VOAL

BROHORITJE NË HAGË PË REPUBLIKËN E ÇAMËRISË – Reportazh nga Rrustem Geci

December 22, 2016

Në Hagë, me 16 dhjetor, 2016 Shoqata Demokratike Shqiptare Çamëria organizoi një demonstratë të fuqishme para Përfaqësive diplomatike botërore. Në këtë Demonstratë folën shumë folës. Këtë demonstratë e përshëndeti edhe presidenti i Republikës së Çamërisë, zotëri, Festim Lato. Presidenti i Republikës së Çamërisë, Festim Lato, u shpreh se Republika e Çamërisë, sot është realitet. Ajo u shpall e pavarur nga Këshilli Gjithëpërfshirës çamë dhe arvanitë, me datë 30 tetor, 2016. Qeveria e Republikës së Çamërisë, u tha Kryeministri Lato i ka formuar resorët kryesor për funksionimin e shtetit të Çamërisë; Presidentin, Kryeministrin, dhe 4 Ministri. Me 30 tetor, Qeveria e Republikës së Çamërisë, themeloi edhe forcën e saj ushtarake, USHTRINË ÇLIRIMTARE TË ÇAMËRISË të quajtur, U.Ç.Ç. Ne vazhdoi Festim Lato, do t´i shfrytëzojmë të gjitha format demokratike, por Ushtria Çlirimtare e Çamërisë, do jetë ajo që do t´i dali zot Çamërisë. Duhet të theksoj tha Lato, se Shqipëria në Greqi ka 17 mijë e 5 qind kilometra tokë shqiptare, me një popullatë mbi 4 milion banor çamë dhe arvanitë. Ne s´duam asgjë më shumë s´e sa tokën tonë. Në Greqi prej një shekulli shqiptarët vazhdojnë të jenë në shtetrrethim, dhe të gjenociduar. Shqiptarët nuk kanë tokë për të falur, Greqia duhet ta kuptoj sa më parë, se shqiptarët nuk do të heqin dorë për Çlirimin e Çamërisë, dhe Bashkimin me Shqipërinë. Këtë demonstratë e përshendetën miq hollandezë, dhe gjermanë, përkrahës të Pavarsisë së Çamërisë. Në këtë Demonstratë shëtitëse para përfaqësive diplomatike botërore, u brohoritën shumë parulla, Greqi, njihe gjenocidin e bërë ndaj shqiptarëve të Çamërisë!, Rroftë Republika e Çamërisë! Rroftë Ushtria Çlirimtare e Çamërisë! Greqi, liro 17 mijë e 5 qind kilometra tokë shqiptare! Shqiptarë, mos bëni gjumë po zgjohuni! Dhe parulla më e shpeshtë qe, U.Ç.Ç.! U.Ç.Ç.! U.Ç.Ç.!Me këtë rast, Shoqata Demokratike Shqiptare Çamëria qendra në Hollandë, ua dorëzoi, shumë ambasadave, tekstin e Shpalljes së Pavarësisë së Çamërisë, dhe kërkesën për Njohjen e Republikës së Çamërisë. Për një orë e 15-të minuta, sa zgjati Demonstrata, për mirëvajtjen e Demonstratës u kujdes me shumë respekt, Policia e Qytetit të Hagës.

Rrustem Geci – Hagë, 16 dhjetor, 2016

twitter
Follow
facebook
linkedin

Fjalë kyçe: ÇAMËRIA, Hagë, RRUSTEM GECI

Komentet

Cancel reply

Lajme të ngjashëm

Gjenerali Tahir Sinani ngeli në zemrat dhe mendjen e shqiptarëve, hero i Shqipërisë, Kosovës, Preshevës dhe Maqedonisë së Veriut- Nga IBRAHIM HAJDARMATAJ

Jeta e Tahirit

Tahir Sinani lindi me 25 Maj 1964 ne fshatin piktoreske Gri e Njesise Administrative Bujan, Bashkise Tropojes dhe ra deshmore me 29 Korrik 2001 ne vendin e quajtur “ Zabel ii Kukulit” afer qytetit te Gostivarit te Maqedonise se Veriut . Tahir arsimin e detyrueshem e kreu ne vend- lindje dhe te mesem drejtim agronomie ne qytetin Bajram Curri. Pas mbarimit te shkolles se mesme perfundoje ne Zall- Herr te Tiranes shkollen ushtarake ne drejtim te mbrojtjes se armeve kimike e Biologjike me rezultate te larta , duke u bere mjeshter i persosur i perdorimit
Te te gjitha llojeve te armeve. Keshtu ne moshen 22 vjecare emerohet instruktor i stervitjes te Divizionit ushtarak ne Bajram -Curr.Gjate luftes ne Kosove Tahiri emerohet oficer ne Kampin e Stervitjes ne Tropoje . Kontigjent te ushtareve qe pergatiteshin per lufte ne Kosove. Ai la gruen Shpresen dhe djalin Rezartin dhevajzat Rezarten dhe Rugoven u nisen per ne Kosove, keshtu ne Korrik 1998 me shoket qe i kishte stervitur ne Divjake te Kosoves dhe me pas ne qafen e Pagarushes, ku u zhvilluan 2 ore luftime , ku asgjesuan me sukses paramilitare serbe, te cilet popullaten per rreth i kishin tereviznare. Me keto raste Tahiri , i cili u dallue me heroizem te papare emerohet instruktor i stervitjes dhe komandante i Njesise Speciale “ Arberia” . Me vone dallohet Tahiri ne lufte per hapjen e koridorit te Koshares. Me vone Tahiri emerohet Komandant i Brigates te Zones Operative te Pashtrikut. Me 12 Qershor 1999 Tahiri me Brigaten e tij hyjne ne qytetin e Prizerenit. Tashme te gjithe thirrnin “ O ku je o Tahir Kosova” – Tahiri pasi pershendetet me koleget dhe duke marre bekimin e vellezerve Sahitin, Njazin, Canin, Rizan, Agimin, Skenderin, Besnikun dhe motres Ferides , niset per ne Luginen e Presheves- Serbi . Tahiri u u dallua ne luftrat e Dobrasit , Kanculit e Bujanovcit dhe te gjithe filluan te thirrnin –“ O ku je o Tahir Presheva”
Me vone Tahiri arriti ne Tamushe te Gostivarit Maqedonia e Veriut . – Tahir Sinani eshte komandant i brigates 116 “Xheme Gostivari” – Te gjithe tashme e thirren “ O ku je o Tahir Tetova! E bashk me shoket Brahim Ademi (TT) Naser Ademi , Hisa Faslin dhe Hyse Emini – Mira rane deshmore duke skuqur me gjakun e tyre zonen e Gostivarit me 29 Korrik 2001. Gjeneral Major Rexhep Selimi shkruan asakohe:
Rruga jone ka nis me shekuj
Shoke ju mos u ndalni
Nese doni tme kujtoni
Amanitin mbani
Une jam vec nje clirimtare
Keshtu me deshi liria
Mkan pas thene Tahir Sinani
Jam Tahir Shqipnija.
⦁ Ne te vertete Tahiri u lakue!
⦁ Tahir Tropoja !
⦁ Tahir Kosova!
⦁ Tahir Presheva!
⦁ Tahir Tetova !
⦁ Tahir Shqipnija!
Trupi i tij prehet ne varrezat e Deshmoreve ne Landovice- Prizren.

5 Maj 2024

Mengjesi i 5 Majit i gjeti veteranet dhe pasardhesit e tyre te varrezat e deshmoreve ne Bajram – Curr. Pas hymnit kombetar per kete feste madheshtore foli zevendes kryetari i veteraneve te Tropojes Gzim Prengzi. Gjithashtu moren pjese Kryetari i veteraneve Tropojes Zeqir Hasanpapa , kryetari i Partis socialiste Tropojes Egzonshkurti, nenkryetaret e Bashkise Tropoje Kujtim Rexha dhe Abedin Kerrnaja si dhe nen prefekti i Qarkut Kukesit Altin Bebati. Ne fund u bene homazhe dhe vendosen buqeta me lule prane varrezave te Deshmoreve.
….. 5 Maji 2024 ne oren 12 u be organizimi per te perkujtuar jeten dhe vepren e Heroit Legjendar Tahir Sinani ne Qytetin Bajram -Curri.

Ceremonin e hapjes e bëri Kryetari I Bashkisë Bajram Currit Rexh Byberi .
Isht Kryeministri I Kosovës tani Deputet Ramush Hajredini foli për bashkpunimin dhe heroizmin e pashoq të Tahir Sinanit .Gjithashtu ai I dërzoi djalit Tahir Sinanit Rozartit një dekorat për Heroizmin e Tahirit .

Deputeti I Parlamentit të Maqedonisë Veriut dhe Kryetar I PDI –së Ali Ahmeti foli për luftrat dhe heroizmin e Tahir Sinanit në Maqedonin e Veriut .

Ish Kryeministri I Shqiprisë tani Deputet Pandeli Majko solli kujtimet për përgaditjen e lart si ushtarak të Tahir Sinanit.

Fjala ish Kryetarit të Kuvendit te Maqedonisë së Veriut tani Kryeministër I Qeverisë Telat Xhaferi u mirëprit me duartrokitje dhe brohritje nga të pranishmit .
Në emër të familjes të Tahir Sinanit përshëndeti vajza e tij Rugova të pranishmit.

Përveç Molësorëve të Malësis të Gjakovës morën pjesë me dhjetra ish Oficera dhe Gjenerata dhe pjestar të UÇK-së nga Kosova ,Metvegja ,Maqedonia e Veriut dhe Diaspora .
Punimet I ndoqën edhe Deputetët nga Kosova Fatmir Lima,Time Kadria dhe Hajdar Beqa si dhe Përfekti I Qarkut Kukësit Agron Geca .

Gjithashtu ish Deputeti I Kuvenit të Shqipërisë , tani Kryetar Unionit Artistik të Kombit Shqiptar Azgan Haklaj mori mirnjohje për kët organizim .
Këngët e vallet vazhduan pa kufi . Koçidenc ishte se në qytetin e Bajram Currit ishte organizuar me,4,5 dhe 6 maj 2024 Sofra Dardane me pjesmarrës nga gjitha trevat Shqiptare dhe Diaspora , e cila I dha një larmi të papar ndonjeher .

Në fund u bë shpalosja e monumentit të heroit Tahir Sinani në Bronx ja arritur nga skulptori I mirënjohur Kosova Ylber Krasniqi .
Me dhjetra buqeta dhe kurora me lule u vendosen tek monumenti I Heroit Tahir Sinani , ku bie në sy një kuror madhështore e vendosur nga Zenun Aliaj në emër Komitetit
Veteranve të Tropojes .
Heroizmi I Gjeneral Tahir Sinanit do të ngelet gjithmon në zemrat dhe ,mendjen e Shqiptarëve .

IBRAHIM HAJDARMATAJ
ANËTAR I KOMITETIT KOMBETAR TE ORGANIZATES SE VETERANEVE DHE PASARDHEVE LANÇ “ NDERI I KOMBIT”

REPORTAZHI I BIRN: Ndërtesa ku u burgosën martirët e fesë në Durrës po rrënohet

Godina e ish-burgut të vjetër të qytetit bregdetar po rrënohet dhe me të rrezikon të zhduket një pikë reference e kujtesës kolektive për viktimat e regjimit komunist.

Nga Gëzim Kabashi, BIRN

Godina e burgut të vjetër në Durrës po rrënohet dita-ditës, ndërsa banorët po e harrojnë funksionin e saj të dikurshëm.

Menjëherë pas përfundimit të luftës, qindra qytetarë u mbajtën të izoluar brenda mureve të këtij burgu, si të hetuar apo të burgosur politikë.

Mjaft prej tyre patën një fund të dhimbshëm, por e kaluara dramatike e kësaj ndërtese gjatë viteve të komunizmit duket se po fshihet nga kujtesa.

Arkitekti Artan Kacani tha për BIRN se godina është ngritur në periudhën osmane dhe që në fillim ka patur të njëjtin funksion, si burg.

