Në një shoqëri demokratike,figurat publike–politikanë,deputetë,drejtues institucioni dhe aktivistë–janë gurthemel i procesit demokratik. Vendimet dhe veprimet e tyre ndikojnë drejtpërdrejt në jetën e qytetarëve dhe në besimin e publikut në institucionet shtetërore. Megjithatë,shpifja e përsëritur dhe deklaratat e pavërteta të shpërndara përmes mediave,rrjeteve sociale dhe kanaleve publike kanë krijuar një fenomen agresioni psikologjik që cenon reputacionin,dinjitetin psikologjik të tyre dhe stabilitetin e vendit.

Përmes shpifjes, bëhet Agresion psikologjik dhe ka efekt të dyfishtë:
1. Individual:cenon shëndetin psikologjik,krijon presion emocional dhe frikë,dhe dëmton reputacionin profesional dhe publik të individit.
2. Institucional:dobëson besimin publik në institucionet shtetërore,minon legjitimitetin e vendimmarrjes politike dhe mund të krijojë krizë besimi qytetar.
Përmes këti shkrimi kam për qëllim të ofrojë një analizë ligjore, mbi shpifjen si formë e agresionit psikologjik.Duke e përfshi kuadrin ligjor vendor dhe ndërkombëtar, jurisprudencën relevante, kriteret juridike dhe mekanizmat mbrojtës për individët dhe figurat publike në Kosovë.

Baza Ligjor në Kosovë
1. Kushtetuta e Republikës së Kosovës
• Neni 40 – Liria e shprehjes: Garanton lirinë e shprehjes dhe lirinë e shtypit, por parashikon kufizime për shpifjen, fyerjet dhe deklaratat që cënojnë dinjitetin e individit.¹Kushtetuta e Republikës së Kosovës, Neni 40 –

Liria e shprehjes.
• Neni 24 – Dinjiteti dhe barazia: Mbron dinjitetin dhe reputacionin e individëve, duke u siguruar që askush të mos dëmtohet nga deklarata të pavërteta ose qëllimisht keqdashëse.² Kushtetuta e Republikës së Kosovës, Neni 24 – Barazia dhe dinjiteti.

Kushtetuta balancon lirinë e shprehjes me të drejtën e mbrojtjes së reputacionit dhe dinjitetit,duke krijuar një bazë të qartë ligjore kundër shpifjes dhe sulmeve psikologjike ndaj figurave publike.
2. Ligji i procedures Civile Kundër Shpifjes dhe Fyerjes (Nr. 02/L-65)
• Neni 3(1):Shpifje konsiderohet çdo deklaratë e rreme që dëmton reputacionin e individit.³Ligji Civil Kundër Shpifjes dhe Fyerjes (Nr. 02/L-65), Neni 3–6.
• Neni 3(2):Për figurat publike, shpifja që imputon veprime kriminale ose imorale pa prova konsiderohet veprim serioz dhe i dëmtueshëm.
• Neni 5:Shpifësi mund të mbrohet vetëm duke provuar se deklarata është e vërtetë.
• Neni 6:Përgjegjësia civile përfshin kompensim për dëm moral, reputacional dhe psikologjik, duke përfshirë stresin emocional dhe presionin psikologjik të shkaktuar nga shpifja.
Ky ligj e njeh shpifjen si një formë dëmi i drejtpërdrejtë për individin, dhe parashikon mekanizma për kompensim dhe ndalim të deklaratave të rreme.
3. Ligji për Detyrimet
• Neni 124–130:Rregullon përgjegjësinë civile për dëmin material dhe moral.⁴ Ligji për Detyrimet i Republikës së Kosovës, Neni 124–130.
• Neni 125:Dëmi moral përfshin çdo dëmtim psikologjik dhe emocional që individi përjeton si pasojë e shpifjes.
• Neni 128:Parashikon ndëshkimin e shpifësit dhe kompensimin e plotë të dëmit për individin e prekur.
4. Ligji Penal (si referencë për shpifje me pasoja serioze)
• Neni 171 i Kodit Penal të Kosovës:Penalizon shpifjen dhe fyerjen publike kur ato shkaktojnë dëme të rënda psikologjike ose cenim të rendit publik.⁷ Kodi Penal i Kosovës, Neni 171 – Shpifja dhe fyerja publike.
5. Jurisprudenca ndërkombëtare
• GJEDNJ, Lingens v. Austria (1986):Konstaton se shpifja ndaj figurave publike nuk mbrohet kur deklaratat janë të pavërteta dhe kanë qëllim diskreditimin.⁵GJEDNJ, Lingens v. Austria (1986).
• New York Times Co. v. Sullivan (1964):Standardi për figurat publike kërkon provimin e keqdashjes ose pakujdesisë serioze të shpifësit.⁶New York Times Co. v. Sullivan (376 U.S. 254, 1964).
• Rasti Axel Springer AG v. Germany (2012):Publikimi i deklaratave të pavërteta që cenojnë reputacionin e një figure publike duhet të konsiderohet shkelje e të drejtës për privatësi dhe dinjitet.⁸ GJEDNJ, Axel Springer AG v. Germany (2012).

