Zonja Presidente,

Zonja kryetare e Kuvendit të Republikës

Po ju drejtohem me këtë letër publike dhe në të dyja cilësitë e funksioneve që ushtroni për të tërhequr vëmendjen Tuaj dashamirëse për sa vijon:

Mora vesh se qenkesh vendosur definitivisht që, më 4 dhjetor, ta rrënojnë Burgun e Gurrakocit, këtë ngrehinë që në kujtesën tonë kolektive personifikon dhunën e Serbisë mbi Kosovën, torturat më mizore të organeve serbe të shtetit kundër shqiptarëve, aksionet më të përgjakshme për t’ia ndryshuar Kosovës strukturën etnike.

Po e specifikoj rolin e Burgut të Gurrakocit në tri aksione të Serbisë me qëllim nënshtrimin dhe zbrazjen e Kosovës:

Aksioni i Otkupit, që praktikisht përkthehet në plaçkitjen e çdo gjëje që kishin shqiptarët (bagëtinë, bylmetin, pemët, perimet dhe krejt bereqetin deri edhe miellin në magje) për t’i dërguar në Serbi, ndërkohë gjithandej nëpër Podgurë e Kosovë njerëzit, sidomos fëmijet, vdisnin urie;

Për të qenë ky aksion i efektshëm çdo familje e madhe e Rrafshit të Podgurit, me pretekstin se po e fshehin drithin a miellin, e kishte nga një burrë në Burgun e Gurrakocit;

Aksioni për destabilizimin e Shqiperisë dhe vrasjet ndërshqiptare: Që nga viti 1948, për 20 vjet rresht, Burgu i Gurrakocit ka shërbyer për përgatitjen e rrjetit të spiunëve dhe diversantëve që janë dërguar në Shqipëri me mision për të vrarë shqiptarë dhe për ta destabilizuar shtetin e tyre. Ata që nuk kanë pranuar të bëhen mish për top e për hesape të Serbisë, janë çallamitë me dajak nëpër qelitë e errëta të këtij burgu.

Në dimrin e egër të viteve 1955-1956 gjithandej në Kosovë është zbatuar Aksioni i Armëve, i cili kishte synim shpërnguljen e shqiptarëve në Turqi. Gjatë gjithë kësaj kohe në Burgun e Gurrakocit janë torturuar mizorisht për armët që nuk i kishin me mijëra shqiptarë të Rrafshit të Podgurit. Në acarin e atij dimri të tmershëm, nëpër drunjtë e oborrit të Burgut të Gurrakocit, janë mbajtur gjatë tërë natës, të zhveshur e të zbathur, e të lidhur për drunjsh me qindra djem nënash të cilëve përgjithmonë u është shkatërruar shëndeti.

Si fëmijë 5 vjeç, me sytë e mi e kam parë axhën dhe babain tim kur janë kthyer nga Burgu i Gurrakocit, në një mëngjes dimri, me trupa të ngrirë e me gjymtyrë të sakatosura.

Zonja Presidente,

ju vë në dijeni se nuk është vetëm Burgu i Gurrakocit që po rrezikohet nga cubat e Kosovës që, në të gjitha nivelet, e kanë kapur shtetin për fyti.

Menjëherë pas Luftës së fundit është rrënuar me buldozer Kulla e Popit në Istog, një Monument tjetër i krimeve të tmershme serbe kundër shqiptarëve.

Në vitet 1944/1945, në Kullën e Popit, në Istog janë mbajtur dhe janë masakruar me qindra shqiptarë të Rrafshit të Podgurit, të Sanxhakut dhe të Drenicës. Aty partizanoçetnikët e Brigadës së Bokës kanë therë shqiptarët me singia saqë, sipas dëshmitarëve okularë, rrëketë e gjakut që dilnin nga Kulla e Popit kishin vërshuar oborrin e Kullës-burg, rrugën kryesore të qytezës dhe mbërrinin deri të shkolla që ishte mbi 80 metra larg!

Në Kullën e Popit është mbajtur, deri në ditën kur e kanë pushkatuar në Malin e Sadikrexhëve, edhe gjyshi i Ibrahim Rugovës, Rrusti. Këtë e kishin arrestuar, sepse në kullën dhe në bukën e tij, me dashamirësinë më të madhe, i kishte thënë komandantit të një brigade shqiptare që gjoja kishte ardhur për ta çliruar Kosovën, se dallimi në mes xhandarëve të krajlit dhe të partizanëve të Titos është si puna e hithit: hithi i vjetër të rexhë, por hithi i ri ta çon lëkurën ushël!

E shoh të nevojshme të përmend se pasi e kanë marrë Rrust Rugovën, djali i tij Uka, kishte shkuar te komanda partizane për ta kërkuar të atin dhe, duke u thënë se babai i tij gjë të keqe dhe kujt të keqe nuk i kishte bërë, oficerët partizanë i thonë: eja se edhe ti po na duhesh këtu. Ukë Rugovën me një kontingjent tjetër i kanë nxjerrë nga Kulla e Popit, si duket i kanë dërguar për Skënderaj, por asnjëri prej tyre nuk është kthyer i gjallë në shtëpi.

