Më parë XH.B. kalonte çdo ditë pranë shkollës, ku kishte punuar dhe ndiqte së largu vrapin e nxënësve në pushimin e madh. Afrohej pranë kangjellave të derës së oborrit, që të kënaqej me lëvizjet e shkathëta dhe energjike të nxënësve në orën e fiskulturës.
“Këta zogj të bukur me krahët gati për fluturim”, mërmëriste e i anashkalonte i menduar, duke ulur kreshtën e bardhë të flokëve.
Tani dilte rrallë, megjithëse përsëriste se kish edhe disa punë për të mbaruar plotësisht KUJTIMET e tij. Nuk deshi në asnjë mënyrë t’ia lëshonte veten dyshimit, që e brente kur i visheshin sytë e çdo gjë i mjegullohej. Ato sekonda errësire e mpaknin dhe e sfilitnin nga dyshimi. Dyshimi i qëndronte pezull, zgjuar e në gjumë, si një pikëzë uji, që troket, troket papushim. Ideja se largimi po vinte me shpejtësi, gati me vrap, qe e pranishme, si një zile alarmi, që bie pa pushim.
XH.B. përpiqej ta mposhte “shtrigën pleqëri” e dorëzimin për gjumë. “Edhe pak, fare pak udhë më ka mbetur, o Zoti im”, përsëriste me vete. Koha shtrëngohej e çdo sekondë bëhej e rëndësishme, e bukur, e magjishme Një miku i tij thoshte, se askush nuk ikën në botën tjetër duke qeshur. Të gjithë i lumturohen mëngjesit të një dite me diell. E di se ç’është për ne lum miku, një ditë më tepër? Është një çek, që e ke hedhur në bankë dhe të kthehet me dyfishin a trefishin e vlerës. Një ditë me diell që ta ngroh shpirtin dhe gjymtyrët e mpira …
Edhe ai mëngjes po i ndillte XH.B.-së aq kujtime, vrull e dëshirë për punë. Ngjarje të imta, të panumërta po i ripërtërinte me të gjitha hollësitë, për t’i shijuar përsëri e përsëri, si fillimi i ditës në shkollë, që niste me atë ngazëllim të papërshkrueshëm fëminor, ku thuhej fjala magjike: “MIRËMËNGJES!”
– Mirëmëngjes, profesor! – i përgjigjeshin nxënësit me vështrimet çapkëne plot kureshti.
– Uluni!
Dëgjohej rrapëllima e bangave, që mbylleshin e pastaj zhurma e lehtë e mërmëritjes së nxënësve.
– E ke kot që fshihesh prapa shoqes, Stefan! Thuaj më mirë që s’je përgatitur!
– Po, profesor, keni të drejtë! – belbëzonte Stefani dhe ulte sytë e kokën.
– Nuk më thua përse?
– Breshëri profesor. Kur ju po shpjegonit teoremën, po binte breshër.
– Ah po, po.
– Binte një breshër kokërrmadh, sa s’po i thyente xhamat e akaciet qanin e qanin, profesor.
Stefani tani është mjek dhe kujdeset për Xh.B-në. E viziton, i mat tensionin, i kontrollon të rrahurat e zemrës, që lufton brenda dërrasës së kraharorit brinjë-brinjë, si një zog i trembur shumë. Pastaj e pyet për gjumin.
“Ah, gjumi, gjumi rehatshumi, mendoi XH.B. Vetëm nusja ime ma di hallin (kështu i thirri ai së shoqes gjatë gjithë jetës: “nusja ime e bukur”).
-Të pyeta për gjumin, profesor. A i pi ilaçet?
– Rrotullohem si mishi në hell, – i përgjigjet Xh.B e rënkimi i vjen thellë – thellë ndërsa mendon: “Po ku je moj nusja ime? Nuk e patëm kështu fjalën, që të ikje, ti e para! E di e di se po më vështron atje, së larti, të mpakur e të leqendisur, e çuditur si po ngulmoj që të jem këtu, sado që e kam shpirtin të zhuritur. Çudi e çudive, është me të vërtet, ky rrotullim absurd brenda kësaj kuvlie me karrige të vjetra, që rënkojnë e kuisin, kur më merr Stefani e më bën këto pyetje të vështira! Ti e doje Stefanin, si ta kishim birin tonë! Stefani me uniformën ushtarake, të spitalit të ushtarëve, i cili e pati edhe të atin mjek të nderuar.”