Gjatë 10-vjeçarit 1945-1954 në godinën e burgut, që u njoh zyrtarisht me emërtimin Kampi nr 7, u mbajtën mbi 300 të dënuar apo njerëz nën hetim.

Kacani shtoi se ndërtesa njëkatëshe me përmasa 24 metra me 16 metra mund të kthehet në një muze të sakrificave njerëzore gjatë asaj periudhe të zymtë, por edhe si pjesë e historisë.

“Do të ishte një muze alternativ i atij që pritet të ngrihet në Spaç, me të njejtin qëllim,” tha Kacani, duke shtuar se tashmë ka disa guida që e kanë future “burgun e vjetër” të Durrësit në hartën e vizitave turistike.

“Ndodhet thuajse në qendër të Durrësit dhe mund ti shtohet hartës së monumenteve historikë pranë tij,” shtoi arkitekti durrsak.

Gjatë viteve të para të diktaturës komuniste, në Durrës janë shfrytëzuar edhe banesa të tjera private, shumë më të vogla, për hetimet dhe torturat ndaj atyre që konsideroheshin “armiq të pushtetit” apo “të dyshuar” si të tillë.

Anton Bonati, tha për BIRN se xhaxhai i tij, imzot Jul Bonati, drejtues i komunitetit katolik të Durrësit , u mbajt fillimisht nën hetim në një godinë në bulevardin kryesor, e cila nuk ishte e vetmja në qytet ku kryheshin tortura.

“Në fund fare xhaxhain e transferuan në godinën e spitalit psikiatrik, apo çmendinës siç njihej në Durrës,” tha Bonati, duke shtuar, se në vitin 1951 kleriku i shquar vdiq në mënyrë tragjike mes të sëmurëve.

Rrugica pranë godinës së ish-burgut sot është e qetë.

Dy gra të moshuara na tregojnë se tashmë zona është mbushur me godina të reja, dhe thuajse askush nuk kujtohet më për muret e burgut, që janë mbuluar nga ferrat.

Pak metra më tej ngrihet muri rrethues i Mauzoleut të Dëshmorëve, ku pushojnë eshtrat e mbi 150 dëshmorëve me gjithë respektin e merituar.

Kompleksi i projektuar nga ing. Kristo Sotiri është ndërtuar në vitin 1949, thuajse e njëjta kohë kur shumë pranë tij, pas hekurave të burgut vuanin dhjetëra e dhjetëra qytetarë “kundërshtarë të regjimit”.

“Do të ishte me vend, që pranë mureve të burgut të vjetër të vendosej të paktën një memorial kujtese, me disa të dhëna që kujtojnë sakrificat e të dënuarve,” tha për BIRN Aleksandër Cangonja.

Studiuesi Cangonja shtoi se për këtë qëllim, bashkë me një grup veprimtarësh shoqërorë, ata po përgatisin një kërkesë drejtuar bashkisë së qytetit.

“Kompleksi i mauzoleut të dëshmorëve, është një simbol i lirisë dhe kujtesa për godinën e vjetër të burgut do të kishte të njëjtën vlerë, atë të emblemës së lirisë,” tha Cangonja.

“Myftiu i Durrësit, Mustafa Varoshi ishte vetëm 50 vjeç, kur vdiq nga torturat dhe sëmundja në Burgun e qytetit, ku për vite me radhë predikoi paqen dhe mirësinë.

Shkrimtari dhe kritiku Arshi Pipa ka sjellë vite më parë një dëshmi të rëndësishme nga burgu i Durrësit, ku edhe ai vetë vuajti disa vite si i burgosur.

Prof. Pipa dëshmon në librin e tij të burgut takimin në qelitë e Durrësit të imzot Vinçens Prenushit me imzot Jul Bonatin, të cilin sapo e kishin transferuar nga hetuesia e Vlorës.

“Dom Bonati kërkoi ti puthte dorën imzot Vinçens Prenushit, por ai nuk e lejoi,” kujton Pipa. “I vuri dorën në kokë për bekimin dhe sërish ra në shtrat”, shtoi ai.

Dy klerikët katolikë që humbën jetën në burgjet komuniste tashmë janë shpallur “martirë” nga Vatikani.

“Ndoshta, kjo është një arsye më shumë që burgu i vjetër i Durrësit, ku edhe martirët vuajtën dhe u flijuan, të kujtohet përmes një memoriali ,” përfundoi arkitekti Artan Kacani.

Kompanitë milionëshe që po i mbajnë të rinjtë në Kosovë

Viti 2008 e kishte gjetur Arianit Fazliun nga Prishtina në një udhëkryq. Si student i ndërtimtarisë në Universitetin e Prishtinës, ai e kishte lënë punën e tij të atëhershme në këtë sektor, për t’iu përveshur provimeve të mbetura.

Por, edhe sot, i ka ende 12 provime të papërfunduara nga gjithsej 45. Kjo, pasi një ditë, 15 vjet më parë, vendosi të merrte një rrugë jo shumë të frekuentuar në Kosovën e atëhershme: në fushën e teknologjisë së informimit dhe komunikimit.

Atëherë vetëm 20 vjeç, Arianiti – i cili fillimisht kishte dashur të studionte për farmaci – nuk e kishte të lehtë tentimin e tij të tretë për ta gjetur veten në një karrierë.

Arianit Fazliu, në zyren e kompanisë së tij softuerike Kutia.

Ai nisi të punonte në një kompani të teknologjisë së informimit dhe komunikimit, Rrota, pas rekomandimit nga një familjare e tij.

“Pata filluar nga zeroja. Në fakt, jo nga zeroja, por nga minusi. Unë nuk e dija as çka është Chrome [platformë kërkimore në internet]. Më është dashur të punoj nga 18 orë në ditë për t’i arritur të tjerët”, kujton Arianiti.

Puna e asaj kohe iu shpërblye në vitin 2013, kur ai, së bashku me bashkëpunëtorin e tij, Faton Selishta, formuan kompaninë softuerike Kutia.

“Në fillim, prej rrogës kemi kaluar në pa rroga. Pastaj 100 euro në muaj, 150… varësisht si vinin. Kemi punuar në një banesë, i patëm bërë tavolinat vetë, me këso paleta [druri]”, thotë 35-vjeçari për Radion Evropa e Lirë.

Themeluesit e kompanisë Kutia, Arianit Fazliu (në të djathtë) dhe Faton Selishta (në të majtë).

Kutia – si shumë kompani të tjera të kësaj fushe në Kosovë – vitin e kaluar pati rritje të ndjeshme, prej 159 për qind.

Kompania Kutia eksporton produkte softuerike në SHBA, Norvegji, Suedi, Gjermani e shumë vende të tjera. Sipas një raporti të publikuar këtë muaj nga Shoqata e Teknologjisë së Informacionit dhe Komunikimit të Kosovës (STIKK), edhe pse shumica e kompanive të këtij sektori janë nën pronësi vendore, tregu në Kosovë përbën vetëm 16 për qind të klientëve të këtyre kompanive.

Por, edhe pse kompania e tij është rritur dukshëm dhe tani është zhvendosur në një zyrë të re, Arianiti thotë se ende vazhdon të ofrojë punë për studentët e rinj, me qëllim të “shpërndarjes së dijes”. Kompania e tij punëson dhjetëra praktikantë.

“Kemi qenë dy [Arianiti dhe Fatoni] dhe e kemi shpërndarë dijen me të gjithë. Pastaj, ata që kanë qenë më të vjetër, e kanë shpërndarë dijen me të rinjtë. Është bërë një piramidë e shpërndarjes së dijes, e cila ekziston edhe tash”, thotë Arianiti.

Arianit Fazliu, duke u konsultuar me një punëtore të kompanisë Kutia.

“Nëse i kthejmë drejt industrisë sonë shumicën e të rinjve, rreth 50 për qind të të diplomuarve, unë jam i sigurt që nga industria jonë, [të rinjtë] nuk do të shkojnë jashtë, të paktën jo për shkaqe financiare”, shton ai.

Sipas të dhënave të Agjencisë së Statistikave të Kosovës (ASK), vetëm gjatë vitit 2021 nga Kosova kanë emigruar gati 43 mijë persona. Një anketë e bërë më 2020 nga Grupi për Studime Juridike dhe Politike (GLPS) tregon se mbi 48 për qind e kosovarëve donin të migronin. Kjo përqindje ka qenë në trend rritjeje që nga viti 2014.

Arbëresha Loxha, drejtore ekzekutive e GLPS-së, ka thënë më parë për REL-in se mungesa e perspektivës së punësimit dhe gjendja e vështirë socio-ekonomike janë arsyet kryesore që i detyrojnë kosovarët të migrojnë.

Këtë përshtypje e ka edhe Fikret Murati, pronar i kompanisë Speeex në Kosovë, e cila ofron kryesisht shërbime për kompani të huaja në sektorin e tregtisë.

“Mendoj që nëse u ofron një vend të sigurt pune dhe mundësi për të ardhmen, mundësi zhvillimi, nuk është e vështirë [t’i mbajmë të rinjtë në Kosovë]. Ne, si kompani private, duhet t’u përmbahemi disa rregullave”, thotë Fikreti, kompania e të cilit punëson rreth 2.000 punëtorë në Kosovë, me moshë mesatare prej 29 vjeç.

I rritur në Zvicër, Fikreti tani e kalon gjysmën e kohës së tij në Kosovë. Ai fillimisht kishte shkuar pas fundit të luftës në vitin 1999, e më vonë ishte kthyer me disa ide biznesi. Por, ëndrra e tij u bë realitet vetëm në vitin 2016, kur ai hapi Speeex-in.

Kompania e tij tani ofron paga dukshëm më të larta sesa mesatarja në Kosovë. Sipas ASK-së, paga mesatare bruto për vitin 2022 ishte 521 euro, ndërsa në Speeex është 1.200 euro. Edhe kompanitë e tjera të këtij sektori ofrojnë paga të ngjashme.

Fikreti është siguruar që punëtorët e tij të kenë edhe hapësira ku mund të gjejnë paqe. Në ndërtesën e re të kompanisë së tij në Prishtinë, punëtorët kanë hapësira ku mund të pushojnë, dhoma të lutjes, kuzhinë.

“Në të ardhmen do ta kenë edhe një bankomat, ashtu që ata të mund t’i përmbushin të gjitha nevojat e tyre brenda ndërtesës. Ne vazhdimisht i pyesim njerëzit se çka u pëlqen në kompani e çka jo dhe këto hapësira marrin shumë pëlqim”, thotë Fikreti për Radion Evropa e Lirë.

Fikret Murati, duke u konsultuar me një punëtor të kompanisë Speeex.

Këto kushte më të mira pune bëjnë që fusha e teknologjisë së informimit dhe komunikimit të cilësohet si “sektori i vetëm që ka potencialin ta luftojë trendin e emigrimit”, thotë Aldo Baxhaku, zyrtar për komunikimin publik në STIKK.

Ai thotë se ky sektor ka potencial të bëjë edhe më shumë sesa vetëm t’i mbajë të rinjtë në Kosovë: ai mund ta bëjë Kosovën një vend të njohur në botë për ofrimin e shërbimeve të kësaj fushe.

“Sektori është në rritje në të gjithë botën. Por, Kosova ka këtë avantazhin e të rinjve – 65 për qind është nën 30 vjeç. Kjo do të thotë që ke potencial. Kosovën e favorizon shumë që ka një popullsi të re në mes të Evropës, që vuan nga popullsia e vjetër”, thotë ai.

Baxhaku thotë se popullsia e re – me moshë mesatare prej 35 vjeç – përbën avantazh pasi që sektori dominohet nga të rinjtë në të gjithë botën dhe aftësitë kompjuterike që kërkohen në këtë sektor, janë aftësi që kryesisht zotërohen nga të rinjtë.

Të rinj duke punuar në kompaninë Kutia në Prishtinë.

Por, Baxhaku shton se, për ta shfrytëzuar këtë avantazh, Kosova duhet të specializohet në njërën nga fushat e teknologjisë së informimit dhe komunikimit, si inteligjencë artificiale, siguri kibernetike, zhvillim softuerik, etj.

