sikur të merrte dikush nga turma dhe s’ishe, as më shumë e as më pak, nga të tjerët. Ajo e kuptoi pavendosmërinë tonë për t’iu përgjigjur ftesës dhe ndërhyri po me aq lezet e edukatë :
– Më vjen keq, zotërinj, kur mendoj se do të tregoheni të pasjellshëm, duke refuzuar ftesën e një zonjusheje, që siç e shikoni, ka dalë në rrugë e pret me orë e ditë të tëra, për të shkëmbyer dy fjalë, vetëm dy fjalë, me ndonjë shqiptar të vërtetë. Po, po ! Duhet të kuptoni arsyen pse unë kam nevojë të bisedoj me burra të vërtetë, nëse mendohet ka ende të tillë në Shqipërinë tonë të mjerë.
Ndoshta donte të fliste më gjatë, por nuk mundi, ngaqë, me siguri iu firua zëri, nga mushkëritë e mpakura. Aq e lodhur dhe e sfilitur duhet të ishte. Megjithatë, arriti të buzëqeshte me sytë gati në të perënduar, duke tundur kokën si në faj. Kërkoi të falur që ndodhej në atë gjendje të rënduar shpirtërore e fizike. Por, të them të drejtën, unë ende s’kisha vendosur për t’iu përgjigjur ftesës së saj. Së pari, ngaqë u ndjeva i cingërisur në sedrën e burrit, kur tha “burra të vërtetë”, së dyti, kur shtoi “..në Shqipërinë tonë të mjerë”. A s’ishin fjalë këto, që të fyenin e të ngatërronin politikisht? Ç’ishte kjo vajzë kurajoze, që s’ia bënte syri terr, edhe pse ne mund të mos ishim “burra”, siç dëshironte ajo ? Që mund ta denonconim për të larguar nga vetja belanë e, në këtë rast, të merrnim ndonjë përkrahje të mirë nga qeveria? Për mua, fjalët dhe veprimet e saj ishin thikë me dy presje, serioze e të rrezikshme. Shoku im kishte pasur të drejtë në parandjenjën e tij që ajo mund të ishte “bashkëpunëtore e Sigurimit të Shtetit ”. Prandaj nuk do të merrja guximin për të pirë kafe në shtëpinë e saj, nëse s’do të ndodhte pikërisht ajo, që s’e prisja të ndodhte kurrë nga shoku im. Nga sedra a budallallëku, ai ia këputi preras, kur tha :

– Posi, hajde, motra ! Shumë mirë, le ta njohim njeri-tjetrin. Bile, ku të duash ti e pimë kafen – dhe u kthye nga unë gjithë kapadaillëk-, Ec, more. – më bërtiti – Nga anët tona i thonë llafit: “Burri nuk mbytet në një filxhan kafeje !”
Vetëm tunda kokën dhe shkova pas tyre, rëndë-rëndë.

* * *

Ajo banonte në katin e dytë, në një pallat dykatësh, ndërtuar në vitet `60, sipas stilit rus, ngrehinë me apartamente të ngushtë, dhoma e banja të vogla. Kuptohet, për të strehuar sa më shumë proletarë. Banesa e saj ishte me mobilie që përdornin zakonisht njerëzit e shtresës në kufirin e varfërisë. Na tërhoqën vëmendjen dy portretet e varur në mur në dhomën e pritjes : Ai i Skënderbeut në njërën anë dhe i Ëillsonit, Presidentit të Sh.B.A.- në vitet `20, në anën tjetër. Na bëri përshtypje, ngaqë ishim mësuar të shikonim në shtëpitë e shqiptarëve vetëm portretet e diktatorit e të udhëheqësve të partisë komuniste. Ndryshe, po të zëvendësoheshin me njerëzit e dashur dhe të vdekur të familjes, ky veprim konsiderohej me tendenca armiqësore dhe banorët në atë shtëpi shndërroheshin kontingjent i mundshëm për t’u regjistruar në anën tjetër të barrikadës, si armiq. Kjo ishte me zarar. Por, nejse. Nuk e dhamë veten. Pamë njëri-tjetrin në sy dhe aq. M’u duk sikur bashkëbisedova me shokun kur thashë :
– Vetëm banoni këtu, apo..
– Jo, jo. Nuk banoj vetëm – u përgjigj zëri nga dhoma tjetër, ku ndodhej ajo- banoj me mamanë. E kam këtu. Por është e sëmurë. Nuk lëviz dot. E ruaj natë e ditë. Dhe doli prej andej.
– Po babai ?
Ajo na ftoi të uleshim duke buzëqeshur, si për t’iu shmangur pyetjes së paduruar të shokut tim. Na shtrëngoi duart përzemërsisht me të vetat, të vogla e të bukura dhe s’e largoi buzëqeshjen nga buzët, deri sa u ulëm nëpër poltronat e vegjël. Kundërshtoi të uleshim në divanin e madh, pasi, siç tha, nuk e përdornin, qyshkur. Poltronat ishin nga ata që prodhonte me shumicë zdrukthtaria e qytetit, për familjet e punëtorëve të thjeshtë. Na pyeti si e pinim kafen, por e refuzuam : “sapo e kishim pirë ”. Ajo iku, u zhduk përsëri në dhomën tjetër dhe u kthye, sa hap e mbyll sytë. Solli dy albume të mëdhenj me fotografi.
– Ju lutem, shikoni këta sa t’iu përgatis diçka për të pirë!
Iku fluturimthi në dhomën, ku mendohej se ishte mamaja e sëmurë. Ne filluam të shfletonim albumet. Kaluam goxha kohë duke i parë. Mbaroi secili të vetin, por ajo s’erdhi. Dyshuam. Pamë njeri-tjetrin. Gjithsesi, ishim të detyruar të prisnim. Shkëmbyem albumet. Në çdo faqe gjenim atë së bashku me një djalë shumë simpatik, herë përdore, herë përqafuar, herë në këmbë, herë shtrirë. Një çift i bukur, i dashuruar marrëzisht. Ajo u shfaq pa pritur me një tabaka para duarve, krejt ndryshe nga ç’ishte e veshur pak më parë. E stolisur si një nuse. Fustani i bardhë, i gjatë, i zvarritej nga prapa, pa vello, me buzë të kuqe dhe qerpikët e nxirë. I shndriste fytyra. Vërtet një mrekulli. U shastisëm. Unë gati klitha nga habia, por s’e lëshova veten, ngaqë më nduku shoku poshtë këmbëve. Pastaj, ajo s’na la kohë të shprehnim çudinë e të pyesnim përse ishte veshur në atë mënyrë. Na afroi përnjëherë gotat në tabaka.
– Urdhëroni! – tha – Mos u çudisni që më shikoni veshur kështu. Unë sot martohem. Ju të dy, fatmirësisht, do të jeni dëshmitarët e mi të nderuar. Ju zgjodhi Perëndia me dëshirën time. Ju lutem, merrni gotat dhe më uroni ! Mamaja është e pafuqishme, s’mund të vijë për të trokitur gotat me ne. Urdhëroni!
Sapo mora gotën, desha të flisja, të pyesja, por ajo vendosi përnjëherë tabakanë në tavolinë, ngriti gotën e saj drejt nesh dhe vazhdoi:
– Këtë shëndet do ta pimë për të dashurin tim, që kalbet në një gropë, kushedi ku, në malin e Gramozit.

Uli kokën për të fshehur lotët.
– Këtë tjetrën, për të ardhmen tuaj, që ta gëzoni sa më shpejt !
Tringëllijti gotën me tonat dhe e kaloi me eks lëngun e verdhë në gotën e saj.
– Faleminderit që ndodheni në këtë çast të paharruar të jetës time ! – tha me sytë që i shkëlqenin nga një gëzim i egër- E gëzofshi lirinë, që po afrohet !
Asaj i ra gota nga dora.
-Por, ama, ta dini, atë s’do t’jua dhurojë njeri, as do të vijë nga qielli. Duhet ta fitoni vetë. Nxitoni, nxitoni, pra, ç’prisni ! Unë po largohem. Me falni. Po iki nga kjo jetë. Rroftë Liria! Nuk jam e zonja më të vazhdoj. Ai më pret. E dua shumë. Më lodhi diktatura. Në burg mësova të vërtetën. Hapni sytë! Midis nesh po rritet njeriu i ri, antinjeriu, s’e ka njohur njerëzimi deri më sot. Hapni sytë, o njerëz, o shqiptarë! La..mtu..mirëëë ëk ëk ëk…ë…
Vaisi kokën djathtas dhe ra në dysheme, si një lule e këputur nga rrënjët. Vdiq e helmuar.
Në dhomën tjetër, unë e shoku im, u tmerruam kur gjetëm edhe nënën e saj të vdekur.