Shumica e të burgosurve që janë masakruar brenda në Kullë, ose që janë pushkatuar nëpër prozhmet e Istogut, janë varrosur, në fakt janë hedhur në kënetën te Lluga e Xhamisë. Në vitin 1945, në këtë varrezë masive, një i afërm i veti e kishte identifikuar, në saje të mesteve të tij, kufomën e Rrust Rugovës.

Ju siguroj se edhe një çerek shekulli më vonë, në vitin 1967, i kam parë me sytë e mi skeletet e njerëzve te Lluga e Xhamisë, të cilët i nxjerrte në sipërfaqe uji ose qentë endacakë.

Nga Kulla e Popit nuk ka mbetur asnjë gjurmë, ndërsa te Lluga e Xhamisë edhe sot 20 vjet pas çlirimit të Kosovës, nuk ka qoftë edhe një pllakë modeste përkujtimi.

Ndërkohë që gjatë gjithë kësaj kohe Istogu dhe Kosova udhëhiqen nga njerëz që flasin shqip dhe që do të duhej t’i dinin edhe më mirë se unë faktet që rëndita më sipër. Ata që i kanë zgjedhur  kanë pritur prej tyre që edhe Kullën e Popit edhe Burgun e Gurrakocit t’i kthejnë në Muze, apo Monumente që shqiptarët do të duhej t’u ngrenë viktimave të terrorit serb, vuajtjeve dhe sakrificave të tyre të panumërta.

Por e keqja nuk përfundon këtu. Më 2010, kur, si gjithandej në Kosovë, edhe Istogu kishte kryetar, asamble, qeveri, gjykatë dhe polici komunale, ka ndodhur edhe një barbari tjetër.

Ende pa përfunduar lufta autoritetet serbe të pushtimit e kishin vendosur në objektin modern të Radushës së Re, në Dubravë të Istogut, krejt arkivin dhe dokumentacionin e Burgut të Dubravës. Pas çlirimit, në këtë objekt ishte vendosur bataljoni spanjoll i Kforit. Ndërsa më 2010, ky objekt ishte bosh dhe u privatizua nga firma, e cila objektin e ktheu në fabrikë për përpunimin e qumështit.

Me përjashtim të disa regjistrave që i ka  marrë komuna, sepse për pjesën tjetër nuk ka shprehur asnjë interesim, krejt dokumentacioni tjetër i papërsërishëm është djegë e bërë shkrumb e hi. Aty kishte libreza të punonjësve të të gjitha rangjeve dhe profesioneve, kishte evidencë të të burgosurve, kishte raporte nga më të ndryshmet për ta dhe për trajtimin e tyre; me një fjalë kishte evidenca të detajuara për të burgosurit gjatë gjithë vuajtjes së dënimit. Aty kishte të dhëna edhe për Ukshin Hotin. Më e rënda është se në atë arkiv kishte edhe fotografi, shumë fotografi të masakrës së 22 majit 1999, kur brenda burgut serbët vranë dhe plagosën mbi 300 të burgosur shqiptarë.

Kjo ka ndodhur në muajin tetor të vitit 2010, gati tri vjet pas Shpalljes së Pavarësisë. Pra këto dokumente nuk i ka shkatërruar Serbia, por autoritetet e Istogut dhe të Kosovës, funksionarët e shtetit që ashiqare shqip flasin, por shqip nuk mendojnë.

Zonja Presidente,

këto veprime antishtet që mëtojnë të shlyejnë nga kujtesa e shqiptarëve edhe krimet më të rënda kundër tyre droj se nuk janë të rastit, ani se edhe mund të duken të tilla. Për më tepër jam krejt i sigurt se gjithandej në Kosovë vazhdon të mbijetoj dhe të funksionojë i ngulitur mirë e sidomos nëpër institucione, një rrjet i mirorganizuar i shqipfolësve që hanë bukën e Kosovës dhe bëjnë punën e Serbisë. Dhe një nga detyrat kryesore të tyre, krahas rrënimit dhe komprometimit të shtetit tonë, padyshim se është edhe fshehja dhe fshirja e gjurmëve të të gjitha krimeve që Serbia i ka kryer gjithandej mbi shqiptarët.

Prandaj, po ju drejtohem, Juve, Njëshit të shtetit me lutje që të pëdorni autoritetin dhe kompetencat tuaja kushtetuese dhe të mos i lejoni cubat dhe kapësit e shtetit ta rrënojnë Burgun e Gurrakocit, por edhe objekte të tjera të cilat mbajnë gjallë kujtesën, historinë dhe dëshmitë për vuajtjet, qëndresën dhe mbijetesën e shqiptarëve dhe të Kosovës.

Duke ju falenderuar paraprakisht për kujdesin që do t’u kushtoni këtyre rreshtave, lutem të pranoni Zonja Presidente shprehjet, e respektit tim më të lartë.

Xhafer SHATRI

Gjenevë, 1 dhjetor 2020

Në kuadër të Ditës së Pavarësisë së Shqipërisë

Më 2 dhjetor të vitit 1944, ka lindur Ibrahim Rugova, njëri prej themeluesve dhe ish-Kryetari për një kohë të gjatë i Lidhjes Demokratike të Kosovës dhe ish-kryetar i Shoqatës së Shkrimtarëve të Kosovës.  Ibrahim Rugova u rizgjodh me vota dërmuese kryetar i Kosovës në zgjedhjet e mbajtura nën okupimin serb, në mars të vitit 1998.  Vdiq me 21 janar të viti 2006, u varros me nderime dhe pjesëmarrje të larta shtetërore dhe ushtarake, kombëtare dhe ndërkombëtare.