– Kujdes profesor! E në vafsh nga liqeni, ec me kujdes me një shok pas vetes e veçanërisht, ruaju nga dielli! Gjashtëdhjetë minuta ecje, janë më se të mjaftueshme!
XH.B. mendonte me një qesëndi të hollë nën buzë: “Jepi Stefan djali, edhe spaleta gjenerali po të vësh ti, për mua s’je gjë tjetër, veçse ai harrakati mëngjarash, që e flakërinte çantën në erë e turrej me vrap nëpër korridoret me dërrasa, të shkollës së vjetër.”
XH.B. po qëndronte në atë dhomën e kredhur në gjysmë errësirë, megjithëse nuk e donte errësirën apo thjesht e kishte frikë si vetminë, që i paralizonte gjymtyrët. Nuk deshi t’ia pohonte as vetes, se me ikjen e Artës, prishjes së gjumit, zvogëlimi i orëve të gjumit, ishte i lidhur me atë ditë dimri të egër, kur dheu hidhej me lopata mbi trupin e saj, mes një shiu të rrëmbyer e llucës së kuqe tiranase, tmerrësisht rrëshqitëse, ndërsa Xh. B. qëndronte atje si në kllapi, pa mundur të lëvizte asnjë muskul.
– O Zot, në sa prova të vështira e vë njeriun e shkretë! – klithi XH.B.
Flaku jorganin tutje e i tha vetes: “MJAFT! Nata është e dyshimeve dhe e fantazmave. Dita i takon diellit.” U ngrit me vrull, duke vijuar monologun me veten. U përpoq të mposhte dobësinë e marrjes së mendjes. Eci një copë herë nëpër dhomë, duke u lëkundur si i dehur, derisa gjeti kokën e krevatit që të mbështetej. Hapi perden e drita buiti e gëzuar. Hapi dritaren dhe ajri i pastër i mbushi mushkëritë.
Mali i Dajtit ishte rrethuar me blu e kaltërsi, ndërsa te kopshti përballë ishte gjallëruar bari i gjelbër. Shirat e Tiranës ishin armiqtë e Xh.B. Ndërsa po e gëlltiste me etje të pashuar, atë ditë pranvere me diell, donte të gjente nga i vinte ai zemërim. Me kë e kishte? Me dimrin apo me veten? Sigurisht, me veten. Si mund të qe aq egoist e aq i vockël, sa të lumturohej me atë fjalën e thënë si pa të keq: “Ia hodha edhe këtij dimri”?
Dikur Xh.B. e donte dimrin më tepër se çdo gjë. Me atë veshje sportive, me këpucët me qafa e me çorapet e leshta, të bardha, që ia punonte Arta me shtija e me pe në qafë, merrte udhën e malit të Dajtit në këmbë e ngjitej e ngjitej e nuk lodhej fare.
“Vërtet, si nuk lodhesha fare, o e mira ime?- pyeti fotografinë e Artës të rrethuar me një kornizë mermeri. Ndërsa sytë e saj me vështrimin e butë e plot mall i përgjigjeshin: “Mos u mërzit, shpirti im!”
“Ah, – tha XH.B. – një fjalë goje është, po si t’ia bëj që mbeta këtu stok në Tiranën tënde?”
Arta, ish lindur e rritur në atë qytet. Kish vrapuar në fëmijëri në rrugën e Zajmit, përballë xhamisë e rrethuar nga fqinjët tiranas, njerëz të butë, të qetë, paqësorë e mikpritës. XH.B. ishte jabanxhi i ardhur nga Jugu, që s’kishte mundur ta ndryshonte as gjuhën dhe ta kishte të njëjtë me ta, sepse njeriu flet gjithnjë gjuhën e mëmës e sado i moshuar të jetë, nga shpirti do t’i dalë vetëm një thirrje:”O nëna ime!”
