Më 2010 u mor vendimi katastrofik, kur ne i jemi drejtuar me letër Gjykatës Ndërkombëtare të Drejtësisë për ta pyetur se a është shpallja e Pavarësisë së Kosovës ilegale apo jo, dhe morëm përgjigjen se vendimi nuk ishte ilegal. Po të ishin shqiptarët të mençur, në Këshillin e Sigurimit do t’i përmbaheshin vetëm këtij vendimi, e jo në atë që i zura dhe i munda lehtë, si Plani i Ahtisaarit e çdo gjë tjetër, (në atë rast) ne do ta kishim shumë më vështirë”
Marrëdhëniet serbo-shqiptare e anasjelltas kanë qenë gjithmonë të acaruara. Shkalla e acarimit është matur me qëndrimin dhe veprimet e personaliteteve që kanë përfaqësuar elitat kombëtare të të dyja kombeve. Aktualisht këto marrëdhënie janë në tehpikun e një humnere apo të një rrugëtimi të mundimshëm mes luftës dhe paqes, mes armiqësisë e paqetimit, mes urrejtjes e respektimit të interesave reciproke…
Në këtë përballje që po vazhdon tash një shekull e gjysmë, shqiptarët vazhdimisht kanë dalë humbës në territore e në jetë njerëzish. Kjo për shumë shkaqe, por të shumtën e rasteve për shkak të keqorganizimit, të mungesës së elitave të qëndrueshme apo sajimit të tyre, të mungesës së vetëdijes kolektive dhe, natyrisht, yllësive gjeopolitike.
Në përballjen aktuale Serbinë po e përfaqëson kryetari i saj, Aleksandar Vuçiq. Ky është një personalitet me shumë ndikim dhe me pushtet të pakufishëm. Përmes mendimit të tij politik, përmes veprimtarive të tij të përditshme, mund të konkludohet se Vuçiqi pasqyron, në mënyrën më origjinale, tërësinë e moralit, vendosmërisë, dinakërisë dhe aftësive të prijësve serbë që nga Garashinini e këtej.
Prandaj edhe është objekt i kësaj analize.
Ngadalë, por sigurt drejt pushtetit absolut
Aleksandër Vuçiq (1970) angazhimin politik e filloi në kulmin e luftërave në ish-Jugosllavi, si gazetar i radios së Karaxhiqit në Bosnjë, dhe me aderimin, më 1993, në partinë e Sheshelit (Partia Radikale Serbe, PRS), një parti që mëtonte të jetë trashëgimtare e partisë së Nikolla Pashiqit (1845 – 1926).
Më 1994, Vuçiqi u zgjodh sekretar i përgjithshëm i Partisë Radikale Serbe, duke u bërë njëri prej bashkëpunëtorëve më të afërt e më besnikë të Vojislav Sheshelit, i dënuar për krime lufte.
Vuçiqi, me retorikën e tij të egër, përpiqej t’ia kalonte atit të tij shpirtëror, Sheshelit; ende mbahet mend deklarata e tij në Parlament, më 20 korrik 1995, kur u zotua se: “Për një serb të vrarë do t’i vrasim 100 myslimanë (boshnjakë)!“
Në vitin 1998, Vuçiqi u emërua ministër për informata në Qeverinë serbe të unitetit kombëtar. Gjatë bombardimeve ai ishte zëdhënës autentik i politikës shfarosëse serbe në Kosovë.
Gazetari anglez, Robert Fisk, në një shkrim në “Independent”, 14 maj 2016, e përshkruan kështu Vozhdin e gjatë:
“Në Beograd…, më 18 qershor 1998, u shfaq një i ri i sjellshëm, por i rrezikshëm; i referohesha sherrisht ‘fytyrës së tij të pafajshme, buzëve të trasha dhe buzëqeshjes së shpejtë’ derisa ai tentonte të na bindte ne, gazetarëve, se krejt çka donte diktatori Slobodan Milosheviq në Kosovë ishte paqja, dialogu dhe të drejtat e njeriut për të gjithë, përfshirë edhe 90 për qind të popullatës shqiptare. Për autonominë e Kosovës që ia kishin rrënuar nëntë vjet më parë nuk e thoshte asnjë fjalë”.
Më 2008, për shkak të mospajtimeve me liderin e tyre, Sheshelin famëkeq, derisa ky ishte “me pushime“ në Hagë, T. Nikoliq dhe A. Vuçiq, u ndanë nga partia radikale dhe formuan Partinë Progresiste Serbe (Srpska Napredna Stranka), duke i dhënë kështu partisë radikale një grusht dërrmues.
Se si ‘u mor kalaja nga brenda’ Shesheli e shpjegon pas daljes nga burgu, në një tubim me besnikët e tij:
“Gjatë kohës sa isha në Hagë, aktivistët e PRS-së, për të evituar shpenzimet, komunikonin brenda një rrjeti qarkor telefonik. Ndërkohë, Vuçiqi kishte blerë një aparat, rreth 30.000 euro, dhe i përgjonte të gjithë, përfshirë këtu edhe Tomislav Nikoliqin, madje edhe kur ky fliste me të huajt, prandaj e dinte saktësisht se çka po ndodhte në parti. [1]
Partia progresiste nuk ndryshonte shumë në përmbajtje nga partia e Sheshelit, por me një fjalor të zbutur e bënte ideologjinë politike të radikalëve serbë më të pranueshme për bashkësinë ndërkombëtare.
Ky kërcim akrobatik në verbin e Vuçiqit dukej kështu;
“Kur shqiptarët e shpallën pavarësinë, kam qenë i trishtuar, por kurrë nuk kam parë asi guximi si te djemtë përpara ambasadës së djegur amerikane.“ (2008)[2]
Është fjala për tubimin e madh protestues që u mbajt në Beograd me t’u shpallur Pavarësia e Kosovës, me ç’rast, në sytë e policisë, u sulmuan ose u dogjën disa ambasada të shteteve perëndimore në Beograd, e sidomos Ambasada amerikane, ku edhe u vra një person.
Pas disa muajsh, po i njëjti person, me emrin Aleksandar Vuçiq shprehej kështu:
“Kushdo që mund të thotë se gjendja në Serbi është ideale e ne t’i kemi marrëdhëniet ‘thikë e gjak’ me SHBA-në, unë i them se s’ka lidhje me kokën. Marrëdhëniet e mira me amerikanët janë e vetmja rrugë për ta shpëtuar Serbinë… Në këtë vend janë disa budallenj që thonë se mund të qeverisësh pa pasur mbështetjen e SHBA-së… Amerikanët kanë verëra të shkëlqyera. Më kanë dhuruar disa ‘chafer merlo’ (2008)“[3]
Në saje të këtij ‘reformimi’, Partia Progresiste serbe i fitoi zgjedhjet presidenciale të vitit 2012, ndërsa më 29 shtator 2012, Aleksandër Vuçiqi u zgjodh kryetar i saj.
Në korrik të vitit 2012, Vozhdi i gjatë u emërua nënkryetar i Qeverisë, ministër i Mbrojtjes dhe njëherësh sekretar i Këshillit të Sigurisë Kombëtare. Me një fjalë, një kupolë e të gjitha shërbimeve sekrete serbe dhe një trampolinë drejt majës së gjithë pushtetit.
Në zgjedhjet e vitit 2014, Vuçiqi u emërua kryeministër i Serbisë, ndërsa më 2 prill 2017 ai u zgjodh kryetar i saj.
Gradualisht, Vuçiqi e shtriu pushtetin e tij absolut gjithandej në Serbi, së pari, me përjashtime të rralla, i disiplinoi mediat dhe orientoi tehun e tyre mercenar kundër opozitës, kundër shqiptarëve, kroatëve dhe boshnjakëve, dhe natyrisht kundër Perëndimit. Falë mediave ai e komprometoi keq dhe pastaj e eliminoi politikisht edhe shefin e tij, Tomislav Nikoliq, ani se ky i fundit e konsideronte si djalin e vet.
Me të marrë në duar të gjithë frenjtë e pushtetit, Vuçiqi i kushtoi një rëndësi të madhe komunikimit me Perëndimin dhe nuk la gur pa lëvizur për të krijuar atje një imazh tjetër për veten dhe për Serbinë. Në këtë funksion emëroi si kryeministër Ana Bërnabiq, lesbike e deklaruar, e cila madje nuk ishte as anëtare e partisë së tij.
Vozhdi, SHBA-ja dhe luftërat në ish-Jugosllavi
Gjatë gjithë luftërave në ish-Jugosllavi, Vuçiqi ishte dora e djathtë e Sheshelit dhe mbështetës i vendosur i krerëve serbë në Kroaci e Bosnjë kur ata, me ndihmën e ushtrisë federale, zbatonin ideologjinë serbomadhe dhe strategjinë e saj të spastrimeve etnike masive.
Për shkak të këtyre veprimeve dhe të kësaj vetëdijeje gati kolektive te serbët, Papa Pali i Dytë i pati thënë Klintonit:
Duhet t’i bombardoni serbët…
Më 20 mars 1995, në qytetin e pushtuar kroat të Glinës, Vucic e ndezte turmën:
“Vëllezër serbë, motra serbe, ju përshëndes juve që ngritët flakadanin e lirisë në tokat serbe.
Kurrë Krajina serbe dhe Glina nuk do të jenë Kroaci. Kurrë Banija nuk do të bëhet Kroaci… Nëse radikalët serbë fitojnë zgjedhjet, ju e dini se do të jetoni në Serbinë e madhe.“[4]
Në këtë vijë, sipas Vuçiqit: “Radovan Karaxhiqi pasqyron simbolin e luftës së popullit serb për liri. Radovani dhe Ratko (Mladiq) janë trima dhe patriotë të shquar në luftën atdhetare… Nuk do t’i dorëzojmë as njërin as tjetrin.. Nëse i takojmë diku, do të pimë kafe me ta. Serbisë ia duan të keqen më të madhe ata që detyrojnë Mladiqin dhe Karaxhiqin të dorëzohen në Gjykatën e Hagës. Akuzat kundër gjeneralit Mladiq janë gënjeshtra e manipulime që kanë për qëllim satanizimin e tij… Shtëpia ime, si dhe çdo shtëpi e familjes së gjerë Vuçiqi do të jetë shtëpi-strehë e sigurt për gjeneralin Ratko Mladiq…“[5]
Dënimi i serbëve për krime gjithandej në Kroaci dhe Bosnjë-Hercegovinë nga Tribunali i Hagës e sidomos për gjenocidin në Srebrenicë, nuk u pranua asnjëherë nga krerët e Serbisë.
Në këtë pikë, Vozhdi i gjatë ishte më i vendosuri:
“Histeria që po krijohet përmes Srebrenicës është një fushatë antiserbe, ndërkohë që heshtën vuajtjet e serbëve, viktimat dhe fatkeqësitë e tyre… Qëllimi i kësaj fushate që po bëhet kundër popullit dhe shtetit serb është arrestimi i Ratko Mladiqit dhe suprimimi formal i Republikës serbe.“[6]
Për shkak të qëndrimit të pandryshueshëm të krerëve serbë për këtë çështje madhore, më 29 nëntor 2018, Parlamenti Evropian, në rezolutën për Serbinë, nënvizoi “se pranimi i gjenocidit në Srebrenicë është një etapë fondamentale në procesin e aderimit të Serbisë në BE“.[7]
Vozhdi i gjatë vazhdimisht villte helm e vrer kundër Perëndimit dhe Amerikës sidomos: “Ashtu siç zgjerohej fronti antifashist në Luftën e Dytë Botërore, po ashtu do të zgjerohet edhe fronti i rezistencës kundër amerikanëve dhe idesë së tyre naziste-imperialiste.“ (1999)[8]
“Kemi vuajtur nën bombat amerikane, ndërsa tani po vuajmë edhe më shumë nga gjoja ndihmat dhe mbështetja e tyre ekonomike“. (2001) [9]
“Amerikanët po duan të zaptojnë dhe të pushtojnë çdo gjë, kudo duan ta kenë nga një Gjingjiç“ (2003, këtë e tha vetëm disa javë para se ai të vritej, shënim i autorit) [10]
“Krerët e DOS-it (partitë politike që erdhën në pushtet pas rënies së Milosheviqit) në mënyrë kusare e banditeske po përpiqen ta arrestojnë dhe ta dorëzojnë Slobodan Milosheviqin, të shkatërrojnë emrin e kombit serb, krenarinë, nderin dhe shtetin e popullit serb… Është e mjerë dhe e ngratë ajo qeveri që i dorëzon serbët vetëm për të përmbushur urdhrat e SHBA-së dhe Gjykatës së Hagës…“[11]
“Bashkësia ndërkombëtare po do t’ia fusë popullit serb banderin në anus dhe pret prej nesh që t’i themi se po ndihemi shumë mirë…“ (2005) [12]
Sipas Sheshelit, shefit të tij të dikurshëm:
“Vuçiqi ka ngjitur parulla me foton e Ratko Mladiqit nëpër rrugët e Beogradit, duke i vënë ato mbi treguesit e rrugës ‘Zoran Gjingjiq’.
Ai madje edhe në Kuvendin e Serbisë ka futur banderola me emrin Sigurna kuça za Ratka Mladiqa (Shtëpi e sigurt për Ratko Mladiqin)…
Ka punuar shumë me vetveten dhe është bërë ekspert për manipulimin e mediave. Me premtimet e zbrazëta ka fituar shumë simpati dhe ky është një fakt.“
Vozhdi i gjatë për Kosovën
Në diskursin politik të Vuçiqit Kosova është A-ia dhe Kryefjala e tij. Platforma më e qartë për Kosovën e Vozhdit të gjatë dhe bashkëmendimtarëve të tij është botuar në gazetën e Partisë radikale serbe “Velika Srbija“ (Serbia e madhe), më 14 tetor 1995. Vuçiqi ishte anëtar i redaksisë dhe i këshillit botues.
Platforma me titull “Si do ta zgjidhnin çështjen e Kosovës e Metohisë radikalët serbë“, ka 5.540 fjalë dhe është nënshkruar nga udhëheqja e PRS-së, kryetari, zëvendëskryetari, sekretari i përgjithshëm, Vuçiqi, të katër nënkryetarët si dhe nga 81 deputetë të PRS-së.
Në këtë analizë, kjo platformë do të citohet gjerësisht, sepse është njëri prej projekteve serbe më të rrezikshme dhe, për më keq, nuk përmendet asnjëherë prej pushtetarëve shqiptarë, madje as në rastet, si në një darkë me përfaqësuesit e BE-së, kur Vuçiqi pati akuzuar rëndë njërin prej qyqarëve të Kosovës dhe ky i fundit, për turpin dhe për të zezën tonë e të Kosovës, nuk e hapi gojën!
Fillimisht, në Platformë konstatohet se:
“Pa Kosovë e Metohi nuk ka as shtet serb. Mu për këtë ruajtja e Kosovës e Metohisë, si pjesë përbërëse dhe integrale e Serbisë, për nga rëndësia, është e barabartë me vetë ekzistencën e kombit serb…“
Në këtë frymë nënshkruesit zotohen për suprimimin e “…federatës ekzistuese dhe formave të autonomisë territoriale, sepse ato janë provuar si dështime për popullin serb, prandaj zgjidhja më e mirë duhet të jetë krijimi i një shteti unitar serb, në përbërjen e të cilit do të hynin Republika e Krainës Serbe, Republika Serbe, Republika e Serbisë dhe Republika e Malit të Zi.“
Pakicave u njihet “… e drejta për përdorimin e gjuhës së vet në jurisprudencë, e drejta për arsimin fillor në gjuhën e vet amtare, për shprehjen e ndjenjave fetare, marrjen me veprimtari kulturore e të ngjashme. Ndërkaq, ushtrimi i këtyre të drejtave nënkupton, para së gjithash, detyrimin e anëtarëve të pakicave për sjellje luajale ndaj shtetit, qytetarë të të cilit janë.“
Sipas Platformës, në atë kohë ishin rreth 400 mijë shqiptarë që duhej ndjekur nga Kosova, sepse qenkëshin ardhacakë. Ndaj tyre “… duhet të zbatohen standarde të dyfishta: për ata që njihen si ekstremistë duhet paraparë përzënia e menjëhershme, ndërkaq të tjerëve duhet t’u vihet si kusht zotërimi i të gjitha dokumenteve, madje edhe për nevojat më të zakonshme, për sigurimin e të cilave, si parakusht do të ishte dëshmia e shtetësisë, të cilën ata nuk e kanë si edhe pasja e listës së atdheut. Lista e atdheut do të zbatohej për të gjithë shtetasit e Serbisë, si mjet i detyrueshëm, me të cilën do të vërtetohej se kanë shtetësinë e Republikës së Serbisë. Në kopertinë, lista e atdheut do të kishte stemën e Serbisë: shqiponjën e bardhë dykrenore të Nemanjiçëve, mburojën me kryq dhe katër S-të.“ (Samo sloga srbina spashava! që do të thotë: vetëm uniteti serbët i shpëton).
“ Duhet penguar me të gjitha mënyrat kthimi i shqiptarëve të punësuar në botën e jashtme, e posaçërisht kthimi i atyre, që në periudhën 1990/93 kanë shkuar në mënyrë masive jashtë (vlerësohet se kanë shkuar rreth 300 mijë pjesëtarë të popullsisë më aktive).“
“Të gjitha pronat serbe që janë shitur apo që u takojnë në ndonjë mënyrë tjetër shqiptarëve, shtëpitë dhe apartamentet, sidomos ato të periudhës 1966/1987, (gjatë kohës së pushtetit ballisto-komunist në Kosovë), si edhe ato që fashistët i përvetësuan gjatë Luftës së Dytë Botërore, duhet t’u kthehen pronarëve të mëparshëm ose pasardhësve të tyre.“
T’u hiqet shtetësia serbe dhe t’u ndalohet kthimi të gjithë shqiptarëve shtetas të Jugosllavisë, të cilët banojnë jashtë shtetit e që, atje veprojnë nga pozita separatiste.
“Përmes ndërtimit të autostradave (qëllimisht me korsi të ndara deri në 1 km, për shkak të ‘konfiguracionit të terrenit’ dhe sheshimit të një brezi të gjerë buzë rrugës) mes për mes mjediseve rurale shqiptare me dendësinë më të madhe të popullsisë, dhe ndërtimit të objekteve të tjera, si kazerma, poligone, magazina, etj., si dhe dhënia e trojeve dhe hapësira për kolonitë e të ardhurve, në këtë mënyrë do të imtësohet hapësira etnike shqiptare, me çka ata do të humbin “thellësinë” e territorit, që është element cenues i rëndësishëm i ndjenjës së tyre të sigurisë.
Qëllim i gjithë kësaj është krijimi i vetvetishëm ‘i lëkurës etnike të leopardit’, me çka, më vonë, me shtrirjen e enklavave serbe, ato shqiptare do të zvogëloheshin dhe do të zhdukeshin“.
“Me ndryshimin e kushteve të tregtisë, përmes firmave private, mund të shkaktohen mungesa artificiale mallrash, që nuk do të gjenden as në ato shtetërore, me çka do të krijohet ndjenja e pasigurisë dhe e ankthit.
Furnizimi me rrymë elektrike (ndërprerjet e shpeshta të saj me qëllim, si dhe sabotimet e vërteta në ato pjesë të rrjetit që furnizon enklavat shqiptare), në veçanti, u duhet ndërprerë ujin, që është problem i mprehtë në Kosmet, në këtë mënyrë do t’ua bëjmë jetën e padurueshme. Qëllimi i gjithë kësaj është që të bëhet ndarja (veçimi i plotë) e popullsisë, jo vetëm për nga aspekti i hapësirës, por për të bërë izolimin e plotë të shqiptarëve nga enklavat e tjera të banuara prej tyre…“
“…duhet vështirësuar funksionimi i sektorit privat të shqiptarëve me anë të veprimeve të rrepta administrative dhe të kontrollit të përhershëm të tregtisë, me çka do të vihej njëfarë kontrolli mbi financimin e partive të tyre politike.“
“Duhen vështirësuar kontaktet me firmat dhe ndërmarrjet private në Serbi, për të mos lejuar që kapitali shqiptar të krijojë monopol dhe të ndikojë në proceset ekonomike në Serbi.
Me anën e dispozitave përkatëse përfshirë dhe politikat tatimore, të mbikëqyret sektori i ndërtimeve pa leje, prej nga mund të fitohen mjete të mëdha financiare për investime në programin e kolonizimit dhe krijimit të vendbanimeve të posaçme“.
“Shkaktimi dhe demaskimi i aferave të ndryshme, në saje të të cilave do të ndiqeshin firmat e mëdha private dhe pronarët e tyre. Kujdes i veçantë i duhet kushtuar trafikut me drogë, duke përfituar nga rastet e zbuluara për të dënuar një rreth të gjerë njerëzish me dënime të ashpra. Rastet e zbuluara të përdoren për komprometimin e individëve të shquar…“
“Dhënia e lejeve të caktuara, dokumenteve nga organet shtetërore (me përjashtim të pasaportave) duhet të ndërlikohet deri në maksimum, ndërkaq dënimet për mungesën e tyre duhet të jenë të ashpra. Shqiptarët kanë aversion të posaçëm ndaj sjelljeve të këtilla, sepse rrjedhin nga një mjedis ku drejtpërsëdrejti aplikohet e drejta zakonore. Ata nuk e durojnë sidomos ndërhyrjen administrative në atë që ata e konsiderojnë si çështje të veten intime. Madje, duhet kërkuar edhe “leje për lopën” (leje për posedimin e kafshëve).