Ngjashëm mendon edhe Arianiti nga Kutia.

“Unë shpresoj dhe dëshiroj që Kosova të jetë një vend ku për shembull ke inxhinierë të inteligjencës artificiale apo ndonjë fushe tjetër. Në atë mënyrë që kur të vijë klienti i huaj, ta dijë që ju jeni ekspert i asaj fushe dhe të mos e ketë telashe të paguajë aq sa paguan kudo në botë”, thotë Arianiti.

Për Vigan Dishën, këshilltar ekzekutiv i bordit drejtues të Speeex-it, Kosova tashmë është bërë një vend i njohur në botë për shërbimet e kësaj fushe.

Vigan Disha, punëtor i kompanisë Speeex.

“Kosova është një destinacion atraktiv për këto shërbime. E kemi dëshmuar që kombinimi i kostos [së ulët] dhe kualitetit [të lartë] e favorizon Kosovën në tregun ndërkombëtar”, thotë ai.

Aktualisht në Kosovë janë 1.950 kompani që ofrojnë shërbime të teknologjisë informative dhe komunikimit, në krahasim me 930 sa kanë qenë para pandemisë COVID-19. Rritja më e madhe e sektorit ndodhi vitin e kaluar, kur u shtuan mbi 700 kompani të reja. Gjatë kësaj periudhe është rritur edhe numri i punëtorëve në këtë sektor.

Artizanët e Kosovës, thirrje për ruajtjen e traditës së punimit të filigranit

Artizanët e filigranit në Kosovë po bëjnë thirrje për më shumë ndihmë për ta mbajtur gjallë këtë traditën shekullore të punimeve të tyre. Arti i punimit të fijeve të holla metalike për të krijuar stoli të ndërlikuara dhe të bukura argjendi, të njohura si filigran, është ngulitur thellë në identitetin dhe trashëgiminë e Kosovës.

Në një argjendari në Prizren, një numër i vogël artizanësh të filigranit punojnë për të ruajtur traditën e tyre në këtë art.

Qyteti i Prizrenit ka një reputacion ndërkombëtar dhe konsiderohet një qendër e prodhimit të bizhuterive.

Për shekuj me radhë, zejtarët këtu kanë punuar me vegla dore primitive duke prodhuar gjithçka, nga unazat, vathët dhe varëset deri te kutitë dhe taketuket e duhanit, të cilat më pas i kanë tregtuar në mbarë botën.

64-vjeçari Bashkim Tejeci shpjegon me pasion se si mjeshtrit e vjetër të shekullit të kaluar, prindërit dhe gjyshërit e tij, krijuan një kompani për punimin e filigranit në vitin 1946.

Filigrani ka qenë prej kohësh një biznes familjar.

“Me të vërtetë ka qenë një zeje, një zanat apo një organizatë për të cilën ia vlente të punoje dhe të humbje rininë, duke punuar për të”, thotë ai.

Dikur një punishte me 150 mjeshtër, kompania tashmë e riemërtuar ‘Filigran Shpk’, tani ka vetëm pesë mjeshtër që punojnë së bashku.

Ari, argjendi apo metale të tjera të çmuara shkrihen, kthehen në fije të holla metali dhe kthehen në stoli të ndryshme. Disa prej tyre zbukurohen me gurë të çmuar.

Teknika është aq e qëndrueshme sa një produkt i prodhuar një shekull më parë mund të riparohet dhe lehtësisht të kthehet në një gjendje të re, thotë zoti Tejeci.

“E ndjej veten shumë mirë këtu. Është një veprimtari që jep qetësi sepse çdo herë prodhon diçka tjetër”, thotë 76-vjeçarja Fatime Baruti, e cila filloi të merrej me punimin e filigranit rreth 50 vjet më parë.

Këta argjendarë thonë se brezit të ri i mungon interesi për zanatin e tyre, edhe pse të rejat, kryesisht nënat e reja, janë të prirura ta mësojnë zanatin dhe të punojnë nga shtëpia.

Kompania e re private, Filigran, ka raportuar probleme në përmbushjen e porosive në periudhat e ngarkuara të vitit, si sezoni veror i dasmave, për shkak të mungesës së artizanëve të trajnuar.

“Kemi marrë ndihmë nga komuna dhe organizata UNDP për organizimin e kurseve të trajnimit. Por, ndihma nuk ka qenë e madhe. Ne po përpiqemi të hapim një shkollë të filigranit për trajnimin e artizanëve të rinj për tre ose katër vite dhe pastaj punësimin e tyre këtu”, thotë Faik Bamja, menaxher i organizatës Filigran.

Humbja e kësaj tradite, që ka ekzistuar për një kohë të gjatë në historinë e Kosovës, do të shkakonte një keqardhje të madhe për mjeshtrin e punimit të filigranit, Bashkim Tejeci.

“Zanatet, që kanë një vlerë të madhe, është mirë që shoqëria dhe qeveria mos t’i lejojë të zhduken sepse kjo nuk do të ishte vetëm një humbje shtetërore, por edhe një humbje kombëtare”, thotë ai.

Sot Dita e Tragjedisë, Vrasja e 10 burrave të njohur në treven e Gurëzit- Nga NDUE HOTI

Sot Dita e tragjedise, Vrasja e 10 burrave te njohur ne treven e Gurezit. Nder ta jane dy burra me te rinjte , Nikoll Deda 23, i martuar, me djale e vajze, mbetet vejushe Lezja, vritet Zef Nik Staka 24 vjec, len ne meshire te fatit vajzen nje vjeç e gjysme.

Gasprit pas denimit te dyte i derguan ne dhomen e izolimit dy fotografitë e dy shokeve te ekzekutur Xhelal Koprenckes dhe nje tjetri , ishin FOTO te tmerrshme me gjak neper dhembe. Kete per ta shantazhuar.

Sot Dita me ‘ 7 ‘ i paragjykoj incidentet ne keto dite,mendoj se lidhen me nje date historike, Rev. Bolshevik i Tetorit, 7 nentor 1917, Ku shumica dermon pakicen, eliten e nje VENDI.

Ne keto kushte Udhehrqesit te. shtetit ia punonte “Pas shpine” Koci Xoxe, te vritshin 7-8 veta dhe ne Kruje e Gurez I rrumbullakuan ne 10, kishte me for e,me buje.

Lajmet per suksese r qeverise SE re u percollen delegacioni shqiptar ne Konf. Paqes ne Paris deri ne Buenos Aires. Kjo e fundit I trumbetonte me aq zell keto massakra deri ne peshtirje. Rendesi kishte aksioni per ndertimin e rruges Kukes-Peshkopi, e rendesishme ishte 16 Tetorit, plot suksese , gurzaket do t’i coming ne member nga Gurezi ne Kruje. Ne diten e gjyqit , perseri numri ” 7 ” qe siguronte shoket jugosllave per besnikeri ndaj Revolucioni, ku pati tri denime me pushkatim, krejt pa lidhje vetem per mosbashkpunim dhe entusiazem Pas masakres, Ne sallen e gjyqit plot me krutane te ftuar duartrokitjet e peshtymat ishin frenetike.

Zbarimi i nje skenari te Dyte ishte mbi tavolinen e Postes MP Gurez. 1- kontrolli mbi familjen e te pushkatuave pa gjyq, 2_rekrutimi I informator e te rink me and te shantazhuar deri ne familje, vellai per vallain, vajza per te atin, etj. Gjendjen dhe ajri ishte jonizuar. Nga treva e Milotit 800 te rinj mbushen kamjonat vullnetarisht drejt Kukesit dhe iu bashkuan edhe grupit te vullnetarvia nga Jugosllavia. Pas krimit nga Parisi delegacioni shqiptar e gjeti rrugen Kukes-Peshkopi vetem per t’i prere shiritin. Keshtu ishin ato kohe mor’ bir me tha nje prind ne klubin studenti , me tregoi SE kishte qene me skuadren e pushkatuar e ne masakren e Gurezit. Mbante mend shpeti.in nga goditjet e para te Nikoll Dedes, kerkoi te zbatohej Kanuni: “me falni burra, SE me Ka falur Zoja”. Por partizanja is Shaun Zonjen, iu afrua dhe e qelloi me pistolete. Pas largimit te skuadres aty lane nje roje, si I lejoi pasdite vone t’ I merrnin kufomat. Nje grua duke kerkuar mes viktimave shikon syte e hapur te Nikoll Dedes, perkulet dhe ia mbyll syte me dhimbje. E ama e Nikoll Dedes ato dite ishte ne bjeshke dhe vetem Pas disa ditesh kur erdhi mori vesh cfare kishte ndodhur por qendroi e forte. Njerezit e ngushlluan, Zoti te forcofte, te keni me jete uladin, Krishti e paste ne Parris, Jepja o Zot Pushimin e Pasosun, e shendritt Drita e Pambaruar.

Gazetat e ketyre Diteve, me ngjarjet e trishtueshme te Gurezit nuk ndodhen ne biblioteka, ne albumet e gazetave kryesore perkatese, ndoshta ruhen me arkiva sekrete si dokumenta te klasifikuara.

Nikoll Ded Koleci nipi I Katrin Tomes,

Lezja bashkshortja e Nikoll Dedes. Keshtu me kete veshje qendroi gjithe jeten besnike e kurores, rriti dhe edukoi me traditat me te Mira te komuniteti te saj djalin dhe vajzen. Grua e larte, me kuptimin e plote te fjales, fisnike.

Historia e komunitetit çam në plazhin e Durrësit, grekët i përzunë nga trojet e tyre, komunistët i larguan se i prishte imazhin zonës

Plazhi i Durrësit po mbush një shekull jetë, që atëherë kur u ndërtuan vilat e para të tregtarëve në bregdet.

Ndërkaq, 500 metra më tej, në anën tjetër të rrugës automobilistike drejt Kavajës, në fund të Luftës së Dytë Botërore u vendosën çamët e dëbuar nga trojet e tyre në Greqinë e Veriut.

Sot e kësaj dite ata mbeten dëshmitarët e drejtpërdrejtë të zhvillimit të plazhit më të madh të vendit, dhe në të njejtën kohë edhe përfaqësues të mbijetesës së komunitetit të çamëve, që edhe sot vazhdon të banojë vetëm pak kilometra larg qytetit të lashtë.

“Unë kam qenë 12 vjeç, kur familja ime u vendos në këtë territor, një ranishte dunash, ku mbizotëronte bimësia e gjineshtrave – tha për BIRN prof. Hajredin Isufi, i cili sapo ka festuar 91-vjetorin e lindjes.

“Ishte viti 1944, dhe një pjesë e familjes time, pas genocidit grek u shpërngul nga Çamëria drejt Sarandës me barkat e himariotëve, ndërsa babai me disa bagëti mbërriti nga malet mes një mijë vështirësish”, kujtoi ai.

Në tregimin e prof Hajredinit, bëjnë pjesë kujtimet e hidhura kur nëna nuk kishte bukë ti ushqente, apo kur prindët ngjiteshin në pyllin mbi Shkëmbin e Kavajës për të prerë dru, me të cilat fitoheshin pak lekë më shumë.

Sipas tij, ende pa një status si banorë të Shqipërisë, çamët u kujdesën që të instaloheshin në zonat bregdetare, në Vlorë, në Fier apo në Durrës, ku mendonin se jetesa e tyre e re, do të ishte më e lehtë.

Plazhi i Durrësit ishte krejt i shkretë dhe rreth 100 familje çame fillimisht zunë vend në vilat e braktisura të bregdetit, të ndërtuara në kohën e monarkisë.

“Shteti nuk na pengoi, pasi ne ende konsideroheshim refugjatë për shkak të marrëdhënieve plot të papritura mes Shqipërisë dhe Greqisë. Shifra e deklaruar e të dëbuarve nga Çamëria, arrinte në 23-25 mijë vetë, por ajo asnjëherë nuk u zyrtarizua – tha studiuesi 91-vjeçar.

