Pas letrave të zyrtarëve të lartë të publikuara nga News24 e “BalkanWeb” ku zbuloheshin problemet me sistemin e radarëve në det, Qendra e Menaxhimit të pamjeve konfirmon skandalin. “BalkanWeb” ka siguruar raportin konfidencial që qendra ndërinstitucionale operacionale detare i dërgon ish-ministres së mbrojtjes Mimi Kodheli 24 orë pas publikimit të lajmit.
Në raportin sekret të Qendrës shkruhet se performanca e radarëve ka pësuar rënie, ndaj zbulimi i mjeteve lundruese nën shtatë metra bëhet i vështirë dhe në kushtet e motit të keq, radarët nuk filmojnë asgjë.
“Pavarësisht mbajtjes në gatishmëri të Sistemit të Vëzhgimit të Hapësirës Detare (SIVHD), sipas ekspertëve me kalimin e viteve performanca e radarëve ka pësuar rënie. Për arsye objektive në varësi të kushteve klimaterike apo lartësive të dallgëve të detit, nganjëherë zbulimi/vëzhgimi i objekteve të vogla lundruese (sidomos nën 7 metër) bëhet i vështirë. Ideja apo pretendimi për të zbuluar njerëzit nga sistemi është thjesht absurditet”.
Përpos të tjerave Qendra pranon se për më shumë se një vit, radari në Ksamil ka qenë jashtë gatishmërie, duke konfirmuar shqetësimet e ngritura nga Haki Çako dhe ish-ministri Dritan Demiraj në letrat e tyre.
“Aktualisht përveç Sistemit të Vëzhgimit të Hapësirës Detare janë në funksion edhe dy radarë të administruar nga Policia Kufitare dhe Migracionit; njëri ne Hoxharë dhe tjetri në Ksamil. Këto radarë nuk janë të integruar, pasi i përkasin një gjenerate më të vjetër. Si rezultat Qendra Ndërinstitucionale Operacionale Detare (QNOD) nuk merr pamje nga këto radarë, por vetëm nga njësitë e Policisë Kufitare dhe Migracionit, që shërbejnë atje. Radari i Ksamilit ka qenë jashtë gatishmërisë nga data 18 prill 2016 deri më datë 24 maj 2017”. Qendra pranon gjithashtu se sistemi nuk siguron mbulim të të gjithë hapësirës detare. Edhe ky institucion ashtu si zyrtarët e rendit, konfirmon se sistemi i vjetruar i radarëve duke krijuar kënde të vdekura, që duket se shfrytëzohen mirë nga trafikantët e drogës, raporton “BalkanWeb”. “Duhet qartësuar se sistemi që kur është ndërtuar, nuk siguron mbulimin 100 % të hapësirës detare”. Komandanti i Qendrës së Vëzhgimi Detar, ka zhvilluar disa herë brifingje sqaruese, si për gatishmërinë dhe performancën e sistemit, ashtu edhe për zonat e pambuluara me sinjal nga Sistemi i Vëzhgimit të Hapësirës Detare, me qëllim rritjen e kontrollit me mjete me mjete apo shërbime të tjera alternative”. Skandali me radarët përplasi institucionet, por në fakt asnjë prej tyre nuk informoi nëse do të merren masa për përmirësimin e sistemit, që sipas kryepolicit Çako do të rriste efektivitetin e policisë në luftën kundër drogës.
Si çdo shtet sovran, edhe Kosova ka të drejtë t’i ketë forcat e saj të armatosura dhe për këtë, Shtetet e Bashkuara të Amerikës do të punojnë me autoritetet e Kosovës në krijimin e forcave mbrojtëse, ka thënë Philip Kosnett, kandidat për ambasador të ardhshëm i SHBA-së në Kosovë.
Kosnett është emëruar nga presidenti i Shteteve të Bashkuara të Amerikës si ambasador i ardhshëm në Kosovë. Ai të enjten është paraqitur para Komitetit të Senatit për Marrëdhënie me Jashtë, ku u është përgjigjur pyetjeve të ndryshme të disa senatorëve. Pos tjerash, ai ka folur edhe për çështjen e transformimit të Forcës së Sigurisë së Kosovës në Forcë të Armatosur. Ai ka thënë se edhe Kosova, sikurse çdo shtet tjetër, ka të drejtë të ketë ushtrinë e saj.
“Do të punoj në mënyrë që Kosova të ketë aftësi vetëmbrojtëse. Si çdo vend tjetër, edhe Kosova e ka të drejtën e vet sovrane t’i ndërtojë forcat e saj të armatosura për mbrojtjen e vet. Shtetet e Bashkuara mbështesin tranzicionin e Forcës së Sigurisë së Kosovës në një ushtri ndërvepruese në NATO, me mandat mbrojtës të limituar”.
“Kosova duhet të qëndrojë në bashkëpunim të ngushtë me ne dhe të vazhdojë shtrirjen e saj dhe të flasë edhe me serbët e Kosovës, që të garantojë një tranzicion të suksesshëm. Nëse unë konfirmohem si ambasador, do të punoj me aleatët e NATO-s dhe Kosovën që t’i krijoj Forcat e Armatosura të Kosovës që të jenë të afta, gjithëpërfshirëse dhe një forcë që ndikon në stabilitetin e rajonit”, ka deklaruar Kosnett.
Pjesëtarë të FSK-së mbajnë flamurin e SHBA-së.
Zëvendësministri i Forcës së Sigurisë së Kosovës, Burim Ramadani, duke folur për Radion Evropa e Lirë, ka thënë se Qeveria e Kosovës po punon për transformimin e FSK-së në ushtri me komunitetet në Kosovë, me vendet rajonale, NATO-n, KFOR-in dhe me shtetet partnere, veç e veç.
“Ne kemi arritur rezultate të pakontestueshme në raport me komunitetet që jetojnë në Kosovë, kemi ndërtuar bashkëpunim të rregullt me shtetet rajonale, e marrëveshje bashkëpunimi me 13 shtete në botë. FSK-ja është institucion kredibil, përfaqësues dhe i gatshëm”.
“Përpjekjet tona për ndryshime kushtetuese nuk do të ndalen asnjëherë, sepse kjo do të mundësonte ndryshimin e emrit dhe maksimalizimin e mbështetjes politike, derisa qasja jonë në tranzicionin e FSK-së nuk është qasje ad-hoc. Kemi planin 10-vjeçar të tranzicionit, i cili në substancë bëhet përmes ndryshimeve ligjore, ndërsa përpjekjet për ndryshimet kushtetuese do të jenë të vazhdueshme”, ka thënë Ramandani.
Sipas tij, transformimi i FSK-së në ushtri nuk do të thotë zëvendësim i misionit të NATO-s në Kosovë, KFOR.
“Nuk do të zëvendësohet KFOR-i, por do të thellohet partneriteti mes FSK-së dhe KFOR-it. Përkundrazi, kjo nënkupton partneritet edhe më të thellë mes FSK-së dhe KFOR-it. Ne jemi të kënaqur me bashkëpunimin që kemi me shtete partnere, veç e veç, po ashtu me KFOR-in, me NATO-n dhe me komunitetet në Kosovë dhe besojmë se kjo është rruga, të cilën do ta ndjekim edhe më tutje”, ka theksuar Ramadani.
Ndërkaq, gjatë paraqitjes në Komitetin e Senatit për Marrëdhënie me Jashtë, Kosnett po ashtu është pyetur lidhur me spekulimet për mundësinë e mbështetjes nga Shtetet e Bashkuara për idenë e shkëmbimit të territoreve.
“Qëndrimi ynë nuk ka ndryshuar. Ne mbështesim dialogun e ndërmjetësuar nga BE-ja mes dy vendeve. Mendojmë se ka rëndësi kritike që të dyja vendet të avancojnë për t’i kapërcyer tensionet e vjetra”, ka thënë Kosnett.
Megjithatë, zyrtarët e NATO-s dhe partnerët ndërkombëtarë kanë shprehur qëndrimin se transformimi i Forcës së Sigurisë së Kosovës në Forcë të Armatosur, duhet të bëhet nëpërmjet ndryshimeve kushtetuese, të cilat deri më tash janë refuzuar nga përfaqësuesit politikë të serbëve në Kuvendin e Kosovës.
Autoritetet e Kosovës, në vazhdimësi kanë deklaruar se Forcat e Armatosura të Kosovës, në të ardhmen, do të jenë faktor i stabilitetit brenda për brenda Kosovës dhe për rajonin, ndërkohë që autoritetet e Serbisë i shohin këto forca si të rrezikshme për paqen dhe si faktor i destabilitetit në rajon.
Diplomati veteran Philip Kosnett thotë se qëndrimi amerikan lidhur me zgjidhjen e mosmarrëveshjeve mes Kosovës dhe Serbisë nuk ka ndryshuar.
Zoti Kosnett, i emëruar nga presidenti si ambasador i ardhshëm amerikan në Kosovë, doli të enjten para Komisionit të Senatit për Marrëdhënie me Jashtë. Senatori Chris Murphy e pyeti diplomatin lidhur me takimin që kishte zhvilluar në fund të korrikut ministri i jashtëm i Serbisë, Ivica Daçiç me këshilltarin e Shtëpisë së Bardhë Jared Kushner dhe komentet pas takimit kur zoti Daçiç u shpreh se qëndrimi amerikan është tani “më pranë qëndrimit tonë” gjë që ka zgjuar shumë spekullime lidhur me ndryshime në qëndrimin amerikan. Senatori pyeti lidhur me spekulimet për mundësinë e mbështetjes nga Shtetet e Bashkuara për idenë e shkëmbimit të territoreve. Senatori kërkoi të dinte se çfarë instruksionesh kishte marrë diplomati lidhur me qëndrimin amerikan dhe nëse ky qëndrim kishte ndryshuar kohët e fundit.
“Qëndrimi ynë nuk ka ndryshuar. Ne mbështesim dialogun e ndërmjetësuar nga BE mes dy vendeve. Mendojmë se ka rëndësi kritike që të dyja vendet të avancojnë për të kapërcyer tensionet e vjetra. Ne besojmë se është me rëndësi kritike që dy vendet të jenë në gjendje të diskutojnë ide të reja. Kjo nuk është fjalë-kod për të mbuluar idenë e shkëmbimit të territoreve. Ne duam të shohim se çfarë idesh do të paraqesin dy qeveritë. Synimi ynë strategjik afat-gjatë është të shohim stabilitet në rajon, zgjidhjen e mosmarrëveshjeve të vjetra mes dy vendeve në forma që forcojnë lidhjet e dy vendeve me Perëndimin,” tha zoti Kosnett.
Në prezantimin e tij, i emëruari i Presidentit Trump renditi prioritetet e tij nëse konfirmohet si ambasadori i ardhshëm amerikan në Kosovë ku në radhë të parë ai veçoi shtimin e dialogut me Serbinë. “Përparësia më imediate për Shtetet e Bashkuara është normalizimi i marrëdhënieve të Kosovës me Serbinë. Kjo do të fuqizonte stabilitetin rajonal dhe do të shtronte terrenin për integrimin e dy vendeve në Bashkimin Evropian. Shtetet e Bashkuara mbështesin plotësisht dialogun mes dy vendeve dhe intensifikimin e bisedimeve të nivelit të lartë. Nëse konfirmohem, tha zoti Kosnett, do të nxis Kosovën të punojë për një zgjidhje që përmirëson jetët dhe garanton sigurinë e të gjithë qytetarëve të saj,” tha zoti Kosnett.