Duhet ndikuar që shkuarja e shqiptarëve jashtë të bëhet e zakonshme, ndërkaq kthimi të vështirësohet me procedura të koklavitura në kufi…“
“Veprimtaria gjithëpërfshirëse (e shërbimeve serbe, shën. i autorit) brenda organizatave shqiptare doemos do të shkaktojë pakënaqësi te shqiptarët, gjë që është parakusht për ta rritur gatishmërinë e tyre për t’u angazhuar në organizata të ndryshme, prej atyre jashtëligjore e deri në ato terroriste. Për këtë arsye, është e udhës që të infiltrohen individë nga Sigurimi i Shtetit, të cilët, në momente të përshtatshme do të inicionin formimin e organizatave të tilla, në mënyrë që pastaj të ndikohet në veprimtarinë e tyre, në mos edhe në udhëheqjen e tyre…“
“Me këso komplotesh mund të shkohet madje edhe në kryerjen e aksioneve, me çka kontribuohet në arritjen e satisfaksionit kolektiv të masave shqiptare, por edhe rënies së tendosjeve, ndërsa shtetit kjo do t’i shërbejë si shkas për veprime shumë më të ashpra ndaj të gjitha organizatave të tjera, e kjo sjellë deri tek tendosjet ndërnacionale dhe thellimi i mëtejmë i jetës së tyre paralele“.
“Në këtë kuptim, është i nevojshëm ekzistimi i shumë grupeve të tilla, ndonjë prej të cilave policia dhe Sigurimi i Shtetit, kohë pas kohe, do ta shkatërronin, deri sa ato të konsolidohen sërish, të tjerat e vazhdojnë punën dhe kjo i kontribuon krijimit të mendësisë se këto veprimtari janë në funksion të çlirimit“.
“Eliminimi i individëve të shquar (atyre aktivë, por edhe potencialë) të cilët luajnë ose mund të luajnë rol vendimtar në jetën politike, me afera të fryra publike dhe me “fatkeqësi të rastit”, si (fatkeqësi trafiku, vrasje nga xhelozia, infektime të individëve me virusin e SIDA-s, gjatë qëndrimit në botën e jashtme, të tillëve për të cilët dihet se kanë prirje për ekskursione dashurie, infektime që ‘zbulohen’ gjatë kontrollit në kufi, pas të cilit zbatohet vënia në karantinë.
Me përpunim të përshtatshëm medial, mund të krijohet një atmosferë e tillë, e cila do të nxitë kontrollin medikal të popullsisë shqiptare, në mënyrë që të konstatohet artificialisht se ekziston një përqindje e madhe e të sëmurëve nga SIDA, prej nga rrjedh nevoja e izolimit të një numri sa më të madh njerëzish; në mënyrë që të krijohet përshtypja në opinion se shqiptarët janë komb infektues“.
Veprimtaria informativo-propagandistike
“Duhen krijuar programe të posaçme televizive e radiofonike në gjuhën shqiptare, përmbajtja e të cilave do të orientohej drejt rrënimit të mendësisë së tyre patriarkalo-fisnore, me anën e paraqitjes së përmbajtjeve më dekadente nga Perëndimi, ndaj të cilave shfaqin prirje popujt primitivë. Enklavat serbe do të mbroheshin nga programet e tilla, para së gjithash me pengesa gjuhësore (radioja), si edhe me anën e aplikimit të televizionit kabllor, në vendbanimet e reja dhe në ndërtesa.
Ndaj botës është e domosdoshme të formohet një mekanizëm i fuqishëm propagandistik, në përputhje me përvojat e njohura.
Të parashikohen madje edhe botime të fshehta të nëndheshme, me përmbajtje që do të përhapnin për ta ide fatale e mistike dhe gjoja kritike për “regjimin serb“.
“Të gjitha shkollat dhe akademitë ushtarake e policore, të gjitha entet ushtarake, që nuk janë të lidhura drejtpërdrejt me komandimin në disa fusha ushtarake, si edhe një varg institucionesh të tjera shtetërore, si bie fjala, ministri të tëra, duhet të transferohen në rajonin e Kosovës e Metohisë, në mënyrë që të krijohen kushtet për vendosjen e dhjetëra e mijëra oficerëve, policëve, nëpunësve e anëtarëve të familjeve të tyre, dhe të infrastrukturës së plotë. Të gjithë serbëve, që dëshirojnë të jetojnë në ato hapësira tonat, duhet t’u sigurohet falas tokë bujqësore në pronësi të përhershme, si dhe troje për ngritjen e shtëpive familjare dhe të ndërmarrjeve ekonomike. Të gjithë atyre, që transferojnë atje përfaqësitë tregtare dhe ndërmarrjet prodhuese, në të cilat punësojnë së paku 10 veta, do t’u ofrojmë një prej lehtësive kyç: lirimin nga pagesa e tatimit, më së paku për dhjetë vjet. Pse Kosova e Metohia të mos jenë zona jashtë doganore?“
“Oficerëve të pensionuar, nënoficerëve, policëve dhe nëpunësve shtetërorë, si zgjidhje e përhershme e çështjes së tyre të banimit, t’u ofrohen banesa maksimalisht komfore në territorin e Kosovës e Metohisë. Të sigurohet brezi kufitar në gjerësi prej 50 km (minimumi) përgjatë kufirit me Shqipërinë. Të mos lejohet cenimi i kufirit nga hapësira e Shqipërisë së tashme, ndërsa marrëdhëniet me të do të zhvillohen në harmoni me mundësitë dhe interesat e të dyja palëve.
Zona kufitare me Shqipërinë do të mundë të popullohej vetëm me serbë, ndërsa toka tjetër do të ishte në pronësi të Ushtrisë së Jugosllavisë“.
2) Shkollimi
“Në shkollat shtetërore në Kosovë e Metohi, sistemi shkollor duhet të mbështetet në përmbajtjen dhe vlerat e artit dhe kulturës serbe, evropiane dhe botërore dhe duhet të shtjellohet në gjuhën serbe. Perspektiva e hapur e jetës dhe e zhvillimit të lirë në Serbi është mjaft tërheqëse që këtë sistem ta pranojnë edhe anëtarët e pakicave kombëtare. Shkollat në gjuhët e bashkësive minoritare duhen trajtuar si private dhe gjatë punësimit duhet kërkuar verifikimi i mësimdhënies sipas plan programeve zyrtare. Në këtë mënyrë do të bëhej seleksionimi normal në përputhje me vlerat dhe strukturën e shoqërisë serbe. Mësimi në Universitetin e Prishtinës, pas rrënimit të parashtetit shqiptar, ka përjetuar kthesë rrënjësore dhe është në rrugë e sipër për të arritur rezultate kapitale, dhe me këtë ta përcaktojë qartë fatin e Kosovës e Metohisë dhe të shtetit serb në tërësi. Ky nivel i arritur duhet stabilizuar edhe më tej, duke vazhduar me projektet dhe programet e reja. Kushtet e studimit në gjuhën serbe në Universitetin e Prishtinës duhen bërë më të përshtatshme se kudo tjetër në Serbi“.
“Duhet mbajtur dhe thelluar edhe më tej sistemi i tanishëm paralel e ilegal i shkollimit të shqiptarëve, sepse në këtë mënyrë, në të ardhmen, me diploma jolegale, atyre u mbyllen dyert e çdo angazhimi dhe integrimi në shoqëri si dhe mundësitë për gjetjen e vendeve adekuate të punës. Veç kësaj, vazhdimi i mëtejmë i shkollimit paralel dhe ilegal i shqiptarëve ka edhe një rëndësi tjetër: nuk është arsimim i detyrueshëm si ai shtetëror, prandaj bie shkalla mesatare e mësimit dhe zvogëlohet aftësia e tyre kolektive për t’i rezistuar manipulimit nga jashtë dhe nga brenda“.
“Të gjitha këto veprimtari duhet të bashkërendohen në mënyrë të tillë që ta nxisin sa më shumë derdhjen e popullsisë shqiptare në botën e jashtme, në Maqedoni dhe në Shqipëri. Duhet të përdoren mënyra të nduarnduarta të trysnisë, të krijimit të ndjenjës së pasigurisë për të nxitur shpërngulje sa më të madhe të shqiptarëve“.
“Policia, si organ i rëndësishëm i pushtetit, është përgjegjëse për mbetjen e Kosovës e Metohisë në pronësi të përhershme të shtetit serb“.
“Bisedimet dhe marrëveshjet me përfaqësuesit e shqiptarëve të mos fillohen, para miratimit të ligjit mbi shtetësinë dhe konstatimit të numrit të atyre që e njohin dhe e pranojnë Serbinë si shtet të vetin.“
“Ndaj atyre shqiptarëve që përcaktohen për të qenë shtetas të Serbisë, përkatësisht të Jugosllavisë, duhet të sillemi me tolerancë dhe t’i trajtojmë drejt, por, inkorporimi i tyre në organet shoqërore, politike dhe shtetërore, duhet bërë sipas masës së integrimit dhe të identifikimit të tyre të vërtetë me shtetin serb dhe me ligjet e tij.“[13]
Sigurisht për shkak të planeve të tilla, të shumta, të serbëve për Kosovën dhe për krimet e tyre në Bosnje e Hercegovinë, Margareth Thaçer pati kërkuar: “Ndalini serbët menjëherë dhe përgjithmonë!“[14]
Ndërkaq, Jacque Chirac, gjatë një dreke, në qershor të vitit 1995, ishte edhe më i drejtpërdrejtë:
“Serbët janë popull pa ligje dhe pa fe, këta janë popull banditësh dhe terroristësh.“
Kur lexuesi mendon thellë arsyen pse njerëz kaq larg prej serbëve dhe Serbisë, kaq të pa rrezikuar prej saj, shprehin këso mendimesh të pamëshirshme për ta, besoj se shkakun duhet kërkuar te rrëfime që nuk i mban as toka;
– për grabitësin që ta merr kafshatën nga goja dhe të tjerëve u thotë, është imja;
– për pushtuesin që ta burgosë fëmijën tënd dhe e tretë burgjeve pafund, e të tjerëve u thotë, ma ka rrezikuar ekzistencën time;
– për xhandarin që ta merr tokën e shtëpinë, dhe të tjerëve u thotë, gjithmonë kanë qenë te miat;
– për shtetin që të nxjerr nga shkolla, nga bibliotekat, nga universiteti që i kanë themeluar me mund prindërit tu, e ty të thotë nuk i meriton se je i egër;
– për oficerin që me urdhër shteti me krejt njësinë e tij t’i përdhunon gruan, fëmijët dhe të tjerëve u thotë ia kanë bërë vetës;
– për ushtrinë që t’i vret njerëzit tu në shtëpi dhe i djeg brenda ose ua merr kufomat dhe, për t’i fshehur gjurmët, i djegë në furrat e xeheroreve ose hap varreza masive dhe mbi të ndërton kisha e pista aeroportesh dhe ti nuk e ke as një varr për ta derdhur, në ditë trishtimi, një truç lot mbi të…
“Dialogu” me Kosovën dhe për Kosovën
Që nga viti 2013 e këtej, Vuçiqi u bë faktor vendimmarrës në ‘dialogun’ e Kosovës dhe Serbisë në Bruksel.
Edhe në këtë pikë qëndrimet e tij më herët ishin radikale:
“Vetëm pasi të jenë kthyer ushtria dhe policia jonë në Kosovë e Metohi ne do të mundë të negociojmë me të huajt dhe me shqiptarët.“ (2003)[15]
“Askush nuk ka të drejtë të heqë dorë as nga një livadh apo arë e vetme serbe… E vetmja mënyrë për ta ruajtur Kosovën është të na mbështesin Rusia dhe Putini.“ (2005)[16]
“Evropa dhe Amerika po na grabisin Kosmetin, Serbia as që duhet të mendojë për integrimet evropiane.“ (2007).[17]
Ndërkaq katër vjet më vonë, Vozhdi përdorte një fjalor disi tjetër :
“Kosova është e rëndësishme për ne, por ne duhet të mendojmë për investimet, partia progresiste nuk do të heqë dorë nga rruga evropiane.“ (2011)[18]
Me ardhjen e tij de facto në krye të delegacionit të Serbisë, Vuçiq e dinamizoi dialogun dhe arriti që, në prill të vitit 2013, të nënshkruhet nga Thaçi-Daçiq Marrëveshja e Parë e Parimeve, përmes së cilës, në kundërshtim me Kushtetutën, në Kosovë formohej një entitet juridik, një etnik, pra bëhej federalizimi i vendit.
Kjo Marrëveshje, që cenon rrezikshëm rendin kushtetues dhe integritetin e vendit, u përthellua përmes marrëveshjes për Asociacionin, më 25 gusht 2015, nënshkruar nga Vuçiqi dhe Mustafa. Nëse Marrëveshja e vitit 2013 e federalizonte vendin në favor të një pakice prej 5% të popullsisë, Marrëveshja për Asociacionin, sipas Aktgjykimit të Gjykatës Kushtetuese (23 dhjetor 2015), krijon nga Kosova“…një formë konfederate ku njësitë territoriale bashkëpunojnë në nivel horizontal në bazë të bashkëpunimit të ndërsjellë dhe ndarjes së informatave. Asnjë formë e vetëqeverisjes lokale apo edhe e vetëqeverisjes rajonale nuk njeh një marrëdhënie të tillë horizontale me autoritetet qendrore…“
Kjo Marrëveshje dhe ajo për demarkacionin e sollën vendin buzë greminës së luftës civile, që filloi me hedhjen e gazit lotsjellës në Kuvend, në ato rrethana, si e vetmja mënyrë e mbetur për ta shpëtuar Kosovën nga copëtimi.
Paralelisht me këto fitore në tryezën e bisedimeve, Vozhdi i gjatë e ndryshoi kahun “dialogut“. Ai gradualisht dialogun me Kosovën dhe për Kosovën arriti ta kthejë në negociata të Serbisë me shqiptarët: në negociata për territore të Kosovës. Ai, ashtu si Gjingjiqi, është i prerë se zvarritja e kësaj çështjeje “po i thith gjakun sistemit, sepse po i kushton shtetit 1 miliard e 300 milionë euro në vit.“ [19]
Suksesi më i madh i Vuçiqit në politikën e jashtme ishte sidomos fakti se ai arriti ta fusë në kurth kryeministrin shqiptar, Edi Rama, në mënyrë që edhe ky të bëhet avokat i vënies në pikëpyetje të kufijve të Kosovës dhe të vendimit të GjND-së:
“Më 2010 u mor vendimi katastrofal, kur ne i jemi drejtuar me letër Gjykatës Ndërkombëtare të Drejtësisë për ta pyetur se a është shpallja e pavarësisë së Kosovës ilegale apo jo, dhe marrim përgjigjen se vendimi nuk ishte ilegal. Po të ishin shqiptarët të mençur, në Këshillin e Sigurimit do t’i përmbaheshin vetëm këtij vendimi, e jo në atë që i zura dhe i munda lehtë, si Plani i Ahtisaarit e çdo gjë tjetër…“[20]
Njohësit e mirë të historisë moderne serbe e dinë se të paktën qe një gjysmë shekulli e këtej, Serbia ka këmbëngulur që për ndarjen e Kosovës të mos flasë me parinë e saj, por me pushtetarët në Shqipëri.
Kjo i përshtatet Beogradit shumë më tepër, sepse së pari nuk do të ketë nevojë ta njohë Kosovën, së dyti krerët serbë e dinë se shumë më lehtë do të merren vesh për këtë çështje me politikanë të atjeshëm se sa me ata të Prishtinës. Shkaqet janë të njohura: çdo politikan nga Kosova e din se futja në këtë lojë do të thotë të fusë në rrezik kokën e tij dhe të familjes, ndërsa ata në Shqipëri janë mësuar t’i bien kryq e tërthorazi Rubikonit pa u lag dhe pa therrë në këmbë.
Edi Rama: ora e mësimit të serbishtes
Mirëpo Edi Rama, pavarësisht se është një sharlatan ‘par excellence’, e hetoi se sa patate e valë është kjo temë, prandaj këtë punë të pistë ia la në dorë Hashim Thaçit, kokë turku që e di mirë se e presin prangat, prandaj është i gatshëm në çdo akt që do ta kursente nga burgu.
Vozhdi i gjatë është treguar mjeshtër në raport me shqiptarët, Thaçin duke e shantazhuar me dosje të trasha, ndërsa Ramën duke ia kashagitur mendjemadhësinë. Ja një dialog publik në Beograd (31 gusht 2015), që flet shumë.
Rama: “Kemi folur për unionin ekonomik, që realisht ta zgjerojmë tregun…, për rrugën Nish-Prishtinë-Durrës…, ajo rrugë duhet të jetë pa barriera tarifore…“
Vuçiqi: Edi është politikan botëror, ndërsa unë jam lokal, i ngarkuar vetëm për Serbinë.“[21]
Lojën “me tre çibrita“ që ka bërë Vuçiqi me Thaçin dhe Ramën në dëm të territoreve të Kosovës ai ia shpërfaq publikut me humor:
“Bisedimet që kisha në Davos me Hashim Thaçin dhe Edi Ramën nuk ishin të lehta… Me rëndësi është që të mos e humbim atë që nuk guxojmë ta humbim, dhe të humbim vetëm atë që jemi të detyruar… ose atë që nuk na takon.“[22]
Në allishverishet me Serbinë, si duket, Edi Rama ka shkuar edhe më larg. Sepse në mbledhjen, më shumë se teatrale, të të dyja qeverive në Pejë, më 26 nëntor 2018, ai shpalosi idenë se: “Marrëdhënia jonë me Serbinë është strategjike dhe afatgjatë. Shqipëria është e vendosur të ndërtojë një partneritet strategjik me Serbinë.“
Për marren e tyre, askush nga të pranishmit nuk i kërkoi sqarime Edi Ramës, se cili institucion shtetëror dhe kur kishte vendosur për këtë orientim strategjik të politikës shqiptare? Për më tepër kur dihet se marrëdhëniet në mes dy vendeve vuajnë në çdo pikëpamje nga pabarazia dhe mungesa e reciprocitetit elementar.
Këtë lojë të tejdukshme me liderët e pagdhendur shqiptarë, Vozhdi i gjatë e arriti edhe falë rrethanave të reja gjeopolitike, duke luajtur me mjeshtri kartën shumëfytyrëshe në marrëdhëniet e acaruara të Perëndimit me Rusinë, një imitim i politikës dikur të leverdishme të Titos.
Telashet me ndërkombëtarët, kur përpiqej t’ua shiste goglat për arra, Vuçiqi i shpjegon në mënyrë prozaike “… e pyeta shefin e diplomacisë gjermane si të dalë para serbëve dhe t’u them se nuk ka asgjë prej Kosove dhe se këtë ma kanë thënë miqtë tanë? Dhe të gjithë serbët të marrin fërteret dhe të më mëshojnë kokës?“[23]
Gazetari i njohur Andrej Ivanji shpjegon mirë taktikën e Vozhdit : “Thelbi i politikës së Vuçiqit është që Perëndimit dhe rajonit t’ua përcjellë të njëjtin mesazh: në njërën dorë kam shkrepsen dhe këtij rajoni jostabil mund t’i vë zjarrin kur të dua; njëkohësisht në dorën tjetër kam aparatin zjarrfikës dhe jam i gatshëm që zjarrin që kam ndezur vetë ta fik lehtësisht. Ju takon juve të zgjidhni.“[24]
Gjatë një manovre ushtarake, jo larg kufirit me Kosovën, në Pasuljanske livade (Livadhet e Pasulit), Vozhdi rrahte gjoksin se: “Asnjë vend në rajon nuk mund të krahasohet me ushtrinë e Serbisë… ne dhe hungarezët jemi si baraz. Të tjerët janë larg prapa nesh.“[25]
Njëri prej analistëve më të mirë të rajonit, Vladimir Gligorov, kërcënimin e Vozhdit e deshifron saktësisht: “Ushtria është mjeti, ushtria e pajisur mirë është mjet më bindës, e qëllimi cili është, të mbrohet vendi. Por nga kush saktësisht? Në mënyrë që përmes kërcënimit t’i kushtëzojmë të tjerët për të bërë lëshime? Cilët saktësisht. Nëse nuk ka përgjigje në pyetjen për qëllimin, atëherë fjala është për para të hedhura kot…“[26]
Kur strategjia për copëtimin e Kosovës u kundërshtua me këmbëngulje gjithandej ndër shqiptarë po edhe nga shumë serbë, më 24 shtator 2018, para Këshillit të përgjithshëm të Partisë së tij, Vozhdi i gjatë vajtoi:
“Politika ime që Serbia të ruajë shumëçka në Kosovë ka pësuar disfatë. Serbët duan t’i humbin të gjitha. Më shumë preferojnë të qajnë për diçka që do të mbetet larg se sa për diçka që e kanë në duar.“[27]
Dhe vazhdon të vajtojë:
“Patëm rastin të fitojmë më shumë se zakonisht, por serbët thanë se këtë nuk e duan.“[28]
Por kjo është vetëm lojë, nga ato që i thoshte D. Qosiq se “…rrena është interes shtetëror serb…“, sepse burime të besueshme pohojnë se Thaçi-Vuçiq, me dijen e Ramës, që në muajin shtator 2018 kanë ravijëzuar një marrëveshje për copëtimin e Kosovës. Vetëm po presin momentin e volitshëm që, nëse ia arrijnë, t’ia imponojnë popullit të Kosovës copëtimin e vendit, duke vënë kështu shqiptarët para një akti të kryer tradhtie.