Sivjet po e kujtoj ditëlindjen e këtij burri të madh të Kombit, jo me fjalët e mia, por me fjalët e tija: Pasi jemi ende në frymën e festës së Pavarësisë së Shqipërisë, me kënaqësi po shpërndaj një artikull të Ibrahim Rugovës, shkruar me rastin e 28 Nentorit, të vitit 1968, në një prej gazetave të Prishtinës së asaj kohe.  Titulli i shkrimit është, “Pavarësia Kombëtare -28 Nëndor 1912- 28 Nëndor 1968.

Për ata që mund të kenë harruar, e sidomos për ata fatzezë, shumë prej të cilëve – atëherë e sot — të influencuar nga idetë sllavo-komuniste, ende flasin keq dhe gjithnjë nuk duan të njohin meritat e këtij udhëheqësi unik të Kombit shqiptar – duhet kujtuar se viti 1968 – kur është shkruar artikulli — ishte një periudhë e rendë në historinë e Kosovës, por edhe e lavdishme – ndoshta ndër datat më të spikatura të historisë kombëtare të shqiptarëve.

Ishte viti i demonstratave të shqiptarëve të Kosovës për të drejtat e tyre, demonstrata që fillimisht shpërtheu në Prizren me 6 Tetor, 1968, e që më vonë u përhapen anë e mbanë duke kërkuar të drejtën e përdorimit, lirisht, të flamurit kombëtar dhe hapjen e Universitetit të Prishtinës.  Demonstratat e vitit 1968 ishin vërtetë një kryengritje popullore e shqiptarëve që shkundi nga themelet regjimin komunist jugosllav të asaj kohe, megjithse demonstratat u shtypën brutalisht nga regjimi komunist jugosllav. Por demonstratat patën edhe suksesin e tyre, pasi çuan në themelimin e universitetit të Prishtinës dhe në miratimin e ligjeve të reja të favorshme për shqiptarët, përfshir Ligjin Kushtetues për Krahinën Autonome të Kosovës.

Ishte pra, në këtë periudhë të tensionuar politike dhe mjaft të rrezikshme për intelektualët e Kosovës, të asaj kohe, siç ishte Dr. Ibrahim Rugova, kur Presidenti i ardhëshëm i Republikës së Kosovës shkruante artikullin “Për Pavarësinë Kombëtare” që po ju sjellim më poshtë në faksimil, të botuar në Nëndor, 1968.  Më thenë të drejtën, mua nuk më habiti fare ky shkrim – pasi bazuar në aq sa e kam njohur Dr. Rugovën, ai ishte një atdhetar i pa lëkundur në mendimet e tija dhe në besimin e tij në vlerat kombëtare, sidomos në pavarësinë dhe bashkimin kombëtar – siç kishte titulluar edhe shkrimin –çrej vitit 1968, pra.

“Viti 1912. Zgjedha otomane  zenë të hiqet.  Ketë e benë ata që me shekuj ndien peshën e saj, peshën e saj të ndyet çkombtarizuese, vëllavrasëse due coptuese. Edhe toka e Memdheut eshte e zgjuar. S’duron më kë,mbën e ndytë poshtëronjese që fikte njomsitë pa lindë fare. Bota dëgjon për ketë. Ballkani ushton. Trimat ende, në të gjitha anët…”, shkruante ndër të tjera Ibrahim Rugova në nentor të vitit 1968.

Ndonëse shkrimi ishte botuar dy muaj pas demonstratave në Kosovë është kollaj të shihet se Rugovës, “gjuha i shkon aty ku i dhemb dhëmbi”, ndonëse i referohet “kuçedrës së Anadollit”, ai sikur shkruante edhe për situatën e atëherëshme të shqiptarëve nën kuçedrën komuniste të Jugosllavisë: “…nuk kemi asgjë se kuçedra e Anadollit na gëlltiti ç’patëm. Po, ajo mori shumëçka, gati na zhbiu, por s’mundi të na marrë atë më të vlefshmen, më madhështoren – fuqinë, trimërinë, që i çoi në këmbë prore shpirtrat tonë të djegur për tokën e strëgjyshorëve. S’u harrua porosia e stërgjyshëve. E shpurrëm mëtej dhe do ta shpiem gjersa të gjallërojmë mbi ketë tokë të dashur…”

“Kokën mund të ma ndërrojnë, por mendimin kurrë”, ka thenë Ibrahim Rugova. Ata që e kanë njohur Dr. Ibrahim Rugovën gjatë viteve, besoj se e dinë se Dr. Rugovës mund t’ia prisje kokën, por mendimet e tija nuk mund t’ia ndryshonin kurrrë.

Ky shkrim më poshtë, është edhe një provë tjetër për këtë thënje. Lexim të këndërshëm:

Si ka mundësi?

“Mosmirënjohja njerëzore nuk njeh kufi”  

                                                        García Márquez 

E shtrova këtë pyetje si nëntitull për disa arsye që do t’i parashtroj në vijim.