Një prej çështjeve më të diskutueshme këtyre ditëve janë “bisedimet me Serbinë”. Ka shumë deklarime pro et contra tyre. Mendimin tim për bisedime ose jo me Serbinë e kam shprehur shumë më heret. Kam deklaruar se “Po qe se do të ‘bisedohej me Serbinë’, qoftë edhe për ‘çështje praktike’, pa u bërë një “përllogaritje” e pasojave të luftës, do të legjitimohej gjithë ajo që Serbia bëri në Kosovë, duke kultivuar politikën shfarosëse ndaj shqiptarëve, e cila, ç’është e vërteta, u zhvillua në mënyrë sistematike, të planifikuar dhe të vazhdueshme.
Prandaj, ndeshja nuk “mund të fillojë me rezultat të bardhë” sikur në Kosovë asgjë të mos kishte ndodhur më parë”. Prandaj, bashkësia ndërkombëtare nuk do të duhej që Kosovën “ta fuste në një rrugë”, skaji i së cilës “nuk do të shihej”. Bashkësia ndërkombëtare që “favorizon bisedimet” do të duhej të ndërgjegjësohej për procesimin negativ të raporteve ndërmjet shqiptarëve dhe serbëve. Këto raporte janë shtrirë “deri në faza të urejtjes, të armiqësisë, të konceptimit të politikës mbisunduese serbe ndaj shqiptarëve për të kaluar në armiqësi të hapët , në pushtime të tokave të tyre dhe aplikim të krimit gjenocidal ndaj shqiptarëve”.
Veprimi më i rëndësishëm i subjekteve me përgjegjësi të lartë ndërkombëtare do të ishte vështrimi i çështjes së Kosovës dhe i gjithë çështjes shqiptare si “çështje e rendit ndërkombëtar”. Vendimet e tyre në lidhje me Kosovën dhe me çështjen shqiptare, subjektet me përgjegjësi të lartë ndërkombëtare do të duhej t’i bazonin në realitetet e krijuara në Kosovë. Vetëm në atë mënyrë do të mund të kuptohej se esenca e çështjes së Kosovës është njohja e të drejtës për vetëvendosje.
Ç’është e vërteta, ajo paraqet faktorin e vetëm relevant me rastin e përcaktimit të së ardhmes së një populli. Nuk ka asnjë arsye që populli shqiptar të bëjë përjashtim ose të menjanohet nga ai parim. Në ecje e sipër “në rrugë që do të materializonte vullnetin e popullit”, Kosova dhe institucionet e saj do të duhej ta përqendronin vëmëndjen në të tri rrafshe :në stabilizimin e vazhdueshëm të gjendjes;në përshpejtimin e reformave, si në fushën e demokracisë politike, ashtu edhe të ristrukturimit të ekonomisë dhe në “dëshmimin e aftësisë për ta qeverisur vetën”që përbën një prej parakushteve themelore”për t’u bërë këmbë e duar”.
Kosova gjindet “para detyrës” së funksionalizimit të një shteti efikas demokratik, ”me parametra të matshme evropiane”. Për këtë i duhet ndihma e bashkësisë ndërkombëtare. Ajo duhet të ndërgjegjësohet se procesi integrativ i Kosovës në Evrovë si shtet i pavarur është modeli i vetem për Kosovën dhe se çdo zgjidhje tjetër, nëpërmjet “kompromiseve”për të cilat “na përgatitë” z. Jessen Petersen, do të jetë jo vetëm e imponueshme, por të shprehem me gjuhën e ekonomisë, edhe “investim i gabueshëm”i bashkësisë ndërkombëtare.
Cdo zgjidhje tjetër kërcënon me rrezikun që “edhe për një kohë”: e para, t’i le në fuqi shumë rregullore të diskutueshme të UNMIK-ut;e dyta, Kuvendin e Kosovës t’a lë të zhveshur nga fuqia ligjëvënësë e tij;e treta, Kosovën t’a lë si të vetmen shoqëri në Evropë pa kushtetutë të vetën;e katërta, qeverinë e Kosovës t’a lë pa mundësinë e ushtrimit të ndikimit në proceset jetike;e pesta, gjygjësinë e Kosovës t’a lë pa autonominë që e bën atë vetvetiu të jetë një degë e ndarë nga politika.
Vetëm institucionet e vërteta demokratike mund të bëjnë “një kthesë të rëndësishme”dhe Kosovën “ta shpiejnë përpara”dhe të mos lejojnë që “rrotat e historisë të kthehen prapa”. Institucionet e Kosovës duhen të jenë të pëgatitura për „stuhitë e vjeshtës“.
Ndryshe, koha dhe ndodhithë mund t’i befasojnë dhe “t’i gjejnë të papërgaditura”për ndërmarrje veprimesh “që ndryshojnë gjendjen”. Ndryshim të gjendjes mund të bëjnë vetëm forcat të cilat me kohë kanë”menduar për ardhmeninë”. Institucionet do të duhej që kërkesat e veta”të cilat, në fakt, do të duhej të ishin shprehje e vullnetit të popullit“, t’i prezantojnë në mënyrë më të denjë.
Ecja me kohën do të duhej të ishte ecje me realitetin që na rrethon dhe vetveten për të mbajtur një qëndrim të drejtë ndaj tyre. Nëse ende mendojme se “koha punon për ne”dhe se ne duhet të presim se çfarë do të sjellë koha, e kemi gabim. Ne do të duhej “të punonim për kohën”. Kjo kohë do të duhej të shfrytëzohej pikërisht si nxitje për ndërmarrje të veprimeve të përbashkëta, më efektive dhe më racionale, më produktive dhe më perspektive për popullin.
Është kohë e vetëdijësimit për t’i vënë „interesat e Kosovës“mbi „interesat partiake“. Do të duhej që plasaritjet „t’i kthejmë“në fuqi krijuese dhe me këtë të mbajmë gjallë moralin e popullit. “. Po kalojmë në njëren ndër periudhat më vendimtare për të përcaktuar të ardhmen tonë dhe fatet tona. Në qoftë se deri dje kemi konstatuar se është çasti i fundit për të kuptuar peshën e kohës në të cilën jemi, sot është, me të vërtetë, momenti „kur nuk ka më kohë“të kotemi.
Janë, më së paku, dy arsye që shtrojnë nevojën e shqyrtimit të kësaj teme:e para, e tashmja e Kosovës, e shoqëruar me shumë sfida të kohës dhe, e dyta , mëdyshjet e bashkësisë ndërkombëtare për „ta kuptuar“çështjen e Kosovës dhe të pavarësisë së saj si një faktor stabiliteti në rajon dhe më gjerë.
Në bashkësinë ndërkombëtare, pra në qendrat e saj të vendosjes, mendohet se në Kosovë“ka mbetur“për t’u bërë“shumë më shumë“për „t’u hapur“çështja e statusit të Kosovës. Zyrtarë të lartë botërorë, i urojnë Kosovës“ardhmeni të mirë“, por ndërkohë, vazhdojnë të kërkojnë prej saj „përmbushje standardesh“që nuk shpiejnë kah njohja e vullnetit të popullit, por kah „kompromiset“që bien ndesh me te. Ka edhe një problem tjetër me standardet.
Bashkësia ndërkombëtare kërkon prej Kosovës përmbushje standardesh ende pa i kaluar kompetencat në institucionet e Kosovës që ato të mundnin t’i plotësonin ato;nga ana tjetër, ajo kërkon prej Kosovës bisedime me Serbinë, pa përcaktuar se në çfarë cilësie merr pjesë Kosova në to:a do të takohen “dy tërësi të ndara”apo dy pjesë “të një tërsie?”. .
Ajo kërkon prej Kosovës të bisedohet me Serbinë, kur ajo ka platformë të vetme “ndarjen e Kosovës”. Sikur bashkësia ndërkombtare t’i ndiqte parimet e njohjes së statusit të Kosovës në bazë të vetëvendosjes së popullit të saj, qasja e vetme dhe rruga e vetme e drejtë do të duhej të ishte që ajo t’i hapte mundësitë Kosovës për pranimin në gjirin e organizmave të Bashkimit Evropian dhe me atë rast , do të ishte krejtësisht normale që institucionet e Kosovës të përqafonin jo standarde kundërthënëse, por kërkesat konkrete për ndërtimin e demokracisë politike, për zhvillimin e ekonomisë së tregut dhe, përgjithësisht, për reforma institucionale që do të ndihmonin ndërtimin e shtetit ligjor në Kosovë.
Sado që klasa e tashme politike e Kosovës “objektivisht është e kufizuar “për shkak të ndikimit ende të madh të Përfaqësuesit Special të Sekretarit të Përgjithshëm, ky fakt nuk i kursen ata nga përgjegjësia “për të vepruar të bashkuar ” për të ecur “në drejtimin e duhur”. Klasa politike e Kosovës duhet të jetë e vëmendshme që të”mos rrënojë themele”, por “të ngrehë kulme”. Kemi histori shumë të hidhur që të mos nxjerrim mësim prej saj. Duhet të kuptojmë se pikërisht sot “vendosim”se”ku do të jemi nesër”.
Kemi hyrë në një fazë të zhvillimit në të cilën “nuk guxojmë të gabojmë”.
Mirëpo, për këtë, duhet dëshmuar aftësi.
Për të dëshmuar këto aftësi “na duhet më shumë miqësi ndër vete, sepse “të sillesh armiqësisht ndaj tëndit “është njësoj sikur “t’i vësh zjarrin shtëpisë sate”.
Ajo që do të duhej të bënte klasa politike e Kosovës sot nuk është “heshtja për fatet e saj”, por marrja përsipër e përgjegjësive për t’i mbështetur fuqimisht kërkesat politike për “të ecur rrugës së cilës i shihet fundi”, e jo”për t’u ri(mbyllur)në rrathë prej të cilëve “nuk do të mund të dilej”.