Përkufizimi i agresionit psikologjik përmes shpifjes
Agresioni psikologjik ndaj figurave publike përmes shpifjes përfshin:
1. Deklarata të pavërteta të paraqitura si fakte.
2. Përsëritja dhe shpërndarja e deklaratave në media dhe rrjete sociale.
3. Qëllim i drejtpërdrejtë për të minuar dinjitetin, reputacionin dhe shëndetin psikologjik.
4. Shkaktim i dëmit psikologjik dhe emocional,si stres,frikë,ndjenja e pasigurisë,izolim publik,dhe presion në vendimmarrjen profesionale dhe publike.

Shpifja dhe Agresioni psikologjik sistematik mund të konsiderohet edhe si forma e keqpërdorimit të lirisë së shprehjes,me qëllim dëmtimin e një figure publike. Duke shkelur të drejtat e mbrojtura nga Kushtetuta dhe ligjet civile.

IV. Elementet juridike të agresionit psikologjik përmes shpifjes

Deklarata si fakt, Deklarata e pavërtetë paraqitet si fakt i verifikueshëm. Ligji Civil Kundër Shpifjes, Neni 3(1)³ .

Publikimi tek palë e tretë, Përhapja e deklaratave në media, rrjete sociale, publik. Neni 3(1)³.

Qëllimi dhe përsëritja. Synim për të minuar reputacionin dhe shëndetin psikologjik. Neni 6³; Ligji për Detyrimet 125⁴

Dëmi psikologjik. Frikë, stres, presion dhe cenim i dinjitetit. Jurisprudenca GJEDNJ⁵,⁶,⁸

Standardi për figurat publike. Shpifja duhet të jetë me keqdashje ose pakujdesi serioze. Jurisprudenca GJEDNJ⁵,⁶

V. Prova të rekomanduara për kallëzim civil
1. Kopje të çdo deklarate shpifëse (media, rrjete sociale, intervista).
2. Dëshmi të dëmit psikologjik (raporte psikologjike, dëshmi të afërmve ose bashkëpunëtorëve).
3. Evidenca e përsëritjes dhe qëllimit të shpifjes (profilime të sulmit të përsëritur, lidhje me grupe politike ose mediatike).
4. Vlerësim profesional i reputacionit dhe humbjeve të mundshme materiale ose politike.
VI. Mbrojtja ligjore dhe mekanizmat e rekomanduar
1. Kallëzim civil për shpifje dhe dëm psikologjik.
2. Kërkesë për ndalim publikimi të deklaratave të pavërteta.
3. Korrigjim dhe sqarim publik.
4.Kompensim për dëmin moral, reputacional dhe psikologjik.
5. Ndjekje penale në rastet e shpifjes me pasoja serioze ose sulmeve të organizuara sistematike.

VII. Përfundim
• Agresioni psikologjik dhe shpifja ndaj figurave publike janë shkelje të drejtpërdrejta të dinjitetit, shëndetit psikologjik dhe reputacionit.
• Ligjet e Kosovës dhe standardet ndërkombëtare sigurojnë mbrojtje civile dhe penale dhe mekanizma për ndalim dhe kompensim.
• Lufta kundër shpifjes dhe agresionit psikologjik është një çështje demokratike dhe shtetërore, që garanton debat politik të ndershëm, funksionimin e institucioneve dhe ruajtjen e integritetit të figurave publike.

Pasthënie

Agresioni psikologjik i manifestuar përmes shpifjes ndaj figurave publike përbën një shkelje të drejtave themelore të garantuara me Kushtetutën dhe ligjet e Republikës së Kosovës, duke cenuar dinjitetin, reputacionin dhe shëndetin psikologjik të individit. Ky fenomen nuk është vetëm një sulm ndaj individit, por gjithashtu ka pasoja serioze për funksionimin e institucioneve dhe stabilitetin demokratik.

Liria e shprehjes, e garantuar me Nenin 40 të Kushtetutës së Republikës së Kosovës¹ Kushtetuta e Republikës së Kosovës, Neni 40 – Liria e shprehjes , nuk mund të interpretohet si mburojë për përhapjen e deklaratave të pavërteta dhe me qëllim diskreditimin e individëve publikë. Në të kundërtën, shpifja bëhet mjet presioni dhe frikësimi, duke krijuar një agresion psikologjik të qëllimshëm, i cili cenon funksionimin e lirë të debatit publik dhe demokracinë vetë.