“Ne u quajtëm shqiptarë, vetëm në vitin 1953, kur shteti na pajisi me pasaporta – sjell në mendje Hajredin Isufi.

Në kushtet e persekutimit të vazhduar dhe të heshtur të shtetit, Çamët e plazhit u lidhën fort me njëri tjetrin.

“Nëna dhe babai im janë takuar rastësisht në spital, për shkak të një aksidenti. Brenda 24 orësh gjyshërit e mij vendosën ti martojnë të rinjtë, më shumë për arsye mbijetese, se sa për lumturi familjare – tregon për BIRN Hysen Hyseni, 75-vjeç.

“Disa vjet më vonë babai im u dënua me 8 vjet burg për tentativë arratisjeje, dhe jeta jonë u vështirësua edhe më tej” – kujtoi ai.

Edhe tani Ceni, sic e thërrasin të gjithë fqinjët, banon atje ku u lind, në stabilimentin “Hekurudha”, në qendër të plazhit me gjatësi 3,4 km.

Plazhi i Durrësit ishte i shkretë dhe kishte të njejtën pamje me atë të kohës së monarkisë, kur drejtuesi i Partisë në rrethin e Durrësit dha urdhër që çamët të largoheshin prej andej, sepse prishnin pamjen e zonës.

Ishte mesi i viteve ’60 dhe çamët edhe sot e konsiderojnë si “dëbimin persekutues të radhës”, largimin pa asnjë mbështetje, ku secila familje duhet t’ia dilte vetë, duke filluar nga banesa deri te puna.

“Të gjithë banorët që ndodheshin pranë rrugës Durrës-Kavajë u bartën drejt lagjes së Spitallës, një territor me pyll të dëndur dhe ku mbizotëronin mushkonjat e kënetës – dëshmon për BIRN Hajredin Isufi.

Në të njejtën kohë, në fillim të viteve 1970 pushteti u kujtua për sistemimin e plazhit.

Vilat e shtetëzuara që u ndërtuan gjatë paraluftës u vunë në dispozicion të familjeve të partiakëve dhe pushtetarëve të lartë, si dhe të përfaqësuesve ndërkombëtarë të partive komuniste.

U ndërtuan radhët e para me kabina kompensate apo blloqesh betoni, të cilave më vonë iu shtuan edhe çadrat prej mushamaje, ku familjet e zakonshme pushonin në 12 ditët e lejes së zakonshme.

Barakat ku banonin çamët e plazhit nuk i përgjigjeshin kërkesave për një plazh të përparuar, dhe kjo përbënte një arsye të mjaftueshme për ti përcjellë në zonën e pabanuar në veri të qytetit.

Të tjerat, që ndodheshin larg plazhit dhe pas shinave hekurudhore i shpëtuan nga dëbimi familjet e pakta çame që vazhduan të jetojnë po aty.

Ata përpiqen të përfitojnë nga kërkesat e shumta të familjeve nga qytete të ndryshme të vendit të cilat nuk gjejnë vend për të pushuar në kabinat e shtetit.

Çamët fillojnë të japin me qira dhoma në stinën e verës, pasi arrijnë të marrin leje në këshillin e lagjes, dhe në instanca të tjera.

Ndërkaq banorët e dëbuar çamë të Spitallës përpiqen të rikthehen në vendin nga ku i përzunë.

Pasi kishin bërë të gjitha punët e mundimshme në ndërtim apo ngarkim-shkarkim ata e quajtën një zgjidhje shumë të mira trajtimin e shtëpive si apartamente turistike.

Dhomat me qira ishin një e ardhur e mirë dhe pa shumë lodhje.

Familjarët nga i gjithë vendi që kërkonin zgjidhje për pushimet e verës filluan ti drejtoheshin zonës me “dhoma të çamëve”.

Prof. Hajredini , i cili ishte diplomuar në degën e Histori-Gjeografisë fton në atë kohë për pushime në shtëpinë e tij njerëzit më të shquar të instituteve të Historisë, Gjuhësisë, të Arkivës së Shtetit, e kështu me radhë.

Në këmbim të mirënjohjes për dy javët e pushimit në plazh, ai vetë fiton të drejtën e njohjes me dokumenta arkivore të plota për Durrësin dhe Çamërinë. Profesori i nderuar është autor i një duzinë librash për vendlindjen e tij, fshatin Rrëzanj të Çamërisë dhe për figuara të shquara të lëvizjes kombëtare.

“Tani çamët i gjen në të gjithë botën – tha prof. Hajredini. “Ata që kanë mbetur këtu në plazh kujdesen për banesat që japin me qira në stinën e verës, por jo vetëm të tyret, edhe ato të vëllezërve e motrave që kanë zgjedhur të jetojnë e të punojnë në pjesën tjetër të botës – përfundoi ai./Reporter.al/

Lufta e demave e Bosnjës

Pyjet e Kodrës së Popoviqit oshëtinin nga pëllitja e thellë e bagëtive më 6 gusht, ndërsa 18 dema po byryteshin duke pritur radhën e tyre për të luftuar.

Një dem në pyllin në kodrën Popoviq, para se të nisë radha e tij për të luftuar .

Lufta e 251-të e Demave të Gërmecit, i quajtur sipas malit ku u mbajt fillimisht ngjarja, është pjesë e një tradite që fitoi rëndësi shpirtërore gjatë pushtimit austro-hungarez të Bosnjë e Hercegovinës së sotme.

Dy dema duke u përleshur brenda vathës në kodrën Popoviq, më 6 gusht.

Dalibor Ljuboja, president i bordit që organizon ngjarjen, thotë se ndeshjet vjetore me dema, të cilat janë mbajtur që nga vitet 1700, u bënë “një simbol i rezistencës”.

Spektatorët duke pritur fillimin e ndeshjes së demave.

Në vitin 1902, shkrimtari serb, Petar Kociq, botoi një tregim të shkurtër për një ndeshje midis demit të dashur të një djali të varfër fshati dhe një demi në pronësi të shtetit austro-hungarez. Historia u bë një shëmbëlltyrë klasike e luftës kundër sundimit të huaj.

Një dem duke gërryer baltën me thundra brenda vathës.

Luftimet e demave mbahen brenda një vathe të ngjashme me rodeon. Përpara se të luftojë, çdo dem lihet për të bredhur i vetëm brenda territorit. Në kohën e shfaqjes, dy dema i çojnë brenda një rrethoje, të cilën hapësirë të dy e konsiderojnë territor të tyre.

Kur portat mbyllen pas demave, qindra spektatorë heshtin, ndërsa tensionet mes kafshëve rriten.

Dy dema të fotografuar pak çaste para përplasjes.

Në shumicën e rasteve, të dyja kafshët sillen rreth njëra-tjetrës me kujdes përpara se të kërcejnë dhe t’i ngatërrojnë brirët. Disa dema nuk luftojnë fare, pavarësisht se nxiten nga pronarët e tyre.

Kur dy dema mbeten kokëfortësisht paqësorë, gjyqtarët përcaktojnë fituesin nga sjellja e përgjithshme e secilit dem.

Betejat e demave janë shumë të ngjashme me luftën njerëzore në një kafaz, me periudha shtytjesh dhe përdredhjesh, të shoqëruara nga përplasjet dramatike të brirëve që bëjnë turmën të gjëmojë.

Një dem i quajtur Soko pret kohën e tij për të luftuar.

Ndryshe nga ndeshjet me dema matador, në të cilat vritet kafsha, ndeshjet e demave të Bosnjës përfundojnë kur një kafshë pranon humbjen duke kthyer bishtin dhe duke ikur.

Radio Evropa e Lirë kërkoi komente për ndeshjet me dema nga disa grupe që merren me mbrojtjen e kafshëve, por nuk mori asnjë koment deri në kohën e kohën e publikimit të këtij teksti.

Një dem teksa pëllet para ndeshjes me demin tjetër.

Lufta e demave zhvillohet në kategori të ndryshme peshash që variojnë nga “peshat e lehta” nën 750 kilogramë deri në ndarjen e peshave të mesme prej 750-850 kilogramë dhe pesha të rënda që peshojnë më shumë se 850 kilogramë.

Pronarët e demave përpiqen të frenojnë kafshën e tyre pas një dyluftimi demash.

Luftimet me dema mbahen brenda territorit të Republikës Sërpska, por gjithashtu tërheqin konkurrentë dhe turma nga rajonet boshnjake dhe kroate të vendit.

Një dem sulmon tezgat me pije pasi arratiset nga vatha.

Marrja nën kontroll e demave të adrenalizuar pas një lufte demash mund të jetë e vështirë. Gjatë ngjarjes së 6 gushtit, një dem iu shmang mbajtësve të tij për disa minuta brenda vathës. Dy dema të tjerë u hodhën jashtë arenës dhe vrapuan të hutuar pranë tezgave të pijeve dhe tendave të ushqimit. Ekipet e burrave vrapuan pas kafshëve, duke i vënë përfundimisht nën kontroll.

Milan Galic reagon pasi demi i tij, Jelona, fitoi në kategorinë e peshave të lehta.

Demat kampionë në tri kategoritë e peshave u përkasin dy serbëve etnikë dhe një myslimani boshnjak.

Jovo Vodjeviq Duman ngre duart lart nga gëzimi pasi demi i tij, Misko, fitoi në kategorinë e peshave të rënda.

Kampioni i peshave të rënda, Jovo Vodjeviq Duman, u pushtua nga emocionet pas betejës tronditëse, duke puthur demin e tij gjigant Misko dhe duke ia lagur feçkën me birrë të ftohtë. Në fjalimin e tij të improvizuar të fitores, ai zbuloi shpenzimet masive pas këtij sporti dhe ambiciet e pronarëve të demave.

“Ky dem [fitues] nuk është asgjë”, tha Duman dhe shtoi: “Unë kam një tjetër në shtëpi që sapo e bleva për 20.000 euro. Vitin tjetër do ta sjell. Atëherë do të shihni vërtet diçka!”.

Përgatiti: Syzanë Paçarizi

Manastiri i Ukrainës, mes luftës dhe rivalitetit fetar

Muret e bardha, çatitë shumëngjyrëshe dhe kupolat e arta me shkëlqim dallohen mes majave të pemëve në shpatin e pjerrët mbi lumin e dredhuar të Siverski Donetsit në Donbas, i shtrirë në Ukrainën juglindore të dëmtuar nga lufta për gati një dekadë.

Pamja e Manastirit të Maleve të Shenjta është po aq magjepsëse sot sa ishte përpara shpërthimit të konfliktit në Donbas në vitin 2014, vite para se Rusia të niste pushtimin e saj të plotë të Ukrainës vitin e kaluar.

Por, bloza e zezë dhe qindra vrima plumbash nuk lënë asnjë dyshim: Lufta e ndezur në Ukrainë nuk e ka anashkaluar këtë strehë të rëndësishme të krishterimit ortodoks, të njohur gjithashtu si Lavra Svyatohirsk.

As nuk i dha qetësi qytetit të vendosur në bregun përballë të lumit.

Svyatohirsk, një destinacion që dikur tërhoqi mijëra pelegrinë dhe udhëtarë, tani qëndron në rrënoja… rrugët e tij janë gjysmë bosh.

Megjithatë, sipas Archimandrite Feofan, një murg dhe arkëtar i manastirit, i cili është kritikuar prej kohësh nga Kievi për lidhjet e tij të supozuara me separatistët e mbështetur nga Rusia në Donbas, “çdo luftë vjen gjithmonë për një arsye”.

Duke folur personalisht dhe jo si përfaqësues i manastirit, ai tha për Radion Evropa e Lirë se, sipas tij, kjo filloi me qëllimin e “ndreqjes së një kombi” ose “për të riparuar një komb”.

Në Svyatohirsk dhe shumë vende të tjera në Ukrainë, lufta e ka bërë të kundërtën – ka shkaktuar vdekje dhe shkatërrim – dhe perspektiva e rimëkëmbjes duket e largët.

Ambientet e manastirit pësuan granatime me artileri dhe sulme ajrore.