Ministri i Jashtëm serb, Daçiq, ditë më parë, në një intervistë pohoi: “Nëse para dhjetë vjetësh do të vepronim kështu do të ishim në gjendje shumë më të mirë. Jam i bindur se deri tash problemi i Kosovës do të ishte zgjidhur.“[29]
Burime të besueshme pohojnë se katër vjetët e fundit Serbia për veprime që lidhen me zgjidhjen e çështjes së Kosovës ka shpenzuar rreth 600 milionë euro. Kjo nuk ka të bëjë fare me financimin e strukturave të saj apo të popullsisë serbe në Kosovë. Se a bëjnë pjesë në këtë shumë edhe 39 milionë euro që shpenzoi Serbia për pengimin e Kosovës të bëhet pjesë e Interpolit, nuk e di, sikundër që nuk e di se ku ka përfunduar ajo shumë kolosale parash; në xhepa të disa shqiptarëve, në xhepa të disa ‘ndërkombëtarëve’ apo në xhepat e të dyja palëve bashkë. Ajo që dihet është se çështja e Kosovës, që ishte një kapitull i mbyllur, sërish u nxor në pazarin e madh si çështje e pazgjidhur.
Hashim Thaçi: Mirësevini, bukë e territor sa te doni…
Edhe Hashim Thaçi, në takatin e tij, ka kontribuar në këtë drejtim, sepse me paratë e buxhetit skamnor të Kosovës, ka paguar lobistë për t’u mbështetur nga qendrat vendimmarrëse marrëveshja e tij me Vuçiqin.
Veç kësaj, ai ka harxhuar shuma kolosale të parave të taksapaguesve për të botuar jashtë librat e tij për marre, ku, paturpësisht, sakrificat e disa brezave për liri përpiqet t’i përvetësojë si kusar.
Keqpërdorimi i serbëve të Kosovës
Serbët e Kosovës qe një shekull e gjysmë janë objekt i yshtjes, dezinformimit dhe manipulimit të paskrupullt nga Beogradi. Kjo veprimtari diversive kundër tyre është intensifikuar sidomos këto katër dekadat e fundit.
Zakonisht votat e serbëve të Kosovës përdoren për sajimin e strukturave të cilat veprojnë jo sipas interesave të serbëve lokalë, por sipas diktatit të Beogradit, siç është e ashtuquajtura Listë Serbe.
Se si përdoren votat më së miri e shpjegon gazetari kosovar, Darko Dimitrijeviq: “… në zgjedhjet e fundit që janë mbajtur në Kosovë, në Osojan (vendbanim serb, afër Istogut) kanë votuar 38 zgjedhës, ndërsa 1.700 nga Kraljeva, Kragujevci etj. (qytete në Serbi, ku banojnë shumë serbë me origjinë nga Kosova), prej tyre 60% janë të vdekur. E kam parë listën me sytë e mi.“[30]
Prej ardhjes në pushtet, Vozhdi i gjatë u drejtohet, gati për çdo ditë, serbëve të Kosovës me mesazhe kundërthënëse e keqdashëse. Dhe nuk është ndalur me kaq, sepse në kulmin e bisedimeve të fshehta për copëtimin e Kosovës, kur Vuçiqit iu kundërvu vendosmërisht edhe njëri prej liderëve më të spikatur serbo-kosovar, Oliver Ivanoviq, këtë e vranë mizorisht para zyrës së vet. Burime serioze konfirmojnë se këtë vrasje, dhe jo vetëm këtë, e kanë kryer strukturat mafioze të lidhura me shtetin serb.
Paraprakisht, Ivanoviqi ishte demonizuar nga bashkëpunëtorët më të afërt të Vozhdit dhe mediave që ky i kontrollon plotësisht, duke u shpallur njeri i lig e vegël e Prishtinës.
Prandaj, disa ditë para se të vritej, Ivanoviqi kishte takuar Vuçiqin dhe krerët e BIA-s (shërbimi sekret serb) dhe kishte kërkuar ndihmën e tyre për shkak se e kërcënonte me jetë, nënkryetari i partisë së Vuçiqit në Kosovë (Lista Serbe), mafiozi famëkeq, Milan Radoiçiq.
Një vit para se të vritej, Oliver Ivanoviq, u deklaroi mediave se “…fushata që po bëhet për zgjedhjet lokale në Kosovë, thënë më së buti është e çuditshme dhe se tash serbët po frikësohen prej serbëve më shumë se që janë frikësuar nga shqiptarët radikalë në vitet 1999, 2004 dhe 2008.“[31]
Në tubimin e fundit javor në Beograd (12 janar 2019), ku po marrin pjesë nga disa dhjetëra mijëra kundërshtarë të regjimit, Rada Trajkoviq, njëra prej liderëve të njohur të serbëve të Kosovës deklaroi:
“Na e vranë Oliverin, më të mirin prej nesh. Kanë menduar se vrasja e Oliverit do të promovonte si krejt të pamundur bashkëjetesën e serbëve dhe shqiptarëve, në mënyrë që përkufizimi (ndarja territoriale) të imponohet si ardhmëri. Ai edhe i vdekur i sfidoi, sepse në rrugëtimin e tij të fundit e përcollën edhe fqinjët e tij shqiptarë, të cilët shprehën keqardhje për vrasjen e fqinjit të tyre, dhe kështu plani i Vuçiqit dhe Thaçit (për ndarjen e Kosovës, shënim i autorit) u bë një plan i parealizueshëm“.
“Ne, serbët (e Kosovës) nuk po kërkojmë shumë. Po kërkojmë që serbët të mos frikësohen prej serbëve. E prej që Vuçiqi ka ardhur në pushtet, ne (serbët) po frikësohemi prej serbëve.“[32]
Vozhdi i gjatë ua fut frikën në palcë serbëve të Kosovës edhe duke gënjyer sy ndër sy. Në kohën e acarimit të gjendjes pas aplikimit të taksave doganore, ai në një tubim me serbët e Kosovës deklaroi: “Kemi informata për lëvizjen e trupave shqiptare nga baza e Belvedereve dhe Vrella… Ndoshta po shkojnë për të kontrolluar Liqenin (e Gazivodës), për t’i treguar muskujt dhe për të penguar ndonjë import mallrash“.
Ndërkaq zëdhënësi i KFOR-it deklaronte krejt të kundërtën: “…Nuk po ndodh asgjë. Nuk ka pasur kurrfarë lëvizjeje të trupave të FSK-së drejt veriut… nuk ka asnjë arsye për shqetësim.“[33]
Për këtë klimë të krijuar artificialisht flet me shqetësim edhe ish-ministri serb për Kosovën, Goran Bogdanoviq, përndryshe banor i Leposaviqit: “Ajo që s’më pëlqen është pompimi medial që shpërndahet live. Tërë ditën emetohen emisione speciale, në të cilat të intervistuar të ndryshëm me përgjigjet, demagogjinë dhe rrenat e tyre i shqetësojnë serbët në Kosovë. Nuk e di pse krejt kjo. Kanë ndodhur gjëra shumë të rënda, por nuk kishte emetime mediale live. Duhet informuar qytetarët, por jo kështu…“[34]
Pas vendimit për formimin e Ushtrisë së Kosovës, Vuçiqi luante teatër me serbët e Kosovës, thua se ata nuk e dinë se KFOR-i nuk lejon të rrezikohet prej askujt siguria e tyre:
“Mos u shqetësoni. Në çdo përpjekje për sulm ndaj jush, Serbia do të ketë forcë për t’ju mbrojtur… Ne mbrapa nuk mundemi më, s’kemi ku. Mos mendoni se do ta pranojmë dhe me mirësjellje të kënaqemi me vetëshkatërrimin tonë.“[35]
Në këtë lojë të madhe, Vozhdi i gjatë ka mobilizuar sidomos mediat serbe. Vitin që lamë pas, ta zëmë, vetëm në tabloidët mercenarë “Informer“ e “Srpski telegraf“ në kryetitujt e faqeve të para 265 herë paralajmërohen luftërat dhe konfliktet kundër kroatëve e shqiptarëve në radhë të parë.“[36]
Në njërën anë Vuçiqi ndez zjarrin dhe menjëherë pastaj merr rolin e zjarrfikësit. Shembulli më i mirë është treni laran rus, që Kosova e ndali në kufi:
“Një pjesë e mirë e serbëve hidhërohen pse nuk e çuam trenin deri në Mitrovicë. Ne mund ta bënim këtë, por do të kishte të vdekur në të dyja anët… “ [37]
Kjo politike e tejdukshme meskine dhe e paskrupullt, që ka për synim të realizojë objektiva strategjike serbomëdha, ka irrituar edhe shumë serbë. Fjalët që do të duhej t’ia thoshin në takimet e tyre të shpeshta Vozhdit të gjatë, Hashim Thaçi, Isa Mustafa ose Edi Rama, ia tha regjisori, çedomir Petroviq, serb me prejardhje nga Prishtina, deri tash mbështetës i Vozhdit të gjatë, i cili, në një letër që ia drejtoi, para disa javësh, kryetarit të tij, i thotë troç:
“Besimi im në ju ishte pjellë e dëshirës sime dëshpëruese që të shfaqet dikush pas kaq vitesh dhe me ndryshimin e vet ta ndryshojë edhe Serbinë.
Na mashtruat dhe na zhgënjyet. Kemi humbur në mënyrë të pakthyeshme shumë vjet, falë politikës tuaj të gabueshme e të luhatshme duke shtyrë kohën, e cila kurrsesi nuk punonte për ne“.
“Kemi kryer krime të tmerrshme ndaj shqiptarëve gjatë luftërave ballkanike, para dhe pas Luftës së Dytë Botërore.
Forcat policore serbe gjatë viteve 1998 e 1999 kanë kryer masakra, shkatërrime, helmime, të puseve të ujit, përdhunime, plaçkitje, vrasje të civilëve… Ushtria dhe policia.. të kontrolluara nga maja e shtetit kanë dëbuar nga Kosova 700 mijë shqiptarë të Kosovës.
Milosheviqi ka urdhëruar që të gjitha kufomat në Kosovë që do të mund të ishin objekt interesimi për Gjykatën e Hagës duhej të fshiheshin.
Në furrat e Trepçës janë djegur 1500 kufoma.
Nga thellësitë e Danubit të ftohtë janë dalë në sipërfaqe frigoriferët me trupa të grave dhe fëmijëve shqiptarë.
Gjithandej nëpër Serbi, në poligonet e policisë ka varreza masive.“[38]
Në vend se me fakte të tilla t’ia mbyllte gojën Vozhdit dhe Daçiqit, kur këta, duke ia treguar këndin e dosjeve të trasha me paudhësi, i kanë kërkuar copëtimin e Kosovës, Hashim Thaçi, i zënë pisk vetëm ka pëshpëritur : “… hesht se na dëgjojnë të tjerët… !“[39]
Komunikimi diabolik, herë prush e herë akull
Prej që ka ardhur në pushtet, gati për çdo ditë, Vuçiqi komunikon intensivisht me opinionin, përmes intervistave dhe deklaratave të ndryshme. Kryetemë ishte dhe vazhdon të jetë Kosova. Për të Kosova është : “…ankth i natës, është brenga më e madhe, me të cilën bie dhe zgjohem, ani se flej pak. Kosova është brenga ime më e madhe, sepse e di se sa shumë jemi përpjekur për ta ruajtur stabilitetin…“[40]
“Kosova ma han shpirtin. Pa zgjidhjen e këtij problemi çdo gjë që kam arritur nuk do të jetë e qëndrueshme. Kriza e parë do të na mbysë.“[41]
Në këtë temë me kërrabëzën e verbit, Vuçiqi përthur luftën, paqen, shpresën, lutjen, kërcënimin, inatin, zhgënjimin… Tamam teatër:
Deklaratave të pamend të parisë së Kosovës për Nishin etj., ai u përgjigjet me ironi: “Mirë, ata janë të fortë e të mëdhenj, ne, serbët, të vegjël e të pafuqishëm. Ndoshta do të mbërrijnë deri të Smederevska Palanka (qytet afër Beogradit), ta shohim…“[42]
Sipas Snjezhana Milivojeviq, eksperte e mediave, “…Vuçiq është një orator mesatar… ai përhap frikë rreth vetës… dhe dëshiron të krijojë bindjen se ai natë e ditë kujdeset për Serbinë… Sillet si pater familias i krejt kombit, kujdeset jo vetëm për njërin por për të gjithë serbët… Mendoj se ai ka një ide të fiksuar se ai duhet të jetë shpëtimtari i Serbisë… për të është tmerrësisht e rëndësishme që mu ai ta zgjidhë çështjen e Kosovës dhe ashtu të hyjë në histori…“[43]
Në një analizë të gjatë, të publikuar në NSPM (Nova srpska politicka misao) me titull “Silovanje Srbije“ (Përdhunimi i Serbisë) dhe nëntitull “Aleksandër Vuçiq në faqet e para të gazetave të përditshme“ konstatohet se:
“Si mediet e tjera, edhe gazetat e përditshme pandërprerë dhe me këmbëngulje formësojnë fotografinë e kryetarit si hero dhe martir, prijës dhe shpëtimtar i kombit, të gatshëm në sakrifica për të mirën e vendit dhe të popullit si model i lehtëpranueshëm për opinionin e brendshëm.“[44]
Shpeshherë edhe kur gjendja është krejt e qetë, Vozhdi ankohet pa asnjë shkak: “Jemi në gjendje të rëndë, po rrëmihin me këmbë e me duar… “ Me ata që rrëmihin ai mendon në Perëndimin, në shqiptarët dhe në opozitën.
Ose: “Shtrohet pyetja si do t’ia bëjmë nëse shpërthen ndonjë konflikt, prandaj vazhdimisht kam kërkuar ta gjejmë një kompromis. Ishte kjo lufta ime e Davidit me Golijatin, i cili quhet krejt Perëndimi me shqiptarët. Po luftoj që të fitojmë diçka për Serbinë dhe popullin serb, nuk isha afër asaj që të fitojmë diçka, por disa filluan të na dëgjojnë… Për shqiptarët Amerika është edhe nënë edhe baba, të tjerët janë halla dhe teze, Anglia, Franca, Gjermania.“
“Ne po përpiqemi, kemi mbështetjen e Kinës, Rusisë dhe disa vendeve. Por a mjafton kjo? Pozita jonë është e vështirë, po përpiqemi të mbahemi në fushë, që të paktën të kemi remi.“[45]
Përderisa me të huajt Vuçiqi përdor një fjalor shumë të përzgjedhur, me opozitën ai sillet si karrocier, duke i quajtur liderët e saj me të gjithë emrat: kafshë, hajdutë, tradhtarë, të pabesë, plaçkitës e çka mos tjetër. Njohësit e mirë të gjendjes në Serbi pajtohen se mediat, por edhe klima politike në Serbi nuk dallojnë shumë nga ajo e viteve të luftës (1991 – 1999).
Si pasojë e kësaj gjendjeje, ka dy muaj që në Beograd ka manifestime të rregullta. Shëtitësit, apo manifestuesit, që po shtohen vazhdimisht ditë më parë iu drejtuan Vozhdit me një letër të hapur.
“Po të drejtohemi drejtpërdrejt Ty, sepse ti je redaktori i të gjitha mediave. Sepse ti dëshiron të kesh njerëz-objekte e jo qytetarë.
Të gjithë ata që guxojnë ta thonë mendimin e tyre, trajtohen si armiq dhe duhet kredhur në baltën e “tabloidëve“… Dikur armiq ishin Slavko Quruvija e Oliver Ivanoviq, ndërsa tash të gjithë jemi bërë armiq dhe objekt i sulmeve tuaja.“[46]
Më 25 nëntor 2018 në një tubim përkujtues, në Vojvodinë, Vozhdi i gjatë u drejtohet kundërshtarëve sidomos:
“E keni kuptuar se Serbia sot është nën presion nga anë të ndryshme, dhe zogj të ndryshëm të zinj kanë mësyrë të çukatin çdo gjë që munden nëpër Serbinë tonë të bukur, por Serbia e di se ani se nuk jemi më të mëdhenjtë as në mesin e të mëdhenjve askush nuk ka mundur ta gjunjëzojë e nuk do t’ia arrijnë as ata që po përpiqen sot…“[47]
Në forumin e liderëve të Ballkanit me BE-në, në Tiranë, më 28 maj 2015, Vuçiqi iu drejtua përfaqësuesit të BE-së pa dorashka, lërini përrallat se: “Jemi lodhur me seminare, neve na duhen paratë…“[48]
Vozhdi i gjatë është ekspert për shndërrimin e tezave. Para se zyrtarizohej formimi i ushtrisë së Kosovës, ai takoi ambasadorët e Kinës dhe Rusisë në Beograd dhe i alarmoi se “Sjellja e Prishtinës mund të çojë deri te katastrofa, qëllimi i tyre është përzënia e popullit serb…“
“Serbia me asgjë nuk po shkakton destabilizim, por me provokacionet e përhershme do të vihemi para një situate pa rrugëdalje (deri të domosdoshme) për të mbrojtur popullin serb në Kosovë e Metohi. Serbia nuk guxon të lejojë ndjekjen e popullit të vet…“ [49]
Ndërsa vetëm pas dy ditësh :
“Shpresoj se do ta ruajmë paqen, Serbia do të japë çdo gjë nga vetja. Jam i bindur se do të kemi paqe, që s’do të ketë luftë, por nuk do të lejojmë përzënien e njerëzve tanë prej aty ku ata jetojnë… Gjithnjë do të bisedojmë për t’i zgjidhur problemet në mënyrë paqësore…“[50]
“Ata janë shumë të fortë dhe Serbia nuk është ajo që (mund) t’ia ndërrojë mendjen SHBA-së. Ne s’kemi çka të bëjmë tjetër, me shpatulla për muri jemi, duhet të ruhemi dhe të mbrohemi…“[51]
Vendimi për formimin e ushtrisë së Kosovës i shqetësoi së tepërmi autoritetet dhe opinionin serb gjithandej. Dhe nuk është çudi, sepse në shumicën e luftërave që i ka bërë Serbia, ajo zakonisht është përballur me civil ose me çeta të keqorganizuara e pa armë.
Lufta në Kroaci dhe BeH e ka dëshmuar se kudo ku ushtria serbe kishte përballë njësi ushtarake të udhëhequra nga oficerë profesionistë edhe sado të pakta në numër, megjithatë e ka humbur çdo betejë. Një shembull i mirë është Korpusi i pestë i Ushtrisë boshnjake i udhëhequr nga gjenerali Dudakoviq, i cili u ka shkaktuar forcave serbe humbje të pariparueshme.