1985

Vdekja e Dallëndyshes së “Burrelit…” Nga Bedri Çoku

Dita më e gëzuar për të burgosurit politikë të burgut të Burrelit, në diktaturën komuniste, ishte njëra nga ditët e marsit, kur në qelinë e tyre, papritur, hynin cicërimat e dallëndysheve të para …Bashkë me to edhe aroma e pranverës, vrulli i jetës së lirë, lutjet i fuqisë hyjnore, pse jo dhe ndijesitë e dashurisë njerëzore. E ndërtonin folenë brenda në qeli dhe çfarë tjetër më e gëzueshme e argëtuese do të ishte për ata, që vite e vite përjetonin vetëm këto emocione, mes katër mureve të qelisë. Vizita e papritur e dallëndysheve ishte ndryshe, nga qeniet e tjera, që i përçmonin në atë vend të mallkuar. Me ardhjen e tyre, të burgosurit politikë, uronin me gjithë shpirt njeri-tjetrin:“Qoftë viti i lirisë e i çlirimit të Shqipërisë! ”As festat e Bajramit, të Pashkëve apo e Pavarësisë nuk sillnin atë gëzim e shpresë për të burgosurit që treteshin në burg, për liri e demokraci, siç ua sillte pranvera e dallëndysheve. Në qelitë e tyre rifillonte jeta, ëndrra për të ardhmen, ngase, të ngeshëm deri në çmenduri, mbështetur në kurriz, ata vrojtonin me orë të tëra, çiftet, që ndërtonin çerdhen e bukur të familjes së ardhshme ndërrimet e prindërve, kur zëvendësonin njeri – tjetrin, për të ngrohur vezët, pastaj, për t’i ushqyer të vegjëlit, apo kur vigjëlonin për të mbrojtur shtëpizën dhe pasardhësit e tyre. Aty grindeshin, aty pajtoheshin, për të ushqyer fëmijët, që cicërinin për të ngrënë …Kjo ishte gjithçka që u mungonte aq shume të dënuarve, të izoluar, nën tavanin e betonuar ushtarakisht: familja, fëmija, puna dhe sakrifica për të ndërtuar të ardhmen e tyre Dhe ja, fatkeqësisht, një ditë teksa të dënuarit ktheheshin nga orari i ajërimit, në krevatin e njërit prej tyre kishte rënë “i vogëli” i folesë. “Oh, ç’fatkeqësi!”Askush s’kishte mundësi ta rikthente në folenë e vet. Tavani ishte shumë i lartë. Prindërit e tij përplasnin krahët sipër kokave të njerëzve, por pa mundur të realizonin gjë. Mjerisht, “i vogëli ” do të jetonte, tash e tutje, me të dënuarit nga diktatura komuniste, i burgosur si ata, i mbyllur mes katër mureve, deri sa të rritej, nëse arrinte t’i shpëtonte syrit vigjëlent të policëve të shërbimit të brendshëm, e të fluturonte përmatanë këtij Ferri dantesk. Por, jo! Më i moshuari, njeriu më autoritar i dhomës, Dom Nikoll Mazreku, iu drejtua bashkëvuajtësve: Të nderuar, me bekimin e Shën Marisë, zogthin e vogël do ta quajmë “Princi i Lirisë“, me status:“I PAVDEKSHËM ”, i cili do të jetojë e do të rritet për të fluturuar, si gjithë të tjerët, i lirë, në qiellin e pamatë, edhe pse një dorë e padukshme e hodhi këtu, midis nesh! Ata e duartroitën Dom Nikollën e famshëm, njeriu me katër diploma, i cili vuante, prej shumë vite në këtë burg të zi. Në këtë rast, shtoi ai, do t’u kërkojmë ndihmë edhe të burgosurve nëpër qelitë e tjera, pa dallim feje, krahine dhe ideje, të jenë solidar me qëllimin tonë të shënjtë e fisnik: Për të shpëtuar “Princin e Lirisë”! Duhet të grumbullojnë, sa të munden, edhe ata, çdo minutë, çdo orë, çdo ditë miza, insekte dhe çdo gjë tjetër, që është e dobishme për fatkeqin tonë të vogël!.. Pavarësisht si erdhi në dorën tonë, ogur i mirë, apo i keq! Ama, këto detyra të jenë të patolerueshme!

“Vdekja e tradhtarëve, liria e shqiptarëve! ”

Thirrën të gjithë një zë. Ai u mësua shpejt, me të gjithë, ushqehej nga të gjithë, hante me të gjithë, flinte me të gjithë dhe, rritej për ditë midis tyre. Edhe në ajërosje atë e merrnin fsheurazi me vete. E bënin me radhë. Ai ishte jeta dhe dinjiteti i tyre. Kur erdhi dita e fluturimit, për herë të parë, të burgosurit lotuan nga gëzimi, ama, edhe u trishtuan: Princi i Lirisë s’do të ishte më midis tyre, ai s’do të ishte më problemi dhe argëtimi i tyre. “Besa – besë, nuk do ta harronin kurrë”! Sa herë dilnin në ajërim sytë i drejtonin nga qielli, mos vallë e shikonin në fluturim, të lirë, së bashku me lirinë e tyre, të gëzuar, së bashku me gëzimin e tyre, të trishtuar, së bashku me trishtimin e tyre. Ai do të kalonte male, fusha, dete dhe oqeane. “Do të shkonte, me siguri, në Amerikë, në Shtëpinë e Bardhë ku do të fliste me Presidentin, me njerëzit e lirë të Botës demokratike dhe, do t’u tregonte atyre, për shqiptarët që po vuanin me dekada, për liri e demokraci, nga diktatura e regjimit komunist. Por jo! Për ccudinë e të gjithëve, Princi, u kthye përsëri një ditë nga “ Qielli i Lirisë”, në tokën e robëruar, duke cicërirë sipër kokës së tyre dhe, duke përplasur krahët në shënjë mirënjohje dashurie për ta… Dhe, papritur u ul mbi supin e njërit prej tyre. Ky, sapo dalloi verorëzen në këmbën e djathtë të dallëndyshes, që ata ia kishin vendosur, qyshse e gjetën në krevat, thirri i gwzuar: Oh, qënka Princi ynë… i Lirisë! E prekën të gjithë me dashuri dhe lot, për besnikërinë dhe mirënjohjen dhe … Kur e lëshuan, e brohoritën. Por, ai, nuk iku larg siç dëshironin ata. “Princi i Lirisë” zbriste përditë në duart e miqve të tij, për t’i gëzuar e përshwndetur dhe, ngjitej përsëri në qiellin e paanë. Këtë gjë e mësuan njerëzit e komandës, ndoshta rastësisht, nga habia e ushtarëve të rrethimit, të cilët ccuditeshin që një dallëndyshe, përditë, ulej në duart e ccdonjerit prej të burgosurve. E alarmuar, komanda e burgut nxori urdhër për dallëndyshen, që ulej përditë në duart e të burgosurve, që të gjendej mënyra për ta kapur dhe eliminuar, sepse ajo mund të ishte stërvitur nga të burgosurit, për të bërë punën e një agjenti . Mendja djallëzore ngriti kurthin, duke mos i nxjerrw një ditë të burgosurit në ajërim, dhe mbushi oborrin me ushtarë, të cilët ngrinin duar lart, sicc bënin të dënuarit dhe, e realizuan aksionin. Ndërsa të burgosurit politikë, megjithatë, pritën e pritën me shpresë se një ditë “ Princi i Lirisë”, do të kthehej nga Shtetet e Bashkuara të Amerikë, nga Shtëpia e Bardhë…me simbolin e Lirisë e të Demokracisë, për t’i shpëtuar shqiptarët nga thundra e diktaturës komuniste, por më kot…Një ditë, ata e njohen “PRINCIN e tyre të LIRISE”, me krahët e ngrira nderur mbi telat gjëmbacë të rrethimit, me verorëzen në këmbën e djathtë dhe derdhën lot trishtimi…

Kush ore kush – Poezi nga Neki Lulaj

Kush na vrau në djep fëmijët

do mallkohet jetë e mot

Kush në buzë gazin na ngriu

lumturinë mos e provoftë

Kush na vë lotin tek sytë

iu bëftë trupi si kërcuri

Dhimbja jonë jetën na nxiu

U bënë foshnjat lule guri

Sheh shqiponja kaltërsinë

Vjen nga lartësija e Korabit

Rron kujtimi i përtërirë

Sjell të fala Dardania

Për fëmijët ngrej bajrak

e baj këngën lule bjeshke

Shpirti ynë është i vrarë

po nuk thyhet në rrebeshe.

Zgjojmë nga shekuj trimërinë

krenarinë që përcjell brezi

SE për tokën dhe lirinë

Në lahutë e latoj telin

Për fëmijët e thur këngën

si bajrak që kuqëlon

Abetarja ma zgjon ëndrrën

për këtë tokë që më krenon….

“Guralecët e FROJDIT” në një libër me poezi- Esé nga Përparim Hysi

“TOMORI-MALI I SHENJTË”,nga BASHKIM SALIASI

Titulli i kësaj eseje është metaforike dhe metafora është imja. Është një metaforë që i rri për shtat librit me poezi”Tomori- Mali i shenjtë” nga Bashkim Saliasi. Anologjia sado që s’është kurrë e njëjtë,është e ngjashme. FROJDI i ka dashur poetët dhe nga ai ka mbetur ajo thënia proverbiale e tij:”Unë kudo që kam shkelur,e di se aty më parë ka qenë një poet”. E sa për”guralecët”,për ta bërë më të qartë për lexuesin,shiko se si thotë:”Jeta është e mbushur me çaste dhe unë,për çdo çast të veçantë,fut nga një guralec në kuti të veçanta”. Dhe unë,pasi lexova librin me poezi të BASHKIM SALIASIT, shtroj pyetjen:”Sa kuti i duheshin poetit për të vendosur” guralecët e FROJDIT”? Sado që pyetja ime është retorike,përgjigjen e ka brenda. LIbri është me poezi ku”guraleci” më i madh është dashuria për vendlindjen
Por larmia e temave që trajton poeti në libër është e tillë që duhen kuti aq,sa të hapet një pavijon i tërë.
Unë lexoj një libër dhe e shoh me sykritkë.Kështu e shoh dhe këtë.
SHËN AGOSTINI e ka thënë me kohë:”Çasti i parë i kohës,përkon me çastin e krijimit.
Tek e shoh në tërësi librin.më vinë ndërmend fjalët e DANTES:

“Nuk fitohet gja.
Tuj ndenj mbështet
AS mbi nëkrejsa
A mbi pupla të lehta
Deri sot askush lavdi s’ka gjetë…!