Si ka mundësi që shumë personalitete të shquara nga radhët e dijetarëve perëndimorë kanë pasë qenë radhitur në krahun e së vërtetës historike dhe shkencore lidhur me lashtësinë e gjuhës shqipe dhe shteti shqiptar i Tiranës s’e ka vënë absolutisht ujët në zjarr për t’i kujtuar dhe nderuar ashtu siç e meritojnë?

Ata dijetarë janë të shumtë, por këtu dëshiroj të përmend emrat e vetëm katër  prej tyre: një i periudhës së lashtësisë, një i periudhës në kapërcyell të mesjetës dhe dy të kohëve mederne, të shek XX.

I pari i përket lashtësisë romake të periudhës paskristiane. Ky është Plini Plaku (23-79 e.r.). Në vëll. VI, të veprës së tij me titull “Naturalis Historia”, f. 95, e cila përbëhet prej 37 vëllimesh dhe është botuar në vitin 77, ai ka shkruar se romakët e patën marrë alfabetin nga pellazgët.

I dyti i përket periudhës së pasmesjetës evropiane. Është fjala për dijetarin e shquar gjerman Lejbnicin (Gottfried Wilhelm Leibniz – 1646 – 1716), i cili ka thënë se në qoftë se duam të dimë historinë para Krishtit dhe shkencat e asaj kohe, duhet t’i drejtohemi gjuhës shqipe.

E treta është përkthyesja dhe albanologia e shquar bavareze Marie Amelie Julie Anna, Baronesha von Godin (1882-1956), e cila jetën e vet ia pati kushtuar historisë dhe kulturës shqiptare, të pasqyruar në 20 veprat e botuara.

I katërti është Prof. Horald Whitehall (1905-1986), profesor i linguistikës anglo-gjermane në Universitetin Indiana të Shteteve të Bashkuara të Amerikës prej vitit 1951 deri në vitin 1986. Ky profesor  i njohur ka shkruar:

“Shqipja është dega më e vjetër e trungut të familjes së gjuhëve indoevropiane. Si e tillë, ajo nuk është degëzuar më tutje, por ka mbetur si gjuhë e parë dhe e vetmuar”.

Si ka mundësi që shteti shqiptar i Tiranës të heshtë për të vërtetën historike që thuhet në Enciklopedinë e Madhe Greke:

“Stërgjyshët e shqiptarëve të sotëm, pellazgët, në periudhat parahistorike, kanë jetuar në pjesën më të madhe të botës që njihej atëherë, duke zhvilluar një qytetërim shumë të rëndësishëm e duke ngritur vepra me vlerë të tejzakontë” (Citohet sipas: “Enciklopedia e Madhe Greke”. vëll. 19, f. 873).

Shteti shqiptar i Tiranës, përmes Presidencës, duhet t’i shprehte mirënjohjen më të thellë Redaksisë së Enciklopedisë së Madhe Greke dhe ta vlerësonte me një Çmim të lartë, kurse Akademia e Shkencave duhet t’i shpallte anëtarë nderi anëtarët e asaj Redaksie. Por, fatkeqësisht, këtë të vërtetë të shenjtëruar, të botuar në Enciklopedinë e Madhe Greke, edhe shteti shqiptar i Tiranës, edhe Akademia e Shkencave e kanë anashkaluar, duke harruar qëllimisht që Redaksia e asaj Enciklopedie ka dalë kundër qëndrimeve shoviniste që janë mbajtur dhe vazhdojnë të mbahen në Greqi për prejardhjen e shqiptarëve. Shteti shqiptar i Tiranës nuk mund të mos e anashkalonte të vërtetën historike dhe shkencore të Enciklopedisë së Madhe Greke, sepse rrënjët e servilizmit të tij ndaj Greqisë zënë fill që në periudhën e diktaturës komuniste, kur kryediktatori Enver Hoxha, duke ulur keq, deri në vetëposhtërim, autoritetin e vendit tonë, pati kërkuar me ngulm vendosjen e marrëdhënive diplomatike me Athinën, pa këmbëngulur fillimisht për shfuqizimin prej saj të ligjit paradoksal të luftës, i cili vazhdon të jetë në fuqi edhe në ditët tona, si edhe duke lënë krejtësisht në harresë gjenocidin e egër të shtetit kriminal grek kundër Çamërisë. Shteti shqiptar i Tiranës pas vitit 1990, po ashtu, nuk mund të mos e anashkalonte atë të vërtetë, sepse servilizmin politik ndaj Greqisë, të trashëguar nga periudha e diktaturës komuniste, e përsosi edhe më tej, duke e ngritur deri në nivelin e filozofisë së nënshtrimit politik ndaj Athinës. Akademia e Shkencave nuk mund të mos e anashkalonte atë të vërtetë, sepse ajo nuk ka qenë kurrë kështjellë e mbrojtjes së të vërtetave historike dhe shkencore për prejardhjen e shqiptarëve, ajo ka qenë dhe vazhdon të mbetet një ngrehinë pa identitet,. e vënë kokë e këmbë në shërbim të servilizmit të kastës politike të Tiranës në marrëdhëniet me grekoserbizmin. Prandaj ajo akademi nuk e ka ngritur kurrë zërin kundër shtetit të Tiranës, i cili kaloi në Kuvend ligjin antikombëtar për ekzistencën e 9 minoriteteve në Shqipëri, ndërkohë që lejoi të hidhet në qarkullim një vepër antishkencore, ku deklarohet se 93% e fjalëve të gjuhës shqipe na qenkan të huazuara! Pra, politika antikombëtare e shtetit të Tiranës bashkëpunon ngushtë me antishkencën e Akademisë së Shkencave për vënien në jetë të strategjisë së kahershme të grekoserbizmit, sipas të cilit shqiptarët “nuk janë rrënjës” në trojet e tyre etnike, sepse “nuk ekziston” një komb shqiptar, por “ekziston një bashkësi nacionalitetesh”, “nuk ekziston gjuha shqipe”, por “ekziston një gjuhë me fjalë të grabitura nga gjuhët e tjera”. Ky qëndrim antikombëtar i kastës politike të Tiranës dhe i Akademisë së Shkencave, vjen në sinkroni të plotë me raportin e politikanit zviceran Dik Marti (Dick Marty – 1945) kundër Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës, raport ky, i cili ishte i mbushur me mashtrime, me shprehje raciste për shqiptarët, si shoqëri fisnore, se shqiptarët nuk janë komb.