Prandaj Vozhdi i gjatë flet me kaq shqetësim:
“Kosova e Metohia është makth i madh për ne, sidomos për shkak të potezit të Prishtinës për formimin e ushtrisë, që nuk mbështetet as në të drejtën (ndërkombëtare) e as në Rezolutën 1244. Është detyrë e Kforit që ta shformojë ushtrinë. Por ata nuk do ta bëjnë këtë, do të thonë se çdo gjë ka ndryshuar prej që (shqiptarët) e kanë shpallur Pavarësinë.“
“Mos e poshtroni Serbinë dhe popullin serb, sepse këtë nuk do ta lejojnë as Serbia e as populli serb.“[52]
“Shqiptarët dhe sponsorët e tyre amerikanë kishin vetëm një qëllim – ta shkelin Serbinë në kuptimin politik dhe të nëpërkëmbin vlerat e saj, në mënyrë që Serbia të mos mund të ngritet…“[53]
“Mirëpo Serbia ka fytyrë, krenari, dinjitet, shtetësi dhe popullin e saj krenar. Jam krenar me popullin tonë në Kosovë e Metohi, në ata njerëz që, si përgjigje ndaj atyre që kanë renditur gjithandej flamurin amerikan, ngritën flamurin e Serbisë nëpër rrugë dhe nëpër shtëpitë e tyre… e jo si ata që s’kanë me se të krenohen por shpalosin flamurin e huaj për të treguar se sa të fortë janë…“[54]
Duke analizuar makiavelizmin e Vozhdit të gjatë, m’u kujtua për dreq, një thënie e Martin Luterit, e shkruar këtu 500 vjet më parë për serbët, për të cilët kishte një urrejtje të madhe, ndoshta sepse mund të ketë takuar ndokund Vuçiqin e parë…:
“Serbët janë populli më i lig i të gjithë popujve, ai është popull i malokëve dhe i hajdutëve…“[55]
Një ditë pasi kishin marrë ai dhe Thaçi letrën nga presidenti amerikan, Vuçiqi paralajmëron opinionin se: “Zgjidhja në raportet Beograd-Prishtinë nuk është afër. Druaj se do të ketë zgjidhje të keqe për ne…“ dhe se për këtë letër do të fliste me Putinin.[56]
Kulmi i këngës së përvajshme të Vozhdit të gjatë, gjithsesi ishte fjalimi tij në Këshillin e Sigurimit, më 17 dhjetor 2018:
“Numrat tregojnë se serbët nuk kanë kryer pastrime etnike, sepse dikur në Kosovë ishin 220.000, ndërsa sot kanë mbetur vetëm 106.000…
I kemi përgjëruar të mos kandidojnë për anëtar të Interpolit, UNESCO-s, ENTSO-E. Ata llogarisnin në mbështetjen e SHBA-së dhe shumë shteteve evropiane, duke shpresuar se do të fitojnë. Në rundin e parë kishin më pak se 50% të votave. E pastaj filluan ta akuzojnë Serbinë, sikur ishte faji ynë…“
“Me taksat e tyre ata kanë rrezikuar krejt popullsinë serbe në Kosovë…, a mund ta merrni me mend që dikush, në shekullin XXI, ndalon dhe pengon qarkullimin e lirë të mallrave dhe të njerëzve… ? “
Ne i kemi respektuar të gjitha që burojnë nga marrëveshja, ndërsa (shqiptarët) qe 2070 ditë nuk e kanë zbatuar dhe as që ka ndërmend të zbatojnë detyrimin për formimin e Bashkësisë së komunave serbe.“
“Dëshiroj të them se Serbia ka bërë shumë përpjekje e derdhur shumë mund që të vendoset paqja e stabiliteti gjithandej në Ballkanin Perëndimor. Kemi bërë çdo gjë që të përmbahemi e të mos përgjigjemi në provokime të ndryshme që vinin nga Prishtina…
Më duhet të them se jam tepër i shqetësuar, madje nga pak edhe i frikësuar për të ardhmen jo vetëm të popullit tim dhe shtetit tonë, Serbisë, por për krejt rajonin…“
“Duhet të jemi ne fajtor në mënyrë që dikush ta arsyetojë politikën e vet të gabuar.“[57]
Në këtë fjalim pervers Vozhdit të gjatë do t’ia kishte zili edhe mentori i tij i ndjerë, Dobrica Qosiq, i cili thoshte se “Serbët shumë herë gjatë historisë i ka shpëtuar gënjeshtra…“
Vuçiq, sa herë ka nevojë për ta zhvendosur vëmendjen e atyre që e dëgjojnë u kthehet dyshuesve në llogoret e tij politike, por të shumtën e rasteve opozitës, siç bën edhe në kongresin e partisë socialiste të Daçiqit:
“T’i pyes sot anëtarët tuaj e të mitë dhe funksionarët (partiakë), cili është kompromisi (për Kosovën) me të cilin ju do të ishit të kënaqur, askush nga ju nuk do të më përgjigjeni. Ne, serbët kënaqemi vetëm kur e fitojmë maksimumin.“
“Lërini përrallat e tuajve e të mive se krejt (Kosova) ishte e jona. Asgjë nuk ishte e jona. E kanë vënë kufirin në mes Serbisë qendrore dhe Kosovës në Jarinjë dhe në Bërnjak. Krejt ua kanë dhënë. Më 2010, ua kanë dhënë vendimin e Gjykatës Ndërkombëtare të Drejtësisë, se deklarata e tyre (e Pavarësisë) nuk ishte akt ilegal. Ky është turpi më i madh që i ia kemi bërë vetës. Dhe sot kjo është e vetmja gjë rreth të cilës po përpiqen ekspertët tanë dhe nuk po mund ta mbrojmë.“
Dhe, ashtu si në Gazivodë, edhe kësaj radhe glorifikon kasapin e Ballkanit :
“E di se gjithnjë do ta duani më shumë Milosheviqin se mua, ndoshta edhe më shumë se Daçiqin, por sot rezultatet janë më të mira se atëherë, pra edhe për këtë çështje (të Kosovës).“[58]
Në një letër të peshkopit të Kosovës, Teodosije, përmes së cilës kleriku i lartë kundërshtonte ndarjen e Kosovës, Vuçiq përgjigjet me hungërim:
“Nuk doni përkufizim me shqiptarët? S’ka problem, thoni njerëzve që të jenë të gatshëm ta mbrojmë Vranjën (qytet në kufi me Kosovën Lindore) për 40 vjet. A vërtet mendoni se qysh tash njerëzit tanë nuk po shpërngulen prej atje?“[59]
Vozhdi nuk vajton vetëm për Kosovën, por edhe për Malin e Zi: “Ne e kemi humbur Kosovën më 2008, sepse i kishim në pushtet dy persona që garonin në Beograd se cili do të pëlqehet më shumë nga të huajt… Edhe më 2006 kishim pushtetarë të paaftë kur e humbëm Malin e Zi…“[60]
Prandaj ministri i Jashtëm i Malit të Zi, Drmanoviq, shpreh shqetësimin se:
“…Vuçiqi po i acaron marrëdhëniet me fqinjët… Acarimi i marrëdhënieve gati me të gjithë fqinjët nuk i sjell asgjë të mirë as vetë Serbisë.“[61]
Ndërsa ambasadori i Sllovenisë në NATO, Kacin, dikur europarlamentar i ngarkuar për Ballkanin deklaroi:
“Për sa i përket Ballkanit Perëndimor, krejt do të varet nga ajo se a do të përcaktohet A. Vuçiqi për të ardhmen e Serbisë apo të gjitha vendet e rajonit do të mbeten peng i kthimit të tij në të kaluarën dhe në mitologji.“[62]
Ish-ministri kroat i Punëve të Jashtme, Davor Stier, në një analizë serioze për politikën serbe rezonon kështu :
“Ajo u përshtatet rrethanave të reja, por në substancë mbetet në gjurmët e Naçertanies së Garashaninit të shekullit XIX.“
Stier shpreh shqetësimin e tij të ligjshëm për qëllimet strategjike të Serbisë për ta shtrirë ndikimin në hapësirat e ish-You-së si dhe për sjelljen e papërgjegjshme të disa shteteve evropiane : “…kjo alternativë e logjikës së sferave të interesit ka bërë që për disa kryeqytete të BE-së më e kapshme është të mbështesin apo të tolerojnë Vuçiqin sesa të lejojnë që këto hapësira t’ua lënë lojtarëve më të mëdhenj, Moskës ose Ankarasë…“[63]
Përfundim
Vozhdi i gjatë, nganjëherë di edhe të befasojë me gjoja çiltërinë e tij, siç është rasti kur, më 29 dhjetor 2013, denoncoi krimin e shëmtuar të shërbimeve serbe, të cilat më, 14 dhjetor 1998, në Pejë, në kafenë “Panda“, që frekuentohej ekskluzivisht nga serbët, vranë mizorisht 6 të rinj serbë dhe plagosën shumë të tjerë. Me qëllim që të fajësonin shqiptarët.
Por ai nuk ndërmori asnjë hap për t’u zbardhur ky krim i shëmtuar dhe për t’i nxjerrë kriminelët para drejtësisë, përkundër premtimeve që, disa herë, u kishte dhënë familjeve të viktimave.
Në të njëjtën mënyrë është sjellë edhe me vrasjen mizore të vëllezërve Bytyqi (korrik 1999), sepse përkundër kërkesave të vazhdueshme të Washingtonit, kriminelët, megjithatë ende nuk janë nxjerrë para drejtësisë…
Pavarësisht aftësive dribluese, energjisë dhe këmbënguljes, Vuçiq, megjithatë mbetët një politikan tipik ballkanik:
“E dua shumë gruan dhe për asgjë në botë nuk do ta ndërroja. Thjesht e adhuroj. Si person është e matur dhe e përmbajtur. Asnjëherë nuk më pyet se ku po shkoj dhe kur do të kthehem. Ajo nuk shkon askund pa fëmijët dhe burrin e saj. Me shoqet shkon për kafe kur unë konsideroj se është fjala për një datë të përshtatshme… “ [64]
Megjithatë, katër vjet më vonë ai e la këtë grua dhe e mori një tjetër, më të re. Por, fundja, kjo është çështje e tij private.
Ajo që nuk është çështje e tij private, sepse dëmton themelshëm interesat jetike të një populli, është se Vuçiq, falë mirëfunksionimit të organeve shtetërore serbe, shërbimeve sekrete sidomos, këmbënguljes së tij (Ai ia ka arritur që edhe një Angela Merkel ta bindë për t’i shikuar hartat, thoshte këshilltarja e tij, natyrisht, hartat për copëtimin e Kosovës…) pa përjashtuar këtu edhe lumin e parave, arriti që çështjen e Kosovës, që megjithatë ishte një çështje e mbyllur, ta nxjerrë sërish në tavolinën ndërkombëtare si çështje të hapur.
E nxori në një kohë kur rrethanat gjeopolitike kanë ndryshuar shumë dhe, mjerisht në disfavor të shqiptarëve.
Vuçiqi ia arriti kësaj, falë pushtetarëve të pagdhendur e të pamoralshëm të Kosovës, që është dëshmia më e qartë se sa të rrezikshme janë elitat e sajuara. Por edhe falë faktit se Shqipëria, fatkeqësisht, edhe pas një shekulli shtet, nuk arrin t’i mbrojë as interesat e veta strategjike e të mos flasim për interesat e kombit shqiptar.
Pallavrat e Edi Ramës se copëtimi i Kosovës do të mundësojë bashkimin kombëtar është një demagogji e shëmtuar që nuk do të duhej t’i lejonte vetës as Shukri Xhelili i ‘famshëm’…
Por të jemi me këmbë në tokë. Ky shtetrrënim i Kosovës para së gjithash është meritë e Hashim Thaçit, sepse ky, për të shpëtuar lëkurën e tij, në negociatat me Serbinë, luajti dhe po vazhdon të luajë rolin e Kalit të Trojës.
Thaçi përmes lidhjeve të tij, përfshirë dhe një mantenutë të kahershme, dhe me paratë e buxhetit të Kosovës, ka lobuar gjithandej që aleatët e Kosovës ta pranojnë si të mirëqenë Marrëveshjen e tij me Vuçiqin. Rezultat i kësaj veprimtarie duhet të jetë edhe letra e Boltonit drejtuar qeverisë së Kosovës, ku, në mënyrë ultimative kërkohet prej saj t’i heqë taksat kaherë të meritueshme doganore ndaj Serbisë.
Në të njëjtën mënyrë nesër do t’i kërkohet qeverisë heqja dorë nga qëndrimi kundër ndarjes së vendit e pastaj, edhe miratimin e nënshkrimit të Marrëveshjes Thaçi-Rama-Vuçiq për copëtimin e Kosovës.
Të njëjtën gjë Thaçi e ka bërë edhe gjatë negociatave për demarkacionin me Malin e Zi, kur, përmes kanaleve të tij, kërkoi nga BE që Kosovën ta kushtëzojë me liberalizimin e vizave derisa populli ta pranojë demarkacionin e imponuar./xhafershatri.info
Predrag Popoviq, “Moralni portret Aleksandra Vuçiqa”, Beograd 2011
Aty
Predrag Popoviq, “Moralni portret Aleksandra Vuçiqa”, Beograd 2011
Aty
Aty
Aty
Aty
Aty
Aty
“Kako bi srpski radikali razresili Kosovsko Metohijske pitanje“, ‘Velika Srbija’, tetor 1995
NYT, 04. 05. 1994
Predrag Popoviq, “Moralni portret Aleksandra Vuçiqa”, Beograd 2011
Aty
Aty
Aty
https://www.espreso.rs/autor/313/sasa-m-stajic
https://www.espreso.rs/autor/313/sasa-m-stajic
https://www.youtube.com/watch?v=ttXM8pVHhWc, minuti 10 :50
Pravda, 14 janar 2018
B92, 1 mars 2018.
Andrej Ivanji, intervistë te ‘Avangarda’, 28. 11. 2018
Blic, 10.11.2018
Vladimir Gligorov, Beta, 8. 01. 2019
B92, 15.10.2018. | 13:57
Blic, 6. 12. 2018
Blic, 9 janar 2019
Sipas z. Remo Meyer, drejtor sportiv i FC Luzern anëtar i elitës së futbollit zviceran mesfushori i spikatur dhe kapiteni i kësaj skuadre Ardon Jashari përfundimisht do të kalojë në FC Bruges të Belgjikës.
Jashari sikurse shumë të rinj të tjerë shqiptarë talentin e tij për futbollin e ka praktikuar me punë të pareshtur dhe disiplinë.
Ai qëkur ishte 7 vjeç nisi të luajë në skuadrën e futbollit FC BAAR të kantonit Zoug të Zvicrës.
Loja e shkëlqyer e Jasharit në këtë ekip do të bëjë që shumë shpejt udhëheqësit e Akademisë së FC Luzern të shprehin interesim për këtë talent të rrallë.
Ardoni i vogël i mirëpritur dhe i përkrahur parezervë nga elbasanasi Jahmir Hyka ish-futbollist shumëvjeçar i FC Luzern-it.
Ardoni si 11 vjeçar do të kalojë nëpër të gjitha kategoritë e skuadrës FC Luzern. Këtu duke qenë i mbikëqyrur nga trajnerë profesionistë në afat rekord do t’i evitojë të gjitha mangësitë. Ai do të jetë i aftë që të luajë në të gjitha pozitat.
Edhpse shumë i rinj në skuadrën juniore të Lucernës do të jetë forca kryesore. Shtatlartë i qëndrueshëm , driblues i mrekullueshëm dhe me gjuajtjet bombë me të majtën përveç që shkëlqen në sulmin e ekipit të tij ftohet edhe në seleksionin e Zvicrës me grupmoshat U-17, 18 dhe 21.
Kurse në janar të vitit 2022, zë vend në 11-shin e parë të FC Luzern. Në historinë e begatët të këtij Klubi zviceran me traditë gati 121 vjeçare Jashari me prindër nga Kumanova e Maqedonisë së Veriut është kapiteni më i rinj i të gjitha kohërave.
Gjatë këtij sezoni Jashari ka luajtur me fanellën kaltër e bardhë 27 ndeshje dhe ka shënuar 5 gola.
Nga krosimet e sakta të Ardonit, bashkëlojtarët e tij të sulmit kanë shënuar edhe tre gola të tjerë.
Përzgjedhësi i Zvicrës në futboll Murat Yakin, dikur trajner i suksesshëm i FC Luzern, duke i parë cilësitë e këtij djaloshi të talentuar e fton edhe në ekipin e parë apo të njohur më tepër si ekipi A.
Ardoni me gjithsej 82 paraqitje me FC. Luzern-in, do të kujtohet gjatë nga mijëra simpatizues të kësaj skuadre.
Z. Meyer konstaton që mungesa e Jasharit do të jetë hendikep mjaft i madh për FC. Luzern-in.
Mirëpo ai në të njëjtën kohë ndihet krenar që nga gjiri i kësaj skuadre doli një lojtar shembull për të mirë si në lojë ashtu edhe në sjellje.
Në Kampionatin e Belgjikës së bashku me Jasharin do të luajë edhe Andi Zeqiri me origjinë nga Ferizaj i Republikës së Kosovës, i formuar po ashtu në Zvicër.
ARIF EJUPI
(Vazhdim i artikullit ” Shqiptarët e Zvicrës dhe e folmja e tyre”)
Në Zvicër sipas statistikave zvicerane jetojnë rreth treqind mijë shqiptarë, që kanë gjuhë amtare gjuhën shqipe, një pjesë e konsiderueshme e tyre e ruajnë përkatësinë e tyre etnike, e ndjejnë veten shqiptar e shprehin në radhë të parë në përdorimin e gjuhës shqipe, si dhe traditat e tjera shqiptare. Ndërsa të tjerët e kanë bjerrë gjuhën shqipe.
Pjesa më e madhe e popullsisë shqiptare të Zvicrës përbëhet nga dy gjuhë. Përveç shqipes ata dinë edhe njërën nga gjuhët e mjedisit zviceran. Pasja e dygjuhësisë për bashkësinë shqipfolëse ka rëndësinë e vet. Gjuha shqipe është një mjet i rëndësishëm për të ruajtur identitetin kombëtar shqiptar dhe lidhjen me atdheun. Ndërsa mësimi i gjermanishtes apo frëngjishtes për të u integruar në shoqërinë pritëse.
Natyrisht, e me kohë, nevojat e jetesës në vendin e ri, i cili mbi 50 vjet u bë atdheu i dytë, i detyruan shqiptarët të nxënë edhe njërën nga gjuhët zyrtare të Zvicrës, kryesisht gjermanishten apo frëngjishten duke kaluar, ku më shpejt e ku më ngadalë, ku në masë e ku vetëm një pjesë e mirë apo vetëm një pakicë, në dygjuhësi: shqip – gjermanisht apo shqip – frëngjisht.
Deri para disa vjetësh, pjesa dërmuese e mërgimtarëve shqiptarë në Zvicër kryesisht brezi i parë i mërgimtarëve nuk dinte të fliste të shkruante dhe të lexonte asnjërën nga gjuhët e mjedisit zviceran. Ata që dinin mirë të dy gjuhët: shqip – gjermanisht apo shqip frëngjisht numëroheshin në gishta. Për shërbime të ndryshme shërbehej përkthyesi. Nga ana e shqiptarëve u bënë dygjuhësh më parë burrat, sepse ata ishin në kontakte më të drejtpërdrejta me popullsinë zvicerane, kurse gratë shqiptare, kanë qenë më të lidhura me familjen dhe traditat shqiptare, prandaj edhe gjuhët e mjedisit zviceran i kanë nxënë më pak. Më vonë dygjuhësia shqip- një gjuhë zvicerane u shtri edhe në pjesën femërore të popullsisë.
Dygjuhësia gjermanisht – shqip apo frëngjisht – shqip tashti është normë për të gjitha grupet sipas moshës. Ka situata kur folësit e moshuar e përdorin shqipen për shumicën e qëllimeve, ndërsa folësit e rinj njërën nga gjuhët e mjedisit zviceran. Folësit e moshës mesatare kanë aftësi dygjuhësore dhe mund të u përshtaten bashkëbiseduesve shqipfolës dhe atyre që nuk janë shqipfolës.
Megjithatë, ne theksojmë se ka mërgimtarë që janë vetëm një gjuhesh, sidomos të moshuarit e brezit të parë. Kjo shtresë ishte edhe më pak e arsimuar, punoj në punët më të izoluara si në bujqësi e blegtori prandaj edhe gjuhët e mjedisit i kanë mësuar vetëm pak.
Një pjesë e intelektualëve shqiptarë, veprimtarë shoqëror, studentë e doktorantë, gazetarë/e mësues e mësuese, shkrimtarë e shkrimtare njohin relativisht mirë të dy gjuhët të cilët e dëshmojnë në shkrimet e tyre, na shfaqen me një kompetencë gjuhësore të plotë, janë dy gjuhësor.
Nga ana tjetër, shqiptarët e rinj të lindur në Zvicër, së paku nga mosha 30 vjeç e poshtë, kanë mësuar në shkollat zvicerane të shkruajnë e të lexojnë gjuhën e mjedisit, por janë të paktë ata që dinë të shkruajnë e të lexojnë edhe shqip, prandaj edhe dygjuhësia e tyre nuk mund të quhet cilësore. E përdorën shqipen në variantin e folur me një kompetencë mjaft të ulët, e kanë nxënë shqipen në mënyrë joformale dhe jo nëpër mjet mësimit në shkollë ( një varietet komunikues) kryesisht në rrethin familjar dhe në kontaktet me të afërmit e tyre.
Porse dygjuhësia kolektive nder shqiptarët ose më saktë të nxënit e gjermanishtes apo frëngjishtes në mjedisin zviceran nga shqiptarët fillon në moshën kur fëmija shkon në shkollë. Fëmija shqiptar derisa hynë në shkollë është një gjuhësh, folës burimor i shqipes me të hyrë në shkollën fillore, fillon të nxë një gjuhë të re, gjuhën e shkollës. Shumë prindër gabojnë kur ia ndërprerjen fëmijës gjuhën amtare, me mendimin se gjuha amtare e pengon mësimin e gjuhës së shkollës. Përkundrazi nxënësit që vijojnë mësimin plotësues shqip arrijnë të përdorin më lehtë të dy gjuhët, shqip dhe gjuhën e shkollës e formojnë një dygjuhësi me kompetencë fillestare për moshën e tyre.
Shumë prej shqiptarëve kërkojnë mësimin e gjuhës shqipe, jo për të qenë të shkëputur e të mbyllur në vete, por, përkundrazi, për t’u integruar edhe më tej në mjedisin zviceran, veçse pa bjerrë as trashëgiminë kulturore as atë gjuhësore amtare: ata kërkojnë që nxënësit shqiptarë të shkojnë në mësimin plotësues të gjuhës shqipe të ushtrohet dygjuhësia: shqip- gjermanisht apo shqip frëngjisht.
Në dygjuhësinë shqip-frëngjisht, gjatë bisedës në shqip dukuria më e shpeshtë është ( code switching ) ndërhyrja e një fjale nga frëngjishtja brenda një fjalie të shqipes dhe struktura e fjalisë mbetet shqip. P.sh. A duhet të mësoj vjershën par coeur (përmendsh)? Kam harruar mes devoirs (detyrat e mia) në shtëpi.
Ndërrimi i kodit është edhe i përzier (codsmixting) hyjnë në veprim karakteristikat strukturore të dy gjuhëve, në një fjali kemi dy fjalë nga frëngjishtja. Ndërhyrja bëhet si pas dy mënyrave: fjalë nga frëngjishtja të përshtatura në fonetiken e shqipes dhe fjalë të pa asimiluara.