XH.B. nxori kostumin e ri, që mbante erë naftaline nga dollapi. Ishte bërë një punë e vështirë edhe të ruajturit nga mundimi i i dridhjes së duarve. E kreu edhe atë rit, u vesh dhe u përpoq të lidhte kravatën. (Arta ia lidhte gjithë gëzim e krenari kur e niste çdo mëngjes në shkollë me njëqind porosi si të qe një çun i vogël). Dhe ai ishte i lumtur, sepse duar aq të bukura, që mbanin erë sapuni, si duart e saj nuk kish parë gjëkundi.
XH.B po mendonte për duart. Duar, që prekin me dashuri, duar, që vrasin, duar, që punojnë, duar që luten, duar të njoma fëmijësh, të buta dhe duart e tij. O Zot i madh, si ndryshon njeriu! Duart e tij ishin të murrëtyera, me damarë të kërcyer e blana blana nga çngjyrosja e lëkurës. Dikur ato punonin me shkathtësi, derisa i mbulonte pluhuri i shkumësit e zbardhonin sikur kishin dalë nga mulliri.
Artën e kishte mësuese në shkollën ushtrimore. Ajo qe mësuesja më e specializuar e klasës së parë fillore, që i adhuronte nxënësit e vegjël, megjithëse vetë nuk u gëzua dot me një fëmijë. Ajo iku me pengun që e la atë vetanak, me shtëpinë bosh, pa trashëgimtarë. Trishtimi i
vetmitarëve është i pafund. Çdo gjë të thërrmohet para sysh, pa të ardhme e pa shpresë. Edhe portreti i tij në pasqyrë me sytë e vegjël, të kaltër me rrathët e mëdhenj e ballin e kërcyer, të mbuluar nga një lëkurë, si cipë qepe me flokët e zbardhur të ngjitur përpjetë si iriqi, që nuk iu shtruan kurrë.
Dikur ai qe një burrë aq i pashëm dhe tani me atë kurriz të përkulur, që e tregon figurën e tij më tepër se groteske. Doli me nxitim nga dera, që ta harronte atë ngërdheshje të hidhur në cepat e buzëve. E dinte se nuk kishte ku shkonte në atë orë të hershme të mëngjesit, veçse në parkun para shtëpisë. Park i çuditshëm, me popullsi edhe më të çuditshme. Mëngjeseve dëgjoheshin zërat gazmorë të fëmijëve mbi kolovajzat dhe pasdite kridhej në trishtimin e lojërave të qeta të pensionistëve, që kishin kaluar kalvarin e radhëve të qumështit e të mishit të mëngjesit, ndërsa në mbrëmje digjej i tëri nga ethet përçartëse të të rinjve.
XH.B. ishte tifoz i parkut të orëve të vona. Ndonjë psherëtimë e lumtur shponte errësirën e parkut dhe si një xixëllonjë hynte në akullnajën e heshtjes së tij për t’i kujtuar rininë e largët, që fluturoi me vërtikun e plumbit.
Shkoi drejt stolit, ku qëndronte çdo ditë. Selvia hijerëndë me lëvozhgën e murrme e të plasaritur, me qafën e gjatë e me kokën përpjetë, e priste miqësisht. Në zemër të saj kishte mbirë një lastar akacieje delikate dhe lozonjare. Dukej e pabesueshme që selvia e ruante me pekule, këmbëngulje e xhelozi, që të mos e thante dimri i egër.
“Ja kështu, edhe druri, do të rrisë një qenie të njomë brenda vetes e jo më njeriu. Po ti mos m’u mërzit moj Artë e bukur, e mos m’u zemëro që nuk po ngutem për tek TI! Këtu është ky mëngjes kur rrjedhin rrëketë e studenteve që zbresin nga konviktet dhe marrin udhët për në fakultetet e Inxhinierisë dhe në atë të Shkencave të Natyrës.”
XH.B. doli të ngrohej sado pak nga ai vrull rinor, nga ajo mospërfillje, nga ata trupa të rinjsh, me veshje modeste e me sy plot dritë e gëzim për jetën. Një ditë me diell e Tiranës, e dëshira për t’u shkrirë edhe ai me atë det ngjyrash e pati sjellë aty, pa gdhirë, që të hidhej në tallazet e tij, që të thithte po atë ajër, që të rrëmbente çdo hollësi, çdo buzëqeshje apo dërdëllisje të pafajshme e t’i mbante të gjitha, t’i mblidhte të gjitha e të mos harronte asgjë, asgjë të asaj dite me diell…
“Sot qenkam më keq se filloristët e paduruar e krejt të habitur, me ato tufat e luleve ditën e parë të shkollës, që e lumturonin aq shumë Artën! Edhe unë jam i paduruar të arrij te një klasë e vërtetë, të hyj edhe njëherë në mësim me çantën në duar, jo si një mysafir, si i ftuar nderi, si veteran i arsimit me plot dekorata dhe tituj. Do t’i falja të gjitha për një orë mësimi, për të dëgjuar rrapëllimën e bankave dhe përshëndetjen: “MIRËMËNGJES!”