 Domosdo, s’mund të ndodhë ndryshe. Politika antikombëtare e Kuvendit të Shqipërisë për 9 minoritetet dhe antishkenca e Akademisë së Shkencave kundër gjuhës shqipe, flasin me një zë për shkombëtarizimin e shqiptarëve, se në krye të Kuvendit dhe në krye të Akademisë janë dy mbeturina të diktaturës komuniste, të emëruara nga kryeministri, i cili vetë, po ashtu, është një mbeturinë e diktaturës komuniste.

Si ka mundësi që historiani grek Kostandinos Pangalis ka deklaruar që helenët e dikurshëm janë shqiptarët e sotëm dhe shteti shqiptar i Tiranës e ka kaluar në heshtje deklaratën e tij?

Si ka mundësi që historiani grek Dhimitri Bethanis ka deklaruar publikisht se ilirët janë popull i lashtë dhe shqipja është më e vjetër se latinishtja dhe shteti shqiptar i Tiranës e ka kaluar në heshtje deklaratën e tij?
Si ka mundësi që, ashtu si edhe historiania e talentuar shqiptare Elena Kocaqi, historiania greke Maria Efthimiou, profesore e historisë në Universitetin e Athinës, ka deklaruar publikisht se Greqia ishte shqiptare, edhe sot gjysma janë shqiptarë, dhe shteti shqiptar i Tiranës e ka kaluar në heshtje deklaratën e saj?
Si ka mundësi që legjenda e kinematografisë botërore Irene Papas (1926) ka deklaruar publikisht se nuk mund të largohet nga kjo botë e të mos thoshte të vërtetën se ishte shqiptare, se nëna e saj ishte nga Epiri dhe babai nga Shqipëria, se ai kishte qenë mësues letërsie dhe urrente priftërinjtë grekë, dhe Tirana zyrtare e ka kaluar në heshtje deklaratën e saj?  Këtë ikonë të artit kinematografik botëror e rriti, e edukoi dhe e pajisi me kulturë të gjerë Greqia. Megjithatë, ndaj deklaratës së kësaj artisteje të shquar, për të vërtetën historike që ajo mbron, a nuk duhej të kishte një reagim me nota të theksuara mirënjohjeje nga ana e shtetit shqiptar të Tiranës?
Si ka mundësi që Profesori Sinadinovski ka deklaruar publikisht se janë 100 mijë shqiptarë ortodoksë në Maqedoninë Veriore, të cilëve shteti shovinist maqedonas nuk i lejon të kenë kishën e tyre, se mumjet politike shqiptare në Shkup janë të vdekura dhe të pakallura, dhe shteti shqiptar i Tiranës e ka kaluar në heshtje deklaratën e tij?

Si ka mundësi që shteti shqiptar i Tiranës të manifestojë një mosmirënjohje aq skandaloze ndaj gazetarit të shquar grek Takis Michas (1948), i cili jeton në Athinë, ku punon për gazetën e përditshme “Eleftherotypia” dhe vazhdon të japë kontributin e vet për “The Wall Street Journal Europe”. Ky gazetar me personalitet të lartë intelektual dhe profesional, ka pasë shkruar gjerësisht për ndërhyrjen greke në Bosnjë dhe veçanërisht në masakrën e Srebrenicës. Falë ndershmërisë shembullore në mbrojtjen e së vërtetës dhe objektivitetit të tij profesional në qëndrimin ndaj krimeve që shovinizmi i egër grek, në bashkëpunim të ngushtë me kishën shoviniste greke, pati kryer kundër vëllezërve tanë çamë, ai ka shkruar:

“Le të imagjinojmë se Kryeministri i Shqipërisë erdhi në Athinë për të lypur kredi. Pak para se të largohej nga vendi, fton gazetarët dhe shpall se ai do të ngrejë çështjen e kompensimit për pronat e çamëve në Thesproti/Çamëri dhe për krimet kundër popullatës civile dhe largimit të dhunshëm të tyre nga Greqia. Nuk do ta karakterizonim këtë akt si “skandaloz”? Nuk do të ishte konsideruar ky si një “provokim” ndaj Greqisë? Nuk do të mendonim se një veprim i tillë, në thelb, i hedh dinamit tërë status-kuosë së pasluftës ballkanike dhe hap kutinë e Pandorës për çdolloj kërkesash?” (Citohet sipas: Takis Michas. “Qeverisw  greke: si do të dëshironit t’u kërkohej nga shteti shqiptar dëmshpërblim për gjenocidin çam?”. Faqja e internetit e gazetës “Dielli”. 27 mars 2015).