Spektri i ndarjes po e bezdis Ballkanin këtë verë. Pas disa deklaratave provokuese nga politikanët serbë dhe kosovarë dhe në mes të heshtjes relative nga Uashingtoni dhe Brukseli, supozimet janë duke u rritur që një plan territorial është duke u planifikuar midis Beogradit dhe Prishtinës. Presidenti i Kosovës Hashim Thaçi ka pohuar se dialogu Beograd-Prishtinë do të përfshijë bisedime mbi “korrigjimet kufitare” – një term që nënkupton shkëmbimin e territoreve dhe jo thjesht marrëveshjet e demarkacionit siç është lidhur kohët e fundit midis Kosovës dhe Malit të Zi. Disa zyrtarë serbë kanë paraqitur në mënyrë të përsëritur mundësinë territoriale për të normalizuar marrëdhëniet mes dy shteteve, por deri më tani çështja nuk është konsideruar seriozisht. Në një masë që ndezi thashethemet e shkëmbimeve sekrete, Thaçi deklaroi se bisedimet me Beogradin duhet të konsiderojnë bashkimin me Kosovën e Luginës së Preshevës, një pjesë e Serbisë jugore me popullsi shumicë shqiptare. Thaçi qartë dëshiron ta sjellë Preshevën në diskutim dhe të mos përballet me dorëzimin e njëanshëm të veriut të Kosovës, në të cilin serbët formojnë shumicën në katër komuna. Shtetet e Bashkuara dhe BE kanë kundërshtuar vazhdimisht çdo ndryshim kufitar, duke parë lëvizje të tilla si të rrezikshme në një rajon ende të paqëndrueshëm. Por thashethemet tani po tregojnë se Uashingtoni dhe Brukseli mund të kërkojnë për të zgjidhur mosmarrëveshjen Serbi-Kosovë me një opsion territorial dhe kanë nisur një balonë gjyqi për të parë se çfarë Beogradi dhe Prishtina mund të bien dakord pa ndërmjetësim të drejtpërdrejtë ndërkombëtar. Në deklaratat e mediave të fundit, ambasadori i SHBA në Kosovë dhe zëdhënësi i Komisionit Evropian nuk përjashtuan rishikimet territoriale, thjesht duke pohuar se Beogradi dhe Prishtina kishin nevojë për të arritur një zgjidhje. Në të njëjtën kohë, Ministri i Jashtëm i Serbisë Ivica Daçiç, pohoi se ai kishte diskutuar një ndarje të mundshme gjatë një vizite në Uashington. Vetëm kancelarja gjermane Angela Merkel haptas hodhi poshtë çdo ndryshim kufitar gjatë një takimi të fundit në Berlin me kryeministrin boshnjak. Historikisht, ndarjet nuk janë asgjë e re, qoftë përmes përshtatjeve të pasluftës nga partitë fitimtare, ose në bazë të plebishitave demokratike apo marrëveshjeve ndërqeveritare. Ndërsa Jugosllavia u shpërbë nëpër luftëra dhe zgjedhje, Moska nuk ishte në gjendje ta mbante Bashkimin Sovjetik së bashku me forcë, dhe Çekosllovakia u nda në mënyrë miqësore nga Praga dhe Bratislavë. Sidoqoftë, në çdo rast, vendet e reja ishin ish-subjekte federale që posedonin kufijtë e qartë administrativë dhe qeveritë e zgjedhura. Ndarja e mundshme e Kosovës do të legjitimonte një parim të ri – ndarjen e shteteve që dolën nga federatat e pushuara komuniste. Një proces i tillë do të kërkonte që të paktën katër kushte të realizoheshin në mënyrë paqësore. Së pari, sepse vetëm shtetet sovrane mund të shkëmbejnë territorin, Serbia dhe Kosova duhet të njohin njëri-tjetrin si vende të pavarura dhe të mos bllokojnë hyrjen në institucionet ndërkombëtare. Së dyti, miratimi popullor në të dy vendet duhet të sigurohet qoftë nëpërmjet parlamentit ose një referendumi publik. Së treti, ndërmjetësimi ndërkombëtar do të ishte thelbësor për të zbatuar ndonjë marrëveshje territoriale. Dhe së katërti, qytetarët e prekur nga shkëmbimet e tokës do të duhej të ndihmoheshin në zhvendosjen në shtetin e zgjedhur prej tyre. Por edhe nëse të gjitha këto kushte janë plotësuar, ndryshimet kufitare në Ballkanin Perëndimor janë të mbushura me rreziqe dhe do të interpretohen në të gjithë rajonin si legjitimimin e homogjenizimit kombëtar. Me parimin e multietnicitetit, që dukshëm po ikte, kërkesat për monoetnicitet do të përshkallëzonin dhe potencialisht do të zbulonin disa vende. Institucionet perëndimore dhe forcat e NATO-s mund të gjejnë veten të papërgatitur për valën e paqëndrueshmërisë që më pas mund të përfshijë rajonin. Në Kosovë vetë, Kisha Ortodokse Serbe kundërshton me forcë çdo humbje të territorit, veçanërisht pasi shumica e vendeve fetare serbe dhe mbi 60% e popullsisë serbe nuk janë të vendosura në komunat veriore. Serbët dhe shqiptarët e radikalizuar mund të nxisin protesta të dhunshme për të dëbuar etninë tjetër nga territoret e tyre të caktuara. Dhe një proces i ngjashëm mund të parashihet në luginën e Preshevës nëse është dakord një shkëmbim tokash. Rishikimet territoriale gjithashtu do të rrisin mbështetjen në Kosovë për bashkim me Shqipërinë. Një moment i tillë mund të përhapet me shpejtësi në Maqedoni ku të paktën një e katërta e popullsisë është shqiptare. Kërcënimet ndaj integritetit territorial të Maqedonisë do të intensifikonin etno-nacionalizmin, potencialisht do të shkatërronin marrëveshjen e emrit me Greqinë dhe do të sillnin Bullgarinë dhe Shqipërinë në një konflikt në zgjerim. Ndërkohë, njësia serbe në Bosnje-Hercegovinë mund të kërkonte zbatimin e precedentit të Kosovës për t’u bashkuar me Serbinë; popullata kroate mund të kërkojë që Hercegovina perëndimore të absorbohet nga Kroacia; dhe popullata boshnjake mund të bënte fushatë për rajonin me shumicë myslimane të Serbisë në Sandjak për t’u bashkuar me Bosnjën. Mali i Zi gjithashtu do të kapet në mes të këtij maelstrom, me boshnjakët, serbët dhe shqiptarët që kërkojnë të gjithë shqiptarët në vendin në të cilin formojnë shumicën lokale. Dhe e gjithë kjo nuk ka gjasa të ndodhë në një klimë paqësore politike dhe politike por mund të jetë e mbushur me incidente të dhunshme për të provuar se ndarja ishte e nevojshme. Edhe pse një skenar i tillë duket si një shpërblim ballkanik për Kremlinin dhe mund të kontribuojë në justifikimin e ndarjes së saj të Ukrainës, Gjeorgjisë dhe Moldavisë, do të ishte e parakohshme që Moska të festonte ndarjen e çdo shteti ballkanik. Zhvillime të tilla do të nënvizonin se vetë Federata Ruse, që përmban 85 njësi federale, mund të ndahet në mënyrë territoriale sipas parimeve etnike, fetare ose rajonale. Paradoksalisht, ndarja e Kosovës apo e Bosnjes mund të shërbejë si një prototip për shpërbërjen e ardhshme të Rusisë.
Një ekspert i çështjeve të Ballkanit, ish-analist i lartë i CIA-s për rajonin dhe Evropën, thotë se patologjia e perëndimit për çdo zhvendosje territori e cungon diskutimin për Kosovën dhe Serbinë. David Kanin, profesor për Studime Evropiane në Universitetin “Johns Hopkins” në Uashington thotë se historia e Evropës është një histori e ndryshimit të kufijve. Por në këndvështrimin e tij, debati i rihapur për këtë temë është dytësor dhe çështja më e rëndësishme është ajo e sovraniteti të Kosovës, që do të mbetet e hapur përsa kohë nuk njihet nga Serbia dhe nga pesë anëtarët e BE-së që nuk e kanë pranuar pavarësinë e saj. Zoti Kanin e intervistoi gazetarja e Zërit të Amerikës, Keida Kostreci:
Zëri i Amerikës: Zoti Kanin, ju jeni mes ekspertëve që e njohin rajonin që e kanë ndjekur me vëmendje diskutimin e rihapur për shkëmbim territori, ndryshim kufijsh, apo ndarje mes Kosovës dhe Serbisë. Por mendoj se ju jeni ndoshta i vetmi që keni shprehur shqetësim se kjo përbën një kërcënim për statusin e Kosovës. Pse?
David Kanin: Unë nuk mendoj se ky diskutim kërcënon statusin e Kosovës. Statusi i Kosovës ishte i kërcënuar që në fillim. Konteksti është sovraniteti i cunguar i Kosovës. Nuk është një shtet i njohur universalisht. Nuk ka rëndësi sesa vende e njohin, pesë vende të Bashkimit Evropian nuk e njohin dhe sigurisht edhe Serbia, Rusia dhe Kina. Çështja është statusi i kontestuar i Kosovës. Diskutimi i tanishëm për ndarjen sado i zhurmshëm merret me çështjen dytësore se cili (vend) merr cilin territor. Pyetja për sovranitetin e Kosovës është çështja kryesore dhe do të mbetet e hapur përsa kohë nuk njihet nga Serbia dhe nga pesë anëtarët e BE-së që nuk e njohin dhe unë nuk shoh shenja se kjo do të ndryshojë. I gjithë ky diskutim nuk ka lidhje me këtë.
Zëri i Amerikës: Shkëmbimi i territoreve mund të ndodhë midis dy shteteve sovrane. A nënkupton kjo që Serbia duhet ta njohë Kosovën më parë? Si mund të hyjë Serbia në diskutim me një territor që sipas saj nuk është shtet?
David Kanin: Jo, nuk është e thënë. Pjesë e diskutimeve ka qenë mundësia që Kosova të marrë një vend në Kombet e Bashkuara, domethënë që të mos njihet zyrtarisht (nga Serbia). Kjo do të bënte të mundur që Serbia të shmangte njohjen de jure të Kosovës. Shumë akademikë dhe diplomatë perëndimorë do të ishin të kënaqur me anëtarësimin në OKB, duke menduar se vendi në OKB do të thoshte njohje e pavarësisë. Jo, nuk do të thotë këtë. Kosova do të ishte në OKB dhe një shkëmbim territori mund të ndodhte – dhe e përsëris që kjo është teorike dhe nuk besoj se do të ndodhë – por Kosova do të kishte diçka më pak sesa status të plotë. Taivani kishte një vend në OKB dhe në Këshillin e Sigurimit për dekada, derisa balanca e pushtetit ndryshoi dhe tani Kina është në OKB dhe Taivani jo. Kosova nuk është Taivan, është një kontekst tjetër, por ngjashmëria mes dy situatave do të ishte se Kosova nuk do të kishte sovranitet, do të kishte vetëm një vend në OKB, që është shumë më pak. Kjo ka qenë pjesë e diskutimeve. Sipas pikëpamjes sime, nëse Kosova pranon që në fillim më pak sesa sovranitet të plotë, si pjesë e marrëveshjes fillestare, atëherë e ka humbur lojën.
Zëri i Amerikës: Çfarë mendoni për idenë në vetvete?
David Kanin: Ndarjen?
Zëri i Amerikës: Njerëzit po e quajnë shkëmbim territori, ndryshim kufiri. Nuk e di nëse mund të quhet ndarje nëse palët bien dakord…
David Kanin: Çdo shkëmbim territori dhe lëvizje popullate – dhe të dyja këto do të ndodhnin me këtë ide – sido që t’ia vësh emrin, do të ishte sakrilegj në sytë e institucioneve perëndimore, diplomatëve OJQ-ve, akademikëve dhe intelektualëve publikë, që kanë një farë besnikërie patologjike ndaj demokracive laike, shumëetnike, të integruara, si rruga e vetme për të ecur përpara, rruga evropiane. Angela Merkel tha përsëri se kufijtë në Ballkan nuk do të ndryshojnë. Historia evropiane është një histori e ndryshimit të kufijve dhe lëvizje popullsish. Kjo nuk ka ndaluar. Çdo ndryshim i Jugosllavisë që kur Jugosllavia u shpërbë ka qenë për ndryshim kufijsh lëvizje njerëzish, disa të mbështetura nga perëndimi dhe disa të kundërshtuara.