Aluzioni është i lexueshëm. BASHKIM SALIASI nuk ka ndenjur nën krejsa a”pupla të lehta”,por çdo ditë”nga një vijë,e çdo ditë nga një rresht” shkruan një libër me poezi për vendlindjen,se,siç thoshte DEMOSTENI”Koha është gjëja më e vlefshme që mund të shfrytëzohet nga njeriu”. Dhe ka shfrytëzuar duke na bindur për një fakt shumë domethënës:” Jeta merr fund ditën që heshtim!”,Këto fjalë në thonjëza,janë të Reformatorit të KISHËS GJERMANE,MARTIN LUTER.
Të shkruash poezi,nuk është punë e lehtë. LEO BUSCAGLIA thotë:” Talenti është dhuratë e ZOTIT për ty,se ç’bën me të,është dhurata jote për ZOTIN”. Në gjykimin tim,BASHKIM SALIASI jo vetëm nuk e ka shpërdoruar,”këtë dhuratë të ZOTIT”, por sjell për lexuesit një libër që sjell freski në këto ditë të vapës Sahariane.
Vendlindja është vendi ku robërohe shpirti,thotë VOLTERI,ndaj dhe POETI,sado larg nga SKRAPARI e TOMORI,atje janë në çdo ditë,në çdo stinë dhe,tek i drejtohet vendlindjes,shkruan thjesht,të përtypshëm vargjet për”çdo stomak lexuesish” dhe jo vetëm kaq, DOBRUSHA,fshati ku ka lindur e ka jetuar është e pranishme përmjet vargjesh jo vetëm njëherë. SE,në fund të fundit, e gjen mallin ehhe kur këndon për prindërit,për motrat,për vëllezërit dhe deri tek shokët. Karizma e poetit rritet,përmjet larmis së temave dhe,mbi të gjitha,me mesazhet që përcjell.
* * *
Për të qenë edhe më afër,për çka them,po bie për lexuesin,disa poezi:
Vendlindja
Në vendlindje jam përheë
Aty ku buron ujtë e ftohtë
Në çdo stinë:dimër e verë
Ku bilbili këngës ia thotë.
DOBRUSHA në dimër *
Tomori hedh krahëve gunën e bardhë
Shtëpitë tymosin si pleqtë,krenarë
Të gjitha pemët me vello mbuluar
Dobrusha,bri Tomorit,ndrin si ar!
*fshati i poetit
GJURMË në vite
Gjurmët në jetë
Lihen me punë e vepra
Në letër shkruhet historia
Brezash merr vlerë e vërteta.
* * *
Ngaqë ka qenë mësues,ai e di mirëflli rolin në shoqëri të mësuesit. STERJO SPASSE,ngaqë ka qenë mësues vet,e ka vlerësuar shumë mësuesin dhe ka thënë:”Mësuesi ka në dorë fatet e shtetit dhe është timoni i burrave të ardhshëm të një ATDHEU”. Ja,me pak vargje,si shkruan poeti:
Mësuesi
Nga duarët e mësuesit të mirë
Dalin punëtorë,ministra,deputetë
Tallen me pagën e mësuesëve të shkretë
Nxënësit kur vinë në pushtet.
Ja dhe një poezi tjetër
Populli
Populli është një”dele” e urtë
E mjelin me votë partitë
Sa marrin pushtetin një ditë
E rrahin me taks dhe i shtëngojnë burgjitë
Dhe po e mbyll me poezinë
TOMORI dhe unë
Mbi shpinë të TOMORIT kalova fëmijërinë
Dke rendur pyjeve,majave,lëndinave
U rrita me aromën e luleve në çdo stinë
Herë duke mbledhur çaj,sherebel e trëndelinë.
Po ku mbarohen”Guralecët e FROJDIT”? Vetëm i uroj poetit suksese.
Tiranë,11 qershor 2024

NUK KAM DASHUR KURRË TË SHKRUAJ POEZI – Cikël poetik nga AGIM DESKU

NUK KAM DASHUR KURRË TË SHKRUAJ POEZI

Kurrë nuk kam dashur të shkruaj poezi
Një ditë ia shkrova një letër mikes sime
I pëlqeu motivi i letrës që ia dedikova
Në telefon më mori e mê dha komplimente

Nga ajo ditë dua t’i besoj poezisë se vërtetë
Është mbretëreshë e fjalës dhe shpirtit të bukur
Do ta kërkoj miken qē i pëlqeu letra ime e bardhë
Ndosha është imagjinatē mikja ime
Kur më kërkoj të shkruaj vargje të letrës së bardhë

Në thellësitë e Titanikut duhet gjetur fjalën e bukur
Do ta provoj ta gjej letrën e shkruar vite më parë
Në kohën kur kisha dëshirë t’i kapja retë me duar
Të vërtetën që më duket vetëm unë e ruaja në shpirt

Eh,sa dëshiroj t’i rikthem letrës se bardhë për miken
T’i rikujtoj shkronjat e arta që dilnin mga zemra
Me to krijova botën e artit të emrit tim Agim
Rastësisht zbulova se nëse takon mbretëreshën

Je vet mbreti i saj dhe i vargut që zbret nga qielli
Tani në vend të letrës se bardhë për miken
Dua ta gjej ku fshehet vargu i bukur i Lasgushit
Do të hedhem edhe në det për ta shpëtuar Seremben

Ndoshta vargjet e tij dikush i mban në gji të zanave
Kështu vitet ikun së bashku me letrën e bardhë
Veç fjala e bukur mbetët si mbretëreshë e jonë
Fytyra e saj tani ia ka kalue edhe Mona Lizës

Dhe për befasi timen jetoj në kohën e artë të poezisë
Kjo më çliroj nga kthetrat e errësirës se ferrit
Më bëri burrë aq sa i meritova betejat e lirisë
Në sytë e saj tani jam vet fjala e bukur e poezisë.
MAJ ,2O24,AGIM DESKU

FYTYRA E NJERIUT

As si pikturë s’ka mbetur
E kanë vështirë piktorët të pikturojnë
Fytyrat e të paftyrëve

Kanë ndërrue kohërat a njeriu
Fytyrat janë bërë palaqo dinosaurësh
S’ka ma shejtëri fjala e njeriut
Kulmin e rrënjëve të apokalipsit e ka marrë
Mos e vet se të tregon vet

Aleancë me djallin ka lidhë
S’mund të kërkosh besë të i pa besi

Kohë e dashurive hajdutësh na ka rrethue
Fillim e fund vetëm ferrin e ka
Janë barazue me një mijë e një netë demonësh
Djajtë janë shndërru në fuqi perëndish

Asnjë legjendë nuk e kanë lenë për fisin tim
Më duhet t’i kërkoj vitet e fëmijërisë
Kur i besoja veç nënës se padjallëzuar.

MOS MË THUAJ SE S`TË KAM DASHUR
-Personazhi i ditës –Gjergj Prenkoçaj,ideator e financues i bustit të Skënderbeut!

Gjakovë
Mos më thuaj se s`të kam dashur
Sot kur të buzëqesha
Më ngrohtësinë e diellit
E ndava me ju populli im
Ma shumë se dje
Nesër edhe ma shumë
Se Kalabria erdhi këtu
Në mirëseardhje
Të Gjergjit
Nga Amerika e Tuzi erdhen
Zef e Gjon Gjoka
Edhe Tirana e patriotëve
Është këtu me ne Sazan Guri
E Rajmonda Malecka
Presheva e Medvexha e Rexhep Abazit
Prishtina e patriotit Hasan Prishtina
E Sevdije Sadikut dhe Shkupit shqip
Shpresa Sinani nënë dëshmori të lirisë
Eh,Mitrovica e Halit Beranit e Qerkin Ibishit
Gjeneral Nue Sanaj Shkodrani
Sa m`i kapën sytë poetët
Tahir Bezhani e Ismet Delia
Tropoja është çdo ditë këtu edhe sot
Me poetin Kujtim Hadarmataj
Peja e Frashërit dhe Agimit
Sot njëqind kalorës të Haxhi Zekës
Nesër brezave do ju lemë kujtim
Të gjithë si sot ushtarë të Gjergjit
Kështu na duan miqtë të bashkuar
Armiqve pushka ju baftë top.

Gjakovë. Më.4 Maj 2024 Agim Desku

ME DIELLIN VALLËZON
-Korifeut të valleve shqiptare,Deli Metalia-TROPOJË

Sa e madhe është Shqipëria
Kur me diellin vallëzon Deli Metalia

Sot në këtë ditë të veçantē feste
Ka vite që në mendje e kam vergun
Për artin e vallëzimit të Deli Metalisë
Një burrë burri që i dha art të bukur Shqipërisë

Sa me fat është vargu im për ty artist
Kur nga Ameerika ia bëhu edhe njē poet
Një lis Tropoje Sami Mulaj që e shndrrit poezinë

I thash Deli Metalia sot feston ditëlindjen
Të dytë të uruam vëllazerisht ditë me embëlsi
T’i jetosh gjatë valles Tropojane der mbi olimp
Me iu lenë kujtim Deli Metalinë ta trashëgojnë

Eh,Tropojë të falem për lisat që i rrite për Shqipërinë
E them nga shpirti kanë gabue ata që na ndan
Se Tropoja është Kosovë e Kosova Tropojë

S’ka birë nëne qe e luan këtë fjalë
As nuk guxon ma kush më i vu kufirit gurë
S’ka ma nënë që e lind atë burrë

Janë aty lisat e Tropojës që e hieshojnë tërë Kosovën
Aty kanë folen zanat e Malësisë që i japin gji heronjve të shqiptarisë.

30 Prill 2024 AGIM DESKU

BURRNISHT
-Dedikim Ali Lajçit

Burrnisht tê them se herët ike
Të njoha për burr të kombit
Sa herë u takuam burrnisht
M’i shtrengove të dy duart
Një gjest i veçantë që të them
Ishe burrë shkuar burri
Ke pasur kohë të qëndrosh edhe ca me ne
Më i pritë pranverat e bukura rugovase
Apo tê lëshuan një za luftëtarët e Republikës
E di burrninë tënde
Fjalën iu ke dhënë se do të qëndroni bashkë
Si në vitet 81-ta në burgje o në liri
Të kam besue se e mban fjalën
Por sot nuk pajtohem që na le me lot
Jam gati të betohem se kurrë nuk ike
Burrnisht qëndrove dhe jetove
Po,po,borrnisht po shkon të shokët e Republikës
Por, vallë a do të mbetët një Ali tjetër
Me pi një kafe në Prishtë dhe tjetrën
Rrugës se Kombit me e ngrit një gotë raki në Tiranë.
29 Prill 2024 AGIM DESKU Shiko më pak

ME LUFTËN JAM LODHË
-Sa mëkat që lufta na i vjedhë dashuritë!

Me luftën jam lodhë
Edhe me shekujt e ferrit
Jam lodhë
Edhe me burgun mijëravjeqar

Në djall vafsh luftë
Mos të dëgjofsha as si emër

Tani dua të shkruaj
Veç për ty poezi
Për dashurinë e shqipeve
Të pres të ngritim dolli vere
Për pafajsinë time
Që u gjenda në luftë

Sa herë u mallkuam
Të dytë
Unë dhe lufta
Që kurrë s’kisha fuqi më e ndalue
Nëse vdes si hero për lirinë e atdheut
Atëherë do të merr fund lufta kudo nëpër botë

Unë dhe bota do të jetojmë të lire

Luftën s’dua ta kujtoj kurrë ma
Ose dua të fjalosëm me ty zoti im

Luftën dua ta ndërroj me trëndafilat
Me aromën ma të bukur të luleve
Edhe me bishtalecat e mbretëreshës sime
Me sytë e saj që di të vdes për dashuri

Sa mëkat që lufta na i vjedhë dashuritë.

