Me rastin e vitit të Dante Alighieri-t – 700 vjetori i vdekjes

Beatrice hodhi në hije tek gjithë të tjerat. Por në jetën e Alighierit kishte gra të tjera: nëna e tij Bella, gruaja e tij Gemma Donati, vajza Antonia, fisnikja Francesca da Rimini dhe Pia de ‘Tolomei. …

Nëse mendojmë për gratë e Dantes, ndoshta emri i parë që na vjen në mend është ai i Beatrice Portinari, dashuria platonike e poetit, figurës engjëllore që shoqëron njerëzit në Parajsë.

Por në realitet, Dante ishte martuar me një grua tjetër, kujtesa e së cilës ndonjëherë lihet mënjanë: Gemma Donati. Dhe është ajo që na shoqëron në një tur udhërrëfyes në Muzeun Dante me titull “Gratë e Dantes”, mbajtur me rastin e festivalit “Trashëgimia e Grave”, duke i dhënë zë situatës shoqërore të seksit të bukur në Firencen e shekullit XIII.

Flokë të verdhë, ballë të madh, vetulla të holla: Gemma mishëronte në mënyrë perfekte idealet e bukurisë së kohës. Dante ishte martuar me të që në 1285, por martesa e tyre nuk ishte më e lumtura.

Në Firencën mesjetare, pjesëmarrja në jetën politike kërkonte integrim edhe me përkatësinë e esnafëve, e cila përfaqësonte sindikatën e punëtorëve që bënin të njëjtin profesion. Dante u bashkua me korporatën e Mjekëve dhe Apotekarëve, “edhe nëse ai nuk do të kishte qenë në gjendje të shërojë një thua të këmbës”, thotë Gemma.

Gratë nuk ishin të përfshira zyrtarisht në regjistrin e Arteve dhe Mjeshtërive, edhe pse ato përfaqësonin forcën më të madhe të punës brenda Artit të përpunimit Leshit. Ndër profesionet e grave të periudhës mesjetare gjejmë furrtaret, parukieret, kamarieret dhe prostitutat. “Prostitutat mund të punonin vetëm në periferi të qytetit dhe monitoroheshin vazhdimisht nga policia e kohës. Ata që guxuan të afroheshin në qendrën historike u markuan në një faqe, për t’u njohur në të ardhmen “, thotë Gemma. Por zakonisht gratë u transferuan në shtëpi, larg dhe të fshehura nga shoqëria e kohës.

Vetëm kulti i Madonës, figura dominuese femërore, solli përparim në shoqërinë e kohës: vetëm në manastire gratë mund të jetonin jetën e tyre shpirtërore të pavarur. Si provë e kësaj, ekzistojnë 3 sonete të shkruara nga një poeteshë fiorentine e quajtur Compiuta Donzella,  që vendosi t’i jepte vetes jetën monastike për të pasur më shumë liri.

Nga ana tjetër, gratë fisnike i linin shtëpitë e tyre vetëm për të shkuar në meshë. Dhe pikërisht në kishë Dante takoi Beatrice Portinarin, kur ajo ishte vetëm 9 vjeç. Duhet të theksohet se ai kurrë nuk kishte një marrëdhënie të vërtetë me të, tashmë e fejuar me Simone de ‘Bardi. Beatrice vdiq në moshën 24 vjeç, dhe Dante, për të përballuar dhimbjen e tij, ndoshta për këtë arsye filloi të këndonte tiparet e saj engjëllore.

Dhe Gemma? “Kam qëndruar në shtëpi me fëmijët, a mund ta kontrolloja edhe kur shkonte në meshë”. Pas mërgimit të poetit nga Firence, Boccaccio tregon se Gemma arriti të shpëtonte 7 këngët e para të Ferrit dhe t’ia çonte burrit të saj. Thuhet se ajo jetonte në Lucca, dhe më pas u zhvendos në Ravenna në manastirin ku vajza e saj zgjodhi të bëhej murgeshë dhe të dy nuk u panë më kurrë. Ata gjithashtu kishin probleme martesore, si çdo çift normal. “Dhe unë mund t’ju them se kam luftuar me gjithë zemrën time për të marrë prikën time pas, pas internimit dhe vdekjes së burrit tim”.

Prika ishte e vetmja gjë që mbronte gruan gjatë martesës, dhe midis gjërave të siguruara brenda saj në disa qytete, të tilla si Bergamo për shembull, ishte edhe krevati, i cili për këtë arsye u soll në shtëpinë e re direkt nga gruaja.

Dhoma e gjumit përfaqësonte një nga mjediset më të rëndësishme në shtëpitë mesjetare: kishte sënduke mbi të cilat uleshin, dhe shtrati përdorej për të mirëpritur mysafirë, për të ngrënë, për të biseduar, duke qenë të kujdesshëm për të mos u gllabëruar nga pleshtat ose kafshuar nga minjtë.

“Për të qenë të sigurt për besnikërinë e gruas së tyre, burrat zakonisht vendosin një diamant nën jastëk. Nëse gjatë natës gruaja e vinte re këtë dhuratë, atëherë ajo e mbante fort burrin e saj dhe kurrë nuk e lë kurrë atë. Mbase duhet të kisha marrë diamantin tim dhe të ikja, pasi sot falë Dantes nuk kujtohem aspak “.

Në fakt, Dante kurrë nuk flet për Gemma në shkrimet e tij. Në vend të saj ai bën figura të pavdekshme femra si Francesca, Pia, Costanza, Matelda dhe madje Piccarda Donati, kushëriria e  Gemma e marrë nga manastiri për një martesë të imponuar nga të afërmit.

Sidoqoftë, ishte Gemma që na tregon për rolin e grave në Firencen e shekullit të katërmbëdhjetë, ishte ajo partnere e jetës së Dantes. Është e vërtetë edhe pse nuk shkruan për gruan e tij, Dante do të jetojë me të dhe familjen e tij në kushte të shkëlqyera, edhe pse shkak për dëbimin e tij nga Firenca u bë vjeherri i tij Manetto Donati, por lidhja e Dantes me Gemma ishte shumë e fortë dhe prandaj nuk pati kurrë një ndarje të vërtetë midis tyre.

Megjithatë, në finalen e këngës së pestë të Purgatorit, një homazh i dashur nga poeti ndaj Gemmës së tij mund të jetë i fshehur. Gemma do të thotë, gur i çmuar dhe Dante shkruan: “Kujtomë mua, kush jam, Pia, Siena më bëri mua, më zhbëri Maremma: i kripur ai që më kërkonte takim përpara se të më dhuronte gurin e tij të çmuar”. Me këtë rast Dante shkruan në mënyrë të fshehur për gruan e tij që quhet “Gemma” pra gur i çmuar./Natascia Tonelli/ ereditadelledonne.eu/ Përktheu: Elida Buçpapaj