Ajo që po them është se elitat perëndimore që pretendojnë se dominojnë rajonin, vazhdojnë t’u thonë njerëzve në rajon se nuk ka alternativë përveç demokracive shumëetnike, laike të integruara. Çdo zhvendosje territori që do të sillte lëvizje njerëzish dhe njohje e çdo gjëje mbi baza etnike është sakrilegj, sulmohet si ide, gjithkush thotë që është e tmerrshme, se nuk mund të ndodhë. Pra është diçka që ka të bëjë me politikat e perëndimit dhe ndjesisë së tij të privilegjit në rajon, pasigurive të veta për problemet e veta dhe modelet e veta dhe mendoj se patologjia për këtë nocion, e cungon diskutimin, do të thotë që nuk lejohesh t’i shqyrtosh këto lloj idesh. Dhe është kjo mungesë e shqyrtimit të mundësisë për ndryshim që do të ishin të ngjashme me ndryshimet që kanë ndodhur dhe vazhdojnë të ndodhin në Evropë, lënia e të gjitha atyre jashtë, që e ndryshon drejtimin e diskutimit dhe bën që të mos jetë shumë i vërtetë sipas mendimit tim dhe sjell si rezultat mungesë zgjidhjeje, e lë pezull statusin aktual dhe mendoj se do të vijë dita kur të ketë një raund të ri luftimesh, qoftë në Maqedoni, Bosnje, Kosovë, do të ketë raunde të reja vështirësish, pjesërisht sepse shqyrtimi i mundësive të tjera përveç atyre që lejohen nga institucionet perëndimore nuk lejohen.
Zëri i Amerikës: Pra ju mendoni se kundërshtimi nga Perëndimi ia ndryshon drejtimin diskutimit?
David Kanin: Mendoj që ia ndryshon drejtimin dhe e frenon diskutimin, e mban rajonin në pozita varësie. “Nuk janë gati për këtë apo atë”. Kjo e gjitha presupozon se të huajt i lejojnë vetes të drejtën që t’u thonë njerëzve në rajon se ç’të bëjnë. E bllokon diskutimin.
Zëri i Amerikës: Ju sa folët për pozicionin e Kancelares Merkel, pozicionin e Bashkimit Evropian, por pozicioni i Shteteve të Bashkuara ka qenë më pak i qartë. Më parë ishte thënë se nuk do të kishte ndryshim kufijsh dhe shkëmbim territoresh ndërsa tani thuhet se palët duhet të jenë elastike dhe zgjidhja duhet të vijë prej tyre. Por nuk ka qëndrim të prerë pro ose kundër. A është kjo një çarje mes Bashkimit Evropian dhe Shteteve të Bashkuara?
David Kanin: Së pari desha të them, meqë kam punuar për qeverinë se mendimet që po shpreh janë të miat, jo të qeverisë. Jam i kënaqur që shoh një mungesë qartësie në pozicionin e Shteteve të Bashkuara, sepse ka hapur shumë gjëra për diskutim. Mendoj se saktësia e rreme e kënvështrimit tradicional perëndimor dhe i këndvështrimit që ende ka Evropa, i ndrydh shumë gjërat. Ideja e shkëmbimit të territoreve, lëvizjes së popullatave, ka qenë që në fillim mbi tryezë. Privatisht, njerëzit flasin për këtë në rajon gjithë kohës, ky diskutim nuk ka ndalur kurrë. Pyetja për qëndrimin e Amerikës, i ka hequr kapakun këtij diskutimi dhe tani po bëhet hapur dhe kjo është diçka e mirë. Nuk do të thotë se do të sjellë këmbim territoresh ose ndarje, ose çfarëdo që do ta quash. Unë nuk besoj se do të ketë zgjidhje, diplomatike apo të ndonjë lloji tjetër, për një kohë të gjatë në rajon. Mendoj se kjo gjendje do të vazhdojë për një kohë të gjatë, derisa disa aspekte të kontekstit të lëvizin, përsa u takon fuqive të jashtme dhe vendasve. Por mendoj se mungesa e qartësisë në pozicionin amerikan nuk është gjë edhe aq e keqe, duke pasur parasysh problemet në rajon dhe dëmin që është bërë nga kufizimi që perëndimi ka imponuar për një kohë kaq të gjatë. Është diçka konstruktive.
Zëri i Amerikës: Kur thoni mungesë qartësie, a keni parasysh mungesën e shprehjes së një qëndrimi publikisht, apo mungesë e një politike koherente, sepse ka nga ata që mund të thonë që mungesa e një politike koherente amerikane do të ishte problematike.
David Kanin: Nuk jam i sigurt nëse ka një politikë koherente amerikane (për këtë çështje). Unë nuk shoh që të ketë. Kjo nuk me shqetëson edhe aq shumë. Gjithmonë flasim se çfarë mendon perëndimi, cila është politika perëndimore, nëse popujt e Ballkanit Perëndimor do të hyjnë në Bashkimin Evropian ose jo, nëse amerikanët kanë një politikë apo jo. Unë mendoj se sa më shumë vendasit t’i marrin çështjet në dyert e tyre, aq më mirë është, çfarëdo që të ndodhë. Unë mendoj se i vetmi shans për një zgjidhje afatgjatë është nëse për të bihet dakord nga vendet vetë dhe kjo do të kishte problemet e veta. Jo vetëm që nuk është e lehtë dhe ka shumë çështje që pengojnë një zgjidhje së shpejti. Por mendoj se përsa kohë të ekzistojë në rajon statusi i imponuar nga perëndimi, i imponuar nga jashtë, presioni do të vazhdojë të shtohet. Do të vijë një ditë kur luftrat e viteve 1990, do të mbeten mjaftueshëm larg në të shkuarën, saqë dikush do të arrijë në përfundimin se nuk janë më të shqetësuar për dëmin e shkaktuar, njerëzit do të harrojnë për dëmin, një brez i ri do të vijë dhe do të ketë luftime prapë, unë mendoj se ka gjasa që kjo të ndodhë. Lajmi i mirë përsa i takon mungesës së konfliktit, është se ka njerëz mjaftueshëm që e mbajnë mend tmerrin dhe nuk duan që ta përjetojnë prapë. Por kjo nuk do të zgjasë ndërsa vijnë brezat e rinj. Do të vijë një kohë kur status-quo-ja e tanishme që është tentative dhe asgjë nuk është zgjidhur në Jug të lumit Ibër, do të vijë koha kur të do të ketë konflikt tjetër nëse nuk fillon të zgjerohet diskutimi, të marrë drejtim tjetër dhe nëse vendim-marrësit lokale nuk fillojnë të marrin autoritetin dhe përgjegjësinë për atë që ndodh në rajonin e tyre dhe të ndjejnë përgjegjësinë e llogaridhënies para aktorëvë të tjerë lokalë që kanë interesa, jo vetëm ndaj amerikanëve, evropianëve ose apo edhe rusëve apo të tjerëve.
Zëri i Amerikës: Por si mund të ndodhë kjo kur këto vende aspirojnë të futen në klubin ku janë këto vende të Perëndimit, të Bashkimin Evropian?
David Kanin: Mendoj se aspirata për BE-në, është pjesë e patologjisë. Ata nuk do të futen aty të paktën për të ardhmen e afërt. Data që ekziston sot është 2025 por evropianët vazhdojnë ta shtyjnë. Nuk ka shenja që evropianët janë pranë pranimit të ndonjërit prej këtyre e vendeve. Shtyrjet e vazhdueshme e mbajnë situatën siç është, e ngrijnë. Por status-quoja nuk do të vazhdojë përgjithmonë, ashtu si edhe kufizimet e tjera të sigurisë të imponuara nga perëndimi që nga Kongresi i Berlinit, kanë mundur të zgjatin për një periudhë kohe dhe pastaj kur gjendja e sigurisë ndryshon, kur kushtet e jashtme të sigurisë ndryshojnë, kur konteksti ndryshon atëherë gjërat rrëzohen në rajon. Dhe me situatën e tanishme, nëse asgjë nuk ndryshon kjo do të çojë në konflikt të mëtejshëm.
Zëri i Amerikës: Pra ju po thoni që nuk është ide e keqe por nuk është realiste?
David Kanin: Nuk është ide e keqe, është një bazë konstruktive për diskutim. Nuk ka asgjë mbi tryezë, mbi tryezën e askujt, nuk ka asgjë në Uashington, e sigurt që nuk ka gjë në Bruksel, asgjë në Moskë, që do ta zgjidhte këtë çështje, asnjë ide, asnjë propozim. Asnjë nga palët e jashtme nuk do ta zgjidhë këtë. Ajo që mund të bëjnë është që ta ngrijnë për një kohë dhe këtë kanë bërë. Problemi është se një ditë kur kjo ngrirje të thyhet, kur kjo situatë të kriset, personat që do të jenë viktima do të jenë njerëzit e rajonit sepse do ta gjejnë vetën në një situatë kur gjërat përsëri do të jenë të mundura për t’u marrë.
Zëri i Amerikës: Çfarë të ngrijnë?
David Kanin: Ata përpiqen të ngrijnë kufijtë dhe kontrollojnë diskutimin për zgjidhjet e mundshme. Asgjë nuk është e pranueshme në Bruksel nëse nuk është “prodhuar” në Bruksel. Bashkimi Evropian ka nevojë ta përdorë Ballkanin për të marrë meritën për çdo “zgjidhje” dhe e them në thonjëza, sepse nuk ka një zgjidhje, por për çdo “zgjidhje” që mund të japin ata, sepse evropianët janë të shqetësuar sepse tani janë të vegjël, nuk kanë atë ndikim që kanë pasur. Dhe këtu bëhet fjalë vetëm për përpjekjen e Evropës që t’i provojë vetvetes dhe të tjerëve, se janë ende të rëndësishëm në botë. Balkani është thjesht një instrument në këtë drejtim, asgjë më shumë.
Zëri i Amerikës: Nëse kjo ide hidhet në tryezë dhe BE-ja dhe Uashingtoni bien dakord, a e vë kjo Kosovën në një pozicion më të dobët sesa Serbinë meqenëse është ajo të cilën Serbia dhe vende të tjera nuk e kanë njohur?
David Kanin: Kosova është në një pozitë më të dobët se Serbia sepse është një vend që nuk është i njohur nga të gjithë. Kjo nuk ndryshon nëse Serbia nuk e ndryshon. Serbia ka avantazhin që është një vend universalisht i njohur që ka të drejtën të japë ose jo njohjen e Kosovës. Kosova nuk e ka atë marrëdhënie me Serbinë. Mënyra se si u bë pavarësia e Kosovës në vitin 2008, dhe ne e bëmë këtë, ne e kemi faij, e ka bllokuar sovranitetin e saj dhe e ka vendosur Kosovën në një pozitë të pafavorshme. Ky diskutim nuk e ndryshon një gjë të tillë.
Zëri i Amerikës: Si mendoni që kjo iniciativë e prek rajonin më gjerë, së pari Maqedoninë meqë referendumi po afrohet por edhe rajonin?