AGIM

Sa me fat jam
Kur nëna më pagëzoj me emrin
Agim

Me Agimin e qytetnisë eca drjet diellit
Dhe u rrita me një mijë mundime të njëjta
me popullin tim

E dini se çfarë nuk përjetuam si popull
Një jetë të tërë dhembjesh e plagë shpirti
Pranova ferrin për pak dritë
Ta ndajmë së bashku me miqtë

I rilexova rrënjët e mia sërish
Që m’i sërvuan në gotën e dehjes
Historinë vetëm sot e mësova drejt

Sa me fat isha pse nuk urrejta kurrë
E di që fatin do duhej kërkuar
A nuk mjaftuan dhembjet e plumbave
Që i mora në jetë e për jetën

Musafirë të paftuar kisha veç demonet
Perandorët ishin fjala e fundit e djajëve

Sa herë çelnin lulet e para në pranverë
Jetës i dëshiroja të shndrrohej në aromë trëndafili
Përmes pëllumbave dëshiroja të fali paqe

Kështu e madhëroja emrin që më pagëzoi nëna
Edhe njëqind vjet t’i kisha jetë
Së bashku me lulet dua të me jetojnë kujtimet

Për dashuri nuk kisha kohë të krijoja asnjë varg
Se çlirimtaret mbetën në pritje të heronjve të tyre
Koha kur më pagëzuan ishte kohë betejash
Për jetë a vdekje

Derisa u bëra piktor për të pikturue të bukurën e tokës
Me të cilën na lidhnin dëshirat për t`i qëndrue besnik fatit të jetës
Ndoshta fjalën e dhënë që e mbajta tërë jetën
Kjo fisnikëri me duket që më bëri pakëz burrëror.
19 prill 2024

TRUSHPËRLARËT

Bota s’mund të ekzistoj pa trushpërlarë
E kanë thënë mendjet e mençura të popullit tim
Në secilin vend e tek secili popull jetojnë të tillët
Ma shumë më duket në këto anë janë trimërue
Kjo erë e re shekujt i ka shndrrue në peng ferri
Në të zitë e ullirit fjalës ia kanë vjedhë lirinë
Nē njëqind copa atomësh na e kanë nda jetën
Askush sot nuk mund ta gjejnë ma të vërtetën.

ESKOBARËT PA ESKORTË

Edhe çfarë duhet të na ndodhë
Eskobarët të ecin pa eskortë
Ta kishin mendue në sy e vesh paqen
Edhe në çka duhet më iu betue
Kur i falem edhe plagët e pashërueme
Toka s’di nëse ka zot tjetër përpos Gjergjit
Edhe kur ishimi peng ferri
Kurrë nuk e falem
As që ia ndërruam zotin e shtrejtë
Eskobarët ka kohë që ecnin dhembjeve të mia
Sa herë u kryeqëzuam në dollinë e çlirimit
Edhe sot pas mijëra fotografive të tmerrit
Askush s’ka guxim të çel Kutinë e Pandorës
E vetmja udhë për t’u bërë banor i shejtë
Se nuk ishim larg nga Molla e Adamit
E dini se çfarë iu bë Homerit
Për besën e Dorontinës shekujt i çmenda
Menduen se ma kanë vra besë e zemër
Nuk vritet koha e Prometheut të tokës
Edhe nga gurët me zanat do të ngrihemi
Këtë herë lotët e ndarjeve i bëra ngjyrë lapsi
Historisë nga fillimi kam më iu kushtue
Aty ku më ka lind nëna në djepin me yll Davidi
Dua të dehem dhe të ngriti gotën e lirisë.

ME U DASHTË
– I besoj çmendurisë së marrë të dashurisë!

Për me u dashtë
Duhet me na prangos dashuria
Me na e ndrydhë zemrën si limoni
Me sytë e syzezës me na rënë thikë
Në mes të shpirtit të Zhulietës

Me vdekë në gotën e helmit
Në vend të Romeut
E me ia puthë buzët Zhulietës

Kam prit kaq vite të shtrenjta
Ta zgjoi nga gjumi vdekjen
T’ia shprishi flokët që ia hieshojnë ballin
Dashuria për Romeun duhet më të ringjallë
Zhulietë
Edhe për ëndrrën time që mbrëmë të përqafova

Ka disa vite që kërkoj një vend të lirë
Një lule për të pagjeturit ta vëj në lapidar
Për rikthimin e heroit të çlirimtares
Çmendurisht besoj në dashurinë e Romeut
Marrëzisht u bëre gotë e helmit Zhulietë
Sa dëshiroja të isha unë në këtë përrallë
Në rrebel legjendash më kanë shndrrue
Të pi përrikthimin e besnikërisë Doruntinë

Ajkunë mu bafshin sytë e mbretëreshës

Dhe sa herë lutem të bie shi
Trëndafilat të falin aromë ëndrrash
Të gjitha lutjet i krahasova me muzën
Asgje të vërtetë s`ka përpos fjalës të dua

Serembe më mësoi t’i rezistoi detit kryeneq
Dhe lule të vëj mbi varrin e të dashurës

Sa kisha dashtë me u dashtë si lulet mes vete
T’i fali këngët e kanarinave që mbajnë në jetë
Adam mos më le asnjëherë pa puthjen e Evës
Atëherë s’do të këtë luftë kurrë ma
Dhe bota do ta fle e lirë në puthjen e Evës .

P O R O S I A
– Porosinë dua më e percjell brez pas brezi atëherë do të preheshin të qetë të rënët për atdhe!

Nga stërgjyshët e kemi këtë fjalë
Me zemër me e valëvit flamurin kombëtar
Gjithnjë në kokë më e mbajtë plisin e bardhë
Kështu do të na di bota për shqiptarë

Porosinë dua më e percjell brez pas brezi
Atëherë do të preheshin të qetë të rënët për atdhe
E meritojnë luftëtarët gotën ta ngritim lart
Jemi me fat t`i përkujtojmë orë e çast

Sikur dje në Kliqinë për heroin Çelë Deskun
I rënë fytas me okupatorin e korbave të zi
Fytyrën dhe nderin ia ndriti kohës së Gjergjit
Të kaluarën tonë duke mbajtur në zemër

Më i kujtue zanat kur ju kanë dhënë gji me pi
Heronjve nëpër legjenda siç ishte Muja Kapedani
Si në kohën e bac Ademit e çlirimtarëve të lirisë
Do t`ia them një këngë të agimeve të bardha

Për plisbardhët e Shqipërisë që hije ju ka liria
Sa të ëmbla i kishin buzëqeshjet heroinat e atdheut
Në Doruntinë secila çlifimtare u shndërrue
Në Promethe atdheu u rikthyen heronjt e gjallë

Sot vetëm porosinë e mikut ma shtro në sofër
Të pi deri sa të dëgjohet kënga e gjelit kryeneq
Më zgjojnë ëndrrat për sytë e artë të syzezës
Për mua porosia e miqve është bota ime e lire

Ju qofsha falë miqve të mi të lirisë
Ishit ju heronjtë e gjallë që më ndihmuat
Në bashkimin cep me cep e Shqipërisë.
27 prill 2024 AGIM DESKU

SHQIP
– Kohët kurrë nuk i patëm për vete!

Shqip këtu e aty
Andej e këndej

Në çdo hap
Brez pas brezi
Shqiptarë të ndarë
Kurrë të bashkuar

Thënia e së dielës
Kohët kurrë nuk i patëm për vete
Edhe pse shqip folëm me to!

RIKTHIMI I PROMETHEUT NË SYTË E MI
– Kurrë nuk jetuam ndryshe vetëm shqip këtu e andej detrave dhe brez pas brezi!

Kohët kurrë nuk i patëm për vete
Edhe pse i kishim ma afër së këmishën e trupit
Me to folëm shqip e kënduam si të krisur

Ndoshta duhet ta kërkojmë diku këtë mistër
Mëkatin e ndarjes që na urrenin palaçot

Të vërtetën e ndarjes e pava vetëm në sytë e mi
Kur biente shi i mbushnim lumënjtë e detin

Kurrë nuk jetuam ndryshe vetëm shqip
Këtu e andej detrave dhe brez pas brezi
Dhe ne prap së prap mbetëm të ndarë
Pa u bashkue kurrë tokën e stërgjyshërve të mi

Për më e ngritë gotën e lavdisë s`ke ma më ke
Përveç syve të mi që i flasin veç zemrës së shkretë
E di që në tokën time në çdo pranverë çelin lulet
Me aromën e tyre lindin dhe rritën çlirimtarët e atdheut

Sa shumë dua të besoj së në një ditë të afërt
Kanë më e festue Rikthimin e Prometheut.

RRËNJËT E MIA
(Ku më kanë mbetur rrënjët e mia sot?)

Mjaft kërkova gjithandej
Kah po shkojnë shqipet e mia

S’lash gurë e dru pa i lëvizur
Deri në Butrint e Baba Tomor
Aty ku jemi shndrrue në legjendë

E si duket as aty s’mund t’i gjej
Po besoj se janë zënë
Me pesë shekujt e ferrit

GJUMI I RËNDË
– I netëve të dimrit i ka marrë

Janë ngrirë
Dhe s’ka fuqi ma që i zgjon

Apo sërish duhet më u zgjue
Nga varri një Promethe

Më u ulë e më ngrit dolli
Rreth sofrës se bashkuar
(Prill, 2024)

SOT

Sot jam me ty dhembja ime
Kurrë nuk do të pushoj
Pa të krijue një varg kujtimi
Me të kujtue si plagë që me dhemb
Orë e çast në jetë

Gjithmonë jam me ty dhembja ime
Kurrë mos u bëfsh plagë që s`ka shërim
Urrejtjen kurrë s`ta fali për asnjë çmim
Edhe nëse duhet të jemi banorët e parë të ferrit

S’KA MA BURRNI
-Edhe nëse veç pak ka mbetë vaftë në ferr!

Nuk e paskëna ditur që s’ka ma burra
Trimat dje e kanë thye kufirin në Koshare
Sot burra tê tillë që e thyen kufirin s’paska fare
Ju lutem mos mē flisni ma për burrni

As për traditën dikur në këto anë të shqipeve
Kur femra ishte dhe për jetë është e shejtë
S’mund të besoj të ngritet dorë në fatin e jetës
S’dua me besue ma që ka mbetur diku burrni

Edhe nëse veç pak ka mbetë vaftë në ferr
U djegtë në furrë të zjarrit si Xhordano Bruna
E urrej njeriun që e vret kohën e vet

Vallë koha e jonë a kaq shpejt e harroi
Të njëjtën kohë vrastare që dje na vranë
Apo edhe pas pesë shekujve të ferrit
Prap na mungojnē shekujt e tmerrit

A dojmë më pa ndonjëherë dritën e diellit
A veç zi e ma zi të mendojmë në këtë gjysmë liri

NANË
-Nanë e di që më dëgjon atje lart ku qëndron edhe atje je mbretëreshë si dikur edhe sot!