Sa i përket gjuhës së folur shqipe në një masë të madhe është prekur sistemi leksikor i cili pasurohet dukshëm edhe përmes gjermanishtes apo frëngjishtes. Tashmë mund të vërehen një serë ndikimesh të rëndësishme ndërgjuhësore, si në nivelin fonetik – leksikor edhe në atë gramatikor e sintaksor. Huazimet leksikore, kalket semantike, përzierja gjuhësore, theksi i huaj, janë dukuri e rregullt te folësit dygjuhësh.
Tejkalimi i këtij problemi në bashkësinë shqipfolëse është i mundshëm përmes ndërgjegjësimit të mësimit të gjuhës shqipe: që çdo shqiptar/re të bëhet dygjuhësh i përsosur, krahas gjuhës dhe kulturës zvicerane duhet të dijë edhe gjuhën e kulturën shqiptare.
Para disa vitesh pata dërguar një shkrim në “albinfo.ch” në Zvicër, si reagim i një shkrimi lidhur me vizitën e ambasadores shqiptare në Ambasadën e Kosovës në Bern, e cila kishte falënderuar Xhaminë e bardhë në Aarburg për kujdesin që po tregon imami për kultivimin e gjuhës shqipe.
I indinjuar thellë që ambasadorja e sapoardhur nga Kosova, ose ishte manipuluar keq ose nuk kishte njohuri që mësimi shqip mbahet në shkollat zvicerane nga LAPSH “N. Frashëri”, i pranuar zyrtarisht nga autoritetet zvicerane disa dekada më parë.
Me siguri portalit i është dukur si artikull fyes ndaj një zyrtareje, por realitetet nuk mund të injorohen.
Artikulli kishte të bënte me një huqje të madhe të ambasadores dhe këshilltares së saj, motrës së deputetes G. Musliu dhe nuk kishte të bënte asgjë kundër vizitës, po kundër një mashtrimi se atje mësohet gjuha shqipe, derisa realiteti ishte ndryshe, pasi aty dihet se në cilën gjuhë mbahet mësim besimi.
Artikulli është ky:
Letër Ambasadores
E nderuara ambasadore, për mua do të ishte e ndershme dhe e radhës të përshëndes dhe të përgëzoj për fillimin e misionit tuaj diplomatik në Zvicër nga Kosova, mision që bashkatdhetarët e tu e kemi pritur kaherë qe t’ ju kemi si misionarë diplomatikë e konsullorë. Po, ja që kësaj radhe do të përshëndes për mundësinë që zgjodhe për tu takuar me misionarët tanë fetarë në Aarburg të Aargaut, pasi si duket ky është prioriteti juaj dhe i Qeverisë që përfaqësoni që besimtarët e Kosovës të ndihen mirë dhe rehat, sepse kanë tashmë një shtet që ua di hallet dhe i çmon për “kontributin” që dhanë dhe punën që po bëjnë edhe në diasporë për ta përhapur fenë islame deri në këndet më të largëta të Zvicrës, e cila si duket mezi priti që shqiptarët që deri dje bërtitnin për komb e atdhe e sidomos për një shtet laik dhe evropian, paskan qenë o të dehur o të paditur.
Dhe në atë takim më erdhi mirë që kishit marrë dhe një femër tjetër përfaqësuese të ambasadës së Kosovës dhe kishit takuar krerët e Unionit të bashkësisë islame, të cilët me thanë të vërteten do të ishin ndier më mirë sikur t’u ishit përshtatur kushteve të tyre të veshjes kur hyni në një tempull të tillë si xhamia e bardhë e Aargaut, së paku të kishit vënë nga një shami sa për sy e faqe për të qenë edhe më të respektueshme. Po kjo është imtësi dhe me siguri në takimin tjetër edhe kjo do tu bie ndërmend.
Krejt kjo që shkrova nuk ka ndonjë rëndësi të madhe për mua, pasi ju jeni diplomate dhe takimet tuaja protokollare i bëni ashtu si ju përcaktojnë agjendat e vendosura nga Qeveria juaj dhe unë s’ mund tu përzihem në to. Kjo do të ishte naivitet për mua që ti sugjeroj një diplomate si ju dhe Qeverisë që përfaqësoni në Zvicër si do ti organizoni punët dhe takimet tuaja.
Por, një gjë ama dua t’ua them. Unë jam mësues i shkollës shqipe që me kolegët e mi ka një çerek shekulli që përkujdesemi për mësimin dhe kultivimin e gjuhës dhe kulturës shqiptare dhe kam një vërejtje të vogël që kur hyni në tempuj të tillë fetarë, mos manipuloni me këtë veprimtari që për mua është e shenjtë dhe mos lejoni të manipuloheni për këtë çështje nga njerëz dhe institucione që nuk kanë kurrfarë lidhje me këtë punë. Kur keni marrë mundin të flisni për këtë është dashur të keni me vete së paku një nga udhëheqësit e LAPSH “N. Frashëri” dhe të ishit marrë vesh se si do të krijohej platforma e përbashkët për shkollën shqipe mes këtij institucioni profesional që është ende aktiv dhe xhamive, të cilat me thënë të vërteten më shumë po manipulojnë me këtë çështje të ndejshme se po ndihmojnë.
Më pëlqyen fjalët e kryeimamit Ismaili:
„…Në vazhdën e këtij takimi u shkëmbyen opinione mbi angazhimin e imamëve në platformat ndërfetare, nevojën e pashmangshme inkurajuese të fëmijëve për të ndjekur mësim plotësues të gjuhës shqipe.“ Të thënë me këtë rast.
Po a nuk të ra ndërmend ta pyesësh që gjatë hartimit të kësaj platforme sa herë ka takuar krerët e LAPSH dhe si janë marrë vesh me ta?! Zonjë këto janë vetëm fjalë. Se di se ç’ është biseduar, po në bazë të shkrimit në portalin albinfo.ch kështu lexova.
Lexova pos këtij njoftimi edhe falënderimin tuaj për ta: “ …duke i vënë në gatishmëri hapësirat e qendrave islame edhe për shërbime edukativo- arsimore, si dhe për shërbime konsullore për nevojat e vet komunitetit shqiptar”.
Zonjë , vërtet jeni kaq e painformuar dhe aq e paditur se shqiptarët që edukohen dhe arsimohen në shkollat evropiane e paskan kaq të nevojshme një ndihmë të tillë nga xhamitë?!
Të kishe falënderuar që ata po ndihmojnë myslimanët që të kryejnë ritet e tyre fetare dhe ato pak mësime të kuranit, hajt, sepse ata mu këtë detyrë kanë, por të shkosh aq larg sa të falënderosh ata edhe për shërbime konsullore, ky është kulmi. Kësaj radhe ke tejkaluar edhe shtetet si Turqia e cila edhe pse po ngarend nga rendi islamik, këtë luks nuk ua lejon xhamive të saj në Zvicër, sepse ato i kryen bindshëm nëpër konsullatat e saja.
E nderuara ambasadore,
Besoj që të moskeqkuptohemi, pasi unë kisha vetëm një brengë: Kujdesuni që mësimin e gjuhës shqipe ta kryejnë shoqatat profesionale që tashmë kanë përvojë çerekshekulli si LAPSH “N. Frashëri” e falënderoni xhamitë për atë që u takon dhe kujdesuni që mos të manipulohen nga sekte të shumta ekstreme falë donacioneve që keqpërdorin dhe gjeni kohë të bisedoni me mësues/e që mbajnë një çerekshekulli këtë barrë organizative për gjuhën që kaherë është dashur ta merrni përsipër si shtet, në bazë të ligjeve që keni krijuar, siç bëjnë të gjitha shtetet normale në Evropë.
Sa për xhamitë dhe ndihmën e tyre për mësimin plotësues në gjuhën shqipe, do t’ua them vetëm një opinion të një, me gjasë, imami, M. A. i cili në të njëjtin portal kur mësuesja jonë Nexhmija bën një shkrim për shkollat shqipe dhe xhamitë, akuzohet nga ky imam, pos tjerash se kjo mësuese- kolege jona, po ua shpërlan trurin fëmijëve me ideologji komuniste dhe është islamofobe duke i sugjeruar për fund:
“…Në opinionin e zonjës, xhamitë që japin mësim të gjuhës shqipe kritikohen për këtë. Epo pyes, nëse xhamitë dhe imami apo mësuesi aty nuk është i kualifikuar sa duhet për te mësuar gjuhën shqipe, çfarë të bëhet atëherë? Të mos mësohet gjuha aspak? Zgjidhja më e mirë do ishte sikur shkollat shqipe në kuadër të LAPSH-it do të organizonin mësim të gjuhës në xhamitë.’’- çfarë absurdi.
Shpresoj që platforma e z. Ismaili të mos jetë kjo, sepse do të ishte një skandal dhe absurd i llojit të vet. Do ta kisha lënë këtë opinion të vetmuar të imamëve. Po kjo vizita jote dhe sidomos falënderimi që ua drejton imamëve për mësimin shqip në xhami më kanë shqetësuar shumë.
Shpresoj të takohemi me LAPSH dhe të bisedojmë më shtruar e të qartësohemi, ishin mësuesit këtu në Zvicër ata që mbrojtën gjuhën e kulturën shqiptare, para se të vinin këtu hoxhallarët dhe para se të vinit ju diplomatët. Pak më tepër respekt për prioritetet e Qeverisë tuaj që i proklamoni përditë e bëni të kundërtën.
Me nderime Hamzë Morina – mësimdhënës i gjuhës shqipe ne Zvicër
Derisa në artikullin e këtyre ditëve që po ashtu nuk u botua nga albinfo.ch “Unifikimi i shkollës shqipe në Zvicër”, e që ka të bëjë me nismën e ambasadorëve të Shqipërisë, Kosovës e Maqedonisë në Ambasadën e Shqipërisë për gjoja unifikimin e shkollës shqipe, kur dihet se është vet ish -ambasadori shqiptar, Ilir Gjoni që ka kontribuar për të ndarë LAPSH dhe për të filluar me Ambasadën shqiptare si bartëse e dytë të këtij mësimi ani pse LAPSH kishte një traditë tashmë afër tri dekada.
Edhe në këtë artikull nuk ka diçka që dikush mund të konsiderohet si i fyer. Është evidente vetëm përzierja e ambasadorit shqiptar në kompetencat e një shoqate, për të cilën Kryesia e saj ka dalë me një qëndrim të qartë, letër që deri më tash nuk e ka publikuar askush. Po të lëmë tash këtë punë, për të cilën as unë s’ kam dashtë ta publikojë për të mos i fry përçarjes. Po, pse sot me ardhjen e ambasadorit të ri kërkohet Unifikimi, që për mua ai është unik në tërë Zvicrën, pasi punohet sipas një kurrikule dhe tekste të përbashkëta dhe në aspektin konceptual nuk ka çka unifikohet, pos sindromit të udhëheqjes për të cilën pat rënë në grackë ambasadori nga mësimdhënës karrieristë, e të cilët kanë përfituar nga ai, me dije a pa të nuk e di, po që dëmi i shkaktuar këtij mësimi është shumë i madh.
Ajo që më brengos janë dy mashtrime perfide që u bëhen prindërve shqiptarë dhe që tregojnë dashakeqësi dhe përçarje:
Në rastin e parë “ Letra ambasadores“ kishte të bënte me mashtrimin:
1.Ejani në Xhami se keni dy përfitime. Edhe do të përfitoni nga mësim besimi dhe do ta mësoni gjuhën shqipe që prindërit, me nivelin e tyre kanë rënë në këtë kurth dhe sot xhamitë janë plot me fëmijë, e lokalet shkollore që zviceranët i lejuan për mësimin e gjuhës shqipe gati të zbrazëta. Ju gjykoni vet se çfarë po ndodh!
Derisa te rasti i dytë kemi kurthin tjetër si mashtrim, po ashtu shumë perfid.
2. Ju që po mbani mësim me sistemin e LAPSH nuk konsideroheni të zyrtarizuar sepse LAPSH – it i ka kaluar koha, derisa këta me Ambasadën shqiptare kanë zyrtarizuar mësimin shqip!
Po, si në rastin e parë, që në xhamitë nuk mësohet gjuha shqipe ashtu edhe në rastin e dytë nuk kemi zyrtarizim të mësimit plotësues në diasporë dhe ky ishte vetëm një bllof i ambasadorit shqiptar që s’ është më në ambasadë dhe posa erdhi i riu shtrohet kërkesa për unifikim ( më mirë me thanë kthim në LAPSH). Sepse ne që dimë të lexojmë e kuptuam se ky ka qenë rast i vetëm i veçuar dhe vazhdon të jetë i tillë në të gjitha shtetet në Evropë ku ky mësim organizohet atë e bëjnë Shoqatat e caktuara profesionale.
Këtë e din edhe ai që tashmë përfitoi nga ky bllof ose qëllim i ambasadorit dhe u caktua jo vetëm koordinator për Zvicër por edhe Kryetar i Këshillit koordinues për gjithë Diasporën!
Artikulli tjetër:
Unifikimi i shkollës shqipe në Zvicër
(Ambasada e Shqipërisë në Bernë pasi ka ndarë udhëheqjen e arsimit në Zvicër dëshiron ta bashkojë sërish, tashmë me ambasadorin e ri shqiptar, Mustafa Nano )
Në albinfo ( të cilën e përcjellë në vazhdimësi e sidomos rubrikën Diaspora me linkun e saj Gjuha), lexova që pas shumë viteve në Ambasadën e Shqipërisë qenkan bashkuar tre ambasadorët me dy bartësit e shkollës shqipe të mësimit plotësues në Zvicër, LAPSH “N. Frashëri”, e themeluar më 1995 (nga viti 1990 si Lidhje arsimtarësh e Lidhje prindërish) dhe Ambasadës shqiptare që mori përsipër organizimin e këtij mësimi para 4-5 vitesh.
Si mësimdhënës për shumë vite dhe udhëheqës për disa të tjera (tash në pension), gjithmonë më ka gëzuar çdo nismë e mbarë në këtë drejtim dhe çdo sukses e kam përjetuar thellë. Ashtu siç jam ndier keq kur në këtë drejtim janë bërë gabime, e më keq kur këto janë bërë për qëllime të mbrapshta, qoftë nga prindërit e mësimdhënësit e aq ma keq kur këtu i kanë përzier gishtat edhe zyrtarët, cilët do qofshin ata.
Kam qenë i gëzuar kur para disa vitesh kam vërejtur, fillimisht se Ambasada shqiptare kishte marrë përsipër menaxhimin e këtij mësimi (fillimisht në kantonin e Zurich-ut) dhe kam menduar se idenë time dhe të kolegëve në LAPSH për vënien në binarë institucionalë të këtij mësimi ( për këtë nga LAPSH kishim dërguar një Letër Ambasadës dhe institucioneve në Kosovë, ani pse kurrë s’morëm përgjigje) e Ambasada e Shqipërisë e paska vendosur ta jetësojë dhe u gëzova.
Por, kur vërejta se në Kantonin e Zürich-ut janë vendosur dy organizatorë të këtij mësimi në uebfaqen kantonale të Drejtorisë arsimore të Kurseve të gjuhës dhe kulturës për gjuhën shqipe ( siç figuron ende), nuk më erdhi hiq mirë dhe një shembull i tillë më zhgënjeu pa masë.
Dok.1
Në përvojën time në Zvicër nuk kisha parë ndonjëherë që për një gjuhë amtare të ketë pasur dy udhëheqje. Bile, zyrtarët zviceranë udhëzonin që edhe shtetet që kishin një gjuhë të përfaqësoheshin me një udhëheqje, pasi organizimi bëhej për gjuhën përkatëse (si spanjollishtja që flitet në shumë shtete). Për një shembull i tillë kishte ndodhur vetëm një herë pas luftës në Kosovë, kur Serbia kishte humbur toruan si shtet dhe në Zvicër mësimin e serbishtes e organizonin pos Ambasadës edhe Shoqata “Sveti Sava”, por që kjo nuk zgjati shumë dhe shteti mori në dorë sërish organizimin.
Kur vërejta edhe reagimin e kolegëve nga LAPSH dhe mora vesh se ishte e vetmja Ambasada shqiptare në Zvicër që kishte ndërhyrë në formën e organizimit të këtij mësimi, e kjo s’ kishte ndodhur në asnjë shtet tjetër në Evropë, ku ka përfaqësitë shteti shqiptar, mora mundin dhe bisedova me të dy palët që udhëhiqnin këtë mësim dhe ishin kolegë të mi, të cilëve u thashë se këtu ka të bëjë me teke individësh që arsyetohen me banalitete dhe që kjo punë do të ndikojë për keq në mbarë mësimin plotësues në Zvicër, për të cilin shqiptarët me vite kishin dhënë gjithçka nga vetja për ta mbajtur gjallë fjalën shqipe, edhe në momentet më të rënda e ku kishin derdhur shumë mund e ishim angazhuar gjatë tri dekadave.
Tash, pas ndërrimit të ambasadorit që deshi të bëjë “zyrtarizimin” në këtë formë duke anashkaluar institucionin federal dhe ishte koncentruar vetëm në Zürich,( s’ di pse?) vërejta se ishte një punë e ngutshme, arsyet për të cilat mund t’i dijë vetëm ish ambasadori dhe bashkëmendimtarët e tij dhe se zyrtarët e rinj duhet të kenë kujdes sepse mund t’ u hapet “Kutia e pandorës” dhe të kërkohet përgjegjësi për të gjithë ata që kanë bërë pa kujdes dhe me veprimet e veta ndërhynë në punën e një shoqate të regjistruar mbi tri dekada në Zvicër.
Nga Letrat që kanë qarkulluar janë ndier të fyer shumë kolege e kolegë të mi, ashtu si dhe unë për deklarata të pamatura të ambasadorit para zyrtarëve vendas.
Pavarësisht çfarë komisione do të formohen për këtë çështje, ato duhet të jenë neutrale, pasi nuk mund aq lehtas të anashkalohet një veprim i tillë arbitrar.
Po, publiku duhet ta dijë se këtu nuk bëhet fjalë për unifikimin e shkollës shqipe në Zvicër, pasi në parimet kryesore shkolla është e unifikuar, pasi punon me të njëjtën Kurrikulë, të njëjtat tekste, por nuk është e unifikuar në udhëheqje dhe menaxhim dhe fajtori për këtë dihet.
Po e lë me kaq duke u dëshiruar “Unifikim” në këtë çështje, por jam shumë skeptik që ata që kanë bërë ndarjen e udhëheqjes në mësimin plotësues nuk kanë si e bëjnë bashkimin. Pasi, LAPSH ishte unik dhe zyrtarisht i pranuar dhe mbante përgjegjësi para organeve që kishin themeluar dhe atyre që kishin njohur për gjithë ato vite, derisa rikthimi i Ambasadës në këtë çështje për mua është absurd.
Ne kemi kërkuar para 20 vitesh (me shkrim) që këto punë duhet të kalojnë në domenin zyrtar të çdo shteti serioz, siç veprohet me këtë çështje nga të gjitha shtetet përkatëse që organizojnë këtë mësim në Zvicër. Është dashtë të mendohet mirë nga Ambasadorë të caktuar të cilët veprojnë jashtë kompetencave që kanë, për të mos futur pyka e të dalin gaf pas disa vitesh, siç po ndodh tash.
Nuk mundet një koordinator i një ambasade (A. Shqiptare në Zvicër) të jetë Koordinator i një Këshilli koordinues të diasporës që përbëhet nga Lidhje e Këshilla mësimdhënësish në Evropë e nuk ka bashkëpunim me Lidhjen e arsimtarëve në vendin ku vepron ai.
Keni Kujdes: Është vetëm një këshillë në këtë drejtim nga një mësimdhënës në pension, që nuk përfaqëson më askënd, por që ka lënë gjurmë në këtë drejtim për dy dekada dhe e njeh mirë natyrën e ndjeshme organizative në këtë drejtim dhe e shqetësojnë rrjedhat e tilla absurde. Pyes në fund: Kujt ju desh dhe pse krijoi një huti të tillë vetëm në Zvicër!?
Me nderime Hamzë Morina
Por, të kuptohemi edhe me qartë, isha ndër të parët që si njohës i mirë i këtij procesi, sa isha Kryetar i LAPSH në Zvicër u pata dërguar shkresë institucioneve, pasi Kosova u pavarësua dhe Shqipëria kishte mbushur një shekull shtet që ky mësim të futet në binarë institucional. Pas disa përpjekjesh të kota, vërejta se kjo nuk po ndodh sepse pak kishin përfitime në këtë punë, apo e panë si të pamundshme ta marrin përsipër organizimin e këtij mësimi siç e kanë të gjitha shtetet normale në botë. Letër që s’mora kurrë përgjigje.
Pra, ndër të parët isha për kalimin e menaxhimit të këtij mësimi nga një shoqatë si LAPSH në binarë institucionalë, por jo ashtu siç veproi ambasadori, dhe jo sërish kështu siç po veprojnë ambasadorët me dy udhëheqësit e strukturave që po duan bashkim sërish në LAPSH.
A po vazhdon tallja!? Dëshiroj të jem i lajthitur, gjykoni vet!
Ja dhe letra ( si propozim) Ambasadës dhe autoriteteve shtetërore para se të ndodhin këto mashtrime dhe tallje se si do të duhej ky mësim të kalojë në binarë normalë institucionale, përndryshe me këtë formë organizimi ende jemi të barazuar me formën e organizimit si popujt që ende s’kanë shtete, me kurdët e tamilët në Zvicër, që organizojnë mësim përmes shoqatave:
Më 22-23 mars 2024, u mbajt edicioni i 11-të i Festivalit të Filmit “Movie Day” në Romanshorn të Zvicrës.