David Kanin: Lidhje me Maqedoninë është e qartë. Dy çështjet nuk janë identike por nuk janë as paralele. Evropianët kanë nevojë për disa lajme të mira, u duhet që diçka të shkojë mbarë në Kosovë, ose Maqedoni. Këto dy çështje nuk do të përckatojnë njëra-tjetrën por nëse gjërat nuk shkojnë mirë në Maqedoni, kjo do të ushtronte më shumë presion mbi serbët dhe kosovarët nga evropianët që të gjejnë diçka, që të mund ta quajnë normalizim, që mua më duket një term shumë i keq. Nëse çështja e Maqedonisë është e suksesshme, atëherë do të ketë një lloj tjetër trysnie ndaj Kosovës për të ruajtur vëmendjen e njerëzve. Unë jam i shqetësuar se problemi i Maqedonisë do të dështojë në Greqi. Mendoj se qeveria e Maqedonisë do të jetë në gjendje që të ketë sukses me referendumin dhe nga ana e saj ta nënshkruajë marrëveshjen, por nuk jam shumë i sigurt për Greqinë. Opozita greke mund ta hedhë poshtë. Dy proceset do të ndikojnë tek njëri tjetri për shkak të nevojës së BE-së për sukses, për shkak të paqartësisë së qëndrimit amerikan, sespe i jep mundësi Rusisë të manovrojë në dy pjesët e rajonit ka mjaft hapësirë të veprojë në dy pjesët e rajonit, si edhe në Bosnnje, por gjithçka është disi e papërcaktuar dhe përsa kohë që këto diskutime të vazhdojnë, kjo gjendje do të vazhdojë. Parashikimi im është që në fund të fundit nuk do të kemi shumë ndryshim për Kosovën, që ky diskutim do të shkojë deri në një farë pike dhe pastaj do të fillojë të zbehet. Mendoj se çështja e Maqedonisë është shumë më kritike sepse atje ose do të kemi ose nuk do të kemi ratifikim marrëveshjeje. Me Kosovën, diskutimi i ndarjes, shkëmbimit të territoreve, mund të vazhdojë deri në një farë kohe, të zbehet dhe pastaj të vazhdohet me të njëjtën situatë. Por me Maqedoninë meqë ka pasur një marrëveshje mes dy vendeve, nëse ajo dështon do të ishte shumë më serioze.
Zëri i Amerikës: Një nga temat që është hapur me diskutimin e shkëmbimit të territorit, është se disa njerëz filluan të shprehin shqetësimin se çfarë do të ndodhë në të ardhmen nëse Kosova do që të bashkohet me Shqipërinë. Nëse dy vendet bien dakord, ç’të keqe do të kishte?
David Kanin: Problemi është se jo të gjithë do të bien dakord, as në botën shqiptare nuk do të bien të gjithë dakord. Nuk është aq e thjeshtë. Le të mos flasim për anën ekonomikë, për disa çështje kulturore dhe historike. Për shqiptarët e Maqedonisë problemi bëhet i mprehtë. Ata do të pyesin veten. Çfarë do të bëjmë? A mund të bashkohemi edhe ne me ta? Dhe maqedonasit do të pyesin se ç’do të thotë kjo për vendin e tyre, a mund të mbështetemi tek shqiptarët që të jenë pjesë e këtij koalicioni që kanë pasur që më vitet 1990, me qeverinë me përfaqësues nga të dyja komunitetet? E vë në pikë pyetje Maqedoninë. Por nuk besoj se duhet të shqetësohemi për këtë, sepse kundërshtimi ndaj një Shqipërie të Madhe, brenda komunitetit shqiptar është i konsiderueshëm. Nuk është aq e thjeshtë. Dhe sigurisht ata që nuk janë shqiptarë do të kishin shumë dyshime për këtë çështje. Këto gjëra mund të ndodhin në një të ardhme të pacaktuar, por vetëm si rezultat i një konflikti të mëtejshëm. Për fat të keq – dhe ka literaturë për këtë – nëse nuk ka konflikt, është shumë vështirë të kesh zgjidhje të përhershme. Unë nuk po bëhem avokat për konflikt por historikisht negociatat nuk janë të suksesshme, përsa i takon marrëveshjeve të përhershme dhe të pranuara universalisht. Prandaj unë nuk do ta shikoja diskutimin aktual si bazë për Shqipëri të Madhe, apo ndarje të Kosovës, apo anëtarësim të Ballkanit Perëndimor në Bashkimin Evropian. Asnjë nga këto nuk ka gjasa që të ndodhë,
Zëri i Amerikës: Domethënë, gjendja do të mbetet për të ardhmen e afërt ashtu siç është?
David Kanin: Do të mbetet për të ardhmen e afërt, e papërcaktuar. “Ashtu siç është” është e diskutueshme. Ndryshime kemi parë. Shumica e ndyshimeve që kemi parë që nga vitet 1990, kanë qenë shkëmbime territori, ose ndarje, ose lëvizje popullatash, të gjitha gjëra që qeveritë dhe intelektualët perëndimorë, thonë se nuk mund të ndodhin dhe kanë thënë që nuk mund të ndodhin që në vitet 1990. Shikoni deklaratat e qeverive perëndimore, akademikëve dhe OJQ-ve gjatë gjithë kësaj kohe, që thonë çfarëdo që të jetë status-quoja, nuk mund të ketë më ndryshim kufijsh dhe në fakt janë bërë ndryshime kufijsh dhe pastaj ajo bëhet status-quoja. Status-quotë nuk mund të zgjasin për gjithmonë. Status-quoja aktuale, sipas mendimit tim do të ndryshojë përsëri.
BRUKSEL – Sheshi Grand Place në Bruksel, i cili ndodhet në Listën e Trashëgimisë Botërore të UNESCO-s, është mbuluar nga një qilim gjigant lulesh i cili këtë vit është përgatitur me motive meksikane.
Qilimi i cili këtë vit për herë të parë u përgatit me temë latine në sheshin e famshëm turistik është krijuar në bashkëpunim me rajonin meksikan Guanajuato, i cili njihet për artin e qilimave tradicionalë të luleve.
Qilimi gjigant do të mund të vizitohet nga 16 deri më 19 gusht, ndërsa për përgatitjen e tij janë përdorur mbi 500 mijë lule, edhe atë lule dahlia dhe lulja e famshme begonia belge.
Për përgatitjen e qilimit të gjatë 75 metra dhe të gjerë 24 metra, janë angazhuar 100 punëtorë meksikanë dhe belg vullnetarë të cilët kanë filluar punën në orët e mëngjesit dhe brenda tetë orëve përfunduan qilimin i cili krijoi pamje magjepsëse në shesh.
Sheshi Grande Place shtrohet me qilim lulesh me motive latine
Sheshi Grand Place në Bruksel, i cili ndodhet në Listën e Trashëgimisë Botërore të UNESCO-s, është mbuluar nga një qilim gjigant lulesh i cili këtë vit është përgatitur me motive meksikane. Qilimi i cili këtë vit për herë të parë u përgatit me temë latine në sheshin e famshëm turistik është krijuar në bashkëpunim me rajonin meksikan Guanajuato, i cili njihet për artin e qilimave tradicionalë të luleve. ( Dursun Aydemir – Anadolu Agency )
Qilimi i luleve me motiv të zogut, bretkosës dhe diellit, që reflektojnë pasurinë kulturore të rajonit Guanajuato, thuhet të jetë qilimi me motive më gjithëpërfshirëse që kur ka filluar aktivitete në vitin 1971.
Dhjetëra mijëra turistë pritet të vizitojnë sheshin Grand Place në kuadër të aktivitetit i cili do të zgjasë deri më 19 gusht. Për çmim prej gjashtë eurosh, qilimi do të mund të shihet edhe nga ballkoni i godinës historike të bashkisë e cila gjendet në këtë shesh.
Ndryshe, aktiviteti i qilimave prej lulesh nisi në vitin 1971 në Grand Place dhe që nga viti 1986 organizohet në çdo dy vite, ndërsa në të përdoren kryesisht lule begonia të kultivuara në qytetin belg Gent. Belgjika është prodhuesi më i madh i begonias, lule me ngjyra e cila u zbulua në Amerikën Jugore në shekullin 17.
Para dy viteve, në sheshin historik të Brukselit u shtrua qilim me motive japoneze, ndërsa në vitin 2014 qilim turk në përkujtim të përvjetorit të 50-të të migrimit të turqve në Belgjikë.
Ambasadori gjerman në Kosovë, Christian Heldt ka ripërsëritur qëndrimin gjerman se shteti i tij nuk e përkrah idenë e ndryshmit të kufijve.
Ai ka thënë se jeta e njerëzve nuk përmirësohet duke ndryshuar kufijtë.
“Jam shumë i lumtur që kancelarja Merkel ishte shumë e qatë në këtë temë. Mos të harrojmë se këtë vit ne do ta rikujtojmë 100-vjetorin e përfundimit të Luftës së Parë Botërore. Mendoj se ky kontinent ka parë mjaft probleme me kufij në shekullin e kaluar”, ka thënë Heldt pas një takimi që ka pasur me ministrin e Ekonomisë së Kosovës, Bedri Hamza.
“Le të fillojmë t’i përmirësojmë kushtet e jetesës së njerëzve për të gjitha komunitetet ku jetojnë në shtetet e tyre dhe jo t’i zgjidhim problemet me ndryshime të kufijve. Mendoj që këto kohëra kanë përfunduar njëherë e përgjithmonë”, është shprehur ai.
Komentet e Heldt vijnë pas prezantimit të idesë së presidentit të Kosovës, Hashim Thaçi se, ai është pro korrigjimit të kufijve me Serbinë, ashtu që Prishtina të marrë komunat shqipare të Luginës së Preshevës.
Edhe zyrtarë në Serbi kanë thënë se duan ta marrin pjesën veriore të Kosovës dhe t’ia bashkojnë Serbisë.
Një ide e tillë është kundërshtuar nga Gjermania dhe nga Britania e Madhe.
Mëngjesi ka çelur. Nga ana e gjolit vjen një aromë e mirë barishtesh të tretura në ujëra të ëmbla. Në Pogradec, të nisesh nga Tushemishti, ekzaktësisht nga hotel “Pogradeci 2”, një hotel që futur në kontekstin e vet gjeografik do ta kishin zili me qindra qytete europiane, për të vajtur deri te ngrehina “Kapri” në qendër të qytetit, është një shëtitje mrekullie. Një pasqyrë uji gjigante në anën tënde të djathtë, kurse majtas fusha me të mbjella; atje jeshilja duket sikur shpërthen. Thith ajrin e pastër, përthith me sy e lëkurë diellin që të bën bronz, por nuk të djeg aspak, kënaqesh me atë peizazh gjysmë liqenor, gjysmë rural. Kthen kokën djathtas, je në liqen, e kthen majtas, je në një fushë plot gjelbërim. Gjithçka të duket si një parajsë e paqtë, e qartë, plot ndriçim, që nuk do kurrsesi ta braktisësh. Në mënyrë kokëforte dëshiron ta zmbrapsësh një mendim që të vjen nga poshtë e nga thellë vetes dhe të thotë cinikisht në vesh: “Sa të mjerë janë ata që nuk kanë arritur ta shijojnë një mëngjes si ky, krejt pogradecar, kur e gjithë sipërfaqja e liqenit kthehet në ar e flori!”.
Ik, mendim egoist!