Nanë s’më ke mësue me jetue kurrë pa ty
Më ke dhënë gji si zana të pi
Në krahun tënd dielli më ka ngroh

Më ke rritë në djep me yll Davidi
Më ke thënë ngado që shkon
Krijo një shtëpi për miq
Nuk i dihet kohërave se ato ndryshojnë
Ndërrojnë sa herë fryejnë stuhitë

Nanë sa bukur çdo ditë me këtë emër me të thanë
Zemrën ma mbushë me rreze të arta të diellit
Ah, sa i ngjanë aromës së bukur të trëndafilit
Nuk di cilit yll t’i them zbritma veç një fjalë
Ta shoh fytyrën tënde nanë si më ka marrë malli

Nanë e di që më dëgjon atje lart ku qëndron
Edhe atje je mbretëreshë si dikur edhe sot

Nanë sonte në ëndërr lotuam të dytë
Për plumbat vrasës mbi femrën tonë
Dje dihej kush ishte vrasësi ynë
Sot në pik të ditës kriminelët vrasin
Pse kaq shpejt e harruem dorasin

Nanë sa mirë kish qenë të ishe bashkë me ne
Më u lutë për shpirtin hyjnor të motrave të gjalla
Kurr ma të mos kalojnë nëpër vatra tona zezonat
Stop dhunës kur me shekuj na ka përcjellë kjo e ligë

Ah, si nuk e kam një grusht si të Migjenit
Ta godas kriminelin vrasës varësisht cilin emër ka

PSE M’I VRITNI LULET
-Pranverë rri larg vrasësve nëse do që lulet të na falin aromën e lirisë!

Shqip bre kjo pranverë
Ky emër i vrarë sot
Kjo femër e jonë
Grua e nënë
Shqipe motër

E mbijetuara e ferrit
Sot në liri pa lumturi
Çmenduri i thonë
Nuk ma merr mendja
As ta shoh në ëndërr

Pranverë ku ishe sot
Pse m’i vranë lulet
Trëndafilin që i ngjan Tiranës
Ia morën aromën e lirisë

A ka këtu jetë
A veç në mëkate jetohet
Me vrasjen e luleve merremi

A harruam të jetohet si vrasës
S’janë larg vrasësit
Në demonë janë shndrrue
Nuk ikun pa çmendurinë tonë

Ah, sa larg jemi tretur si vrasës serik
Ma mirë ta kishim çmendur botën e marrë
Pranverë rri larg vrasësve
Nëse do që lulet të na falin aromën e lirisë

SHPIRTI I VONUAR
-S’e besoj se do të ngrohemi në të njëjtin diell!

Im zot
Edhe pas pesë shekujve të ferrit
Nuk ma ke besën
As ëndrrën e brezave të mi
Për fjalën e lirë

Se jam i vetmi lis
Me rrënjët ma të thella pellazge

Itaka e Troja ishin mbretëria e Teutës

Im zot s’mund te të fal sot e njëmijë vjet
Deri sa ashti i Bogdanit s’ka prehje
Nën lutjet ogurzeza të zezonava qëndron

Kështu e kanë çendresën heronjtë
Që s’vdesin në asnjërën kohë
Të njëjtë e kemi dhembjen veç plagë shpirti
Do të jemi shpirt i vonuar për të ti
Veç nëse s’ka pranverë tjetër

S’e besoj se do të ngrohemi në të njëjtin diell
Unë e ti im zot pesë shekuj kurrë nuk u pamë
Nuk ngjajmë në lule efhe pse lule na premtove
Larg nga unë njëherë e përgjithmonë

Me le me dhembjet dhe buzëqeshjet e mia
U djega që të besova im zot
Më beso s’kisha zemër tjetër kujt t’i besoja
Shekujt e marrë më bënë edhe mua të marre
Pse tē besova sikur unë të isha Zoti vetë

ÇHERNOBYLI
-Dhe Çhernobylit i raftë pika kurrë mos ketë ditë të bardha!

A është larg Çhernobili
Aty a rritën trëndafilat
A këndojnë ma shumë
zogjtë e ditës
Apo ma shumë këndojnë
korbat e natës

Në cilën gjuhë dëgjohet zëri aty
Si nuk i ka rënë turpshëm covidi
Bota do kursehej nga lajmi i zi
Zemrës ka kohë ia kanë vjedhë dashurinë
Nga donzhuanët që vrasin natën
Ditën ia puthin sytë e Evës

Të gjithë ikin nga Çhernobili
Vetëm zogjtë qëndrojnë
Përkrah luftëtarëve të gjallë
Dashuritë sa ma larg betejave të ikin
S’kanë mëkate as që dinë të urrejnë

Njeriu që ngriti Çhernobilin
Kurrë dashuri mos pastë
Ka kohë që zemra i ka plasë
Ai nuk jeton ma në asnjërën kohë

Çudi më vjen pse nuk mbretëron gjithmonë pranverë
Të gjitha stinëve të ju falim ngrohtësi dielli
Në sy të Evës të lexojmë vargun e poetit
Së bashku me piktorin
Të pikturojmë dashurinë e çlirimtares

Dhe Çhernobylit i raftë pika
Kurrë mos ketë ditë të bardhë
Në gjithë botën mbretëroftë dashuria
Anjë kohë nuk ia lanë mëkatet e tij.

DIELLI KA EMËR
– Dielli ka edhe emrin tim Agim të cilin ia fali secilit varg të jetës!

Dielli ka emrin burrnor të Gjergjit
Fjalën e bukur pellazge të Homerit
Besën e shqipeve e ruan në gji të zanave
Dashurinë për atdheut e lirë
E ka në zemër të çlirimtarëve
Dielli ka edhe emrin tim Agim
Të cilin ia fali secilit varg të jetës
Në prag të festave të ngritim dolli gëzimi
Dritës së diellit i bëj lutje nga zemra
Në sytë e të verbërve të ketë dritë
Dielli ka emrin e secilës bukuri të natyrës
Për të bukurën e tokës
Fal trëndafila të pranverës
Për të bukurën e detit
Falë rrezet e ngrohta të verës
Nuk di ke ta pyes nëse dielli ka emër çam
Do të doja të ketë ngrohtësi edhe në Çamëri.
Dielli ka emër vetëm në paqë
Kurrë dielli nuk urren
As nuk tradhëton me acare janaresh
Vetëm dielli ngroh dashurinë e Adamit dhe Evës
Ajkunës i sjell rreze të zjarrta
Në simfininë e nëntë të Betovenit
Të ngritët mbi dashuritë e marratë poetëve
Për vargun e krisur që muza ju falë.

SONTE E DUA BOTËN PA MËKATE

Në këtë mbrëmje sonte e takoj hënën
Buzëqeshja e saj më bëri me lot
Për ty ngrita dolli sikur edhe për hyjni
Që toka i mban të padukshëm si ufo
Ato vijnë bashkë me dritën e diellit
Janë vet ngrohtësia dhe aroma e luleve
Trëndafilat sa herë kanë etje shiu
Ato shndërrohen në shi zemrash
Vijnë për t`i shërue dhembjet e betejave
Në mbretërinë donzhuane paska ende heronj
Që ia kalojnë Romeot e Zhuljetës
Apo e vërteta e pathënë qënka diku e rujtur
E mbështjellur në lapsin e poetit
Kur muza e tij rri zgjuar si mbretëreshë e dashurisë
Sonte e dëshiroj gotën me e ngrit mbi olimpin e vargut tim
Për jetën e bukur të poezisë që na kanë lenë poetët
Me u çmallë me Lasgushin dhe Seremben
Kujtimet e të dyve s`më lenë kurrë të urrej
Veç më kanë shndrrue në mik të vargjeve të lira të Migjenit
Pra sonte e vërtetova se njeriu kurrë nuk është i vetmuar
Muza i jeton diku apo mbretëresha që e mbron si hyjni
I jep dorën për ta ngrit edhe mbi malet e Baba Tomorit
Kjo është jeta e bukur që diku jeton e bukura e tokës dhe detit
Se sonte vargut tim iu shtue edhe një margaritar i rritës
Në lutjen time të se dielës hyjnitë më paskan bekue
Me emrin e shejtë të agimit të hershëm mëngjesor
Kur krahas dashurisë për Shqipërinë e bashkuar një ditë
Sonte kam rënë në dyluftim me demonët e sheshit De La Pari
Ndoshta njeri nga ne del hero i betejave donzhuane
Dhe bota nuk bie ma në mëkatet e dashurisë venedikiane

HOMAZH LULEVE
– Triumf Feratit

Sa do dëshiroja të di
Nga erdhi kjo pranverë plot dhembje
A thua më ke ngjanë
Nuk dua të ju besoj m
Pranverave të para njëzet e pesë vitesh
Kur lulet s`ngjanin me njëra-tjetrën

Triumf
Sot më bëhet së u shndërrove në pranverë
Në lulen që vështirë ta sheh syri
As mendja nuk i kap këto plagë
Që i solli pranvera e hershme

Unë them se Triumfi është vet
Trëndafili i Çamërisë
Ose dashuria e popullit tim
Të jemi përgjithmonë së bashku
Kur për liri as vdekja s`na tremb

HOMAZHE FJALËS
– E ke vështirë sërish më u zgjue se të kanë fundos nën thellësitë e Titanikut!