Gazetari Takis Michas ka dashur të ngjallë vetëdijen kombëtare të kryeministrit shqiptar, për ta vënë shtetin kriminal grek para përgjegjësisë jurdike, për gjenocidin e rëndë që pati kryer në Çamëri. Por pati trokitur në derë të shurdhit, sepse Çështja Kombëtare Shqiptare e Çamërisë dhe krimet barbare të grekoserbizmit kundër kombit shqiptar, janë një problem i mbyllur për kryeministrin shqiptar për shkak të tradhtisë së kastës politike shqiptare.

Si ka mundësi të kalohet në heshtje nga shteti shqiptar i Tiranës kontributi i jashtëzakonshëm  i personalitetit amerikan David L. Phillips, drejtor i Programit për Ndërtimin e Paqes dhe të Drejtat e Njeriut në Institutin për Studimin e të Drejtave të Njeriut në Universitetin Kolumbia në Nju York, njëherësh njohës i mirë i rrethanave politike në rajonin e Ballkanit Perëndimor,  i cili ka botuar sa e sa materiale në mbrojtje të shteti të Kosovës dhe përgjithësisht të shqiptarëve?

Si ka mundësi që shteti shqiptar i Tiranës ta kalojë në heshtje figurën shumë të nderuar të Kryetarit të Lidhjes Qyetare Shqiptaro-Amerikane Zhozef DioGuardi (Joseph DioGuardi – 1940), i cili, që prej më shumë se 30 vjetësh, ka dhënë dhe vazhdon të japë një kontribut të jashtëzakonshëm në mbrojtje të Kosovës në veçanti dhe të mbarë kombit shqiptar në tërësi, aq më tepër kur më 20 shtator ai festoi 80-vjetorin e lindjes? Meriton falënderimin më të përzemërt shkrimtarja dhe publicistja e shquar e formatit nacionalist, zonja Vilhelme Vranari Haxhiraj, e cila emrin e nderuar të Zhozef Dioguardit e ka përfshirë në librin e saj me titull “Elitat e Mohuara… Krenari Kombëtare”, të botuar në vitin 2019, në të cilin ka pasqyruar gjerësisht veprimtarinë e çmuar të këtij personaliteti të shquar me prejardhje shqiptare. Ajo shkruan:

“Është fat i madh që kemi përkrahjen e Joseph DioGuardit, një personalitet me gjene shqiptare, i cili, me vullnet, e bëri Çështjen Kombëtare Shqiptare më të dëgjuarën në Amerikë e në botë dhe Lidhjen Qytetare Shqiptaro Amerikane një organizatë të pavarur, me vlera kombëtare në të mirën e shqiptarisë. Me të drejtë ne krenohemi për një potencial intelektual dhe një individualitet të tillë diplomatik e politik me përmasa botërore”.

Duhet falënderuar përzemërsisht gazetarja e shquar e formatit nacionalist, zonja Elida Buçpapaj, e cila, në një analizë me titull “Skënderbeu i sodit Joe DioGuardi mbushi tetëdhjetë, ndërsa Komuniteti shqiptar në SHBA, për turp, fjetë”, të botuar më 22 shtator 2020, në portalin “Voal”që ajo drejton bashkë me Skënderin, i ka bërë një Homazh të shkëlqyer personalitetit emblematik Joe Dioguardit. Ajo thekson:

“Nuk ka asnjë shqiptar që t’i jetë përkushtuar çështjes shqiptare, që të ketë luftuar për liritë e të drejtat e njeriut dhe lirinë e shqiptarëve, që të ketë denoncuar krimet serbe të kohës të Milosheviçit, segregacionin antishqiptar në Maqedoni, që të jetë angazhuar për të drejtat legjitime të shqiptarëve në Malin e Zi; nuk ka burrë shteti shqiptar si Joe DioGuardi që t’i ketë ndjekur shqiptarët hap pas hapi, nga koha e pushtimit dhe respresionit, konflikteve deri tek sendërtimi i demokracisë dhe lirive me standard perëndimor!”

Komuniteti shqiptar në Shtetet e Bashkuara nuk mund të mos rrinte fjetë në qëndrimin indiferent ndaj 80-vjetorit të lindjes së Joe DioGuardit, sepse, si i përçarë që është tradicionalisht, ai ndjek shembullin e përçarjes së kastës politike në Tiranë dhe në Prishtinë, e cila, për turpin e saj, as që e vuri ujët në zjarr për ta vlerësuar lart figurën e tij të nderuar me rastin e këtij përvjetori të shënuar. Komuniteti shqiptar vazhdon përçarjen e vet tradicionale, të cilën e pati nxjerrë në pah bashkëkohësi i nderuar i Fan Nolit, Kosta Çekrezi, në librin me titull “Plani i tretë i copëtimit të Shqipërisë”, të botuar në Vashington në vitin 1951.

