Hetim për korrupsion çoi tashmë në dorëheqjen e Federica Mogherini-t, ish-shefe e EEAS-it dhe deri javën e kaluar rektore e Kolegjit të Evropës, dhe Stefano Sannino-s, ish-sekretar i përgjithshëm i EEAS-it.

BRUKSEL- Skandali i fundit që ka përfshirë BE-në nuk është aspak si ato të mëparshmet, me në fokus krahun diplomatik të Komisionit Evropian. Deri më tani nuk janë vetëm eurodeputetët, por edhe disa nga ndërmjetësit më të lartë diplomatikë të BE-së që janë në shënjestër të prokurorëve si pjesë e një hetimi ‘bombë’.

Ndryshe nga Qatargate, në të cilin eurodeputetët u akuzuan për marrjen e parave nga Katari dhe Maroku, ky hetim shtrihet në krahun diplomatik të BE-së, EEAS, dhe Komisionin Evropian. Hetim për korrupsion çoi tashmë në dorëheqjen e Federica Mogherini-t, ish-shefe e EEAS-it dhe deri javën e kaluar rektore e Kolegjit të Evropës, dhe Stefano Sannino-s, ish-sekretar i përgjithshëm i EEAS-it.

Çfarë e shkaktoi hetimin?

Në qendër të hetimit është një ide në dukje e pakontestueshme, një Akademi Diplomatike e financuar nga BE-ja, e projektuar për të trajnuar gjeneratën e ardhshme të diplomatëve evropianë.

“E vetmja keqardhje që më vjen është që nuk e bëra këtë ndërsa isha Përfaqësuese e Lartë”, tha Mogherini në vitin 2022.

Eurodeputeti socialist Nacho Sánchez Amor e kishte paraqitur projektin si një mënyrë për të forcuar peshën gjeopolitik të Evropës. EEAS nisi një tender publik prej 130,000 eurosh për të krijuar akademinë në fund të vitit 2021, duke i dhuruar më vonë Kolegjit 654,000 euro për diplomatët e rinj që merrnin pjesë. Më pas, 132,000 euro u ndanë për një studim mbi sa e realizueshme do të ishte krijimi i akademisë.

Disa konkurrentë paraqitën oferta për të drejtuar shkollën, përfshirë Institutin Universitar Evropian në Firence, Institutin Evropian të Administratës Publike në Maastricht dhe Shkollën e Biznesit IE në Madrid. Megjithatë, një kriter rezultoi vendimtar: institucioni fitues duhej të siguronte akomodim për studentët, dhe vetëm një kandidat e përmbushi këtë kërkesë: Kolegji i Evropës në Bruges, në veriperëndim të Belgjikës.

Tani, hetuesit dyshojnë se Kolegji i Evropës, i cili fitoi konkursin, mund të ketë pasur një avantazh të padrejtë, duke ditur më shumë sesa duhej rreth tenderit të ardhshëm. Hetuesit dyshojnë se përpara se të jepej tenderi, Kolegji thuhet se bleu një ndërtesë prej 3.2 milionë eurosh në qytetin belg, pavarësisht kufizimeve financiare në atë kohë.

Kush po heton dhe sa serioze është çështja?

Një informacion arriti në zyrën kundër mashtrimit të Komisionit Evropian, OLAF, duke pretenduar se Mogherini, si rektore e Kolegjit, mund të ketë pasur qasje në informacione të brendshme nga brenda EEAS-it. OLAF ka vetëm kompetenca administrative, që do të thotë se nuk mund të ndjekë penalisht njerëzit në rast shkeljesh, por vetëm të lëshojë rekomandime për zyrtarët e BE-së, të cilët më pas i pranojnë ose i injorojnë sugjerimet e saj.

Kur sheh shenja të veprave të mundshme penale, duhet t’ia kalojë dosjen Zyrës së Prokurorit Publik Evropian (EPPO), të udhëhequr nga Laura Codruța Kövesi. Përfshirja e EPPO-së ishte një përshkallëzim serioz. Zyra me seli në Luksemburg ka kompetenca hetimore penale për veprat penale që përfshijnë paratë e BE-së dhe kompetenca të pavarura për të ndjekur penalisht të dyshuarit në shumicën e vendeve të BE-së.

Çdo dyshim për mashtrim, korrupsion ose keqpërdorim të fondeve të BE-së mbi një prag të caktuar bie nën mandatin e saj. Meqenëse Akademia financohej nga paratë e BE-së të mbikëqyrura nga organet e BE-së, ajo ra nën përgjegjësinë e EPPO-së. Përfshirja e saj do të thotë që hetuesit besojnë se mund të ketë shkelje penale, jo vetëm parregullsi administrative.

Hetimet e EPPO-së zgjasin shumë, pjesërisht sepse prokurorët e saj kanë më shumë kompetenca sesa homologët e tyre kombëtarë për t’i zgjeruar ato në juridiksione të tjera dhe për të shqyrtuar çdo pistë të mundshme. EPPO punon krah për krah me autoritetet kombëtare. Në Belgjikë, kjo do të thotë që prokurorët e deleguar të emëruar nga BE-ja bashkëpunojnë me policinë federale belge, ndërsa gjyqtarët belgë autorizojnë masa hetimore ndërhyrëse si kontrollet dhe sekuestrimet.

Çfarë ndodh më pas?

Pasi u morën në pyetje nga policia, Sannino dhe Mogherini tani janë zyrtarisht të dyshuar, ndërsa hetuesit vazhdojnë të shqyrtojnë dokumentet që kanë sekuestruar. Javët e ardhshme do të zbulojnë nëse EPPO vendos ta zgjerojë hetimin e saj. Më shumë persona mund të përfshihen në skandal, i cili deri tani është i kufizuar në të parin nga dy tenderët që EEAS kandidoi për akademinë.

Largimi i Mogherinit nga Kolegji i Evropës ka shkaktuar thirrje për reforma dhe do të kërkojë gjetjen e një rektori të ri. Ndërsa dalja në pension e parakohshme e Saninos do të thotë se drejtoria e tij për Lindjen e Mesme ka nevojë për një zyrtar të ri të lartë të përhershëm. Në rrezik është besueshmëria e Kolegjit të Evropës, ku shumë eurokratë mësojnë se si funksionon Brukseli, EEAS dhe Komisioni, por është një provë e madhe edhe për prokurorin e BE-së./Dosja.al