Fjalë
Asnjë mik s’ka lenë gjë
pa thënë të pavërteta

Deshta të nisēm nga ti
Te të bëj homazhe
Për të vërtetën e thēnë
Jo si njeriu që të shkelë

Poezi
Radha është tek ti
Më të ba homazhe
Edhe Lasgushi do të kishte thënë
Portën prej mbretëreshe e hapën
Dreq e i biri i tij

S’lanë gjë pa të thënë
Deri në çmenduri ke rënë
E ke vështirë sërish më u zgjue
Se të kanë fundos nën thellësitnë e Titanikut

Asnjë mik s’ka lenê gjë
Pa thënë të pavërteta
Se vet nuk ndihen si miq
Dhe s’kanë miq, veç armiq

Homazhe do të duhej
T’i bëj edhe vetes
Më e pastrue shpirtin tim
Për ditët e bardha që s’kthejnê ma

Ndoshta nuk jam vonuar
Pa më zënë errësira e ferrit

Një ditë duhet t’i bëj homazhe
Edhe dashurisë me keqardhje
Edhe pse s’ma thotë zemra
Ta përcjelli në botën e vet
Atje lart ku jeton e lire

Në mbretërinë e hyjve dhe hyjneshave
Edhe unë zemrën time atje e kam

HOMAZHE LUFTËS
– Por fjala e hidhur qenka ma e rëndë se tërë bota së bashku

Kam mendue se s`ka gjë ma të madhe se lufta
Por fjala e hidhur qenka ma e rëndë se tërë bota së bashku
Nuk e kisha besue se në kohën e zbritjes në tokën e hënës
Lutjet t`i bëjmë me sy të verbër e herë edhe pa dritën e syve

Çfarë po ndodh me ne dhe jeta na është shndërrue në mëkat
Dhe lind pyetja a të jetojmë si palaqo apo të jetojmë si heronj
Nëse mirremi me njeri-tjetrin si do ta ruajmë fjalën- fjalë
Dikush duhet t`i ruaj këngët e pakëndueme të Migjenit

Lahutën e Malëcisë ta kemi margaritarib e parë në shtëpi
Aty të lexojmë për vujtjet e popullit trim dhe heroizmat e tyre
Pesë shekuj të rrethuar nga çdo anë armiq, hiena e demonë
Secili që kemi lindur në këtë tokë vdekjen e kemi pa me sy tone

Asnjë lutje perëndish nuk ishte në anën e fatit tonë të pafat
Dhe ne s`do duhej bërë lutje në gjuhën që nuk ma ka mësue nëna
Bërtasim deri në qiell nga verbimi si ta gjejmë zotin tim të humbur
Apo ne kemi tretur nëpër betejat e luftërave në dy fronte

Një me armiqtë e zotit tim dhe një me vetëvetën për merita djajësh
Nuk e them se poetet kanë zemër demonësh e lot krokodilash
Dihet se kush janë marr me thashetheme dje e kush sot
Dje lehnin me langojt e sot kanë veshur këmishat e patriotëve

Ah, sikur ne të ishim sy verbër dhe mos t`i njohnim për të bëmat e tyre
Nuk e them kurrë më, fali o zot se s`dijnë çfarë bëjnë këto fytyra të paftyra

MOSBESIMI
-Kohë djalli është, do të kishte thënë poeti!

Më ka ardhë deri në maje të hundës
Koha që na sjell mot të ligë me furtunë
Thua se çdo ditë stuhi sahariane fryejnë
Mendojnë të ma vrasin kohën time gjergjiane

Edhe nëse t’hollohet sa qimja e flokut
E kanë shumë gabim se ajo është e çelnikosur
Ku ma mirë qëndron se në vargun e poetit
Kur çdo fjalë atdheu e nxjerr nga zemra e tij

E rebelueme pse kaq shumë re sahariane vinë
Kur çdo ditë e ma shumë pluhërojnë tokë e qiell
Bashkë me pluhur sjellin edhe korba e zezona
Im zot duhet më u çue nga varri o sot o kurrë

Duhet më e tregue veten sërish se je burrë
Se pak burra të dheut sikur kanë trojet e mia
Gati ma shumë se sa një lum mbrturinash
Kanë mbetur aso fytyra demonësh e çakoj

Që merren me ty dhe me punët tua.
Se për tê vetat as që kanë ide se ku i kanë lenë
Kohë djalli është do të kishte thënë poeti
Ma mirë ta kujtoj ferrin që shekujt ma kanë lenë

Të ngritëmi mbi Evropën me krahët e hënës të udhëtojmë
Apo t’i lutem djallit dhe të vendnumërojmë
Cila është ma e mira kush ka zemër shqipesh
Ma thotë sot se nesër ndoshta do të bëhet vonë
(20 mars 2024)

Kohë djalli është do të kishte thënë poeti.
Të ngritëmi mbi Evropën me krahët e hënës të udhëtojmë,
apo t’i lutem djallit dhe të vendnumërojmë!

EH, GRUA
-Nëpër luftëra krah pēr krah me burrat të thirrnin sokoleshë dhe Doruntinë për besnikërinë!

Emër i bukur
Nëpër legjenda e përmendur
Histori në vete
I ke meritue fjalët ma të bukura
Derisa burri ështe vetëm burrë
Ti ishe ma shumë se burrneshë
Mijëra herë trimëreshë betejash
Nëpër luftëra krah pēr krah me burrat
Po, po të thirrnin sokoleshë
Dhe Doruntinë për besnikërinë
Për zotin edhe Penelopë
Eh, grua emër i bukur më je
(Mars 2024)

MBRËMJE ME LASGUSHIN
– Nesër së bashku me rrezet e diellit do të bëhemi pushtues të dashurisë kudo në botë!

Sonte nuk di nëse bëra gabim
U fjalosa me ëndrrat pse nuk i pava yjet lart
Duke shndërrit qiellit të pafund
Apo mos ishte mbrëmja me stuhi
Jo, nuk dua të besoj ma në ëndrra
Edhe nëse janë ma të bukurat e botës
Dua të rri zgjuar me hënën t`i bëj shoqëri
Deri sa të vie agimi
Atëherë me rrezet e diellit
Do ta pushtoj botën
Do të luftoj me stuhitë që m`i vjedhin ëndrrat
Nuk mundem ta kaloj mbrëmjen pa u pershëndet me yjet
Ndoshta vetëm unë e di se si shkëlqejnë
Ngjyrat ma të bukura ju falin piktorëve
Për më e pikturue të bukurën e vargut të poetit
Në vargjet e Lasgushit të kisha thënë ndalo
Lexo për sytë e vashës që lotojnë
Jeto për një varg të bukur poeti
Dhe vetëm një mbrëmje bëhu Lasgush
Ngrit dolli për ëndrrat që s`kthehen më
Ma mirë fjalosu me veten për fjalën e vrarë
Ruaje fjalën në shpirt nëse e do vargun e poetit
Ai do të jetë luftëtari yt për fjalën e dhënë
Nesër së bashku me rrezet e diellit
Do të bëhemi pushtues të dashurisë kudo në botë

(16 mars 2024)

MBRËMJE ME HËNËN

Mbrëmë të takova hënë
Ashtu siç të kam lexue për bukurinë
Ishe ma e bukur se Mona Liza
Kam mendue se fshehesh diku
Pas bjeshkëve apo pas diellit
Sy me sy mbrëmë u pamë
Të lexova në vargun tim
Ujvarë që rrjedhin fjalët e bukura
Unë fola vetëm me buzëqeshje
Për një çast u bëra piktor
Ma thotë zemra të pikturoj hënë
Sytë t’i bëj të shqiponjës
Faqet t’i ngjyrosi me ngjyrë molle
Le të thërrasin hëna faqe kuqe
Në duar ta vizatoj penën e artë
Ashtu siç i ke vargjet e jetës
Të dashura për miqtë e fjalës se bukur
Hënë shumçka pash të ti mbrëmë
Një lumë e një det bukurish të pranverës
Lulet që s’dinë të vyshken nëse kanë dashuri
Dhe tani e di se ka kush nuk i lenë pa ujë
Sikurse muza kurrë nuk e le pa vargun e bukur
Mbrëmëmë besoni sikur ma vjedhën kohën
Apo nga legjendat më zbriti Mona Liza
Çast i bukur të jetosh një mbrëmje me hënën
Për një jetë të tërë kam marrë frymë të bukur
Të cilën do të shpërndaj nëpër vargjet e poetit

(Pejë, 13 mars 2024)

ERJONA

E bukura Erjonë ka vite që ia ka fal rritën dritës
Se u rrite në dritën e lirisë dhe në frymën
E atyre që ranë për të mos vdekur kurrë
Që sot ne jetojmë dhe gëzojmë të lumtur

Erjona e kohës sonë ruan diçka nga tradita
Mirësjelljen dhe kulturën e zanave tona
Dhe këngën e së Bukurës More
Që sot e pesë shekuj e ruajnë arbëreshët

Na vijnë në mendje kujtimet e gjurmëve tona
Buzëmbrëmjet plot errësirë nëpër rrugët e Filatit
Aty ku është dhembja dhe plaga e jonë çame
Sot Erjona ke bërë emër më i shërue dhembjet

Ndonjëherë më u shndërrue edhe vet në dhembje
Koha nuk na pret se edhe kështu jemi vonue
Në botën e legjendave më duket kemi jetue
Në përrallat e një mijë nëtëve unë e ti Erjonë

Tani duhet të rrimë zgjuar të presim ditën pa kufi
Dhe vargu im t’i bashkohet vargut të Heminguejt
Sa i përketë zotnave fare nuk mërzitëm
Se pesë shekuj nuk më lanë të kam zotin tim

Nëse sot nuk festoj nesër s’ka fuqi që më ndalon
Të ngritim dolli Erjona deri tek ti në të shejtën Çamëri

(8 mars 2024)

NË MRRIFSHIM LIRINË
-Ishte fjala e fundit e çlirimtarit në luftën e vitit 1999-

Në mrrifshim lirinë e shumë pritur
Kemi më u takue diku në qiell apo në tokë
Kemi më i pa se si i kemi thye kufijtë e ndarjes
Tani na duhet plagët e dhembjes më i shërue
Ashtu sikur atë atë ditë betejash fyt për fyt
Pa tu trëmbur syriri yt i shqiponjes
Atë ditë kur të takova me fyshekun e fundit
Me fytyrën tënde prej mbretëreshes ilire
Fjalët e bukura m’i more peng zemra e jote
Më dukej se yjet ranë mbi parzmën time
E luta qiellin për pak shi t`i shërojmë plagët e luftës
Dhembjet janë çelnikosur nëpër lotët e nënave
Faculetat për dashuritë e plot zjarr
Kanë mbetur nëpër zemrat e vashave

TRENI I BLLACËS

Treni i Bllacës
Barti refugjatë të dheut
Përtej atdheut

Udhëtuam
Drejt të panjohurës
Pa ditur a kanë fund
Refugjatët

Apo në cilat pyje
Të pashkelura
Do të ndodhën
Një ditë a një shekull
Të qëndrojnë

S`ka gjë
Jemi mësuar

Kemi pesë shekuj
Refugjat në shtëpinë tonë
Pa e kuptuar kurrë të panjohurën
Që djeg ma shumë se Etna
Ngrin ma shumë se cili do acar janarësh

(1 mars 2024)

PLISI I BACIT

Më ka marrë malli
Më të pa me plis në ballë
Më tha nipçe
Të dielën e lutjeve
Në ditën nga ato të lumturat
të javës

Kur njeriu pushon trupin dhe shpirtin
Feston duke ngrit dolli

Herë bëhet rebel i dehur
Për fjalën e bukur që ekziston diku
Të ndonjë hyjni

Dhe më pyeti
Për çdo gjë nga pak
A veç Klintonin e kemi në fis
Kur sa bukur duket me plis