Murgjit në Lavra Svyatohirsk, së bashku me Kishën Ortodokse të Ukrainës (UOC) të Patrikanës së Moskës, pjesë e së cilës është manastiri, e gjejnë veten në një situatë të vështirë për shkak të veprimeve të Rusisë. Ata po përpiqen të distancohen nga Kisha Ortodokse Ruse, e cila mbështet luftën.

Në fillim të pushtimit, Mitropoliti Onufriy, udhëheqësi i UOC-së që ka lidhje historike me Moskën, i bëri thirrje presidentit rus, Vladimir Putin, që të ndalonte luftën, duke e krahasuar atë me një histori nga Bibla, historinë e Kainit.

Në mënyrë të ngjashme, Feofan shprehu habinë për pushtimin dhe e etiketoi luftën si “të çmendur” dhe “vëllavrasëse”.

“Ne dhe mëkatet tona duhet të fajësohemi për këtë luftë”, tha Feofan për Radion Evropa e Lirë në një bisedë të gjatë në fund të muajit të kaluar. Ai tha se një “ndarje artificiale” që ishte promovuar prej vitesh midis ukrainasve etnikë dhe rusëve në Donbas, të cilët ai i quajti “një popull”, çoi në “gjyqin e tmerrshëm” që ata po kalojnë tani.

Një formulim kombinon insinuatat se pushtimi është moralisht i gabuar me jehonën e një prej pretendimeve kryesore të rreme që Putini ka përdorur në përpjekjet e tij për ta justifikuar atë: që ukrainasit dhe rusët janë i njëjti popull dhe se lufta është rezultat i përpjekjeve të Perëndimit dhe Qeverisë aktuale të Kievit për t’i vendosur ata kundër njëri-tjetrit dhe për të përdorur Ukrainën për të nënshtruar Rusinë.

‘Qielli i sigurt’ po digjet

Një gjë është e vërtetë: “Gjyqi” përnjëmend ka qenë i tmerrshëm.

Në fillim të muajit qershor, vitin e kaluar, më pak së katër muaj nga fillimi i pushtimit të plotë, trupat ruse iu afruan Svyatohirskut dhe detyruan ushtrinë ukrainase të tërhiqej në bregun jugor të lumit Siverski Donets.

Kur ushtarët që tërhiqeshin shkatërruan urën mbi lumë, manastiri u gjend në kurth në mes të një shkëmbimi të zjarrit midis fraksioneve që zgjatën pandërprerë për katër muaj rresht. Situata ndryshoi vetëm kur forcat e Ukrainës rifituan me shpejtësi kontrollin e rajonit përmes një kundërofensive nëpër segmente të rajoneve Donjeck dhe Harkiv në shtator të vitit të kaluar.

Në mes të betejës, manastiri u bë adresë për qindra refugjatë nga Svyatohirsku dhe fshatrat përreth, që kërkuan strehim nga sulmi i zjarrit të artilerisë dhe kërcënimi i që vinte nga pushtimi rus.

Murgeshat nga një manastir i shkatërruar në Bohorodinjka u zhvendosën në Svyatohirsk Lavra.

Në mesin e refugjatëve ishin disa murgesha nga një manastir i shkatërruar në Bohorodiçne, një fshat aty pranë, të cilat kishin ardhur në manastir në muajin maj, së bashku me banorët tjerë në një kolonë të mbrojtur nga trupat ukrainase.

I mësuar me pritje të pelegrinëve, Lavra Svyatohirsk, siguroi me sukses strehim dhe ushqim për disa qindra individë në mes të kaosit.

Duke “sulmuar” verbalisht Kievin dhe autoritetet lokale ukrainase, Feofan tha se manastiri “mori rolin e shtetit, i cili nuk kishte arritur të ndihmonte siç duhet qytetarët e tij”.

Anatoli, një farkëtar që i ka kushtuar dekada të tëra punës për murgjit, gjatë një darke në sallën e ngrënies së manastirit, tha për Radion Evropa e Lirë se “individë të shumtë që kishin humbur gjithçka, gjetën një strehë të sigurt brenda manastirit”, duke shtuar se “dikush mund ta kuptojë këtë vend të shenjtë pasi jeton aty”.

Gjatë luftimeve, manastiri strehoi disa qindra refugjatë nga rajoni

Manastiri i Malit të Shenjtë u dëmtua rëndë përgjatë gjithë kohës së luftimeve të ashpra në këtë zonë.

Duke u bazuar në raportimet e ushtrisë ukrainase, manastiri u godit nga një bombë ruse më 12 mars.
Më 4 maj, bombardimet nga Rusia dëmtuan një konvikt, ku u lënduan të paktën shtatë persona.

Më 30 maj dhe 1 qershor, tre murgj dhe një murgeshë u vranë, dhe të paktën tre murgj të tjerë u lënduan nga zjarri i artilerisë. Disa ndërtesa në pronësi të manastirit në zonën përreth tij gjithashtu u dëmtuan. Në mesin e tyre ishte edhe kisha prej druri- Tashëgimia e gjithë Shenjtorëve – që ishte kisha më e madhe e drurit në Ukrainë.

Murgjit duke ecur pranë varreve të vëllezërve të tyre të vrarë nga granatimet.

Në rrezik të vazhdueshëm, mbi 50 veta që po qëndronin në manastir vendosën të largohen, thotë Volodymyr Rybalkin, një veteran i luftës në Donbas, i cili po ashtu mori pjesë në luftimet që çliruan tokat e pushtuara nga Rusia, vitin e kaluar. Ai tani është në krye të administratës civile të Svyatohirskut.

Ata që mbetën aty, jetuan në “terr informativ”, pa qasje në internet dhe pa lidhje telefonike, tregon Rybalkini për Radion Evropa e Lirë.

“Kanë menduar se i gjithë rajoni i Donjeckut ishte tashmë nën kontrollin e Rusisë dhe nuk mund të besonin se tramvajet ende po funksionin në Kramatorsk [qytet pranë]”, tha ai.

Së bashku me anëtarët e njësisë lokale të mbrojtjes territoriale, Rybalkin po regjistronte video-mesazhe nga të afërmit e njerëzve që qëndronin në manastir duke u kërkuar atyre të shkonin në territorin e kontrolluar nga Ukraina. Ushtarët futeshin fshehurazi në Lavra, shfaqnin videot dhe nxirrnin jashtë këdo që ishte i gatshëm të largohej.

Në fund të korrikut, rreth 10 muaj pas çlirimit të Svyatohirskut, rreth 100 njerëz nga zona, duke përfshirë 24 fëmijë, po qëndronin në manastir. Disa kanë humbur shtëpitë e tyre dhe disa kanë punuar për manastirin.

Më shumë se 20 fëmijë jetojnë në manastir.

Pushtim brutal

Jashtë manastirit, vetëm një fraksion i vendbanimeve të mëparshme vazhdon të qëndrojë në këmbë. Kjo pjesë, dikur thuhej se ishte “Zvicra e Donbasit”, për shkak të livadheve të tij të qeta dhe pyjeve të gjera me lisa, të cilat në të kaluarën tërhiqnin vizitorë që kërkonin pushim nga qytetet industriale si Donjecku e Luhansku.

Sipas autoriteteve lokale, vetëm 950 banorë nga popullsia prej 5.000 banorësh sa ishte para pushtimit, mbetën në qytetin e Svyatohirskut dhe 2.600 nga më shumë se 9.000 në rrethin e gjerë. Pothuajse të gjitha hotelet, vendpushimet shëndetësore dhe qendrat e argëtimit që lulëzuan në të kaluarën, nuk kanë më punë.

Rybalkin irritohet dukshëm kur përballet me pretendimin se Lavra mbronte njerëzit në mungesë të mbështetjes shtetërore. Ai thotë se ata që qëndruan në manastir e bënë këtë sepse “ishin afër tij më parë dhe dëgjonin këshillat e murgjve”.

“Lavra do të donte të ishte shtet përbrenda shtetit, por ne jemi përgjegjës këtu”, tha ai për Radion Evropa e Lirë.

Që nga fundi i pushtimit rus, administrata civile-ushtarake dhe vullnetarët u kanë ofruar banorëve ushqime falas dhe ndihmë humanitare. Autoritetet hapën një banjë publike dhe lavanderi në qytet. Kjo e fundit, nuk ka ujë të rrjedhshëm.

Disa biznese janë rihapur dhe Rybalkin thotë se një bankë dhe një pikë karburanti do të fillojnë të funksionojnë së shpejti.

Kreu i administratës civile-ushtarake të Svyatohirskut, Volodymyr Rybalkin, mori pjesë në çlirimin e qytetit. “Lavra do të donte të ishte shtet në shtet, por ne jemi në krye këtu”, thotë ai.

Rrugët e Svyatohirskut janë pastruar kryesisht nga rrënojat dhe xhamat e copëtuara, por pyjet rreth tij thuhet se janë të dyndur me mina.

Hezitimi për rimëkëmbje është për shkak të luftimeve të ashpra në vijën e frontit, që po zhvillohen vetëm 30 kilometra larg, ku forcat ruse janë përpjekur të fitojnë terren pranë qyteteve Liman, në juglindje, dhe Kupiansk, më larg në veri. Ushtarët ukrainas lëvizin brenda dhe jashtë qytetit, ndonjëherë duke qëndruar për pak kohë për të riparuar automjete ose për të bërë disa pazare.

Ndërsa, Svyatohirsku rimëkëmbet gradualisht, ai mbetet thjesht një hije e së kaluarës së tij dhe kjo gjendje mund të vazhdojë për një periudhë të gjatë. Shumica e banorëve u larguan vitin e kaluar. Ata u zhvendosën në Rusi ose në zona të Ukrainës, që janë nën kontrollin rus. Këtu përfshihet edhe ish-kryetar i bashkisë, Volodymyr Bandura, i cili ishte i lidhur me partinë pro-ruse të opozitës, e cila tashmë është e ndaluar në Ukrainë– Platforma për Jetën.

Olha Kartashova, koordinatore e qendrës për ndihmë humanitare në Svyatohirsk, i tha Radios Evropa e Lirë se disa banorë “përshëndetën forcat pushtuese ruse, thuajse ato ishin çlirimtare”, por shumë të tjerë thjesht u pajtuan me praninë e tyre, sepse nuk kishin çfarë tjetër të bëjnë.

Kartashova tha se atë dhe vajzën e saj, ushtarët rusë i detyruan të zhvisheshin dhe se dhëndri i saj u trajtua shumë ashpër gjatë marrjes në pyetje. Familja pothuajse çdo natë të pushtimit e kalonte të fshehur në një bodrum. Shtëpia e tyre u granatua dy herë, herën e parë kur ushtria ruse mori Svyatohirskun, dhe të dytën, kur ukrainasit e rimorën atë.

Sipas Rybalkinit, forcat ruse ndjenin rrezik të vazhdueshëm pasi qyteti ishte nën kontrollin ukrainas dhe dronët ukrainas monitoronin vazhdimisht lëvizjet e tyre.

“Ushtarët rusë ndonjëherë kishin veshur rroba civile dhe i fshehën armët nëpër çanta”, tha ai.

Në pamundësi për të forcuar kontrollin, rusët nuk arritën të krijonin një administratë në Svyatohirsk, kështu që banorët e mbetur u lanë në mëshirën e ushtarëve dhe duhej të mbështeteshin tek ata për ushqim dhe gjëra të tjera esenciale.

Svyatohirskut po i kthehet ngadalë gjallëria, me ndihmën humanitare në dispozicion për më pak se një mijë banorët e mbetur.

Pasi Shërbimi i Sigurisë i Ukrainës (SBU) kreu të ashtuquajturat “masa për stabilizim”, pas tërheqjes së trupave ruse vjeshtën e kaluar, prokurori i qarkut hapi një numër hetimesh për bashkëpunim të dyshuar, separatizëm dhe grabitje.

SBU-ja gjithashtu raportoi se kishte identifikuar një “dhomë torture” në një qendër argëtimi pranë Lavrës Svyatohirsk, ku ushtria ruse “mbante me forcë banorët që mbështesnin sovranitetin ukrainas”.