Ka pak njerëz, megjithatë, që shëtisin mëngjeseve në pjesën nga restoranti gërmadhë “Dashnorja e fundit” deri te lulishtja “1 Maji”. Rruga buzë liqenit pothuajse është bosh. Disa gra ecin duke bërë muhabet vëndshe me njëra-tjetrën. Diçka tregojnë për vjehrrat e tyre. Burrat, më të vetmuar, ecin si me hap ushtarak. Heq bluzën dhe e lë diellin të më përfshijë trupin. Ndonjë veturë e rrallë kalon në drejtimin Pogradec– Tushemisht sepse në anën tjetër është ndalimkalimi. Dy grupe të rinjsh, ndarë në dy vetura, bëjnë garë me njeri-tjetrin krejt sikur të ishin të çmendur. Hidhem në hendek për t’u mbrojtur. Eh, rini, thuaj!
Përpara meje, burrat që shëtisin me hap të vendosur dhe me ritëm herë pas here zhduken sikur i përpijnë gropat e xhadesë plot me bëlldunga. Pas një copë here që ecja fjetur me sy hapur, konstatova që nuk po i shihja dot më kurrizet që pak më parë i kisha pasur disa hapa përpara meje. Vendos të jem i vëmendshëm këtej e tutje për ta zgjidhur enigmën.
Kush i përpin këta njerëz? Ndjek kurrizin e një mesoburri dhe nuk ia ndaj sytë asnjë çast prej tij. Fillimgushti është, por ai ka veshur një xhaketë, ndonëse gjithë rrudha. Pas nja pesëqind metrash ndalet dhe nis të hyjë në arën e mbjellë majtas nesh. Ecën si somnambul në atë orë mëngjesi, çan përpara gjithë nxitim në mes domatesh. Fillimisht pyes veten: Ku shkon ky? Pastaj diçka kuptoj. Pres veprimin e tij, që do të vërtetonte hamendjen time. Ai çon dorën në “dyqanin” e pantallonave dhe zbërthen me të shpejtë kopsat e tij. Njërën këmbë nuk e di se përse e tund si me padurim. Pastaj, një ujëvarë lëngu del nga trupi i tij, aty sipër mes-shalëve dhe e shoh që pasi shkëlqen disa çaste në diell lëshohet drejt tokës! Me shëndet!
Nuk ka wc në këtë rrugë plazhi! Në të vërtetë është një rrugë që le shumë për të dëshiruar. Ibret! Mund të jetë një nga segmentet rrugore më panoramiket në Shqipëri. Jam i bindur se mund të krahasohet me ato më me famë në Europë. Kurse, po qe se investohet atje, me siguri do të ishte një mrekulli turistike. Por, këtu, bukuroshen, rrugën, e trajtojnë sikurse bënte me Hirushen, njerka e saj. Nuk ka mënyrë më të mirë për t’i përzënë turistët nga një zonë sesa braktisja e mjedisit, sidomos turistët më histerikë, që jo rastësisht janë edhe ata që kanë më shumë parà për të harxhuar.
Anash rrugës kanë mbetur të gremisur pjerrtas bunkerë ushtarakë të kohës të Luftës së Ftohtë. Pritej sulm nga Maqedonia. Ndofta, pse jo? Nuk di ta them. Por, këta bunkerë këtu tanimë nuk kanë më asnjë funksion sepse kanë dalë jashtë përdorimit. Vetëm të kallin datën dhe të sjellin neveri e panik përballë këtij liqeni, që me valët e veta të qeta përshëndet gjithkënd me miqësi si valëvitje duarsh plot me shamiçka të argjendta, dallgët.
Anash rrugës, hendeqet me barishte të rralluara si qime qensh me zgjebe! Vende-vende të rrjepura. Buzët e rrugës të bëra si gëzhdalla të ngrëna nga ujq që presin të kafshojnë natën qengjat e braktisur nga bariu dhe qeni i vet. Kur ecën me këmbë, nuk i ndien shumë gropat e rrugës. Por, udhëtimi me veturë është tepër i vështirë atje. Vetura valëzon sikurse të ishte një motobarkë në një liqen të zemëruar në dimër. Dallgëzon rruga. Veturat përballë teje më tutje rrezikojnë të përplasen me tënden sepse duke evituar gropat, kalojnë në anën e kundërt sikur duan të grinden me ty. Natën, gjendja është fare katastrofike.
Hirushja ima, rruga buzë liqenit, si të kanë lënë ashtu që nga Tushemishti deri te lulishte “1 Maji”?!
Ti që je si një vajzë jetime mes motrash prej gjasme, të përdala, që kërkojnë burrë me pagesë e që i quajnë autostrada? Ti, miqësorja, e buta, e mira, e arta! E kanë lënë anash me plehra, shishe plastike, qese, mbeturina ushqimesh. Si është e mundur që nuk sheh askënd të pastrojë e të mirëmbajë këtë pjesë të qytetit? Pa dyshim, një nga rrugët më panoramike të kontinentit. Nuk e lë njerka ta shohë princi i kaltër! Kërkoj në media ndonjë reklamë turistike për Pogradecin. Asnjë për be, ndërkohë që ka televizione që janë non stop duke transmetuar lloj-lloj vanitetesh nga jugu i vendit, një tjetër perlë turistike jona, por jo më e vlefshme sesa Pogradeci, Hirushja e përbuzur.
Shoh ministrin e Turizmit, që, me pantallona të shkurtra, jep intervistë në një televizion kombëtar nga një fshat turistik andej nga jugu, Jala, a Vunoi, a ku e di unë se çfarë zgëqi tjetër. “Zoti ministër, je duke bërë reklamë të padrejtë, favorizuese për disa operatorë dhe denigruese për të tjerët! Po të kishte një institucion si duhet për monitorimin e mediave, do të kishit marrë një gjobë për reklamë të fshehur! Nuk ka nevojë të jesh specialist i komunikimit masiv për ta kuptuar atë. Ju jeni, sipas meje, një njeri i mirë, pranojeni gabimin dhe mos e përsërisni më se do t’ju hedhin në gjyq për favorizim! Aq më shumë me pantallona të shkurtra.
Pantallonat tuaja bërtasin: ‘Unë, ministri, i kaloj në Jug pushimet!’ Po, po, edhe pantallonat tuaja flasin më sinqerisht sesa ju!” Qen të shtrirë e të pisët në rrugët e Pogradecit. Ndriçon me shkëlqimin e vet vetëm një rrugë, nga lulishte “1 Maji” e deri te hotel “Turizmi i vjetër”, aty te kryqëzimi ku duhet të jesh shumë i sjellshëm në atë kaos veturash që krijohet për të mos u fërkuar me vetura të tjera. Rrumpallë qarkullimi i veturave në qytet. Më me rregull lëvizin larvat e peshqve në bregun e cekët të liqenit. A mund të mbahet një qytet turistik me një segment të vetëm rrugor jo më shumë se 500 metra?
Është e vërtetë se po shkon drejt përfundimit rruga paralele që fillon në hyrje të qytetit dhe ngrihet një kuotë më lart sesa rruga hyrëse ekzistuese. Shumë e mirë duket. E çliron disi qarkullimin e veturave në atë segmentin qendrorm që është jo më shumë se 500 metra buzë gjolit. Te sheshi ku mbaron rruga “Rinia”, e cila ngrihet perpendikularisht nga liqeni drejt kodrave jugore të qytetit, po përfundon riparimi i një rruge. Më parë, ajo rrugë ishte si në një qytet të bombarduar nga marsianët në filmat aksion. E bëja dikur zhgrap-zhgrap me veturë për të shkuar te fizioterapistja, besoj nga më të aftat që kam njohur në Europë, Nexhi, që qyteti nuk diti ta mbante!
Iku në Amerikë. Po lëre, hesap tjetër ky! Nuk e di qyteti se çfarë ka humbur me ikjen në emigrim të Nexhit dhe të familjes të saj. Ne edhe qengjat i eksportojmë dhe marrim si shkëmbim lopë të plakura që duhet t’i ziesh mirë e mirë përpara se t’i pjekësh! E mira na ikën, e keqja na vjen! Rrugët e tjera, veç asaj në qendër, buzë gjolit, 500 metra e shumta, janë për ibret.
Dhera, gurë, xhade të rrënuara nga koha. Të ardhurit nga Tirana preferojnë të blejnë apartamente të bukura me fytyrë nga liqeni. Dhe bëjnë shumë mirë. Në një apartament në ato ndërtesa të bukura e solide të brezit të parë të rrugës ke qejf të banosh. Nga dritaret dhe ballkonet, syri ikën larg e zhytet në liqen, tutje andej nga Struga e më tej nga Ohri. Një ekran i vërtetë pamjesh ku malet i shërbejnë si kurorë liqenit. Qytet mbret! Të ardhurit që banojnë gjatë verës sikur i kanë kthyer kurrizin pjesës tjetër të qytetit. Duket se mjaftohen me lulishtet e gjera që kanë përpara syve, liqenin, kafenetë e shumta buzë trotuareve dhe kaq.
Nuk e dinë se çfarë humbasin kur dihet si është gjendja e qytetit pas kurrizit të tyre. Fasada pallatesh të shëmtuara dhe të dala boje, njësi tregtimi që nuk mund t’i shohësh veçse në qytete orientale periferike të dorës të fundit. E gjithë bukuria mahnitëse e natyrës fshihet sapo kthehesh me fytyrë nga qyteti. Tërësisht i braktisur. Ku ka turist të huaj që vjen në këto kushte?
Kur përballë ka Strugën, Ohrin, Shën Naumin! I njëjti liqen, përse duhet të vijë turisti në një qytet që të jep fajësi e brejtje ndërgjegjeje? Ti pushon sikur të kishe qenë Josip Brozi dhe pas kurrizit tënd, një popullsi e tërë jeton në kushte urbane nënnjerëzore! Më kujtohet një studim i Engelsit, “Gjendja e klasës punëtore në Angli”, kur autori i ri, thuajse as te 25 vjetët, ende nuk ishte ideologjizuar. Bir fabrikanti, atje ai shpjegon imtësisht sesi urbanizimi dhe higjienizimi i qyteteve u interesonte më shumë të pasurve dhe të fuqishmëve sesa popullsive të varfra.
Të pasurit dëshironin higjienizimin dhe zbukurimin e qyteteve sepse pasojat e varfërisë, papastërtive, i paguanin ata njësoj ose edhe më tepër sesa të varfrit. Edhe në rrugën e privilegjuar të qytetit, ato 500 metrat e shkreta ku është investuar gjithçka, dikush ka shpikur depo grumbullimi plehrash që është nëntokësore, poshtë trotuarit ku shëtisin pushuesit. Një aromë e ndyrë plehrash të kalbëzuara vjen që andej. Uron të kesh një kundërgaz për të shëtitur. Vërtet, përse nuk shpërndan bashkia kundërgaze së paku! Mund të përdoren edhe për zhytje në liqen.
Dikur, pogradecarët lëshonin për dy muaj vere me qira dhoma dhe banesa të tyre. Por, sot kjo duket si e pamundur me gjendjen e qytetit pas rrugës kryesore buzë liqenit. Kush pranon të shkojë në qytetin e mrekullive natyrore dhe njerëzore dhe të banojë në apartamente që ndodhen në banesa pallatesh, që nga pamja dhe cilësia i gjen vetëm në periferitë e varfra të qyteteve të Amerikës Latine, ca si biçim favellash, dhe të shijojë bukuritë natyrore të qytetit në këto kushte?! Imagjinoni një çast, nëse banorët do të hapnin dyert e banesave të tyre për t’i marrë ato masivisht me qira turistët? Sa të ardhura do të gjeneroheshin! Shërbim urban publik me autobusë nuk të zë syri. As stacione autobusësh urbanë.