Pse ti gjyshi im nuk ke plis
Si të dalloj në turmën e njerëzve
Që ti je xhyshi im
Nëse nuk ke plis
Nuk do të doja të jesh
Pa plis

Vëre gjyshi im plisin
Si gjyshërit e stërgjyshërit tu
Është krenari kombëtare
Te të shoh me plis mbi ballë
Atëherë vërtetë them
Se e kam gjyshin shqiptar

(29 Shkurt 2024)

KËPUCA E BACIT

Cili mjeshtër e mbaroi kēpucën e bacit
Nallban vëllami diku laeg përtej deti

Dhe i tha motrës se Gjegj Elez Alisë
Mbahu ti motër dhe mos keni frikë
Se i keni vëllezërit në Amerikē

Dhe u kthye në heroinë
Në fushëbetejën e bajlozëve
Me këpucën e bacit
Atë natë në natën e zjarreve

Për tu shndrrue në Konstatin e Doruntinë

Më duhet të fjalosem me ty zoti im
Për dashurinë që krijove Adamin e Even

Për atdhedashurinë
Krijove dy Ademat e tokës sime

Për këtë madhështi të falem zoti im
Por nuk të falin pesë shekujt e ferrit
Që i mbeta peng jetës pa asnjë ditë të bardhë

Sikur linda pa asnjë lule të pranverave
E pa ty zotin im

Por thellë i kam rrënjët e mia
Të vjetra sa plagët e atdheut
Nëse e pyetni Homerin
Ai ju tregon se Itaka është e jona

(27 shkurt 2024)

KUJTOJ DITËT E ADAMIT DHE EVËS

E di se në gabimet e planetit të tokës gabimisht kam ardhë
S’kam ke ta pyes tjetër përpos teje poezi
A është mirë që jetoj
Apo jam i tepërt në planetin tënd

Nuk dyshoj në vërtetësinë e poezisë
Se kam ardhë gabimisht edhe në jetë

Të kisha lind para Adamit
Vetēm Evës ia kisha fal puthjen e parë
Nuk e di nëse zemra ime ishte gabim
Kur të zgjodhi ty për mbretëreshë të zemrës

I besoj gjuhës së vërtetë që ka zemra
E vetmja është që kurrë në jetë nuk gabon

Në ditarin e saj ka vite që lexoj me sytë e mbretëreshës
Ëndërroj në përqafimin e saj dhe lutem kur vie ai çast i embël
Lutjen e mbramë do t’ia fali jetës kujtim

Dua të vdes vetëm për mbretëreshën
Që ajo të mos ketë kurrë vdekje

Sot sa e njoh njeriu e sotëm
Ai nuk i beson ma as vetëvetes
Mjafton që zemra ime të beson në vargje tua poezi
Të cilat janë bërë ujvarë lotësh në sytë e mi
Dhe shkruajnë vargje shpirti

Ndoshta edhe këto vargje që m’i krijoj zemra ime janë të tepërta
A thua nuk janë të vërteta
Kur unë s’di gjuhë tjetër përpos të vërtetës

Më thuaj me çka të ju betohem
Se flas vetëm drejt me të njëjtën gjuhë që e flet zemra
Dhe i kujtoj ditët e bukura të Adamit dhe Evës.

S’IKSHA TJETËR ZOT
-Shifra”Lule bozhuret janë tonat”

Më injorove im zot
Kur e krijove Adamin
Fshehtas u bëmë bashkë
me djallin
Për ta urrye njeriu fjalën

Im zot mos më thuaj që unë gabova
Pse të besova
Apo që s’kisha tjetër zot

Im zot nëse gabove kur krijove ferrin
Me Danten si u bëtë miq
Kur gjysh e stërgjysh ta rujtëm namin

Për një copë të tokës sime të lirë
Të mbeta peng në faqen e atdheut
Sa herë i shndrruar në poet rebel

Është histori e vargut tim të krisur
I thënë nga miq e armiq
Por kurrë të gjunjëzuar as në flakën e Etnes

Kam besue në zot ma shumë se në njeriun
Jam tradhëtue pesë shekuj nga të dytë
Pse qyqet këndonin në vend të bilbilave
Kur ferrat çelnin para trëndafilave

Nuk ju besova as syve të mi
Kur dimrat u bënë vrastarë

Zogjtë shtegëtarë ma nuk u rikthyen
Dhe unë mbeta edhe pa ty im zot

KOHË ME DIELL
-Poetëve në amshim

E di se kurrë nuk u bëra poet i krisur
Edhe pse do dëshiroja të bëhem edhe poet rebel

Poetët koha i matë me rrezet e diellit
Me lulet kur çelin të parat në sy pranvere
Me gjithçka nga pak koha i matë poetët

Me dashurinë ndaj atdheut e di që janë heronj
Edhe me besën dhënë çlirimtareve të jetës

E di se kanë uratën e zotnave
Kur kohërat na i kthyen poetët në diell
Ndonjëherë ishin rebel të vargut protestë

Nuk e di që e kanë dêshirue urrejtjen e demonëve
Edhe pse përjetuan ferrin e shekujve në ikje
Gjithmonë ngjyrat e ylberit i dëshironin

Për t’u ngrit mbi olimpin e vargut të bukur
Sakrifikuan shpirtin fisnik për të tjerët
Për vete mbetën në varfërinë e shpirtit

E kujtoj një lugë mjaltë të poetit Ali Musaj
Sa dëshironim t`i bashkonim gurët e Tropojës e Gjakovës
Në Bajram Curr bën shumë shtrejtë të vdiset
Më thoshte nipi i Bajram Currit poeti Ali Musaj

Ndërsa në Kosovë poetët vdesin si hjeronj
Nga ajo kohë i deshta poetët si lulet
Sa kisha dëshirë një ditë të bëhesha poet
Por e di se kurrë nuk u bëra poet i krisur
Edhe pse do dëshiroja të bëhem edhe poet rebel

Të protestoj për ëndrrat e poetëve të fjalës së lirë
Të hiqen gurët e kufijve të ndarjes
Të bashkohemi në vargun dhe shpirtin e poetëve
(Pejë, shkurt 2024)
I TRENTË NË VARG

Kështu më quan poeti Tahir Bezhani
Nuk e di nëse më pahir apo përnjëmend e thotë
Dhe do të doja këtë varg ta kthej në rebelizēm
T’i falem poetit për heroizmin e fjalës se tij
E di se e thotë nga dëshira me pi kafe
Në Shkuzë apo të bliri i poetit Sejdi Berisha
Eh, sa kam mallë për fjalët e bukura të poetëve
Që s’kanë kohë të lendojnë shpirtin e njeriut
I them poetit Bezhani se fjalët kur dalin nga zemra
Kanë etjen dhe jetën e gjatë sa rrënjët tona pellazge
E dinë burrat e dheut se fjalët nuk ndërrohen
Për njeriun e fjalës sot nuk dua të besoj
E mban apo nuk e mban fjalën nëse ka mbet diçka nga fjala
Si dikur burrat e dheut që bëheshin peng të fjalës
Ma mirë e kishin të të shndërroheshin në ferr
Se sa të bëheshin ura të më shkëlnin këmbë armiqësh
Të një fati me mua janë veç trëndafilat e Çamërisë
Vetëm atëherë kur ju mungojnë rrezet e diellit
Çfarë më thua poet t`i besoj fjalëve të zanave të malit
E kam në mendje se kanë ditë të dashurojnë
Ma mirë se na sot dhe se sa donzhuanët e Venedikut
Ky është arti që e mban gjallë botën pa u çmend
Të gjitha luftërat po bëhen në mungesë të dashurisë
Sot si asnjëherë ma parë zemrat janë shndrrue në freska
Ku s`kanë lënë vend për asnjë lutje shpirti
Për tu ngrit në njeriun e hënës apo edhe të diellit
Të paça poet Bezhani që m`i sjell në mendje orët e zanave
Dashurinë ma rikthen në dashuri guri dhe burri
Të heronjve që s`dinë çka është tradhëtia e njeriut
Por dinë t`ia thonë këngës për të bukurën e dietit dhe të tokës
(Shkurt 2024)

KËTU PËRFUNDUAN ËNDRRAT

Ndoshta ma shumë së dymijë vjet
S`kisha guxim të luftoja me tjetër kënd
Sa herë e vëja kokën në jastek
Veç me ëndrra jetoja deri mbrëmjeve të vona
Për gurët e dheut t`i shoh të lirë
Isha gati më e lënë veten peng
Edhe pse linda në portën e purgatorit
E dini se nuk jetova si njeri i lirë
Për besë vetëm si një palaço i ferrit
Toka ime kurrë s`më la të vdes si frikacak
Plagët sa mirë m’i ruajti brez pas brezi
Duke i çelnikosur në dhembje të saj
Për t`i shënuar poetët në vargun e shpirtit
Këtu përfunduan ërndrrat në kullën e Jasharëve
Dhe me vite u fol për fjalën e shenjtë
Me në fund u lidhë besa-besë më 7 Mars
Dhe u ndezën zjarrët e Prekazit
Zemrat e luftëtarëve u bashkuan në një
Tokën e vet e dojnë zanat për më u bashkue
Më e rikthye prap emrin shqip të Dardanisë
Më u bashkue në mbretërinë e Teutës
Si dikur kur isha vet zot e Kastriot
Eh, sa larg i kam plagë çame
Më besoni çdo çast i mbaj si dhimbje shpirti
Dhe i lutem çdo mbrëmje zotit tim
Për një çast të bëhem këngë bilbili
Të këndoj i lirë nëpër fushat e Filatit
Eh, dhe në aromë trëndafili të Çamërisë
Përgjithmonë të shndërrohem unë poeti i saj

(Pejë, 10 Shkurt 2024)

NDËSHKIMI I FJALËS

Ma mirë ta pranoj vet ndëshkimin e fjalës
Së sa të tjerët të më fajësojnë për mëkatin
I vetmi mëkat imi që ndoshta më vçon nga të tjerët
E ruaj fjalën e dhënë sikur të parët e mi

Edhe nëse duhet tërë jetën ta kaloj në ferr
Asgjë nuk më turpëron pse i mbetëm besnik fjalës
Krisma e saj më bën t`i gjej rrënjët e mia
Deri kur shtrihet emri im dhe dhembjet për tokën time

Nëse fytyra ime nuk i ngjan ndonjë fytyre të robëruar
Atëherë ndëshkimi është fjala e parë e hyjnive
Ma s`do të më flasin as zot as djall
Udhën për fjalën e zemrës e kam larg