Banorët që përjetuan dhe panë nga afër pushtimin, treguan për brutalitet dhe kaos.

Tamara Yevdokymova kultivon kopshtin e saj pavarësisht nga tyta e tankut të ngulitur në oborrin e saj. "Unë nuk dua të jetoj më në këtë çmendinë," thotë ajo. — Tamara Yevdokymova kultivon kopshtin e saj pavarësisht nga tyta e tankut të ngulitur në oborrin e saj. “Unë nuk dua të jetoj më në këtë çmendinë,” thotë ajo.

Mjekja e pensionuar, Tamara Yevdokymova, 82- vjeçare, kultivon patate, domate, tranguj, qepë, rrush, e fruta dhe perime të tjera në kopshtin e saj të vogël, pavarësisht në oborrin e saj shihen mbetje të ndryshkura të tankeve, një kujtim i përpjekjes së dështuar të forcave ruse për të kaluar Siverskiy Donetsin.

Gjatë luftimeve vitin e kaluar, shtëpia e saj u dogj dhe ajo u fsheh nga shpërthimet e bombave thërrmuese dhe predhave që shpërthyen përreth. Ajo i tha Radios Evropa e Lirë se një ushtar i ri rus e kishte rrahur dhe i kishte nxjerrë dhëmbët. Djali i saj, një murg, jeton në Rusi, por ajo planifikon të qëndrojë në vendin ku, siç tha “kam jetuar gjithë jetën dhe kam varrosur burrin tim”.

“Është koha që unë të vdes”, tha ajo. “Unë nuk dua të jetoj më në këtë çmendinë”.

Shtëpia e Jevdokymovës është shkatërruar rëndë nga granatimet dhe është bërë e pabanueshme për dimër.

‘Klani i Donjeckut’ dhe ‘Bota ruse’

Pas tërheqjes ruse, murgjit e Lavra Svyatohirskut u gjendën gjithashtu në një situatë, që duket si një rrugë pa krye.

Kisha Ortodokse Ukrainase (UOC) mbizotëronte prej kohësh krishterimin ortodoks në Ukrainë, ndërsa besimet rivale të lidhura me Kievin dhe jo me Moskën luftuan për të fituar terren. Megjithatë, kjo ndryshoi gradualisht, dhe në vitin 2019 Kisha Ortodokse e Ukrainës u njoh si e pavarur nga kreu shpirtëror i të gjithë të krishterëve ortodoksë: Patriarku Ekumenik Bartolomeu i Kostandinopojës.

Tani, në kohën kur vetë Ukraina lufton për të ruajtur pavarësinë e saj, Kisha Ortodokse Ukrainase po humbet famullitarët dhe po përballet me kritika të forta. Autoritetet ukrainase akuzojnë kishën për mbajtjen e lidhjeve me shërbimet ruse të sigurisë, për avancimin e narrativave pro-ruse dhe bashkëpunimin me forcat okupuese në pjesët e Ukrainës të kontrolluara nga Rusia.

Që nga fundi i vitit të kaluar, SBU-ja ka kryer kontrolle në shumë vende adhurimi të UOC-së, si pjesë e një operacioni “kundërzbulimi”. SBU-ja nuk ka thënë publikisht nëse ka kontrolluar Lavra Svyatohirskun.
Në një dekret të lëshuar më 28 dhjetor 2022, presidenti ukrainas, Volodymyr Zelensky, pezulloi nënshtetësinë e udhëheqësit shpirtëror të Lavra Svyatohirskut, mitropolitit Arseniy dhe 12 përfaqësuesve të tjerë të UOC-së.

Një tank i djegur T-72 është kujtesë e përpjekjes së dështuar ruse për të kaluar lumin Siverskiy Donets.

Arseniy ishte në manastir gjatë një vizite në fund të korrikut, sipas Feofan, por nuk pranoi të fliste për Radion Evropa e Lirë.

Ai ka përsëritur narrativat ruse shumë herë gjatë dekadës së fundit, duke akuzuar Ukrainën për nxitjen e luftës në Donbas dhe ka mbështetur referendumet e imponuara nga Rusia në Krime dhe rajone të tjera të Ukrainës, të cilat janë hedhur poshtë gjerësisht nga komuniteti ndërkombëtar si mashtrime të paligjshme.

Në vitin 2014, forcat kundërshtare të Kievit, të udhëhequra nga Igor Girkin, një ish-oficer i Shërbimit Federal të Sigurisë Ruse (FSB) dhe një figurë e rëndësishme në aneksimin rus të Krimesë dhe në fazat e hershme të konfliktit të Donbasit, supozohet se iu dha mbështetje dhe miratim nga disa murgj nga Manastiri i Maleve të Shenjta.

Girkin më vonë pretendoi se kontingjenti i tij gjatë asaj kohe përfshinte individë që ai u referohej si “bij shpirtërorë”, murgj nga Lavra Svyatohirsk. Ai, gjithashtu, përmendi se një nga brigadat e tij ishte nën komandën e një fillestari nga Lavra Svyatohirsk.

Feofan, tha për Radion Evropa e Lirë se ai nuk kishte njohuri për këto ngjarje dhe theksoi se Girkini nuk ishte i pranishëm në Lavra në vitin 2014, në kundërshtim me atë që disa media të lidhura me separatistët e mbështetur nga Rusia kanë raportuar. Njëkohësisht, Feofani pohoi se të dyja palët mbajnë përgjegjësi për përshkallëzimin në vitin 2014 dhe theksoi se ishte Ukraina ajo që nisi granatimet e rënda të artilerisë në Slovyansk, vendndodhja e disa prej përplasjeve fillestare në konfliktin që u shfaq atë vit.

Tetyana Derkach, gazetare për çështje fetare ukrainase dhe autore e librit “Kisha ruse në luftën hibride kundër Ukrainës”, e përshkroi Lavra Svyatohirskun si “qendra më e spikatur e ideologjisë së ‘Botës Ruse’ në Donbas” — një referencë për ndjenjat ekspansioniste të nacionalistëve rusë që mbrojnë marrjen nën kontroll të pjesëve të vendeve të huaja të populluara nga rusishtfolësit.

Lavra Svyatohirsk ka gjithashtu një peshë për shkak të lidhjeve të saj me figura politike të lidhura me Moskën, duke përfshirë ish-presidentin Viktor Yanukovych. Ai la pozitën e tij dhe kërkoi strehim në Rusi në vitin 2014 për shkak të presionit nga lëvizja e protestës së Euromaidanit. Kjo lëvizje ndodhi si reagim ndaj zbulimeve të korrupsionit qeveritar dhe zgjedhjes së Yanukovychit për të anuluar një marrëveshje që synonte forcimin e lidhjeve me Bashkimin Evropian.

Svyatohirsku është vetëm 30 kilometra larg vijës së frontit, ku Rusia kryen operacione sulmuese drejt Kupijanskut dhe Limanit.

Yanukovych frekuentonte manastirin dhe i ndau prona të ndryshme publike, duke ofruar gjithashtu mbështetje financiare. Gjatë zgjedhjeve presidenciale të vitit 2004, ai fitoi miratimin e manastirit, me besimtarët që luteshin për suksesin e tij si “shërbëtori i Zotit Viktor”.

Derkach iu referua Lavra Svyatohirskut si qendra e origjinës shpirtërore e të ashtuquajturit “klani Donjeck”, një grup dikur me ndikim që përfshinte Yanukovychin dhe kryeministrin e tij, Mykola Azarov.

Pas negociatave midis Yanukovychit dhe Patriarkut Kirill, kreut të Kishës Ortodokse Ruse, manastirit iu dha titulli i çmuar i “Lavra”, që nënkupton një status të ngritur shpirtëror dhe kulturor të krahasueshëm me Manastirin e Shpellave të Kievit dhe manastirin e Poçajiv në Ukrainën perëndimore.

“Luftë hibride”

Pavarësisht një ndryshimi në retorikën e tij zyrtare, Derkach pohon se ndjenjat në Lavra Svyatohirsk kanë mbetur relativisht të pandryshuara edhe pas pushtimit të gjerë të Ukrainës nga Rusia. Në maj të vitit 2022, Kisha Ortodokse Ukrainase u distancua publikisht nga Kisha Ortodokse Ruse, duke bërë ndryshime në statutet e saj që gjoja jepnin një nivel “autonomie dhe pavarësie”.

Kritikët, megjithatë, argumentojnë se këto ndryshime nuk e kanë modifikuar në thelb statusin kanonik të kishës dhe janë kryesisht simbolike.

Gjatë disa shërbesave, murgjit e Svyatohirskut ende thërrasin emrin e patriarkut Kirill, me gjithë mbështetjen e tij vokale për Putinin dhe pushtimin. Kirill, një aleat i dukshëm i presidentit rus, Vladimir Putin, ka shprehur pikëpamjen se ushtarët rusë që vdesin në betejë janë duke u përfshirë në “një sakrificë që shfajëson të gjitha mëkatet e atij individi”.

Feofani pohon se murgjit e Lavrës nuk e marrin parasysh qëndrimin e patriarkut Kirill dhe pretendon se emri i tij përfshihet “ritualisht” në lutje për shkak të faktit se “OCU (Kisha Ortodokse e Ukrainës) tani është e ndarë nga Kisha Ortodokse Ruse, megjithëse jo plotësisht e pavarur”.

Svyatohirsku dhe rajoni i tij janë shkatërruar dhe shpopulluar. Rimëkëmbja do të zgjasë me vite.

Gjatë gjithë diskutimit, ai shprehu gjithashtu një sërë pikëpamjesh në përputhje me retorikën e UOC-së. Ai pohoi se “abortet në Ukrainë shkaktojnë më shumë viktima sesa konflikti në vazhdim” dhe propozoi që kufizimet e lidhura me pandeminë gjatë krizës COVID-19 “krijuan një distancë midis njerëzve dhe Zotit, duke kontribuar kështu në mënyrë indirekte në luftë”.

Në përputhje me një deklaratë të bërë nga propagandisti i televizionit shtetëror rus Vladimir Solovyov, Feofani iu referua OCU-së kundërshtare si një “kishë turke e përbërë nga individë që janë larguar nga kisha kanunore” – duke aluduar në faktin se selia e Patriarkut Ekumenik Bartolomeu ndodhet në Stamboll.

Derkach vuri në dukje se ndërsa UOC-ja e denoncon zyrtarisht pushtimin në deklaratat e saj zyrtare, ajo shpërndan narrativa pro-ruse në nivel lokal për shkak të sfidave në ruajtjen e kohezionit, duke pasur parasysh se disa nga kongregacionet e saj ndodhen brenda zonave të pushtuara nga Rusia, ku ato janë të lidhura në mënyrë aktive me Kishën Ortodokse Ruse, ndërsa të tjerët banojnë në territore të kontrolluara nga qeveria.

“Kisha Ortodokse e Ukrainës është përfshirë në luftën hibride të Rusisë kundër Ukrainës që nga viti 2014. Si pasojë, në këtë gjendje të vështirë aktuale, ndërsa po përjeton vetë pasojat, ajo thjesht mund të presë rrethana më të favorshme”, shpjegoi ajo.

Përgatiti: Gresa Kraja

Nënë e bijë bëjnë koleksionimin e mbi 1 000 veshjeve kombëtare nga rajoni i Hasit

Arbnora Kolgjeraj Rexha dhe e ëma e saj, Lajde Kolgjeraj, ia kanë caktuar vetes një qëllim të vetëm: ta promovojnë dhe ruajnë trashëgimin kulturore të veshjesh kombëtare nga rajoni i Hasit të Prizrenit.

Arbnora, etnologe dhe antropologe e kulturës, tregon se ajo se çfarë e ka frymëzuar më së shumti ta zgjedhë këtë rrugë, ishte nëna e saj Lajdja, e cila është koleksioniste e rreth 1.000 copave, kryesisht veshjeve nga rajoni i Hasit dhe njëherësh drejtoreshë e ansamblit folklorik “Katarina Josipi” në Zym të Hasit.