Nga hyrja e qytetit deri te dogana në lindje të tij nuk qarkullojnë veçse disa mikrobusë privatë që drejtohen nga shoferë të mirësjellë, ata ndalojnë në mes të rrugës kur ua bën me dorë për të qëndruar çdo kalimtar! Të ardhurit thonë se qyteti është prishur ngaqë pogradecarët e vjetër kanë ikur në Amerikë. Janë bërë amerikanë, duke marrë nënshtetësinë e gjyshërve të tyre të emigruar atje një shekull më parë. Kanë qenë punëtorë pogradecarët! Edhe janë. Më kujtohen në vitet ’60, kishin kulturë perëndimore në jetën e tyre të përditshme. Tani thuhet nën zë se kanë ikur pogradecarët dhe kanë zbritur mokrarët! Dakord, si kudo!
Qendrat urbane janë populluar me flukse demografie rurale dhe kjo ka sjellë sigurisht edhe një lloj ruralizmi të qyteteve tona. E pastaj! Pse nuk ndodhi kështu në pasluftën e dytë botërore? Mos u ankoni ju që shumica po t’ju gërvishtin pak, jo fort por nja tre breza, do të dilni me rrënjë fshatare të ngulur thellë në këto troje. Qyteti e edukon atë që vjen atje. Ky ka qenë historikisht roli i qyteteve në histori. Është e vërtetë se shumica e kësaj popullsie nuk njeh me rrënjë zanate urbane.
Dikur, dikush ka qenë minator, dikush bari, dikush bujk, dikush druvar. Aktualisht jetojmë në një epokë transformimesh të shpejta në botën e zanateve. Të kapesh pas zanateve të vjetra, nuk vlen edhe aq. Këto popullsi të ardhura rishtazi në qytete duhen ndihmuar për t’u integruar sa më shpejt, sepse janë popullsi shumë punëtore, me vullnet të hekurt, me tradita, me vlera morale. “Çfarë bëjnë kaq shumë burra nëpër kafene?”, – më pyet një grua e huaj. Përgjigjem si mundem. Mund të bëhen peshkatarë! Po ku ka më në qytet peshkatarë? Mund të bëhen zdrukthëtarë! Po ku ka vajtur industria e famshme e prodhimit të objekteve dhe e mobileve të drurit e Pogradecit?
Si është e mundur që një numër tepër i rritur familjesh, të cilat duhet të përfitojnë ndihmë ekonomike, e marrin paranë e pakët pa punuar, ndërkohë qyteti që ka nevojë për t’u pastruar, ndërkohë qëndron i papastër? Unë nuk di se çfarë projektesh ka për të kryer transformimin profesional të popullsive rurale që kanë ardhur në qytet. Në qytetin e tyre, ku më parë nuk lejoheshin të vinin për të jetuar e punuar, dhe ku sundonte një formë getoizimi. Por, kjo gjendje është një krizë që duhet zgjidhur.
Qyteti ka nevojë për punë që prodhon të ardhura dhe nga ana tjetër popullsi që nuk integrohet në tregun e punës. Pogradecarët e mirë duhet ta zgjidhin këtë kontradiktë nëse dëshirojnë ta lulëzojnë qytetin e tyre, këtë margaritar ndër vatrat e kulturës urbane shqiptare, këtë pikë rivaliteti turistik mes nesh dhe maqedonasve, grekëve, bullgarëve, këtë zonë turistike që mund të krahasohet vetëm me perlat e turizmit shqiptar. Dikur, Pogradeci nuk ka qenë thjesht qytet. Por ka qenë kulturë civilizimi urban. Duket se ai u zbukurua sepse atje vinte për pushime kreu i diktaturës. Në fakt, qyteti pastrohej kur vinte ai. Pemët afër vilave qeveritare, lotuset, mbaheshin mirë, bëhej kujdes për lulet, por qyteti e pagoi shumëfish dashurinë e shtënë në të. Qytetërimi pogradecar pësoi një goditje të rëndë në infrastrukturën e tij, në habitatin e tij. Si?
Pas kërkesës së Prishtinës zyrtare, për të marrë në Kosovë eshtrat e patriotit Hasan Prishtina, ka ardhur reagimi nga familjarë të tij. Stërnipi i patriotit, Mehmet Prishtina deklaron se është kundër idesë së hedhur nga kryeparlamentari Kadri Veseli. Ai shprehet se eshtrat e Hasan Prishtinës nuk duhet të lëvizen nga aty ku prehen.
Në një reagim të botuar sot në Kosovapress, Mehmet Prishtina thotë se Hasan Prishtina e ka vendin aty ku bashkohet kufiri dhe idetë e kombit shqiptar. Përkundër kërkesës për zhvarrosjen e eshtrave, stërnipi i Hasan Prishtinës thotë se autoritetet në Kosovë duhet të angazhohen që hapsira tek varri i tij në Kukës, të rregullohej e të ndërtohet edhe Muzeu i madh i Bashkimit Kombëtar, e jo të tallen në Facebook për kthimin e eshtrave të tij në Kosovë
‘Ata duhet që bashkë me institucionet e shtetit shqiptare, të kujdeseshin që në Vlorën e Pavarësisë krahas shtatoreve të Ismail Qemalit, Isa Boletinit e tjerëve patriot të vendoset edhe Hasan Prishtina në sheshin e flamurit, siç u vendos ne Prishtine e me vone edhe ne Shkup e Tirane, dhe perfundimisht në qytetin shqiptar në Kukës te derdhet në bronz shtati i i shenjte e i shtrenjte i Hasan Prishtines, pasi aty afer e ka edhe varrin, e jo të tallen në Facebook për kthimin e eshtrave të tij në Kosovë.’ -shkruan në reagimin e tij, Mehmet Prishtina, ndërsa thekson se çdo nismë për t’ i lëvizur eshtrat, është vetëm thellim i ndarjes së shqiptarëve dhe mos respekt e mos nderim ndaj figurës dhe doktrinës së Tij hasaniste.
Me rastin e shënimit të 85-vjetorit të vrasjes së heroit Hasan Prishtina, kreu i Kuvendit në Kosovë Kadri Veseli tha, pak ditë më parë, se eshtrat e tij duhet të varrosen me ceremoni shtetërore, afër vendit ku janë varrosur ish-presidenti Ibrahim Rugova, dhe simboli i rezistencës Adem Demaçi.
Ju a them se përse maturantët braktisin universitetet:
– Se nuk vijnë në degët që dëshirojnë – Se rregjistrimet ua bën një strukturë e arsimit e centralizuar që nuk i lejon paraprakisht të njohin universitetet e ëndërruara prej tyre – Se shkolla e mesme u jep dije krejt minimaliste dhe nuk u ngjall dëshirën për të mësuar. – Se imazhi i shumë universiteteve është në fund të këmbëve – Se arsimimi i lartë nuk jep punësim – Se më kollaj gjen punë po të jesh trafikant votash, forumist partish, apo të jesh çun bosi politik ose i forti i lagjesh. – Se më shtrenjtë se ne Shqipëri relativisht me fuqinë blerëse nuk ka as Harvard, as Oksford, asnjë universitet bote. – Se reklama e sforcuar nëpër tv e bëri rininë t’i vijë për të vjellë për universitete fabrika parash – Se studentët u rrëfejnë maturantëve të gjitha pislliqet, mashtrimet, korrupsionet nëpër universitete. – Se dija që universitetet japin nuk po rinovohet sepse nuk e lejon ligja për arsimin e lartë, pra studentët nuk mësojnë gjë. – Se për të jetuar në qytetet studentore dhe veçanërisht në Tiranë është shumë shtrenjtë – Se popullsia e re e ka mendjen të iki jashtë dhe jo të studjojë – Se populli sheh që fëmijët e politikanëve mësojnë jashtë shtetit dhe jo këtu, pra zhvleftësohet sistemi arsimor shqiptar – Se meritat në diplomim nuk luajnë asnjë rol në jetën e studentit dhe në karrierën e tij – Se profilet e studimeve janë mizerje dhe që nga koha e baba Qemos. – Se burimet e informacionit si web, etj; janë shumë më përpara sesa shumë budalliqe që dëgjojnë në auditore të ndryshme – Se pasi u mbyllën disa universitete fabrika parash po lulëzojnë të tjera edhe më bërnut se ata që u mbyllën dhe askush nuk bëzan. Tuuuuuurp! – Se kultura e të studjuarit dhe e librit është braktisur përpara folklorit, te ne politika qeveris, bën art, bën kulturë. Jo shkenca e teknika. – Se është plakur popullsia. – Se vajzat që mbushin auditoret tani nuk u vlen diploma në pajë për t’u martuar. – Se të kesh diplomë sot nuk është vlerë, vlerë është të kesh parà, ta kesh babin bos, ta kesh mamin pasanike. Ose botuese gazete. – Se brezi i kohës moniste që e quante të diplomuarin si maja e arritjeve ka dalë ose po del në pension. – Se maturantët kur shikojnë se kush është pronar ose rektor i ndonjë universiteti më mirë pranojne të rrine pa shkollë sesa të paguajë lekë për asgjë. – Se shkolla e mesme është tmerrësisht e politizuar. – Se edukata kombëtare, media, etj., nuk e frymëzojnë maturantin drejt dijes, meqë dija nuk të jep asnjë shans për jetën – Se në shumë e shumë familje nuk ka lekë për libra dhe në shumë të tjera babi në vend të blejë libra i harxhon lekët për karburant makine; – Se familja në kohë krize nuk ka parà dhe të rinjtë duhet të punojnë sa më shpejt për të fituar dy lekë me punë pa nevojë për shkollim – Se sot nuk ka nevojë të jesh me zanat oficer për të përdorur armë, ose me zanat shofer për t’i dhënë veturës, ose me diplomë për të ditur gjuhë të huaj, etj. – se i gjithë sistemi po braktiset: Qytetarët braktisin atdheun Votuesit braktisin zgjedhjet Audiencat braktisin mediat Studentët braktisin shkollën Burri braktis gruan dhe gruaja burrin Fshatarët braktisin bujqësinë Investitorët e huaj braktisin Shqipërinë Gazetari braktis raportimin Nëpunësit braktisin interesin publik Na braktisin infermierët. Klientët braktisin butikat.
Këta thonë se përse maturantët braktisin universitetet!