Në këtë festival konkurrojnë dy kategori të realizuesve të rinj të filmit: Në kategorinë e parë përfshihen filmat e krijuesve deri në moshën 16 vjeç, ndërsa në kategorinë e dytë janë filmat e regjisorëve deri në moshën 25 vjeç.
Në mesin e konkurruesve në kategorinë e dytë ishte edhe filmi “Ninullë” i Adrian Asllanit.
Gjatë ndarjes së çmimeve, anëtari i jurisë Aaron Asteria, deklaroi se filmi ‘Ninullë’ ka ngjallur një debat të madh brenda jurisë, sepse është një film që ngërthen në vete pikëpamje nga balada e Goethes “Der Erlkönig” e deri te qasja e Frojdit për raportet prindër/fëmijë. Pas diskutimeve të shumta, juria, pa hezituar, vlerësoi se ky është filmi më i mirë.
Vlen të përmendet se për filmin “Ninullë” ky është çmimi i pestë që e merr nga shtatë festivale ku është shfaqur deri tani.bw
Në edicionin e 38–të të Panairit Ndërkombëtar të Librit që mbahet çdo vit në Gjenevë të Zvicrës, e ku marrin pjesë të gjitha ndërmarrjet botuese të botës sivjet shqiptarët i ka përfaqësuar në mënyrë të denjë krijuesi dhe editori i ri Ilir Xheladini, me punë dhe qëndrim në Neuchatel.
Z. Xheladini që pasion nga fëmijëria e ka letërsinë në Zvicër tregohet mjaft i suksesshëm. Ai deri tani ka botuar disa vepra për fëmijë dhe të rritur .
Meqenëse z. Xheladini është profesor i gjuhës dhe letërsisë frënge e gjithë krijimtaria e tij letrare është e shkruar në këtë gjuhë.
Kurse distributor kryesor i librave të tij është Libraria e mirënjohur “Payot” me shtrirje në tërë Zvicrën frankofone.
Rrjeti i librarisë në fjalë ofron ajkën e krijuesve serioz dhe produktiv në Zvicër dhe jashtë saj. Kjo lë me kuptuar që Z. Xheladini është në mesin e krijuesve të preferuar jo vetëm nga të vegjlit por edhe nga të rriturit.
Iliri i dhënë me tërë qenien pas librit në vitin 2020 themelon edhe shtëpinë e tij botuese “I-liri edition.com”
Ai në opinion njihet edhe si koleksionues i dokumenteve dhe veprave të shkruara mbi kryeheroin tonë Gjergj Kastrioti – Skënderbeu, nga autorë të ndryshëm francezë.
Z. Xheladini një pjesë bukur të mirë të veprave dhe pullave postare që kanë të bëjnë me shtetin e Arbrit i ka blerë me mjete vetanake.
Ai së shpejti nëse përkrahet nga shteti i Kosovës ka në plan hapjen e një Muzeu me veprat që kanë të bëjnë me jetën dhe veprën e Skënderbeut.
Kurse nëpërmjet ndërmarrjes së tij botuese në Panairin e sivjetmë ndërkombëtar të librit të mbajtur në Gjenevë, nga data 6 -10 mars 2024, janë prezantuar një numër i kënaqshëm i librave dhe romaneve edhe në gjuhën shqipe.
Pjesë nga krijimtaria e gjer e Akademik Bedri Dedja, para dashamirësve të librit ka shpalosur e bija Edlira Dedja, docente në Konservatorin e Neuchatel-it dhe themeluese e Fondacionit “Opera sans frontieres“
Meqë, Akademik Dedja është autor i mbi 60- veprave letrare dhe shkencore në këtë takim me lexuesit janë përmendur vetëm disa nga veprat e tij. Dedja me të drejtë nga kritikët letrarë cilësohet si kolos i letërsisë sonë, sidomos të asaj për fëmijë.
Akademik Dedjen do ta bëjë të pavdekshëm vepra e tij shumëdimensionale qoftë si shkrimtar apo pedagog shumëvjeçar i lëndës së Psikologjisë në Fakultete dhe Shkolla të Larta të Universitetit shtetëror të Tiranës.
Në përpjekje për ta ruajtur gjuhën dhe kulturën shqiptare në Zvicër, mësimdhënësit veteranë Hamzë Morina dhe Agim Paçarizi, kanë shkruar edhe Monografi mbi historikun e shkollës shqipe në kantonet Aarau dhe Gjenevë.
Z. Paçarizi prezent në këtë panair ka dhënë mendimin e tij mbi shkollën shqipe duke e konsideruar atë si armën më të përsosur për ruajtjen e historisë dhe kulturës sonë.
Z.Morina njëri nga pedagogët dhe drejtorët e parë në shkollat e Anadrinit në pamundësi për të qenë i pranishëm në këtë ngjarje nëpërmjet një letre ka përshëndetur organizatorin e saj dhe adhuruesit e librit .
Ai deri në pensionin e detyruar të moshës ka punuar si mësues i Mësimit Plotësues të Gjuhës Shqipe në kantonin Aarau të Zvicrës.
Përvojën e tij me prindër, nxënës dhe kolegë e ka përmbledhur në një Monografi të botuar enkas për shkollën shqipe të kantonit Aarau.
Një libër tjetër që trajton përgjatë 30 – viteve zhvillimin e këtij mësimi në Zvicër është botuar vitin që shkoi.
Në këtë libër përshkruhen në hollësi fillet e këtij mësimi si dhe sfidat me të cilat janë ballafaquar mësues e mësuese, të cilët të shumtën e kohës këtë detyrë të shenjtë e kanë kryer në baza vullnetare.
Z. Abas Fejzullahu, mësues me diapazon të gjër njohurish dhe me përvojë të gjatë pune në Kosovë dhe Diasporë, duke qenë kontribuues i drejtpërdrejtë i masivizimit të Mësimit Plotësues të Gjuhës Shqipe në mbarë Zvicrën, ka folur për rëndësinë e këtyre tri Monografive, të cilat ai i quan edhe margaritarë të kulturës sonë.
Z. Fejzullahu mbi dy decenie ka kryer me sukses funksionin e Sekretarit të LAPSH-it, në Zvicër.
Ai duke ditur rëndësinë e mësimit të gjuhës shqipe apelon tek të gjithë mërgimtarët tanë që fëmijët e tyre t’i dërgojnë në shkollën shqipe.
Në rast se fëmijët tanë nuk janë në gjendje me komunikuar në gjuhën e nënës me moshatarët e tyre në Shqipëri, Kosovë, Maqedoni të Veriut, Kosovë Lindore, Krajë dhe Ulqin, mbi të gjithë ne do të rëndojë turpi, veçmas mbi prindërit e fëmijëve të cilët me indiferentizmin e tyre ndihmojnë në asimilim tha në përfundim të fjalës së tij zoti Fejzullahu.
Ai edhe pse në moshë në çdo ngjarje të rëndësishme që ka të bëjë me shqiptarët çdoherë është i pranishëm.
Veç kësaj z. Fejzullahu është edhe kontribuues i madh në afirmimin e vlerave tona kombëtare.
Rreth kësaj problematike ai ka botuar edhe shkrime të shumta në gazetat dhe portalet tona.
Një vlerësim tejet pozitiv monografive mbi shkollën shqipe ua ka bërë edhe zonja Albana Krasniqi – Malaj, drejtoreshë e Universitetit të kulturave në Gjenevë.
Ajo çdo libër që ka të bëjë me shkollën shqipe në mërgim e konsideron si pasurim të Arkivave dhe bibliotekave tona.
Ndërkaq, në emër të LAPSH-it, kantoni i Gjenevës, këtë ngjarje të rëndësishme kulturore e ka përshëndetur Dr. Brikena Qafa Osmani, anëtare e Kryesisë pranë këtij Asociacioni dhe mësuese e dalluar.
Gjatë pesë ditëve sa ka zgjatur ky panair i pranishëm ka qenë edhe Z. Rexhep Bajraktari, Konsull i Përgjithshëm i Republikës së Kosovës në Gjenevë.
Ai mendon që kur kemi të bëjmë me promovim vlerash të kulturës sonë duhet të jemi më të mobilizuar.
Sipas zotit Bajraktari prezenca e 50- vetave në këtë Panair është formale dhe për çdo kritikë kur dihet se në Zvicër jetojnë rreth 200 mijë shqiptarë.
Në fund të gjithë kanë falënderuar Zotin Ilir Xheladini, i cili nëpërmjet shtëpisë së tij botuese u ka dhënë hapësirë të gjithë krijuesve në mërgim që në këtë ngjarje të madhe kulturore ta thonë fjalën e tyre.
Për dallim nga herët tjera kësaj radhe hyrja në Panairin Ndërkombëtar të Librit në Gjenevë ka qenë falas. Por, numri i pjesëmarrësve ishte dukshëm më i vogël se viteve të kaluara.
ARIF EJUPI
Ruajtja apo bjerrja e gjuhës shqipe në diasporën shqiptare në Zvicër
Shqiptarët e Zvicrës janë një pjesë e diasporës shqiptare jashtë atdheut.
Ata ndodhen pothuajse në çdo kanton të Zvicrës dhe kanë ardhur këtu fillimisht si punëtorë stinor në vitet në vitet ’60-të -70-të, kur Zvicra kishte nevojë për krah pune.
Vala e dytë e mërgimit shqiptar në Zvicër lidhet me shkaqet e shtypjes e dhunës së madhe të regjimit serb në Kosovë.
Pjesa më e madhe e mërgimtarëve janë vendosur këtu në vitet ‘90 të shekullit që lëmë pas, kur në Kosovë sundonte Sllobodan Millosheviqi (1989-1999).
Shqiptarët në Zvicër janë më shumë nga Kosova dhe Maqedonia V e më pak nga Shqipëria, nga viset shqiptare në Malit të Zi, dhe Kosova Lindore.
Numri i shqiptarëve në Zvicër është i konsiderueshëm, janë qindra e mijëra që punojnë dhe sigurojnë kafshatën e bukës për vetveten dhe fëmijët e tyre. Numri i mërgimtarëve vjen duke u rritur me të rinj e të reja që vazhdojnë të vijën nga Kosova e vende tjera shqiptare përmes martesave dhe lindjeve të reja.
Statusi gjuhësor i shqipes në Zvicër, natyrisht, është ai i shumicës së diasporës shqiptare: shqipja si gjuhë e zemrës, por me përdorime kryesisht në gjirin familjar, në komunikim me të afërmit në vendlindje, në ndeja nder shqiptare, kurse gjermanishtja, frëngjishtja apo … si gjuhë pune, si gjuhë buke dhe me përdorime në të gjitha funksionet kryesore.
Gjuha shqipe që flasin shqiptarët në Zvicër është një e folme që përfshihet në dialektin e gegërishtes dhe më hollësisht, në grupin e të folmeve të gegërishtes veriperëndimore dhe verilindore.
Tek kjo e folme dallohen qartë tiparet e dy varianteve a llojeve të të folurit, variantit tradicional, ku spikat ruajtja e elementeve të qëndrueshme të sistemit të vjetër të gegërishtes dhe variantit të ri të folmes së normëzuar shqipe.
Pra, e folmja e brezit të vjetër të mërgimtarëve shqiptarë është ruajtja, por nuk ka mbetur e paprekur nga ndikimi i gjuhëve të mjedisit zviceran.
E folmja e brezit të mesëm është pak a shumë e normëzuar, por nuk është standarde. Porse të rinjtë e të rejat e flasin më pak shqipen dhe vetëm pak prej tyre njohin shkrim -leximin shqip.
Gjuha amtare shqipe është një faktor i rëndësishëm i identitetit shqiptar.
Braktisja e gjuhës shqipe është dukuri shqetësuese tek fëmijët e moshës fillore. Përkundër që shkollat shqipe funksionojnë në shumë kantone zvicerane, vetëm një përqindje e vogël ndjekin mësimin plotësues të gjuhës shqipe. Pjesa dërrmuese e fëmijëve shqiptarë nuk shkojnë në mësimin shqip. Ata me të hyrë në shkollën fillore mësojnë mirë gjermanisht, frëngjisht apo italisht ( njërën nga gjuhët e vendit pritës), ndërsa flasin keq shqipen.
Ata krahas gjuhës së shkollës duhet të vijojnë mësimin shqip, është me rëndësi që fëmijët të zhvillojnë të dy gjuhët që të bëhen dy gjuhësor të mirë.
Të vjen keq që shqipja çdo ditë po i humb folësit e vet burimor.
Brezi i ardhshëm do ta njoh edhe më pak gjuhën shqipe.
Ky hulumtim ka filluar para më shumë se 10 muajve, me shkas nga një artikull në një gazetë rajonale të Zvicrës. Një vajzë 19 vjeç nga Shqipëria paditi ish-punëdhënësin. 19-vjeçarja kishte punuar në të zezë si dado për një çift nga Zvicra me tre fëmijë. Por kushtet e punës i ngjanin skllavërisë. Veç kujdesit për fëmijët, 19-vjeçares i duhet të punojë 24 orë në 24, të lajë, të gatuaj, të pastrojë. Pagesa për gjithë këtë është vetëm 300 franga në muaj dhe në trajtim përfshihet rrahja. E që ajo të mos kishte asnjë shans të largohej, i kishin marrë pasaportën.
Çifti u gjet fajtor për akuzat e kërcënimit, shkeljes së Ligjit për të Huajt dhe Integrimin dhe trafik qeniesh njerëzore. Akuza e fundit na tërhoqi vëmendjen, sepse ndodh mjaft rrallë që dikush në Zvicër të dënohet për trafik njerëzish. Mesatarisht, gjykata shqyrton rreth 80 raste të tilla në vit. Kjo na shtyu të kërkojmë të mësojmë më shumë për vajzën e re dhe pas disa përpjekjeve, ajo pranoi të takohet me ne.
Kur filluam hulumtimin, ende nuk e kishim idenë se çfarë të panjohurash fshihen pas kësaj historie, as që historia e saj nuk është një rast i izoluar. Lirijen, siç po e quajmë për t’i ruajtur anonimatin, e takojmë në zyrën e avokates. Tani ajo është 23 vjeçe dhe jeton në të njëjtin qytet, pavarësisht se aty ka vuajtur shumë. Ajo nuk dëshiron të kthehet në Shqipëri. “Tani më lejohet të qëndroj në Zvicër dhe po kërkoj një banesë“, thotë ajo duke buzëqeshur me ndrojtje. Së shpejti ajo planifikon të mësojë një zanat.
Fytyra e saj ka tiparet e një fëmije, por kjo përshtypje është e rreme, pasi Lirija është luftarake, ndryshe nga sa duket nga jashtë. Kur flet për rininë e saj, ajo shpesh shikon me druajtje duart e veta.
Ajo u rrit në një qytezë të vogël të Shqipërisë. Pasi përfundoi shkollën, ajo ndihmonte të atin në dyqan dhe të ëmën në punët e shtëpisë. Fundjavave takohej me shoqet e kushërinjtë për kafe apo lëng frutash në qendrën e qytezës ku mblidheshin të gjithë. Bashkë me shoqet, ajo ëndërron për një jetë më të mirë, larg prej qytezës së varfër të lindjes.
Mungesa e perspektivës për to, është në fakt shembull i gjendjes së përgjithshme shpirtërore të shumë të rinjve shqiptarë. Ekonomia e dobët dhe zhgënjimi nga politika shtyjnë çdo vit dhjetëra mijëra të rinj nga Shqipëria drejt Evropës Perëndimore. Atje ata kryesisht punojnë në sektorë me paga të ulëta, si infermierë, në sektorin e hotelerisë apo atë të kujdesit të fëmijëve. Shumica e këtyre punëve janë pozicione të rregullta, por jo gjithmonë është kështu. Veçanërisht jo në biznesin e dadove, siç zbuluam gjatë hulumtimit tonë.
Prindërit e Lirijes nuk e shikonin të ardhmen e saj jashtë vendit, por pranë një bashkëshorti në Shqipëri. Dëshirat e saj për t’u arsimuar e ndoshta për të bërë karrierë nuk u përfillën prej prindërve. Sapo mbushi 18 vjeçe, Lirija u martua me një burrë të zgjedhur nga familja. “Nuk ishte i keq, por unë nuk e doja”, kujton ajo.
Lirija ndihej e shtypur, e burgosur në një martesë pa dashuri dhe me varësi financiare nga bashkëshorti.
Një mbrëmje, kur ishin duke pirë çaj, vjehrra i tregoi Lirijes për punën si dado në Zvicër. Paratë fitoheshin lehtësisht, ushqimi dhe strehimi ishin të përfshira. Nuk ishte e nevojshme të kishte shkollim dhe pas 3 muajsh mund të kthehej në shtëpi, kujton ajo t’i ketë thënë e vjehrra.
Kjo ishte një mundësi tunduese për Lirijen. Ajo kërkoi në Instagram me fjalët “dado” dhe “Zvicër” dhe shpejt gjeti një faqe me reklama. Në reklama premtohej sistemimi i shpejtë në një familje zvicerane dhe një pagë e mirë. Me këtë në mendje, ajo ndërtoi fshehurazi një plan që t’i shpëtonte situatës së saj të pashpresë dhe t’i kthente shpinën Shqipërisë. Ajo dëshironte të kishte përsëri një zgjedhje, të vendoste vetë se si duhet të ishte jeta e saj, edhe pse kjo mund të nënkuptonte se duhej të jetonte larg vendlindjes përgjithmonë.
Ajo nuk e njihte Zvicrën, por shpresonte të gjente aty mundësitë që i ishin mohuar më parë në Shqipëri: arsimim, një punë, shtëpinë e saj dhe një partner që ajo e zgjedh vetë.
Ajo nuk priste që puna e dados, bileta e saj e supozuar e lirisë, do të kthehej në një makth dhe që sapo të mbërrinte në Zvicër do të binte në kthetrat e trafikantëve të qenieve njerëzore.
“Trafikimi i qenieve njerëzore është skllavëri moderne”, shkruan Fedpol, Zyra Federale e Policisë Zvicerane, në faqen e saj të internetit. Është tronditëse sa shumë Lirija i ngjan viktimës tipike që përshkruan Fedpol.
Iris Luarasi, pedagoge e gazetarisë dhe eksperte për të drejtat e grave në Shqipëri, thotë se shumica e grave dhe vajzave që u përgjigjen reklamave të tilla e dinë që shpesh puna nuk ishte e ligjshme. “Por nëse je e papunë në shtëpi çdo ditë, perspektiva për të gjetur një punë si dado në Zvicër është shumë e mirë”, thotë Luarasi. Ajo shpjegon se shqiptarët ishin mësuar të duhej të punonin në të zezë për të siguruar bukën e gojës, qoftë në Shqipëri apo në një nga vendet fqinje si Greqia e Italia. “Pra, vetëm për shkak se diçka nuk duket plotësisht e ligjshme, nuk do t’i pengojë ata dhe as do t’i bëjë të dyshojnë”, thotë ajo.
Pjesa 2: Agjencia
Lirija tha para gjykatës zvicerane se ajo ishte rekrutuar përmes rrjeteve sociale. Kështu që edhe ne regjistrohemi. Fillimisht në Facebook, më pas në Instagram. Një nga faqet e para që gjejmë quhet thjesht “Babysitter në Zvicër”. Faqja është plot me reklama dhe me ilustrime fëmijësh të lumtur, arusha prej pelushi dhe tullumbace. “Në Solothurn kërkohet urgjentisht një dado për dy fëmijë, gjashtë dhe katër vjeç. Pagesa: 600 franga në muaj.”
Ne gjejmë dhjetëra llogari të tilla, secila me nga mijëra ndjekës dhe me postime të reja çdo ditë. Ato të krijojnë përshtypjen e një agjencie profesionale, por asnjëra prej tyre nuk është e regjistruar si e tillë në Zvicër. Mes komenteve, gra të reja dhe të moshuara shkruajnë: “Më pëlqejnë fëmijët dhe kam përvojë kujdesi. Ku mund të aplikoj?”
Nga kjo, ne kuptojmë që rasti që po ndjekim mund të mos jetë i vetmi dhe Lirija nuk është e vetmja viktimë.
Pas hulumtimit në rrjete sociale dhe dokumente gjyqësore, ne gjurmuam disa gra që kishin përvoja të ngjashme me Lirijen.
Edhe pse duan të na tregojnë historinë e tyre, ato kanë frikë dhe në asnjë rrethanë nuk duan të identifikohen. Ndonjëherë ato ende kanë frikë nga autorët e trafikimit, ose janë ende në kontakt me ta.
Trafikimi i qenieve njerëzore përfshin një rrjet kompleks varësish psikologjike, fizike dhe financiare. Turpi se u mashtruan apo për atë që lejuan t’u ndodhte është i ngulitur thellë mes të prekurave. Ato shpesh u tregojnë të afërmve të tyre vetëm gjysmën e së vërtetës. Prandaj i kemi anonimizuar emrat e tyre dhe u kemi ndryshuar detajet identifikuese. Historitë e tyre tregojnë sistemin që trafikantët e dadove nga Zvicra përdorin për të vepruar.
Në Tiranë, takojmë Klaudian për një kafe buzë liqenit në një pasdite me diell. Ajo ka veshur një xhaketë elegante lëkure me mëngët të përveshura dhe buzëqesh gjerësisht. “Më pëlqen të vij këtu kur punoj nga shtëpia”, thotë ajo. Sot ajo punon si zyrtare publike dhe puna që bën i pëlqen. Shtatë apo tetë vjet më parë ajo ishte në Zvicër si dado. Ajo ishte me fat. Pas muajve të kërkimit tonë, ajo është e vetmja grua që ka vetëm gjëra të mira për të thënë për eksperiencën e saj në Zvicër.