Copë nga koleksioni i rrobave tradicionale të Arbnora Kolgjeraj Rexha dhe Lajde Kolgjera e varur në një gur.

“Këtë koleksion e ka filluar nëna pas luftës, diku në vitin 2000-2002, e ka nxitur ajo se shumë prej banorëve kanë qenë në mërgim dhe i kanë lënë veshjet në shtëpi dhe [ato] janë dëmtuar, dhe [nënës] iu kanë dhimbsur shumë sesi po e humbasin një pasuri”, thotë Arbnora për Radion Evropa e Lirë (REL).

Koleksioni me rreth 1.000 copë veshjesh kombëtare, kryesisht nga rajoni i Hasit, është duke u ruajtur në shtëpinë e Ladjes.

Koleksionistja 54-vjeçare nga Hasi, Ladja, tregon se kur ka filluar të merret me gjetjen e veshjeve kombëtare, e ka bërë thjesht nga pasioni dhe dashuria e bartur brez pas brezi brenda familjes së saj në jug të Kosovës, rreth 85 kilometra larg kryeqytetit Prishtinë.

“Në fillim ka qenë pasioni për t’i ruajtur, e tash ia vlen të ruhen, sepse është një pasuri që nuk mund të përsëritet asnjëherë”, thotë Ladja.

Copë nga koleksioni i rrobave tradicionale të Arbnora Kolgjeraj Rexha dhe Lajde Kolgjeraj.

Ajo beson se falë punës së saj janë vetëdijesuar edhe qytetarët për rëndësinë e veshjeve kombëtare në ditët e sotme. “Njerëzit na thonë ju po na ndritni fytyrën”, tregon drejtoresha e ansamblit.

Një koleksion i tillë me rreth 1.000 copë veshjesh kombëtare, kryesisht nga rajoni i Hasit, është duke u ruajtur në shtëpinë e Ladjes.

Lajde Kolgjeraj, 54-vjeçare, e kishte nisur si pasion koleksonimin e rrobave tradicionale para dy dekadave.

Që të dyja shprehen se si synim e kanë edhe hapjen e një muzeu afër shtëpisë, pasi besojnë se, jo vetëm që do të ishte më e lehtë mirëmbajtja e veshjeve në një ambient më të përshtatshëm, por edhe të interesuarit do të kishin mundësi t’i vizitonin ato, pasi për shkak të rrethanave, shpeshherë detyrohen t’i kthejnë mbrapsht vizitorët.

“Ne, deri tash, një dhomë e kemi pasur të bllokuar me veshje, tash e kemi edhe një dhomë tjetër, si dhe një pjesë të korridorit. Nuk kemi kërkuar mbështetje sa i përket ndërtimit të muzeut, sepse e dimë se ministria nuk investon në investime të vrazhda, pra kapitale, si dhe nuk kemi gjetur një fondacion që i mbështet projektet e tilla”, shpjegon Arbnora, e cila ligjëron lëndën e trashëgimisë kulturore historike, në shkollën e mesme të lartë “Qendra e Kompetencës” në Prizren.

Një palë doreza janë më të fundit të cilat i janë shtuar koleksionit, të cilat u punuan disa dekada më parë.

Sipas Strategjisë Kombëtare të Trashëgimisë Kulturore 2017-2027 e Qeverisë së Kosovës, trashëgimia kulturore përcaktohet si shtyllë e rëndësishme e zhvillimit të qëndrueshëm të vendit, që do të arrihet nëpërmjet bashkëpunimit dhe pjesëmarrjes efektive në avancimin e sistemit të mbrojtjes.

Në të adresohen aspektet themelore që në mënyrë të drejtpërdrejtë synojnë promovimin e vlerave reale socio-kulturore dhe ekonomike të trashëgimisë kulturore të Republikës së Kosovës, si dhe rritjen e dukshmërisë së vlerave potenciale të saj.

Rroba tradicionale, nga koleksioni i Ladjes, të varura në një gardh në Has, Prizren.

Antropologia ka të publikuar gjithashtu edhe katalogun: “motivet në veshjet popullore të grave të Hasit”, ku shpalos diversitetin e trashëgimisë kulturore duke i prezantuar emërtimet, simbolet si dhe motivet e veshjeve.

Në punën e saj hulumtuese, ajo identifikoi motivet gjeometrike, antropomorfe, zoomorfe, floreale, shprehje të asimetrisë dhe simetrisë.

Arbnora Kolgjeraj Rexha duke e veshur një manekine me rroba tradicionale.

Ajo e veçon si të preferuarën e saj jelekun e arit, pasi “është shumë unik dhe ka motiv antropomorf, nuk kam hasur në një model të tillë deri më tash”.

Sa i përket fokusit në koleksion, nëne e bijë shpjegojnë se e kanë kompletuar koleksionin me bashkëpunim të ndërsjellë, ku Ladja thirrej nga persona të ndryshëm për ta marrë një veshje, ndërsa Arbnora për hulumtimin e kryesisht motiveve pas tyre.

Arbnora thotë se jeleku i arit është shumë unik dhe ka motiv antropomorf.

Arbnora theksoi se një nga mënyrat se si mund të veçohet vjetërsia e rrobës, është materiali nga i cili është punuar.

“[Cilat janë] më të vjetrat nuk mundem ta dimë saktësisht, ndoshta diku 150 vjet. Për shembull, nëse është e punuar nga materiali i leshit, është pak më e vjetër”, u shpreh antropologia e kulturës.

Një palë doreza janë më të fundit të cilat i janë shtuar koleksionit, të cilat u punuan disa dekada më parë.

Që të dyja shpresojnë se nga puna e tyre, njerëz të moshave të ndryshme, por në veçanti të rinjtë, të frymëzohen për ruajtjen e trashëgimisë kulturore, në mënyrë që të bartet dashuria për to edhe te brezat e ardhshëm.

Lajde Kolgjeraj besonn falë punës së saj janë vetëdijesuar edhe qytetarët për rëndësinë e veshjeve kombëtare.

Një falenderim të madh dhe publik të madhes Inva Mula – U mbyll me shumë sukses edicioni i 6-të i MIK FESTIVALIT në Korçë Nga Aleksandrino Ikonomidhi Sulioti

U mbyll me shumë sukses edicioni i 6-të i MIK FESTIVALIT në Korçë

Një rrugëtim i bukur dhe shumë kreativ tashmë përfundoi. Asgjë më e bukur se perdja e MIK FESTIVAL-it të 6-të që sapo ra. Për mua e rëndësishme është që në fund të çdo udhëtimi të tillë të mbajmë në memorie momente të bukura dhe marrëdhënie të vërteta dhe duke gjykuar nga emocionet që më përshkuan këto ditë, ia dolëm më së miri!

Personalisht kam shijuar shumë çdo moment që përjetova gjatë rrugës që bëri MIK FESTIVAL këtë vit dhe prandaj i detyrohem një falenderim të madh dhe publik Inva Mula e cila më përfshiu për të dytin vit radhazi në stafin e festivalit.

Gjithashtu shumë i rëndësishëm për mua është edhe ai “falenderim” i madh që u detyrohemi të gjithë atyre heronjve të padukshëm që ndihmuan pa u parë në gjashtë koncertët dhe sigurisht pa marrë duartrokitje.

Ka qenë një nder të punoj përkrah njerëzve kaq të mrekullueshëm, të cilët kanë kushtuar kaq shumë orë për t’u ofruar korçarëve (dhe jo vetëm) më të mirën dhe jam jashtëzakonisht krenar për gjithçka që kemi arritur së bashku.

Për mua, MIK Festival është një shkollë, një vend krijimi, një strehë dhe një vend ku ëndrrat marrin hov dhe miqësitë ndërthuren përgjithmonë. Kujtimet që kemi krijuar dhe emocionet që na kaluan trupin do të mbeten përgjithmonë të gdhendura në zemrat tona.

Dëshiroj të falënderoj secilin prej jush që u bë pjesë e këtij rrugëtimi. Ka qenë një nder dhe një privilegj të bashkëpunoj me njerëz si Odeta Hoxha (të cilën e kam çmendur këto ditë dhe i kërkoj ndjesë), Albi Greva, Jusuf Beshiri, Eraldo Rexha, Deshira Ahmeti, Jeta Sheholli, Nis Tuga, Zamira Kita nga Qëndra Artit Kulturës Korçë dhe Teatri Korce.

Po, ky Festival ka frymëzuar njerëz në Korçë dhe në qytete të tjera të rajonit. Po, në këtë Festival muzika nuk pret publikun, por përhapet në sheshe, në shtëpitë e njerëzve dhe në hapësira jokonvencionale. Tingujt e pianos shpërndahen dhe ndryshojnë të gjithë peizazhin e qytetit.

Orkestra simfonike bashkoi njerëz të të gjitha klasave dhe interesave, përmes muzikës në një tjetër nivel në fushat e Drenovës.

Mirënjohje dhe Falenderim sigurisht për ata që demonstruan aftësitë dhe talentin e tyre duke dhënë gjashtë koncerte vetëm për tre dite, me një repertor që varion nga klasikja në atë bashkëkohore si soprano Ramona Tullumani, pianistja Ingrid Pulizo, këngëtarja/deputetja greke Kalliopi Vetta dhe Orkestra e shaj nga Athina, Tenori italian Gulio Pelligra dhe sopranoja Italiane Desire Rancatore, grupi Katalan me: Alba Bioque, Jeronimo Maya,David Dominguez dhe kërcimtarja Violeta Barrio, e mira Elda Laro që më dhuroi emociome të papara, sigurisht Orkestra Simfonike FA, Gjergji Mani që më mbushi sytë me lot dhe Ionela Mani që edhe pse rumune interpretoi shqip dhe të madhit Igli Tuga. Talenti i tyre bashkë me Bashkinë e Korçës nxorri në pah të gjitha anët e bukura të qytetit të Korçës. Pa diskutim dhe Bleri Dervishi, Gridi Kraja, Nuçiel Doko dhe Edison Labi, të cilët u shfaqën si «Deus ex machina» për të ndihmuar në zgjidhjen finale të situatës.
Muaj të mbarë dhe pushime të mbara

Më poshtë po ju sjellim programin që u shpalos gjatë ditëve të Edicionit të 6-të të MIK

E premte, 28 korrik

ora 19:00

Hapja e Festivalit me një koncert kushtuar jetës dhe veprës të muzës së parë shqiptare: Jorgjie Truja- Filçe.

Solistja e TKOB dhe Operas së Sofjes, soprano Ramona Tullumani interpretoi pjesë të repertorit botëror të Operës dhe këngë popullore, të cilat Jorgjia Truja ose i kishte interpretuar gjatë karrierës së saj, ose i kishte vënë në skenë në fillimet e TKOB si regjisorja e parë shqiptare. Në piano e shoqëroi pianistja e TKOB Ingrid Pulizo e cila përbën një “rrëfim okular” të historisë së muzës së parë, pasi Ingridi e takuar atë nga afër në fillimet e saj dhe ka fituar edhe festivalin që mban emrin e saj. Një udhëtim i rrallë nëpër kohë në Skenën e Teatrit nën drejtimin e vetë të madhes Inva Mula, e cila ndër të tjera performoi me Ramona Tullumanin duetin e njohur të Konteshës me Suzanën nga “Dasma e Figaros”. Vlen të theksohet se për arsye simbolike, pasi vetë Musa e parë Jorgjie Truja në karrierën e saj të gjatë kishte promovuar dhe ndihmuar disa këngëtarë të rinj lirikë të Shqipërisë, përshëndeti me dy këngë popullore tenori korçar Gjergji Mani që prej 15 vitesh performon në skenat e Rumanisë. Koncertin e homazhit e ndoqi nga salla e teatrit e bija e sopranos së madhe, pianistja e njohur Takuina Adami, e cila totalisht e prekur, falënderoi Inva Mulën dhe organizatorët e Mik festivalit nga skena, me sfond nënën e saj në koncertin e fundit.