Edhe më e çuditshme është mosmirënjohja e shtetit të Tiranës dhe e Akademisë së Shkencave ndaj dijetarëve të tillë, si Niko Stillo, shqiptar ordodos nga trojet shqiptare të Çamërisë, shqiptaro-francezi Mathieu Aref, Aristidh Kola, Agron Dalipaj, Luftulla dhe Liliana Peza etj., të cilët kanë dhënë një kontribut të ndjeshëm në fushën e hulumtimit të lashtësisë së kombit shquptar dhe të gjuhës shqipe

Kjo heshtje e mumifikuar e kastës politike shqiptare dhe kryesisht e Presidencës shqiptare të Tiranës, është me të vërtetë sa e çuditshme, aq edhe e pahijshme dhe madje e turpshme. Një heshtje e tillë dëshmon më së miri se kasta politike shqiptare, në atë masë që është krejtësisht mosmirënjohëse ndaj personaliteteve akademike botërore, të cilat, që në shekujt e kaluar dhe deri në ditët tona, kanë mbrojtur dhe mbrojnë publikisht të vërtetën shkencore për lashtësinë e kombit shqiptar dhe të gjuhës shqipe, po në atë masë është servile dhe mercenare e pështirë në shërbim të grekoserbizmit dhe të brukselizmit..

Servilizmi dhe mercenarizmi i kastës politike shqiptare para grekoserbizmit dhe brukselizmit , ia kanë ulur keq autoritetin mbarë kombit shqiptar.

Meri Sheli (Mary Shelley – 1797-1851), shkrimtare angleze, në romanin e vet fantastiko-shkencor, me titull “Njeriu i fundit” (The last man), të botuar në vitin 1826, ka një aforizëm me domethënie shumë të thellë:

“Kushdo që punon për njerëzit, shpeshherë vëren sesi nga fara që ai mbjell, mbin dhe rritet mosmirënjohja, e plehëruar nga vesi dhe marrëzia”.

Shteti i Tiranës nuk mund t’i falënderonte dhe t’i nderonte publikisht personalitet e lartpërmendura, sepse ai, qoftë dje në diktaturë, qoftë sot në kushtet e demoshëmtisë dhjetoriste, nuk e njeh absolutisht institucionin e mirënjohjes. Sepse t’i shprehësh mirënjohjen dikujt për nderin që të ka bërë, do të thotë të nderosh veten tënde për vlerat e larta morale që të karakterizojnë. Por kasta politike shqiptare e Tiranës, e zhveshur nga këto vlera të larta morale, është dalluar për servilizmin e pështirë para grekoserbizmit dhe gjatë këtyre tridhjetë vjetëve edhe para brukselizmit, prandaj është e paaftë ta nderojë vetveten. Si servile e tillë, ajo, që në kohën e diktaturës komuniste, ka pasë vlerësuar lartë armiqtë e kombit shqiptar, si Josif Broz Titon. Kështu, në faqen e parë të librit të këndimit të shkollave tona në vitet 1946-1947, pas një fotoje të madhe me ngjyra të Titos, me propozim dhe miratim të kryediktatorit Enver Hoxha, shkruhej:

“Tito luftëtar, Tito Çlirimtar,

Tito Shpëtimtar i Popullit Tonë!”.

Po ashtu, kryediktatori Enver Hoxha, dikur pati dhënë porosi që, në qendër të Tiranës, të ngrihej shtatorja e Stalinit, i cili e ka pasë deklaruar hapur  qëndrimin e vet krejtësisht shpërfillës, deri në fyerje, ndaj Shqipërisë, shtatore që qëndroi në atë shesh deri në vitin 1968 dhe mandej u zhvendos në Bulevardin “Dëshmorët e Kombit”, përballë shtatores së Leninit. Për më tepër, një bulevardi kryesor të Tiranës, me porosi të kryediktatorit, iu vu emri i Stalinit. Kryediktatorit, si servil i regjur i grekoserbizmit, s’mund t’i bënte përshtypje fakti që, në një takim që pati në Moskë më 10 shkurt 1948 me një delegacion jugosllav, të kryesuar nga Eduard Kardeli, që kishte në përbërje edhe Milovan Gjilasin, Stalini pati deklaruar shkoqur fare:

“Ne nuk kemi kurrfarë interesash të veçanta në Shqipëri. Ne pajtohemi që Jugosllavia ta gëlltisë Shqipërinë”!

Një deklaratë tipike kjo për natyrën shoviniste rusocariste, e cila qe manifestuar tradicionalisht dhe vazhdon të manifestohet edhe në ditët tona në qëndrimin shovinist të politikës ruse ndaj etnive të tjera joruse.