Në atë kohë, Klaudia sapo kishte përfunduar studimet në Tiranë dhe donte të kalonte kohën derisa të gjente një punë të përshtatshme. Rastësisht, ajo hasi në një reklamë të një familjeje zvicerane: “Isha kurioze dhe doja të shihja diçka jashtë Shqipërisë.”
Ajo nuk e mendoi gjatë propozimin. “U shkrova, dy javë më vonë udhëtova për në Zvicër. Fillimisht udhëtova me traget për në Itali, më pas drejt veriut. Në minibus ishin katër-pesë gra të tjera. Kjo më qetësoi”, thotë ajo.Klaudia qëndroi tre muaj në Zvicër. “Familja më merrte me vete në udhëtime dhe më tregoi Zvicrën”, thotë ajo. Ajo kujton se kishte një marrëdhënie të mirë me të zonjën e shtëpisë. Ato pinin kafe së bashku ose gatuanin ushqime tradicionale shqiptare.
Vetëm disa muaj pas kthimit të saj në Shqipëri, Klaudia mësoi nga të njohurit se operatorët e faqeve në Facebook, ku reklamohej punësimi si dado, nisën të kërkonin para nga gratë e interesuara. Fillimisht 50 euro, pastaj 100. “Ata pretendojnë se kjo përdoret për të kontrolluar familjet pritëse për të parë nëse janë të mirë.” Klaudia mbledh supet: “Unë nuk e besoj këtë.”
Sot ajo nuk do të përfshihej më në diçka të tillë. “Por atëherë, me paratë që fitova, munda të blija një makinë”, thotë ajo. Më pas merr celularin nga tavolina dhe na tregon fotot e një vajze të vogël: “Kjo është e vogla. Ajo është shumë e ëmbël.”
Me kalimin e viteve, natyra e reklamave në mediat sociale për punësim dadosh ka ndryshuar. Fillimisht ishin kontakte të drejtpërdrejta. Më pas, operatorët e faqeve, me sa duket, e kuptuan se mund të bënin para me këtë mjet. Që atëherë, një tarifë e vogël kërkohet si garanci, që sigurisht nuk është garanci për asgjë.
Së fundmi, ky biznes i paligjshëm u bë më “profesional”. Grave të interesuara u kërkohet tani të paguajnë paradhënie për udhëtimin, për një pasaportë false apo edhe u premtohen kontrata. Ashtu si në ekonominë e ligjshme, edhe këtu ka ofrues shërbimesh shtesë si falsifikuesi i pasaportave apo udhërrëfyesi. Tani po shfaqen reklama edhe për kameriere dhe kërcimtare. “Unë mund t’ju sjell gra nga Bullgaria”, shkruan dikush në një koment poshtë një reklame të tillë.
Gjatë hulumtimit tonë, zbuluam se ka disa grupe të vogla në Zvicër që sjellin gratë në vend si dado. Biznesi nuk duket të jetë ende në duart e një organizate të vetme. Një mafia e tillë do të ishte hapi klasik i përshkallëzimit në fushën e krimit të organizuar.
Shpresa nuk dinte asgjë për të gjitha këto. Dhe ne nuk dinim shumë për ta, sepse asnjëherë nuk arrijmë t’i njohim personalisht personat pas skenës. Për Shpresën dëgjuam nga një koleg gazetar. “Hej. Ju po hulumtoni trafikun e qenieve njerëzore të dadove shqiptare, apo jo? Sot në gjykatë kemi një çështje gjyqësore për këtë temë”, na shkroi ajo përmes WhatsApp-it një mëngjes.
Pa u menduar gjatë, udhëtuam në një qytet të vogël zviceran. Seanca e apelit do të zhvillohet në sallën e gjyqit. Përveç nesh, të vetmit në sallë janë të pandehurit – burrë e grua – gjyqtari, ndihmësi i tij dhe një gazetar tjetër. Asgjë interesante, mendojmë në fillim.
Çifti ishte dënuar në shkallë të parë për “punësim të të huajve pa leje”, e ka ankimuar vendimin. Të dy janë rreth 40 vjeç, duken të stresuar dhe të dëshpëruar dhe nuk kanë as avokat as mbrojtës publik. Ajo punon si shitëse përmes telefonit, ai punon si mekanik. Të dy kanë të ardhura mujore familjare prej rreth 6,500 frangash për veten dhe katër fëmijët e tyre.
“E njohëm kur ishim me pushime në Shqipëri”, thonë ata për dadon. Historia që ata tregojnë më pas nuk është dhe aq e qartë, por gjykata duket se është e kënaqur me të. Në fund atyre u jepet pafajësi.
Pjesa 3: Transporti
Shpresa, vajza e re për të cilën bëhet gjyqi, nuk është e pranishme në gjykatë. Ku është ajo? “Nuk e dimë”, tha çifti. Atë e mori një taksi një nga këto ditë. Taksia duhej ta çonte në stacionin e autobusëve në Zyrih dhe, prej andej, ajo donte të kthehej me autobus në Tiranë. Burri thotë se nuk e di se kush ishin personat me të në makinë. Megjithatë, ai e përshkruan kompaninë e taksive, të cilën e hasim sërish në një bisedë me një viktimë tjetër.
Shpresa nuk u largua nga Zvicra atë ditë, edhe pse tre muajt e saj të qëndrimit të ligjshëm kishin skaduar tashmë. Ajo u kap një muaj më vonë gjatë një kontrolli rutinë identiteti pranë kufirit gjerman. Ajo i tha policisë se kishte punuar për çiftin si dado dhe ndihmëse shtëpiake dhe pretendoi se ishte paguar për vetëm dy muaj e gjysmë nga katër që ata i detyroheshin. Ajo tregoi se kishte marrë një pasaportë false, por shitësi i saj mbetet i panjohur. Nga deklarata e Shpresës, prokuroria nisi hetimet dhe gjyqi ndaj çiftit që e kishte punësua u nis prej kësaj deklarate.
Shpresa u dëbua nga vendi. Tani asaj nuk lejohet të hyjë më në Zvicër për dy vjet. Ajo nuk u soll për t’u marrë në pyetje gjatë procesit gjyqësor dhe as nuk u kërkohet ndihmë homologëve të saj shqiptarë për ta gjetur. Gjykata gjeti se deklaratat e Shpresës nuk mund të përdoreshin në proces.
Duket sikur ky shembull zbulon pafuqinë e përgjithshme të autoriteteve zvicerane dhe mungesën e koordinimit në luftën kundër trafikimit të qenieve njerëzore. Duket sikur rasti duhej të mbyllej shpejt. Viktima nuk u gjet, çifti u shpall i pafajshëm.
Organizatorët që qëndrojnë pas kësaj mbeten të pangacmuar.
Ne duam të gjejmë Shpresën dhe udhëtojmë drejt Shqipërisë. Ndjekim me kujdes rrugën e saj dhe e kërkojmë atë përmes ish-kolegëve të punës dhe fqinjëve në qytetin e saj të vogël të lindjes. Por asgjë. Nuk e dimë se si Shpresa erdhi në Zvicër dhe as çfarë i ndodhi më pas.
Ndryshe nga klisheja, njerëzit e trafikuar rrallë transportohen me kamionë të errësuar, shumica e rrugëve të tyre të udhëtimit janë normale – me autobus, aeroplan, taksi, makinë private. Ata janë një mall si çdo tjetër në këtë industri. Një mall që mund të përdoret për të fituar para. Zinxhirët e furnizimit janë ndërkombëtar.
Trafikimi i qenieve njerëzore dhe kontrabanda e tyre nuk janë e njëjta gjë. Kontrabandistët sjellin njerëz nga pika A në B, fitimet vijnë nga ofrimi i shërbimit të “transportit”. Në trafikimin e qenieve njerëzore, transporti është vetëm mjeti për një qëllim – thelbi i biznesit është shfrytëzimi i punës dhe trupave. Megjithatë, të dy format shpesh ndërthuren.
Trafikantët e qenieve njerëzore kanë ndihmësit e tyre përgjatë rrugës. Ndonjëherë është shoferi i autobusit ai që i mbledh paratë e biletës vetëm kur arrin në Zvicër. Ndonjëherë një zyrtar kufiri që nuk e shikon nga afër një pasaportë, ose një kompani taksie që është mirënjohëse për klientët e saj të rregullt dhe nuk bën pyetje për gratë që ndryshojnë vazhdimisht në makinat e tyre.
Në rastin e Lirijes, ishte shoferi i fugonit të turistëve që e çoi nga Shqipëria në Zvicër. “Ai fliste në telefon gjatë udhëtimit”, kujton ajo dhe tund kokën. Përpara se të mbërrinin në kufi, ai i dha disa qindra euro. Në kufijtë ndërkombëtarë ndonjëherë bëhen kontrolle për të parë nëse njerëzit kanë para të mjaftueshme për qëndrimin e tyre. “Pasi kaluam kufirin me Zvicrën, ai m’i mori paratë përsëri”, thotë Lirija.
Në stacionin e autobusit atë e priste punëdhënësi. Ajo kishte biseduar gjithçka me të në telefon. Ai e dinte për rrethanat e vështira të saj në Shqipëri. Ai pagoi shoferin e autobusit për biletën dhe e çoi Lirijen në periferi të një qyteti zviceran.
Ne e vizituam këtë vend më vonë. Është një lagje që nuk bie në sy, blloqe pallatesh kubike duket se janë hedhur aksidentalisht në atë që dikur ishte një fushë. Në hyrje të shtëpive ka karroca fëmijësh dhe në mure janë njoftimet e varura nga administrata që i informojnë për atë që është e ndaluar. Fytyra të lodhura presin në stacionin e autobusit.
Këtu jeton shtresa e mesme e ulët dhe prekariati modern, jetojnë pastruesit, infermierët dhe sanitaret e vendit, shitëset dhe punëtorët e ndërtimit. Janë ata dhe familjet e tyre që zakonisht kërkojnë dado të tilla, sepse kanë nevojë për mbështetje në jetën e përditshme të cilën mezi e përballojnë. Këtu, në këtë konglomerat pa fytyrë, Lirija nuk gjeti një jetë të re shpresëdhënëse, por këtu filloi një udhëtim i ri nëpër ferr.
Pjesa 4: Në Zvicër
Trafikimi i qenieve njerëzore është i vështirë të kuptohet nga jashtë, sidomos kur nuk bëhet fjalë jo për prostitucionin e detyruar, por për shfrytëzimin e punëtorëve të zakonshëm. Kush e pyet veten nëse kamerierja në restorantin e tyre të preferuar po shërben e detyruar? Apo nëse po shfrytëzohet punëtori i ndërtimit që ngrihet i mërzitur herët në mëngjes?
Në fillim, mes palëve krijohet zakonisht një marrëdhënie varësie, përmes mashtrimit, borxhit, shfrytëzimit të rrethanave të veçanta familjare. Kur viktimat arrijnë në Zvicër, çarku mbyllet. Ata nuk e njohin vendin, nuk e flasin gjuhën dhe nuk njohin askënd përveç atyre që i kanë sjellë. Viktima mund të qëndrojë ligjërisht për tre muaj në Zvicër – qytetarët e Shqipërisë dhe të Maqedonisë së Veriut nuk kanë nevojë për vizë për këtë kohë qëndrimi në Zvicër, por ata nuk lejohen të punojnë gjatë kësaj kohe, ndryshe nga qytetarët nga zona e BE-së apo EFTA-s.
Edhe në Shqipëri situata nuk është e ndryshme. “Në veçanti të rinjtë shpesh nuk mendojnë për sigurimet shëndetësore dhe sigurimet shoqërore”, thotë Iris Luarasi, ekspertja shqiptare për të drejtat e grave. “Ata besojnë se pasi të kenë një pikëmbështetje diku, mund të kujdesen më vonë për dokumentet”, thotë ajo.
Por viktimat nuk e dinë që duke punuar ilegalisht si dado, po e bëjnë veten shkelëse të ligjit që në fillim. Autorët e shfrytëzojnë këtë paturpësisht. Është një mashtrim i lig, siç e emërton edhe Zyra Federale e Policisë. Sipas FedPol viktimat nuk kanë zgjidhje tjetër veçse të pranojnë të shfrytëzohen.
Gjatë hulumtimit tonë, ne lexuam dokumente gjyqësore që dëshmojnë për mizori psikologjike dhe fizike, nga shantazhi emocional deri te përdhunimi. Gratë raportojnë rrahje, poshtërime dhe kërcënime me vdekje, duke përfshirë në këto kërcënime edhe familjet e tyre. Po ashtu, dëgjuam mesazhe zanore të dhunshme dhe fyese të dërguara nga shfrytëzuesit.
Ndonjëherë viktimat e dinë se janë duke u angazhuar në punë ilegale në Zvicër apo që po mashtrohen. Ashtu si Ardita*.
Nëpunësja e re po përpiqej të rregullonte jetën e saj pas një divorci të shëmtuar. Një i afërm e vuri në dijeni për një punë në Zvicër. Ajo tregon se fillimisht ishte dyshuese, por i afërmi i saj e siguroi se një ndërmjetës do të kujdesej për gjithçka. Ai do të organizonte të gjithë udhëtimin për të dhe do t’i rregullonte një kontratë pune të ligjshme pas mbërritjes. Ardita e besoi këtë nisur nga imazhi që ka për Zvicrën, me siguri juridike edhe për punonjësit si ajo. Kështu ajo fluturoi për në Zyrih e gëzuar.
Fillimisht, ajo kaloi disa muaj gjatë verës me një familje në Schaffhausen (në veri të Zvicrës). Por shpejt u zhgënjye nga puna. Për 600 franga në muaj, Arditës i duhej të kujdesej për tre fëmijë të vegjël dhe shtëpinë. Ajo na thotë në një bisedë telefonike se kishte rënë dakord për diçka tjetër. “Mendova se do të më duhej të kujdesesha vetëm për një fëmijë dhe jo të gatuaj apo pastroj. Kam punuar si kalë”, thotë ajo.
E mërzitur, ajo kontaktoi Qemalin, sekserin e saj. Ai i premtoi se do t’i gjente një punë të re diku tjetër, por në këmbim i kërkoi të paguajë një “tarifë ndërmjetësimi”. Ardita është gati të punojë shumë dhe për këtë ajo nuk turpërohet kur ai më në fund i ofroi një punë si pastruese në një klub të Zyrihut.
Gjatë pesë javëve që pasuan, Ardita punoi për 4 burra të ndryshëm. Për pjesën më të madhe të kohës ajo pastroi në restorante dhe bare, por kishte edhe ditë pa punë, kur thjeshtë rrinte dhe priste. Në disa raste atë e kaluan përtej kufirit në një qytet në Gjermani, ku pastroi hotele. Një nga punëdhënësit i mori pasaportën. Paratë për punën, kontratën apo lejen e punës që i premtuan, ajo nuk i pa kurrë.
Protestat e Arditës bien në vesh të shurdhët. “Mos u shqetëso, paratë do të t’i japim së shpejti”, i thonë pronarët e restoranteve ku pastron. “Vetëm ki durim”, i thotë Qemali, i cili kishte premtuar se do të kujdesej për të gjitha formalitetet.
Ardita mërzitet gjithmonë e më shumë, protestat e saj bëhen më kërkuese. “Ku janë paratë e mia? Do të shkoj në polici”, thotë ajo. “Do të të shkosh në burg për punë të paligjshme”, kërcënon një nga punëdhënësit.
Ardita edhe sot nuk mund ta besojë, siç na ka thënë në telefon, që nuk mori asnjë cent pagë për punën e saj.
“I shkrova edhe motrës së një pronari restoranti”, thotë ajo, por burrat ose nuk reaguan fare ose u bënë agresivë. “Kurvë budallaqe, çfarë mendon se po bën? Turp i familjes tënde”, dëgjohet të thuhet në një nga mesazhet zanore që Ardita na jep.
Ne kemi dhjetëra screenshot-e nga ekrani i telefonit të saj dhe po ashtu histori bisedash, që konfirmojnë atë që ajo tregon.
Një herë ajo i shkroi sekserit të saj: “Hej Qemal, kur do ta marr më në fund lejen e punës?” Ai e shmangu, i tha që kontrata do bëhej shpejti. Më pas e kërcënoi dhe e shau: “Kurvë”. Pas disa javësh, Qemali e dërgoi në aeroport dhe e përcolli për në shtëpi. Premtimet, ato ishin dhe mbetën të zbrazëta.
Historia e Arditës i ngjan rasteve të tjera që ne hasëm gjatë këtij hulumtimi. Ajo konfirmon modelin e mashtrimit, taktikave të bllokimit dhe kanosjes. Vetëvlerësimi i viktimave thyhet në këtë mënyrë dhe zhduk çdo përpjekje për pavarësi.
Nga programi televiziv (Fiks Fare) i një televizioni shqiptar mësojmë për një tjetër rast, atë të Marianës*. Ajo ishte gjithashtu kishte kontaktuar me një sekser përmes WhatsApp-it:
“Mund të punosh si asistente në një kompani pastrimi”, thotë ai në mesazh. Kushti: “Duhet të flesh me mua një herë në javë”, tregon ajo gjatë emisionit televiziv. Mariana nuk e pranoi punën. Mesazhi që tingëllon si një flirtim i trashë nga një burrë banal, është në fakt pjesë e skemës së mashtrimit të synuar. Trafikantët e qenieve njerëzore i përdorin këto biseda, në dukje banale, për të testuar se sa e dëshpëruar është një viktimë e mundshme. A ka nevojë për para dhe sa larg do të shkonte për t’i siguruar ato.
Babai i fëmijës për të cilin kujdesej, i sugjeroi një dadoje tjetër, me të cilën ne folëm, punën në një klub të paligjshëm nate ku, duke “shërbyer”, mund të fitonte deri në njëmijë franga në natë.
Ajo, siç kuptojmë nga biseda dhe detajet, ka pranuar, por neve na e mohon: “Nuk e kam bërë kurrë këtë punë. Nuk është për mua”, thotë.
Kjo na ndodh edhe në biseda të tjera me viktimat, që tregojnë diçka dhe më pas mohojnë ta kenë bërë. Të përfshirë në një situatë të turbullt, me frikë, turp e tabu, ne vendosim t’u përmbahemi fakteve, kryesisht dokumenteve gjyqësore dhe deklaratave zyrtare të viktimave. Megjithëse i kemi këto, nuk mund të përballemi me autorët e dyshuar – edhe pse i dimë emrat dhe kemi numrat e tyre të telefonit – pasi nëse e bëjmë këtë, mund t’i vëmë viktimat në rrezik.
Por, nga të dhënat dhe dëshmitë, na bëhet e qartë, se ajo që fillon si një punë si dado, mund të përfundojë në shfrytëzim prostitucioni.
Pjesa 5: Odiseja nuk mbaron
Makthi i njerëzve të trafikuar nuk mbaron edhe nëse ata i shpëtojnë, kur janë me fat, torturuesve të tyre. Në shumë raste, kthimi në shtëpi është një kthim pas në vendin ku mungon shpresa, shpesh me më pak para se përpara fillimit të gjithë odisesë. Edhe traumat psikologjike dhe fizike lënë gjurmë.
Megjithatë nga turpi, shumica e viktimave nuk flasin për atë që u ndodhi. Ato nuk figurojnë në asnjë statistikë, as ardhjet dhe largimet e tyre nuk kanë asnjë rëndësi askund. Ato nuk u regjistruan kurrë si punëtore në Zvicër. As nga punëdhënësit e tyre, të cilët, në rastin më të mirë, thjesht kërkonin përkujdesje të përballueshme për fëmijët, dhe sigurisht jo nga organizatorët e skemës, trafikantët e qenieve njerëzore, të cilët nga njëra anë përfitojnë nga kërkesa gjithnjë në rritje për dado të lira dhe nga ana tjetër edhe nga nevojat dhe mungesa e shpresës së grave viktima.
“Që kur filloi lëvizja e lirë e njerëzve (zona Shengen), sigurisht që është më e lehtë të gjesh punë legale në vende të tjera. Por, për ne, është një disavantazh që askush nuk raportohet më nëse është dëbuar apo kthyer vetë”, thotë Brikena Puka, drejtoresha e Vatra, një OJQ në qytetin e Vlorës që lufton trafikimin e grave nga Shqipëria. “Kjo e bën edhe më të vështirë identifikimin e viktimave kur ato kthehen nga Zvicra”, thotë Puka.
Shumë njerëz në Shqipëri kanë dëgjuar për mundësinë për të punuar si dado në Zvicër. Bisedat që bëmë na e konfirmojnë këtë. Disa njohin një kushëri apo vajzën e një shoku që ka punuar si dado, megjithatë, shumë pak njerëz e dinë se bëhet fjalë për trafikim të qenieve njerëzore. Edhe pranë organizatës Vatra nuk kanë një ide të qartë se si mund t’i qasen këtij problemi. Puka shpreh bindjen se luftës ndërkufitare kundër trafikut i duhet një koordinim më i mirë.