Ligji Civil Kundër Shpifjes dhe Fyerjes (Nr. 02/L-65)² Ligji Civil Kundër Shpifjes dhe Fyerjes (Nr. 02/L-65), Neni 3–6. përcakton qartë se deklaratat e pavërteta që dëmtojnë reputacionin e individit – përfshirë figurat publike – krijojnë përgjegjësi civile dhe obligim për kompensim të dëmit moral, reputacional dhe psikologjik.

Sipas Ligjit për Detyrimet³ Ligji për Detyrimet i Republikës së Kosovës, Neni 124–130., dëmi moral përfshin jo vetëm humbje reputacioni, por edhe efektet psikologjike negative, duke përfshirë stresin, frikën, ndjesinë e pasigurisë dhe presionin ndaj vendimmarrjes profesionale dhe publike.

Jurisprudenca ndërkombëtare thekson se shpifja ndaj figurave publike nuk është mbrojtur nga liria e shprehjes kur:
• deklaratat janë të pavërteta;
• qëllimi është diskreditimi;
• ka pasojë reale në reputacion dhe shëndetin psikologjik të individit.

Raste si **Lingens v. Austria (1986)**⁴ GJEDNJ, Lingens v. Austria (1986). dhe **Axel Springer AG v. Germany (2012)**⁵ GJEDNJ, Axel Springer AG v. Germany (2012). e konfirmojnë qartë këtë parim dhe theksojnë se standardet demokratike kërkojnë mbrojtje efektive të individit nga shpifja dhe sulmet psikologjike të qëllimshme.

Për më tepër, mbrojtja ligjore kundër shpifjes dhe agresionit psikologjik nuk është vetëm një çështje individuale. Ajo përbën një garanci për integritetin e debatit publik, për ruajtjen e funksionimit të institucioneve dhe për stabilitetin e demokracisë. Në këtë kuadër, mekanizmat ligjorë – kallëzimi civil, kërkesa për ndalim publikimi të deklaratave të pavërteta, korrigjimi publik dhe kompensimi i dëmit – janë instrumente të domosdoshme për të siguruar që figurat publike të veprojnë dhe të shprehen pa frikë dhe pa presion psikologjik.
Përfundimisht, mbrojtja kundër shpifjes dhe agresionit psikologjik është një mision ligjor dhe demokratik. Ky fenomen duhet të trajtohet me seriozitet të veçantë, duke garantuar respektimin e dinjitetit, shëndetit psikologjik dhe reputacionit të figurave publike, dhe duke ruajtur kështu funksionimin normal të demokracisë dhe debatit publik konstruktiv në Kosovë.

Shpifja dhe Mbrojtja e Figurave Publike – Kosovë dhe Standardet Ndërkombëtare
1. Liria e shprehjes vs shpifja
• Në Kosovë, Kushtetuta garanton lirinë e shprehjes (Neni 40), por e kufizon kur deklaratat janë shpifëse ose cenojnë dinjitetin dhe reputacionin (Neni 24).
• Standardet ndërkombëtare (GJEDNJ, SHBA) pranojnë kritikën ndaj figurave publike, por shpifja e pavërtetë nuk mbrohet.
2. Mbrojtja ligjore
• Ligji Civil Kundër Shpifjes dhe Fyerjes (Nr. 02/L-65) dhe Ligji për Detyrimet në Kosovë parashikojnë përgjegjësi civile, kompensim për dëmin moral, reputacional dhe psikologjik.
• Jurisprudenca ndërkombëtare (Lingens v. Austria, Axel Springer AG v. Germany) mbështet këtë parim, duke theksuar se shpifja e qëllimshme duhet të ndalohet dhe të kompensohet.
3. Figurat publike dhe standardet e prova
• Në Kosovë, figura publike mbrohet pa nevojën për të provuar “keqdashje” të paditurit, duke e bërë mbrojtjen më të drejtpërdrejtë.
• Në SHBA, figura publike duhet të provojë “actual malice” për të fituar rast shpifjeje civile.
4. Përputhshmëria dhe avantazhet e Kosovës
• Kuadri ligjor kosovar është në përputhje me standardet evropiane dhe garanton mekanizma efektivë për ndalim, korrigjim dhe kompensim të shpifjes.
• Mbrojtja ligjore është jo vetëm individuale, por edhe demokratike, duke siguruar funksionimin normal të debatit publik dhe stabilitetin e institucioneve.

Kosova ofron një mbrojtje të fortë ligjore ndaj shpifjes dhe agresionit psikologjik ndaj figurave publike, harmonizuar me standardet ndërkombëtare, duke garantuar balancën mes lirisë së shprehjes dhe mbrojtjes së dinjitetit, reputacionit dhe shëndetit psikologjik të individëve publikë.

Vendi i Lekës;07.12.2025