– Mirëmëngjes, profesor! – i tha Stefani duke e prekur lehtë në supin e rënduar gjithë kokalla.
– Nga më dole kështu si me porosi, Stefan djali? -iu përgjigj XH.B.
– Isha në shtëpinë tuaj dhe mendova se në këtë orë, vetëm këtu do u gjeja! 7 Marsi është dita e juaj! Nuk i kam harruar bufetë dhe ëmbëlsirat e tjera.
– Arta i kishte qejf festat, veçanërisht 7-8 Marsin, – tha XH.B. me zë të zvargur. Ashtu si ti me atë historinë e Anakreontit, e mban mend?
– Ende s’ma keni falur, atë shaka?
– Po, përse pikërisht, Anakreonti?
– Babai im, ndjesë pastë, i a këndonte vetes atë vjershë edhe pse i përshtatej. Ju kujtohet që ai e kishte kokën lapurake.
– Ishte burrë i mirë e doktor i apasionuar. Me atë biçikletën e tij s’linte njeri pa kuruar. Ishte brezi i tij që e bëri këtë vend. Nuk e kam marrë asnjëherë seriozisht atë shaka, se koka ime s’ka qenë kurrë lapurake, Stefan djali.
– Ju keni qenë gjithnjë i veçantë për ne, profesor. Gjithë ajo mirësi, që buronte nga vështrimi i juaj, ajo butësi për të mos i zmadhuar prapësitë tona, për të kuptuar se ishim ende fëmijë, nën trupin e mbufatur të adoleshentit, ka qenë e admirueshme, – tha Stefani dhe i dha dorën që të mbahej, ndërsa me mend po përpiqej të gjente se ç’gjë të përbashkët e të pandryshuar kishte XH.B. i tanishëm, me atë burrin energjik e të pashëm me fytyrën ngjyrë bronxi e me fijet e argjendta në tëmtha, që e merrte të gjithë klasën në ekskursionet e malit të Dajtit e u tregonte dritat e kryeqytetit, nga ajo hapësirë e lartësi marramendëse dhe që i porosiste të mateshin në jetë me lartësinë e maleve e jo me gëmushat e gjembat e fushave.
Kur hynë në derën e shkollës, në sytë e XH.B. shkrepi ajo nuancë si shkreptimë drite. Stefani qeshi me vete e iu kujtuan vargjet, që i patën shkruar dikur në dërrasën e zezë:
“Anakreont qenke plakur, gjithë gratë po më thërrasin
E pardje më dhanë mbë udhë një copë xham, që të më ngasin
Po unë nuk çaj kokën, në më thonë babush u plake
As pse koka ime e djeshme, sot ka mbetur lapurake!”
Rreshti u nda më dysh dhe nxënësit u çuditën me “zysh matematikën”, që po e falënderonte e mallëngjyer.
– Mirëserdhët profesor!
Faleminderit Stefan, që na e solle, në këtë ditë të shënuar!
XH.B. i ngjiti shkallët së bashku me nxënësit, që mërmërisnin lehtë.
Papritur iu bë se po shkundej nga pesha e viteve e po bëhej i lehtë, si një zog në fluturim, ashtu si atëherë gjysmë shekulli më parë, kur po vraponte me 19 gonxhe trëndafilash në duar për t’ia dhuruar së fejuarës, Artës, për ditën e lindjes, ndërsa ajo zbriste nga klasa duke tundur buklet e verdha, e qeshte, e qeshte, veshur e tëra me blerim e shpresë.
– Ku je, ku ishe, përse u vonove kaq shumë o e bukura ime? – pyeti XH.B. dhe hapi krahët, që ta pushtonte e ta mbante përjetësisht në zemër, atë VEGIM.
Komentet