Kanë kaluar 21 vjet që nga shpërthimi i konflikti në Kosovë dhe tani është koha që të përmbyllet plotësisht procesi i njohjes së Kosovës dhe njohjes së plotë ndërkombëtare të pavarësisë së saj. Kështu shprehet ambasadori Kurt Volker, ish-përfaqësues i Amerikës në NATO, aktualisht i dërguar i posaçëm i Shteteve të Bashkuara për Ukrainën, i cili thekson se i gjithë rajoni, përfshirë Serbinë, do të përfitonin nga mbyllja e këtij kapitulli. Zoti Volker i bëri komentet gjatë një diskutimi në Zërin e Amerikës mbi 10 vjetorin e ndërhyrjes ruse në Gjeorgji dhe aneksimin e rajoneve të Abkhazisë e Osetisë së Jugut. Diskutimin e ndoqi kolegia Ardita Dunellari
Ambasadori Volker e quan një padrejtësi ndaj të gjithëve në Ballkan, në veçanti ndaj kosovarëve, që shteti i tyre ende nuk njihet nga Serbia dhe nga të gjithë anëtarët e BE-së:
“Si rezultat, ata janë të bllokuar në marrëdhëniet me BE-në dhe nuk janë në gjendje të përfitojnë plotësisht nga shpallja si shtet i pavarur”.
Kjo situatë, thotë zoti Volker, mban peng edhe Serbinë. Do të ishte në të mirë të vetë popullit serb të mbyllë këtë kapitull të dhimbshëm dhe të turpshëm, thotë diplomati amerikan:
“Serbët duhet të ecin përpara. Gjëja më e mirë për Serbinë, për mendimin tim, është integrimi në Bashkimin Evropian. Nëse Kosova dhe Serbia e të tjerët në rajon arrijnë ta bëjnë këtë, do të shohim një rajon shumë më funksional në aspektin e marrëdhënieve etnike, në aspektin e statusit, të zhvillimit ekonomik dhe politikës”.
Diplomati sjell si shembull problemet me Bosnjen që ai thotë se janë pjesërisht të lidhura me statusin ende të hapur të Kosovës në Ballkan:
“Duke zgjidhur çështjen e Kosovës shënohet një hap i madh përpara për Bosnjen. Nëse Kosova e Serbia arrijnë në një marrëveshje që mundëson paqe të qëndrueshme, që lejon njohje të ndërsjelltë mes dy shteteve, kjo do të stabilizonte disi politikën në Serbi. Kosova do të kishte të hapur rrugën përpara, ndërsa problemet e Bosnjes do të reduktoheshin në sfidat që lidhen realisht me këtë vend”.
Diskutimi në 10 vjetorin e ndërhyrjes ruse në Gjeorgji përfshin edhe ambicjet dhe strategjitë gjeopolitike të aleatëve të fuqishëm të vendeve ballkanike. Studiuesi Paul Saunders shprehet se mbështetja e Uashingtonit dhe Brukselit për shkëputjen e Kosovës nga Serbia u bë një ndër pikat e fërkimit mes Moskës dhe Perëndimit:
“Përkrahja që i dhanë Shtetet e Bashkuara dhe Evropa shpalljes së një-anshme të pavarësisë nga Kosova u pa nga Rusia si një rast që mund të shërbejë si pararendës, megjithëse Amerika dhe aleatët evropianë nuk donin që të shërbente si e tillë”.
Ambasadori Volker e kundërshton argumentin e Moskës për të shfrytëzuar rastin e Kosovës si paralele për shkëputjen e Krimesë në Ukrainë apo për Abkhazinë Osetinë e Jugut në Gjeorgji. Ai përmend një përpjekje të bashkërenduar të faktorëve ndërkombëtarë, bazuar në marrëveshje e rezoluta ndërkombëtare, mekanizma shumëpalësh ndër të cilët bënte pjesë edhe Moska, që mundësuan ndalimin e konfliktit në Kosovë dhe njohjen e statusit të saj si shtet i pavarur.
Rusia, thotë ai, është e vetme në përpjekjet e saj për të ndryshuar kufijtë në Gjeorgji dhe Ukrainë. Megjithë përpjekjet e saj, askush nuk e ka njohur Krimenë, dhe 10 vjet pas ndërhyrjes, Abkhazia dhe Osetia e Jugut mbeten ende pa status ndërkombëtar.
Prokuroria e Shtetit tha se prokurori i Prokurorisë së Posaçme të Kosovës, Elez Blakaj ka dhënë dorëheqje nga detyra e tij ndërsa nuk bëri të ditur arsyet.
Në komunikatën e Prokurorit të Shtetit thuhet se: “Prokurori Blakaj, ishte duke hetuar rastin e njohur në opinion si ‘Lista e veteranëve të UÇK-së’, kishte marrë informacione se Komisioni i Mjekëve në kuadër të Ministrisë së Punës dhe Mirëqenies Sociale ishte duke u marrë me përcaktimin e statusit të invalidëve të luftës dhe se gjatë punës së këtij komisioni ka pasur kanosje, për të cilën edhe është hapur rasti si i tillë në Policinë e Kosovës. Kërkesa e prokurorit Blakaj është shqyrtuar dhe Policia e Kosovës ka vendosur të shtojë patrullimet në vendin ku po punonte komisioni si dhe në vendosjen e kontakteve të vazhdueshme në mënyrë që procesi të vazhdojë sipas planifikimit”.
Po ashtu, në komunikatë thuhet se: “Në llogarinë e prokurorit Blakaj në rrjetin social Facebook ka marrë një mesazh kërcënues me fjalët: ‘Dënoi kriminelët, e jo hoxhallarët’, kurse më pas prokurori Blakaj e ka raportuar në polici, ku ka deklaruar se nuk e ndien veten të kërcënuar, por është i brengosur rreth familjes së tij, sidomos për fëmijët dhe ka kërkuar përcjelljen nga njësitet policore të fëmijëve të tij gjatë shkuarjes në shkollë dhe kthimit në shtëpi.. Policia e Kosovës ka shqyrtuar kërkesën e prokurorit Blakaj dhe të nesërmen ka filluar shoqërimin e fëmijëve të prokurorit Blakaj”,thuhet në komunikatën e prokurorisë duke nënvizuar se prokurorët kanë të drejtë që nga Këshilli Prokurorial i Kosovës të kërkojnë masa të veçanta mbrojtëse për veten dhe për familjet e tyre.
Por mediat e Kosovës njoftuan se dorëheqja e prokurorit Elez Blakaj lidhet me kërcënimet që janë barë gjatë kryerjes së detyrës, posaçërisht me rastet e hetuara për terrorizëm dhe listën e veteranëve të Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës.
Duke reaguar ndaj këtyre njoftimeve, Prokuroria e Shtetit bëri të ditur se prokurori Blakaj nuk ka depozituar ndonjë kërcënim rreth punës së tij.
Prokurori i Posaçëm i Republikës së Kosovës, Elez Blakaj, kishte drejtuar hetimet lidhur me keqpërdorimet e mundshme në listën e veteranëve të ish Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës, çështje kjo që kishte nxitur reagime të shumta në Kosovë për shkak të numrit të madh të personave që janë përfshirë në këtë listë.
Reagon ministri i drejtësisë, Abelard Tahiri
Ministri i Drejtësisë, Abelard Tahiri nëpërmjet një reagimi në rrjetin social Facebook, tha se një mesazh i tillë është i papranueshëm dhe meriton trajtim emergjent.
“Republika jonë është e ndërtuar mbi parime ku sundimi i ligjit është mbi të gjithë, i barabartë për të gjithë dhe se askush nuk mund të ngritet mbi të e aq më pak të cenojë funksionimin e organeve të rendit për shkak të detyrës zyrtare në vendosjen e drejtësisë. Pa dashur të aludoj në rrethanat e ngjarjes, në rast se zyrtarisht konstatohet se arsyet e dorëheqjes së Prokurorit janë të natyrës përtej personale, konsideroj se një hetim i plotë rreth këtij rasti duhet të zë vend, për të parë se kush ka kërcënuar prokurorin dhe në rast se organet e pavarura të zbatimit të ligjit kanë ndërrmarrë masat e nevojshme për të adresuar dhe rrënuar deri në fund çdo kërcënim të mundshëm ndaj tij, kurdo qoftë dhe nga kushdo qoftë”,tha ministri Tahiri duke nënvizuar se është e pa pranueshme që një prokuror i shtetit, të bie nën presionin e kërcënimit dhe të zgjedhë dorëheqjen si alternativë.
“Krimi, korrupsioni, shmangia nga përgjegjësia dhe abuzimi në këtë vend, duhet të marrin fund njëherë e përgjithmonë. Republika e Kosovës ka nevojë për prokurorë të zotë që për punën e tyre i japin llogari vetëm ligjit dhe askujt tjetër dhe të gjitha organet tjera kanë për obligim që t’i sigurojnë pacënueshmërinë e punës së tyre nga kushdo. Nuk do të lejojmë për asnjë çast që shteti ynë të duket shtet i brishtë dhe nuk do të tolerojmë askënd dhe asgjë që të jetë mbi ligjin. Ky rast, është po ashtu një ftesë për krerët e institucioneve të sistemit të drejtësisë për të pasur një bashkërendim më të ngushtë që adreson çdo difekt të sistemit, në mënyrë të përgjegjshme, të pa kompromis dhe të paalternativë”,thuhet në reagimin e ministrit të drejtësisë, Abelard Tahiri.
Ambasadori amerikan në Prishtinë, Greg Delawie, e ka quajtur një ditë të trishtuar dorëheqjen e prokurorit Elez Blakaj.
“Një ditë e trishtuar për sundimin e ligjit në Kosovë, kur një prokuror i lartë mendon se duhet të japë dorëheqjen për shkak të kërcënimeve dhe mungesës së mbështetjes. Sidomos tronditëse kur ai po punonte për një rast masiv të mashtrimit të pensioneve”,thuhet në reagimin e ambasadorit amerikan.
Ambasada amerikane në Kosovw tha se: “Është dekurajuese të dëgjosh lajmin për dorëheqjen e Prokurorit të Posaçëm, Elez Blakaj, kryesisht për shkak se po punonte për çështje të rëndësishme si hetimi dhe ndjekja penale e mashtrimit masiv të pensioneve. Por edhe për shkak të sfondit dhe premtimit të tij, ai u mbështet nga qeveria amerikane për të studiuar në ‘Wake Forest’ ku ai mori një diplomë LLM dhe hetoi raste të rëndësishme në Kosovë. Kosova duhet të provojë angazhimin e saj për sundimin e ligjit jo vetëm duke mbështetur prokurorët, por edhe duke siguruar që të gjithë ata që janë të dënuar të shërbejnë kohën e tyre”,thuhet në reagimin e ambasadës amerikane në Kosovë
Reagojnë organizatat që vëzhgojnë sistemin e drejtësisë
Betim Musliu drejtor ekzekutiv i Institutit të Kosovës për Drejtësi i tha Zërit të Amerikës se gjendja në sistemin prokurorial është e rëndë në kuptim të atmosferës së punës për shkak të trysnive dhe ndikimeve të mëdha politike në punën e prokurorëve.
“Dorëheqja e prokurorit të posaçëm Elez Blakaj dëshmon për dështimin e sistemit prokurorial për të mbajtur në radhët e veta prokuror me integritet, të cilët përballen me sfida dhe shënojnë suksese. Është e pakuptimtë se si Kryeprokurori i Prokurorisë së Posaçme ende nuk e ka proceduar aktakuzën më të ndjeshme që nga pas lufta ndaj profilit të lartë të veteranëve të ngritur pikërisht nga prokurori Elez Blakaj. Këto situata padyshim se krijojnë atmosferë që pamundësojnë ushtrimin e funksionit në mënyrë të pavarur, të paanshme dhe profesionale, gjë që detyron prokurorët me integritet të dorëhiqen”.
Komentet