Nga Aurenc Bebja*, Francë – 6 Dhjetor 2025

“The Christian Science Monitor ” ka botuar, të hënën e 18 shkurit 1929, në ballinë, një shkrim asokohe rreth reformës së unifikimit të gjuhës shqipe me urdhër të Mbretit Zog I, të cilin Aurenc Bebja, nëpërmjet Blogut “Dars (Klos), Mat – Albania”, e ka sjellë për publikun shqiptar:

Fillimi i reformës së gjuhës shqipe në Shqipëri me urdhër të Zogut

Dialektet orientale të çuditshme dhe shkronjat arabe duhet të zhduken, u thotë ai studiuesve

Tiranë, Shqipëri (AP) — Mbreti Zog, një mysliman me koncepte dhe shije evropiane, ka urdhëruar, ashtu si Mustafa Kemal Pasha në Ankara, se shkronjat arabe janë një anakronizëm dhe se këtu duhet të zëvendësohen me shkronja moderne latine.

Një komision profesorësh shqiptarë është emëruar për të unifikuar gjuhën shqipe, e cila është një përzierje e çuditshme dialektesh orientale, dhe për të krijuar një gjuhë të përbashkët që do të flitet nga perëndimi në lindje dhe nga veriu në jug.

Fjalori i parë shqip u botua 300 vjet më parë, por tani po përgatitet një i ri. Baza e gjuhës shqipe është indo-evropiane, por ajo përmban një numër të madh fjalësh nga latinishtja, italishtja, greqishtja dhe gjuhët sllave. Çdo shqiptar i arsimuar flet dhe shkruan gjuhën e Skënderbeut, por masat janë ende analfabete. Brezi i vjetër i shqiptarëve flet greqisht ose turqisht, por shqipja po u mësohet brezave të rinj në shkolla, të cilat janë shtuar dhjetëfish që nga viti 1912.

Në gjuhën e shkruar, shkronjat latine përdoren nga gegët, shkronjat greke nga toskët dhe ato arabe nga shqiptarët që jetojnë në rrethin e Elbasanit, në Gjirokastër dhe në Shqipërinë e Mesme, ku popullsia është myslimane. Shteti po shtyp qindra mijëra kopje të veprave të Jeronim De Radës, Shekspirit të Shqipërisë, i cili shkroi qindra poema epike në shekullin XIX dhe fitoi një reputacion botëror si filolog.

Meqenëse Shqipëria është shumë e varfër për të pasur shkolla të mesme dhe universitete, më shumë se një mijë studentë po studiojnë jashtë vendit me shpenzimet e qeverisë. Studentë shqiptarë ndjekin studimet edhe në Harvard dhe Yale.