Më duhet t`i iku ndëshkimit të zotnave
Dua të ia kërkoj uratën Hyjit tim
Nëse kam gabue pse i premtova fjalës se do ta ruaj
Sikur babai, gjysh e stërgjysh nëpë shekujt e ferrit

Merrni me mend peng djalli i mbeta fjalës se bukur
Sa herë më thoshte ti je ëndrra ime e çmendur
Apo edhe kur më fliste në gjuhën e trëndafilit
Atëherë pranverat na vinin edhe para luleve të prillit

Ah, sa dëshiroja t`i ngjaja Roemut apo edhe Konstatinit
Kështu botën e tokës sime e marr me vete ngado që shkoj
Dua dikujt t`ia le kujtim për brezat që do të vijnë pas nesh
Me lutjen që edhe populli im të mos i besoj kurrë kohës se trishtë
Atyre që ditëve të bardha ju thonë erdhën ditë të zeza
Në gjuhën time asnjë çast nuk urrejta tjetrin
Përkundrazi iu gëzova sukseseve të penës se poetve
Ma ka thënë Sokrati se poetët kur shkruajnë flasin me perënditë

Fjalët që më ndëshkojnë kurrë nuk i pranon pena ime
(Pejë, 8 Shkurt 2024)

JETA IME NËPËR SHEKUJ

S`dua ta fajësoj Zeusin
Edhe pse deri në asht kam jetue me frikën
Në tokën time kurrë s’kam qenë i lirë
Nuk e di se me cilin zot jetova pesë shekuj

Prap fajtor i kohës mbeta që s`deshta më i besue
Në mendje gjithnjë e kisha fjalën besa -besë
Kjo mua më jepte motiv dhe fuqi për më jetue
Dhe s`kisha fytyrë më u nda nga populli im i mire

Me të cilin buzëqeshëm e herë ngritëm dolli
Por kurrë nuk e mësova gjuhën e urrejtes
As nuk u bëra në asnjërën kohë lajmëtar i morteve
Ti ishe ëndrra ime që më ngrite mbi Baba Tomor

Jeta time e kalova pranë dritës se Homerit
Nuk ishte me rëndësi nëse kaloja natën a ditën
Në lindjen e diellit më pagëzuan Agim
Ndërsa sot nipçën e thërras dielli im

Kohë e jona duhet të jetë mbretëresha e lirisë
Më e dashtë dhe më u flijue për tokën e Gjergjit
Trashëgim e kemi ta ruajmë si sytë e ballit
Edhe ne brezave që do të vinë do ju lemë njëjtë
(28 janar 2024)

GRABITËSIT E FJALËS

Të heshtur mendojnë ta krijojnë urën e kalimit
Pranë teje me një vrap piratësh
Por edhe qentë lehin nga zhurmat e tyre
Këta varrëmihës të shekullit tim të ri

Në duar bartin lloj- lloj ngyrash
E zeza e preferuara që del nga zemra e tyre
Çdo çast ngjyrosin botën me ngjyrë ferri
Nuk harruan kur zbritën nga Karpatët

Nga ato male që lanë gjurmë hanibalesh
Në tokën tonë u shndërrue në bimë djalli
Tani s’dallojnë nga bota sot e njeriut
Ngado që shkëlin tym e flakë ndezin

Sa çudi bëj për lirinë e fjalës
Kur grabitësit e saj enden të lirë
Në pik të ditës pa mendue se dielli i djeg
Këta janë të përbetuarit e ferrit të Dantes

Ndoshta mund të jem edhe unë pakëz fajtor
Pse krijova ca vargje për t’i demaskuar grabitësit
Të veshur me rroba e fytyrë zeza demonësh
Qoftë largët dhe sa ma larg nga fjala ime qofshin
(26 janar 2024)

BIJTË E DJALLIT

Heshtjet e fjalës vrasin edhe të vërtetën!
Nëse e them të vërtetën,
vargu ma nuk më do!

Askush nuk ia kupton heshtjen
botës se lirë të vargut tim.

Si t’i besoj fjalës,
kur e them?!

E vërteta dhemb!
Liria e shpirtit më është varfërue,
kur në pik të ditës
vrasjet shpeshtohen,
ndërsa fjala ende s’ka fuqi
të dalë nga ferri i Dantes.

Thonë se, kur s’ka zemër,
ka shpirt djalli…

Ne, bijtë e tij, jemi bërë shumicë.

Përpos tokës,
edhe planetin e ufove e kemi ndy.

Bota s’ka lenë vend ma për ne.
As ne nuk merremi
ma me botën shurdhmemece.

Heshtjet e fjalës vrasin edhe të vërtetën,
edhe pse bisedoj me fjalën me katër sy,

Kohët e vështira gjithmonë veshin ashtin tim…
Qenia ime askënd nuk di të urrejë.

Nuk arrita ta them të vërtetën…
Më rreshtuan ushtar i bijve të djallit.

Askush nuk skuqet
për paburrninë e njeriut të sotëm.

Lojëra fëmijësh luhen
me vite, në dramat e Shekspirit.
Tragjeditë i luajnë aktorët
për tokën time të falur,
ndërsa komediografët
shkruajnë tekste humori për ne.

Ndoshta një ditë do të qeshi me ata
që qeshnin me mua, Bijtë e djallit.

Toka ime nuk i ka pranue si njerëz.

Sonte dua të ngre dolli
për tokën,
që një ditë të më rikthehet.

Në ëndrra jam Promete
i të vërtetës së lirë
(22 janar 2024)

PEJA DHE PENA IME

Gjithçka ishte si në ëndërr
Peja dhe pena ime u bënë të pandara
Një miqësi që do mbahet mend ndër vite

Këtu lumi ma shuan etjen sa herë kam etje
Dhe sa herë më tretëဩt muza diku në harresë
E gjej tek miqtë e mi poetë e në veçanti
Tek përlat e vargut Berishian

Dhe sa herë pimë kafen e mëngjesit
Unë, Sejdiu e poeti Neki Lulaj urojmë
Dhe ngritim dolli edhe për poetët në largësi
Edhe pse Tropoja është ma afër seç e menduam

Dikur vetëm përmes lotve takoheshim
Tani udhën na e bënë ma të shkurtër poetët
Tahir Bezhani, Lulzim Logu dhe nipçe Gjon Neçaj
Me poetin Sami Mulaj ngritëm dolli për ‘’Dy anadrinët’’

Mjerisht dikur të ndarë e sot të bashkuar në një lis
Peja dhe pena ime udhëton e s’ndalon asnjë çast
Për t’i bashkue rrënjët e lisit dhe fisit Berishë
I falëm penës sime që e gjeti Gurin e Deskut në Pukë

Sa i lashtë është populli im i mirë
Besoj se këtu jemi bashkë me Adamin e Evën
Të parët e njerëzimit që e krijuem botën
16 shekuj para lindjes se Krishtit

E kemi hyjrinë Tanagra që foli shqip

Ecën pena ime vazhdo e bashko secilin gur atdheu
Një ditë në Filat e Sul a do të shoh dritën e diellit
“Rrëfej diellit” vargjet e librit tim që lindin vetëm njëherë
Ata nuk e dinë sa herë na e kanë burgosur fjalën

Me burgosjet jam mësue unë dhe populli im i mirë
Por, me lirinë ende nuk jemi mësuar të ngritim dolli
(21 janar 2024)

T`KAM DASHTË SHYPNI SI SYTË E MI

T`kam dashtë Shypni ma shumë për Fishtën
se për sytë e mi

N`lot jam shkri
siç ashtë shkri qiriu i Naimit
Për ktë ditë të lirë
pesë shekuj s`kam kënë mirë

Kam jetue si nuk jeton njeriu
e si gjarpni nën gur
Kam ba lutje e jam shndërrue
në lahutën e dasmorit

Me i prit miqtë me ftyrë dhe nder të shyptarit
M’asht dasht me u ba shumë herë
tupanxhiu i mahallës

Që në pasaportë të mos ma njohin emnin tëm
Se rranjët e mia pellazge i kanë ditë
edhe fmitë nëpër djepa

E fajsova veten pse nuk linda në kohën
kur atdheut i duhesha
Ma shumë se buka dhe ujit
që mua më duheshin me çdo kusht

Eu, Shypni sa lot derdha për ty
Kur udha për Tivar me qiti kah ti
Pa u ngi me bukë e ujë pa pi
Rashë më pushue e ma kurrë s`u qova

Eh, Shypni dashninë e vetme ta fala ty
Kam mendue që të kam nanë e babë
Ti e di se ku i ke lanë bijtë e bijat ma të mirë
Që kryet e kanë lanë në Vlorë

Ku sot në çdo nëntor e qojmë flamurin
Kuq e zi në çdo emën e në çdo zemër në Kosovë
(18 janar 2024)

DY TREGIME nga Ramadan M. Pasmaçiu

Komentet

Cancel reply

Lajme të ngjashëm

Më 16 qershor 1313 shkrimtari Giovanni Boccaccio, eksponent i rëndësishëm i humanizmit dhe Rilindjes

Qielli i poetit Skënder Rusi, ka disa ditë që iku atje…- Nga VISAR ZHITI

Tim eti, dy fjalë- Nga ERIS RUSI

VDEKJA E POETIT NË KURORËN SONETIKE- Poezi nga BEQIR MUSLIU- I përgatiti për botim EMIN AZEMI

LIRIKA -Tregim nga HAMIT TAKA

ART SHËTITËS NË RRUGËT E ÇIKAGOS – Hapat e bukura të Kaltrës, vajzës shqiptare – Nga Visar Zhiti

Ngjarje e gëzueshme për letërsinë: Nga poeti i shquar HAMIT ALIAJ libri “DRURËT FLENË JASHTË NË NATËN E BOTËS”

Nxitoni, nxitoni pra… Nga Bedri Çoku

Vdekja e Dallëndyshes së “Burrelit…” Nga Bedri Çoku

Kush ore kush – Poezi nga Neki Lulaj

“Guralecët e FROJDIT” në një libër me poezi- Esé nga Përparim Hysi

NUK KAM DASHUR KURRË TË SHKRUAJ POEZI – Cikël poetik nga AGIM DESKU

Lajmet me interesante

Lajmet e fundit

ARKIVA E LAJMEVE

RRETH NESH

Komentet

Lajmet me interesante

Lajmet e fundit

ARKIVA E LAJMEVE

RRETH NESH

NEWS LETTER

SOCIAL