Ora 21:30 Në Sheshi i Pazarit

Koncerti “Aroma Greke” kushtuar 98-vjetorit të lindjes së kompozitorit të madh grek “Mikis Theodorakis”. Ku interpretoi Këngëtarja dhe deputetja e Kuvendit Grek Kalliopi Vetta, një nga bashkëpunëtoret e fundit të kompozitorit grek. Kalliopit iu bashkuan Maestro dhe Kompozitori i madh grek Janis Ioannou, krijues i disa hiteve të njojura greke bashkë me instrumentistë nga Athina që kanë bashkëpunuar me vetë Mikis Thodhorakis si: Aris Koukos në buzuk, Fotis Mylonas në bas dhe në flaut, Angeliki Papanikolaou në fizarmonikë dhe Giorgos Mitsotakis në bateri. Një koncert i veçantë që në pjesën e pare të tij solli hite të njohura greke dhe në pjesën e dytë të tij ishte kushtuar veprës të kompozitorit kryesor grek Mikis Theodorakis.

E shtunë, 29 korrik
Ora 19:00

Koncerti spanjoll “Nën ritmin e hapave të Flamenkos” në Teatrin e Korçës A.Z. ÇAJUPI me artistët katalanas: Alba Bioque, Jeronimi Maya, Violetta Barrio, David Domingues. Një shfaqje e mrekullueshme që transportoi për më shumë se një ore publikun Korçar në Spanjën e largët nën ritmin e hapave të flamenkos.

Ora 21:30 Sheshi i Pazarit

Koncert italian “La Notte Italiana” me Orkestrën Simfonike të Forcave të Armatosura nën drejtimin e Maestro Elda Laros. Interpretuan kryeveprat e dashura të repertorit italian të njohur gjerësisht në mbarë botën, nga Rossini, Guglielmo Tell, Arditi, L, Donizetti, Bellini, Verdi, Mascagni, Puccini, Giordano, Cardillo, De Curtis, Denza Di Capua etj. sopranoja italiane Desirée Rancatore dhe tenori italian Giulio Pelligra. Një mbrëmje e veçantë muzikore që i dha mundësinë publikut artdashesh të udhëtojë me muzikën italiane në kohë.

E diel, 30 korrik

Ora 12:30 në fshatin Mborje

Koncert “Aty ku takohen shpirti, muzika dhe gastronomia” në pararojë të kishës “Ristozi” që daton nga viti 1390 në fshatin Mborje të Κorçës, me Arie antike dhe psalme byzantine rumune nga kompozitori rumun Ciprian Porumbescu. Interpretuan Tenori Korçar Gjergji Mani dhe Sopranoja Rumune Ionela Mani. Më pas vijoi një degustim nga shefi shqiptar me famë Bler Dervishi.

Ora 19:00 Koncert në fshatin Drenovë

Koncerti final i edicionit të 6-të të Mik Festivalit ishte koncerti Shqiptarorumun “Një ditë shkova nga Drenova” serisht me Orkestrën Simfonike të Forcave të Armatosura nën drejtimin e Maestro Elda Laro. Interpretuan tenori Korçar që vjen nga Rumania Gjergji Mani dhe sopranoja rumune Ionela Mani. Ari i mbrëmjes, një klarinetist brilant nga Shqipëria që vjen nga ana tjetër e oqeanit (SHBA) Igli Tuga.

Μeriton të theksohet në këtë pike se lidhja e fshatit Drenovë me kulturën Rumunë është e thellë dhe buron nga vetë historia e Shqipërisë, të mos harrojmë se artisti i madh lirik shqiptar Dhimitër Toskani i njohur në Rumani dhe si Mihal Mihajlesku kishte origjinë nga Drenova dhe ishte një nga personalitetet që përgatiti disa prej pionierë të Operas Shqiptare si Mihal Ciko, Kristaq Antoniu, Jorgji Velo etj.

Vlen të theksohet se koncerti u zhvillua në një nga skenat më të mëdha të ngritur ndonjëherë në natyrë në Shqipëri me spektatorët të ulur mbi dengje kashte. Skena e projektuar posaçërisht në një peizazh të mrekullueshëm natyror nën perëndimin e diellit dhe lindjen e hënës -monent që jetuan të gjithë ata që ishin të pranishëm- hapi një faqe të re si për aktivitetet koncertale të MIK Festivalit ashtu edhe për aktivitet e shumta të rajonit të Korçës me ndihmën dhe mbështetjen e Bashkisë Korçë dhe Fondit Shqiptar të Zhvillimit.

Vendi me më shumë piramida në botë nuk është Egjipti!

Çudia e fundit e botës së lashtë që është ende në këmbë është piramida e Gizës. Kopshtet e varura të Babilonisë, statuja e Zeusit, kolosi i Rodosit, tempulli i Artemidës, mauzoleumi i Halicarnassus, ose fari i Aleksandrisë nuk qëndrojnë më. Nëse doni të shihni të mbijetuarin e vetëm, duhet të shkoni në Kajro (Egjipt).

Egjipti është një vend i njohur për kulturën e tij të lashtë, hieroglifet e tij të padeshifrueshme, tempujt dhe natyrisht, piramidat e tij. Vendi ka rreth 100 struktura të tilla dhe, pavarësisht se është i famshëm në botë për ato të Gizës (Cheops, Khafre dhe Menkaure), nuk është shteti me numrin më të madh të piramidave. Por është fqinji i tij Sudani. Vendi, i cili u nda në Sudanin dhe Sudanin e Jugut në vitin 2011, përshkohet gjithashtu nga lumi Nil dhe ka, sipas vlerësimeve, rreth 255 piramida përgjatë territorit të tij. Ato janë ndërtuar midis viteve 1070 dhe 350 para Krishtit dhe besohet se janë ngritur nga qytetërimi nubian gjatë Mbretërisë së Kushit.

Në përgjithësi, piramidat e Sudanit (të njohura si piramidat nubiane) janë më të holla dhe më të pjerrëta se ato të Egjiptit, por më pak të larta. Ato ruhen në tre vende: El Kurru, Jebel Barkal dhe Meroe. UNESCO e shpalli këtë të fundit një sit të trashëgimisë botërore. Ato janë përdorur si varre për mbretërit dhe mbretëreshat e kohës dhe janë ndërtuar me granit dhe gur ranor.

Përveç kësaj, ata kanë brenda ilustrime dhe mbishkrime që festojnë përvojat e mbretërve të Meroe, i cili ishte një nga qytetet më të begatë në lumë, por strukturat nuk mbahen në gjendjen e tyre më të mirë për shkak të kushteve të motit të shkretëtirës. disa neglizhencë, si ajo e eksploruesit italian Giuseppe Ferlini, i cili shkatërroi shumë piramida në vitet 1880 në kërkim të thesarit.

Amerikani i liruar nga Rusia plagoset duke luftuar në Ukrainë

Ish-marinsi amerikan, Trevor Reed, i cili u arrestua në vitin 2019 dhe u akuzua për sulm ndaj oficerëve të policisë, brenda një kafazi të të pandehurve gjatë një seance gjyqësore në Moskë në mars të vitit 2020.

Një shtetas i SHBA-së, i cili ishte burgosur nga Rusia për gati tre vjet para se të lirohej përmes një marrëveshjeje për shkëmbim të të burgosurve në vitin 2022, është plagosur gjatë luftimeve në Ukrainë.

Ish-marinsi amerikan, Trevor Reed, u plagos ndërsa po luftonte kundër pushtimit rus, tha të martën Departamenti Amerikan i Shtetit.

Zyrtarët shtojnë se ai “nuk ishte i angazhuar në asnjë aktivitet në emër të qeverisë amerikane” dhe ritheksuan qëndrimin se amerikanët nuk duhet të udhëtojnë në Ukrainë.

Reed është transportuar në Gjermani nga një organizatë joqeveritare.

Zëvendëszëdhënësi i Departamentit të Shtetit, Vedant Patel, tha në një konferencë për media se zyrtarët amerikanë “janë të vetëdijshëm” për lëndimet e pësuara nga Reed dhe faktin që ai është dërguar në Gjermani për trajtim.

“Ne kemi qenë tepër të qartë në atë se udhëtimi në Ukrainë, zgjedhja për të marrë pjesë në luftimet atje, ka një rrezik shumë real të kapjes, vdekjes, dëmtimit trupor dhe ky vazhdon të jetë vlerësimi ynë”, tha Patel.

Rrethanat e lëndimeve të Reedit dhe data kur ai nisi të luftonte për Ukrainën nuk janë të qarta. Zyrtarët thanë për mediat amerikane se ai u plagos në Ukrainën lindore përpara se të dërgohej në spital në Kiev dhe më pas të dërgohej në Gjermani.

Messenger, i cili raportoi për herë të parë lëndimet e Reed, thotë se ai pësoi plagë nga shkelja në një minë tokësore dy javë më parë.

Sipas CBS News, partneri i BBC-së në SHBA, burimet thonë se ai po trajtohet në një fakultet ushtarak në qytetin gjerman të Landstuhl për një plagë në një gjymtyrë.

Në vitin 2019, Reed u dënua në Rusi për përleshje me oficerët e policisë gjatë kohës sa ishte i dehur.

Shtetet e Bashkuara të Amerikës e kishin konsideruar atë si të ndaluar gabimisht në Rusi, duke e quajtur gjyqin e tij “teatri i absurdit”.

Ai u lirua në vitin 2022 në këmbim të një piloti rus i cili ishte dënuar në SHBA mbi akuza për kontrabandë kokaine.

Shtetet e Bashkuara të Amerikës aktualisht po punojnë për të liruar dy amerikanë që konsiderohen gjithashtu të arrestuar gabimisht në Rusi – biznesmeni Paul Whelan dhe gazetari Evan Gershkovich.

Rusia dhe Ukraina nuk kanë komentuar ende mbi lëndimet e Reed. REL

BROHORITJE NË HAGË PË REPUBLIKËN E ÇAMËRISË – Reportazh nga Rrustem Geci

Komentet

Cancel reply

Lajme të ngjashëm

Gjenerali Tahir Sinani ngeli në zemrat dhe mendjen e shqiptarëve, hero i Shqipërisë, Kosovës, Preshevës dhe Maqedonisë së Veriut- Nga IBRAHIM HAJDARMATAJ

REPORTAZHI I BIRN: Ndërtesa ku u burgosën martirët e fesë në Durrës po rrënohet

Kompanitë milionëshe që po i mbajnë të rinjtë në Kosovë

Artizanët e Kosovës, thirrje për ruajtjen e traditës së punimit të filigranit

Sot Dita e Tragjedisë, Vrasja e 10 burrave të njohur në treven e Gurëzit- Nga NDUE HOTI

Historia e komunitetit çam në plazhin e Durrësit, grekët i përzunë nga trojet e tyre, komunistët i larguan se i prishte imazhin zonës

Lufta e demave e Bosnjës

Përgatiti: Syzanë Paçarizi

Manastiri i Ukrainës, mes luftës dhe rivalitetit fetar

‘Qielli i sigurt’ po digjet

Pushtim brutal

‘Klani i Donjeckut’ dhe ‘Bota ruse’

“Luftë hibride”

Përgatiti: Gresa Kraja

Nënë e bijë bëjnë koleksionimin e mbi 1 000 veshjeve kombëtare nga rajoni i Hasit

Një falenderim të madh dhe publik të madhes Inva Mula – U mbyll me shumë sukses edicioni i 6-të i MIK FESTIVALIT në Korçë Nga Aleksandrino Ikonomidhi Sulioti

Vendi me më shumë piramida në botë nuk është Egjipti!

Amerikani i liruar nga Rusia plagoset duke luftuar në Ukrainë

Lajmet me interesante

Lajmet e fundit

ARKIVA E LAJMEVE

RRETH NESH

Komentet

Përgatiti: Syzanë Paçarizi

‘Qielli i sigurt’ po digjet

Pushtim brutal

‘Klani i Donjeckut’ dhe ‘Bota ruse’

“Luftë hibride”

Përgatiti: Gresa Kraja

Lajmet me interesante

Lajmet e fundit

ARKIVA E LAJMEVE

RRETH NESH

NEWS LETTER

SOCIAL