Lirija, e cila punoi në kushte skllavërie në Zvicër, ka gjetur besim të ri pas sprovës që kaloi. Ajo u vendos në një strehë, ku iu dha mbështetje psikologjike dhe po ashtu u mbështet gjatë procesit gjyqësor. Megjithatë, edhe sot ajo është ende e paqëndrueshme. Asaj i lejohet të qëndrojë në Zvicër vetëm sepse cilësohet si një “rast i vështirë” për shkak të rrethanave të saj, që i ka mundësuar të rindërtojë të ardhmen e saj këtu.
Të tjera viktima, si Ardita për shembull, u kthyen në vendlindje. Ajo thotë se dëshiron ta provojë sërish Zvicrën, ndoshta herën e dytë do të ketë fat më të mirë dhe do të gjejë një punë të vërtetë. “Deri më sot, nuk kam mundur t’i tregoj familjes sime se çfarë më ndodhi”, thotë ajo. “Turpi është shumë i madh.”
Të tjera, si Mariana dhe Shpresa, janë dëbuar ose zhdukur në mënyrë të pashpjegueshme nga skena. I kemi humbur gjurmët e tyre. Është e mundur që kjo është pikërisht ajo që ata donin, ose ato ranë sërish në kthetrat e trafikantëve të qenieve njerëzore. Ky është një model që përsëritet shpesh në rrethin vicioz të varësive, pasi viktimat kanë nevojë për para, për veten apo dhe familjet e tyre. Kështu që ato përpiqen përsëri, duke shpresuar se këtë herë do të jetë më mirë.
—-
Ky hulumtim është kryer me mbështetjen e JournaFONDS. Një pjesë e shpenzimeve të udhëtimit u mundësuan nga fondi mediatik Real 21. Shkrimi u botua më herët në revistën e njohur zvicerane Beobachter.
Gjykata e Apelit në Gjenevë të Zvicrës, si një nga instancat më të larta të gjyqësorit ka bërë emërimin e gjykatësve të rinj. Në mesin e të dekretuarve gjendet edhe i riu Liburn Nezir Mehmetaj, me origjinë nga komuna e Deçanit të Kosovës.
Libur Mehmetaj, lindi më 5 janar të vitit 1991 në Prishtinë. Prindërit e tij Neziri dhe Nexhmija si intelektual të vërtetë qysh në rininë e tyre të hershme kishin vendosur t’i dalin zot Atdheut të tyre të robëruar.
Neziri si jurist i diplomuar në Fakultetin Juridik të Universitetit të Kosovës, duke parë mohimin e të drejtave më elementare të shqiptarëve nga Jugosllavia komuniste e në veçanti nga Serbia, në pranverën e vitit 1981 vihet në ballë të demonstratave studentore të organizuara gjithandej Kosovës.
Ai për shkak të deklarimit të hapur që nën një çati me sllavo-komunistët nuk ka të ardhme për shqiptarët dënohet me 8 vite burgim të rëndë.
Kurse bashkëshortja e tij Nexhmije Mehmetaj, në atë periudhë profesoreshë e gjuhës dhe letërsisë shqipe në gjimnazin “Xhevdet Doda” të Prishtinës, për shkak të solidarizimit me burrin e saj përjashtohet nga procesi mësimor. Veç kësaj Nexhmijes i ndalohet e drejta e punës në çdo institucion të atëhershëm të Kosovës.
Edhe pas lirimit të Nezirit nga kazamatet e ish-Jugosllavisë, ai dhe familja e tij nuk lihen të qetë nga regjimi diktatorial i Sllobodan Millosheviqit.
Familja Mehmetaj e gjendur në udhëkryq përkundër dëshirës detyrohet ta marrë rrugën e kurbetit së bashku me Liburnin, asokohe 2 vjeç.
Ajo vendoset si kërkuese e Azilit në kantonin Jura të Zvicrës. Meqenëse, zonja Nexhmije Mehmetaj e kishte pikë të dobët punën me nxënës përgjatë 30-viteve do të punojë në kantonin Jura me fëmijët e mërgimtarëve tanë.
Zonja Nexhmije, në fillim të viteve 90- të, me vetiniciativë hap shkollën e parë të Mësimit Plotësues të Gjuhës Shqipe në Zvicër. Falë përpjekjeve të saj ky mësim më vonë degëzohet në mbarë Zvicrën.
Ajo me kusht që kjo shkollë të fuqizohet sa më tepër në gazeta e portale boton shkrime dhe studime mbi rëndësinë e këtij mësimi.
Synim të vetëm Neziri e Nexhmija si të përndjekur politikë kanë edhe arsimimin e fëmijëve të tyre.
Djali i tyre Liburni një fëmijë i sjellshëm dhe i urtë do t’i gëzojë pa masë Nezirin dhe Nexhmijen me arritjet e tij në shkollë.
Ai të gjitha nivelet e mësimit nga ai fillestar e deri tek ato universitare do t’i kryejë me rezultate të larta në kantonet Jura dhe Friburg të Zvicrës.
Pas kryerjes së studimeve të shkallës Master në Jurisprudencë në Universitetin e Friburgut, Liburni do të marrë edhe certifikatë Avokatie në Universitetin shtetëror të Gjenevës.
Ai detyrën e Avokatit do ta ushtrojë me mjaft sukses në zyrën e njohur Walder Wyss SA të Gjenevës.
Kjo zyrë konsiderohet si nga më të suksesshmet ngase në kuadër të saj punojnë juristë të specializuar nga të gjitha kantonet e Zvicrës.
Po ashtu Liburni do t’i thellojë njohurit e tij edhe me një specializim shtesë nga kjo fushë në Los Angeles të Shteteve të Bashkuara të Amerikës.
Liburn Mehmetaj njohës shumë i mirë edhe i gjuhës amtare duke parë që shkolla shqipe me Mësim Plotësues në Gjenevë, është e ballafaquar me vështirësi serioze vendos që të vihet në krye të saj.
Ai me mjaft sukses edhe sot e kryen detyrën e udhëheqësit të LAPSH-it në Gjenevë dhe Zvicër.
Me ardhjen e tij në krye të këtij institucioni të rëndësishëm u ngjallën shpresat se në asnjë mënyrë nuk do të ndodhë asimilimi i fëmijëve tanë.
Falë punës së tij të përpiktë i gjithë Arkivi i kësaj shkolle është dixhitalizuar. Po ashtu në platformën e LAPSH-it, të gjithë të interesuarit mund të kenë qasje në çdo kohë.
Nëse ua duam të mirën fëmijëve tanë dhe vetvetes duhet ta ndihmojmë këtë njeri vullnetmirë që këtë detyrë tash sa vjet e kryen në baza vullnetare.
Liburni një i rinj me reputacion edhe mjaft punëtor në nëntor të vitit që shkoi emërohet Gjykatës në Gjykatën e Apelit në Gjenevë.
Të gjithë duke njohur karakterin e tij prej njeriu të ndërgjegjshëm dhe korrekt besojnë se ai do të punojë hëpërhë konformë rregullave dhe ligjeve zvicerane.
Gjithashtu duhet theksuar se nga të dekretuarit e Gjykatës së Apelit në Gjenevë, më i riu në moshë është Liburn Mehmetaj. Ky një fakt që ai shumë shpejtë mund të synojë edhe pozitën e Prokurorit të Përgjithshëm në këtë Republikë dhe kanton të Zvicrës
ARIF EJUPI
Gjatë intervistës që dha për Syri Tv, ish-zv.kryeministri në arrati Arben Ahmetaj e drejtoi gishtin nga dyshja Rama-Veliaj si pronarët faktikë të inceneratorit të Tiranës. Ai la të kuptohet se pronarët zyrtarë ishin persona fiktivë, të futur aty për të nxjerrë paratë që paguhen nga taksat. Ahmetaj u shpreh se qëllimi i hetimit duhet të jetë të gjejë 60 milion eurot që janë paguar për inceneratorin e Tiranës.
Me ose pa dashje, Ahmetaj përmendi gabimisht emrin e Besim Hoxhës, duke iu referuar Blerim Hoxhës një ndër njerëzit që disponon 40% të aksioneve të inceneratorit të Tiranës përmes blerjes së aksioneve nga kompanitë zinxhir për kompaninë mëmë Geogenix.
“Po i pyes gazetarët që rrinë të SPAK, pse një biznesmen shqiptaro-zviceran ka 40% të inceneratorit të Tiranës. Besim Hoxha, i ka me letra. Çfarë ka bërë kjo kompani, si i ka marrë dhe si i ka paguar, çfarë lidhjesh ka qeveritarë dhe biznesi në Shqipëri. Çfarë është ky biznesmen? Çfarë lidhjesh, çfarë biznesi ka në Shqipëri? Me kë ka qenë i lidhur, me kë ka bërë transaksione, kush e ka ndihmuar të marrë ARMO-n, çfarë ka bërë me të, si është gjendur ky 40% i inceneratorit të Tiranës. Se është kompania që ka lidhje me garancinë në Dubai” ishin disa nga pyetjet që ngriti Ahmetaj.
Vetë ish-zv.kryeministri nuk iu fut detajeve, por ai tha se një pjesë e informacioneve ishin publikuar në media në lidhje me Blerim Hoxhën.
Kompania Tosk Energji e Blerim Hoxhës
Blerim Hoxha ka lindur në Kosovë dhe është me shtëtësi zviceriane. Në profilin e tij në Facebook, ai ka shkruar se ka studiuar për shkenca ekonomike, menaxhim dhe tregëti në Institutin e Studimeve Globale në Universitetin e Gjenevës.
Pavarësisht se gëzon 40% të aksioneve të inceneratorit të Tiranës, emri i Blerim Hoxhës dhe e kaluara e tij është përmendur pak. Me kompaninë e tij Tosk Energji, Blerim Hoxha njihet për menaxhimin që i ka bërë ARMO-s deri në vitin 2020.
Tosk Energji është një shoqëri e regjistruar në Shqipëri me administrator Blerim Hoxha.
Në tetor të vitit 2016, Drejtoria e Parandalimit të Pastrimit të Parave bllokoi një transfertë të dyshimtë 13 milionë euro nga kompania Gunvor për kompaninë Tosk Energji.
Gunvor në atë kohë figuronte në listën e zezë të të qeverisë amerikane, pasi dyshohej se një pjesë e aksioneve të saj zotëroheshin drejtëpërsëdrejti nga presidenti rus Vladimir Putin.
Pas bllokimit disa ditor, 13 milionë eurot u zhbllokuan për t’u transferuar në llogarinë e Tosk Energji. Paratë u përdorën për të rivënë në punë ARMO-n. Në tetor të vitit 2016, qeveria shqiptare bekoi rivënien në punë të ARMO-s duke ja dhënë atë kompanisë IRTC, nën pronësi të biznesmenit Besnik Sulaj.
Prezantimin e administratorëve të rinj që morën ARMO-n e bëri vetë kryeministri Edi Rama. Ishte periudha e krizës, kur naftëtarët kishin mbetur pa rroga për shkak të borxheve që kishte lënë pas Rezart Taçi. Naftëtarëve të revoltuar dhe të papaguar, Rama u shkoi në Ballsh me një lajm të mirë. Ai u tha se së shpejti do të vinte një “investitor serioz dhe të vendosur”. Kryeministri u tha se ky investitor e kishte siguruar se do t’i shlyente rrogat e prapambetura dhe se do t’u paguante edhe sigurimet.
Transferta prej 13 milionë euro nga Gunvor tek Tosk Energji u përdor për të garantuar blerjen e lëndës së parë tek Bankers Petroleum. Sipas burimeve të mirëinformuara, Tosk Energji pagoi 13 milionë euro si parapagim tek Bankers që kjo të furnizonte IRTC-në me naftë bruto. Në këmbim, Tosk Energji mori tregtimin me pakicë të karburantit që prodhohej nga IRTC në rafinerinë e ARMO-s.
Qeveria shqiptare ka qenë në dijeni të plotë të gjithë operacionit. Edhe pse Gunvor figuronte në listën e zezë të qeverisë amerikane si kompani e lidhur me presidentin rus Putin ajo u lejua të investonte në Shqipëri. Madje duke shtënë në dorë një nga sektorët më strategjik të ekonomisë, monopolin e rafinimit të naftës.
Administrimi i ARMO-s nga kompania e Blerim Hoxhës dhe nga kompania e Besnik Sulajt zgjati deri në prill 2022. Kriza u zgjat më tej. Tosk Energji i shtoi më shumë borxhet e ARMO-s dhe la rrogat e naftëtarëve pa shlyer. ARMO u çmontua për skrap, ndërsa rrogat e naftëtarëve i pagoi qeveria.
Rreth 75 milionë euro taksa mbetën pa u paguar. Nga tetori 2016 deri në tetor 2017, IRTC prodhoi përmes ARMO-s rreth 160 mijë tonë karburant që u tregua në tregun vendas përmes IRTC dhe Tosk Energji.
Kompania e re “Icare Energji” e Blerim Hoxhës
Tani emri i Blerim Hoxhës ka dalë sërish në incenratorin e Tiranës por me një kompani tjetër Icare Energji. Sipas dokumentave kompania e incenratorëve Integrated Energy zotërohet nga 3 pronarë. Alberto Presezzi zotëron 40% të kuotave, Max Abitbol po 40% dhe Giuseppe Ciaffaglione 19.9%.
Max Abitbol ka blerë 40% të aksioneve të Geogenix në Hollandë përmes një kompanie të quajtur Icare Holding SA. Kjo ka filialin në Shqipëri me emrin Icare Energji. Administratore e kompanisë rezulton Marigona Metaj, ndërsa anëtarët e këshillit mbikqyrës janë Max Abitbol, Blerim Hoxha dhe Joel Jacques Jean Chevallaz.
Emrat janë po ato që menaxhonin ARMO-n dhe shfrytëzonin paratë që vinin nga Rusia.
Ish-deputeti Belind Këlliçi që ka publikuar të dhëna të vazhdueshme për skandalin e inceneratorëve tha se paratë ruse janë në inceneratorin e Tiranës nëpërmjet këtyre personave.
“Blerim Hoxha futet në histori pas muajit maj 2022 përmes kompanisë së tij dhe zotëron 40% aksionare në inceneratorin e Tiranës, dhe janë të llahtarshme veprimet që janë kryer aty që shkon deri në parajsa fiskale. Icare Groupt është një kompani që përfshin tre individë që janë Marigona Metaj, Blerin Hoxha dhe Christof Dagbord dhe këto të fundit janë të përfshirë në rafinerinë eARMO dhe e dërguan për skrap. Metaj dhe Dagbord zotërojnë kompani Tosk Energy dhe Bylis Energy të cilat financohen nga kompani ruse të futura në listën e zezë nga SHBA. Inceneratori i Tiranës financohet nga kompani ruse, pra futen para ruse.” u shpreh Këlliçi./Lapsi.al
Unioni i Gazetarëve Shqiptarë Profesionistë të Diasporës (UGSHPD), zhvilloi më 21 janar 2024 Asamblenë e Përgjithshme.
Në takimin e organizuar përmes platformës së internetit Zoom, Kryetari Z. Skënder Buçpapaj, paraqiti raportin vjetor dhe atë financiar për aktivitetin e kësaj shoqate gjate vitit 2023.
Në mbledhje pati shumë diskutime e propozime për aktivitetet në vijimësi, të cilat u miratuan me votim.
Shtimi i numrit të anëtarëve të rinj dhe bashkëpunimi më i gjerë me struktura homologe ndërkombëtare në fushën e shtypit, do të jenë në qendër të vëmendjes së Unionit për vitet e ardhshme.
Në përfundim u kryen edhe zgjedhjet e reja. Kryetar i UGSHPD-së u zgjodh Z. Skënder Buçpapaj, Sekretare e Përgjithshme Alba Kepi dhe Nënkryetar Artan Kutra.
E themeluar më 6 qershor 2021 dhe e regjistruar në Zvicër më 26 nëntor 2021, UGSHPD, është një shoqatë e pavarur jofitimprurëse e gazetarëve shqiptarë që jetojnë në Diasporë.
Ndër objektivat kryesore të UGSHPD-së është nxitja e debatit publik ndaj së vërtetës, duke synuar një shkallë të lartë profesionalizmi në gazetari, përmes një etike të theksuar profesioniste në gjuhën shqipe.
Kryeministri i Republikës së Kosovës, Albin Kurti, mbrëmë mori pjesë në ceremoninë hapëse të sallonit të mobileve dhe prodhimeve të drurit të prodhuara në Kosovë, të kompanive Mobile Dekor, Shehu L.L.C dhe AMW Interior, biznese këto nga diaspora jonë në Zvicër.
Në fjalën e tij, kryeministri Kurti tha se kjo është dëshmi e qartë e potencialit të cilësive që vijnë nga prodhimet tona, dhe një dritare drejt tregjeve botërore për mobiliet “Made in Kosova”.
“Ne në Kosovë, kemi bërë përparime të jashtëzakonshme në demokraci dhe sundim të ligjit në këto tre vitet e fundit, dhe kjo padyshim që ka frymuar një zhvillim të shpejtë edhe të sektorit privat. Me një renditje nga Freedom House si vendi i tretë në botë për përparim në demokraci, dhe duke i shtuar rezultatet më të mira në vendin tonë prej se jemi çliruar, kemi dëshmuar angazhimin tonë i cili konsiston në kombinimin e zhvillimit ekonomik me progres demokratik”, shtoi kryeministri.
Ai theksoi se edhe përmes luftimit të korrupsionit, kemi ndihmuar në krijimin e një shoqërie më të drejtë e më të barabartë e që ka sjellë rritje ekonomike, e sidomos rritje të eksportit dhe të investimeve të huaja. “Është një dëshmi e fortë se demokracia dhe sundimi i ligjit janë çelësi për prosperitetin ekonomik. Kësisoj, për më pak se tri vjet, Republika e Kosovës ka më shumë eksporte, sesa për më shumë se 6 vjet të periudhës paraprake. Kjo tregon se sa dinamik është sektori privat në Kosovë”, u shpreh kryeministri.
Kompanitë tona jo vetëm që prodhojnë mallra me cilësi, por ato janë edhe të afta edhe të qëndrojnë në tregjet ndërkombëtare, e kjo sjell rritje ekonomike, krijon vende pune, por gjithashtu e përmirëson dhe imazhin dhe reputacionin e shtetit tonë në botë.
Në këtë udhëtim drejt suksesit në tregjet ndërkombëtare, është thelbësore që kompanitë tona të kenë qasje në burimet e duhura dhe ky showroom këtu në Zyrih është veçse fillimi. Ai paraqet jo vetëm produktet tona, por edhe shpirtin e sipërmarrjes dhe punën e palodhshme të popullit tonë.
“Së bashku, me këto e kompani tona e shumë e shumë të tjera, me mbështetjen e qeverisë, dhe me partneritetin tonë me organizata si USAID, ne mund të ndërtojmë një të ardhme më të ndritur për Kosovën brenda shtetit e në skenën ndërkombëtare”, përfundoi kryeministri.
Brezi i ri i shqiptarëve në Zvicër po dëshmojnë gjithnjë e më shumë se vetëm me dije dhe punë mund të jenë pjesë e institucioneve më të rëndësishme në atdheun e tyre të dytë.
Kjo u vërtetua së fundmi nga Avokati Liburn Mehmetaj i cili më 23. 11. 2023 u zgjodh gjykatës në Gjykatën e Lartë të Apelit në Gjenevë. Kjo është një pozitë e rëndësishme në sistemin ligjor të Zvicrës dhe është një prej instancave më të larta gjyqësore në vend.
Liburni ka arritur në këtë pozicion pas një rrugëtimi të suksesshëm arsimor dhe profesional në Zvicër dhe jashtë saj.
Liburn Mehmetaj ka përfunduar studimet në Universitetin e Friburgut, Fakultetin e Drejtësisës duke marrë gradën e Bachelor dhe Master. Në vitin 2013 ka mbaruar studimet e avokaturës në Gjenevë merr titullin Avokat. Më pas, ai ka fituar bursën Fulbright për të specializuar në të drejtën mjedisore në Universitetin e Kalifornisë, Los Angeles (SHBA) në vitin 2020. Kjo tregon përkushtimin e tij duke përfunduar të gjitha studimet me sukses të lartë.
Në Gjenevë punoi avokat nga viti 2014 deri në 2022 në një kompani të madhe avokatësh. Aktualisht është partner në firmën Walder Wyss SA dhe gjyqtar në Gjykatën e Lartë në Gjenevë.
Liburni jep kontributin e tij edhe si kryetar i Lidhjes së Arsimtareve dhe Prindërve Shqiptarë “Naim Frashëri” në Zvicër si dhe kryetar i Këshillit Kantonal të LAPSH në Gjenevë. Është i martuar me Besartën dhe kanë dy fëmijë, Olta dhe Noli.
Liburni ka lindur në Prishtinë më 5. 01.1991, dhe emigroi në Zvicër së bashku me prindër në moshën 2 vjeçare, për të iu shpëtuar persekutimeve të pushtuesve serbë. Babai i tij Nezir Mehmetaj (jurist) ishte dy herë i dënuar politik dhe ka vuajtur dënimin prej 8 vitesh. Nëna e tij, Nexhmije Mehmetaj, prof e Gjuhës shqipe ka punuar në gjimnazin “Xhevdet Doda” në Prishtinë, e larguar nga procesi arsimor për shkak të burgosjes së bashkëshortit të saj. Ndërsa në Zvicër ka punuar mësuese e mësimit plotësues të gjuhës shqipe LAPSH në kantonin Jura për 30 vite.
Komentet