Traditën e servilizmit të diktaturës komuniste enverhoxhiste ndaj grekoserbizmit për nderimin e armiqve të kombit shqiptar, kasta politike e Tiranës e pasuroi edhe më shumë me filozofinë e nënshtrimit ndaj Greqisë, duke lejuar që kisha ortodokse shqiptare, dikur e pavarur, e themeluar nga Noli i Madh, me mbështetjen e fuqishme të mbretit Zog, të shndërrohet në një filial të kishës shoviniste greke, të konkretizuar me ardhjen në krye të saj të priftit grek Janullatos. Që Shqipëria nuk ka më kishë të pavarur ortodokse, por ka një kishë të pushtuar krejtësisht nga Greqia, këtë e pranon vetë historiani grek Nikolas Stavros, i cili ka deklaruar publikisht:

“Futja në dorë e kishës shqiptare është fitorja më e madhe e jona në Shqipëri në shek. XX”.

Në këtë mënyrë, kasta politike neokomuiniste e Tiranës shkeli mbi gjakun e Papa Kristo Negovanit, të Naum Veqilharxhit, të Koto Hoxhit, të Anastas Kulluriotit, të Petro Nini Luarasit, të Atë Stath Melanit etj., të masakruar barbarisht  nga kisha shoviniste greke, shkeli mbi ëndrrat e kryepeshkopëve nacionalistë Kristofor Kisi dhe Visarion Xhuvani për të vazhduar traditën fanoliane të pavarësisë së kishës ortodokse, dhe sillet me nderime të mëdha ndaj Janullatosit, i cili ka ngritur në qendër të Tiranës katedralen gjigante, të stolisur krejtësisht me aq shumë simbolikë greke, saqë qytetarëve që kalojnë para hyrjes së saj, u duket sikur janë në Athinë. Për ta bërë fakt të kryer pushtimin e kishës fanoliane nga kisha shoviniste greke, kasta politike e Tiranës i dha Janullatosit shtetësinë shqiptare. Me sa duket, jo vetëm kasta politike e Tiranës, por edhe mbarë ortodoksët shqiptarë që i bëjnë temena Janullatosit, paskan krijuar bindjen e patundur se “qenka e pamundur” që, në radhët e qytetarëve të besimit ortodoks, në përputhje të plotë me Statutin kishës fanoliane, të gjendet një intelektual i talentuar, me gjuhë, me gjak, me prejardhje dhe me shtetësi shqiptare, i pajisur me kulturë të gjerë, plotësisht i aftë për t’u vënë në krye të kishës ortodokse, për t’i rithyer asaj pavarësinë e shenjtëruar, të grabitur nga kisha shoviniste greke.

Tani kastës politike të Tiranës i duhet që filozofinë e nënshtrimit tërësor para Athinës ta konkretizojë edhe me një vepër monumentale: sipas shembullit të shtatores së Stalinit, para katedrales ortodokse janullatiste të ngrejë një shtatore gjigante në nderim të Janullatosit. Në ballin e kastës politike të Tiranës, ajo shtatore do të jetë damka përfundimtare e nënshtrimit dhe e servilizmit shembullor  ndaj grekëve. Ajo shtatore do të nxjerr në pah edhe shumë më mirë vetëposhtërimin e dyfishtë të kastës politike të Tiranës para grekëve. E quaj vetëposhtërim të dyfishtë, sepse kam parasysh një vlerësim fantastik që Xhovani Bokaço (Giovanni Boccaccio – 1313-1375) ka bërë për grekët. Në vëllimin e tretë të “Dekameronit” ai shkruan:

“… duke ditur vesin e grekëve, që sa më pak të gjejnë burra që t’ju thyejnë dhëmbët, aq më tepër shtyhen përpara me potere e kërcënime dhe, përkundrazi, kur hasin ndonjë burrë të vërtetë, jo vetëm përulen, por arrijnë sa të poshtërojnë veten, duke i dorëzuar edhe femrat e familjes”.

Pra, kur të poshtëron një i vetëposhtëruar, nënkuptohet që vetëposhtërimi është i dyfishtë.

36 deputete per Tiranen, 16 per Fierin, 14 per Elbasanin, nje me pak per Gjirokastren, Permetin, Tepelenen dhe po ashtu per Dibren, Matin, Bulqizen. Nderkohe, asnje kolegj perfaqesues me shume per Shkodren, Koplikun, Malesine, Dukagjinin, Puken, Fushe Arresin, Sapen, Nenshkodren, etj. E njejta situate per Korçen, Pogradecin dhe Kolonjen. Dy qarqet nga ku u ideua Shqiperia mbeten keshtu me nga 11 kolegje zgjedhore.

Konventat kushtetuese mbi bazen e te cilave u themelua Shqiperia jane injoruar plotesisht. Popullin po e detyrojne te braktise vendbanimet stergjyshore; vendet e komuniteteve historikisht te lira i kane kthyer ne hapesira te boshatisura per te cilat nuk jepet asnje investim. Padrejtesia perfaqesuese e qeverise vijon. Arkitektet e disbalancimit te Shqiperise dhe zhvillimit te pabarabarte te krahinave, tanime kane marre mandat te plote per vulosjen me numra te rinj kolegjesh elektorale ndarjen e padrejte administrative te vendit. Asnje ndryshim ne regjistrat e gjendjes civile, asnje emigrim i shtetasve shqiptare, qe ruajne shtetesine nuk mund te justifikoje prishjen e balances historike te vendit dhe te drejtat e komuniteteve te lira te perfaqesohen ne Parlamentin e Shqiperise.

Tirana zyrtare politike eshte e shkeputur me dashje, me arrogance, me mosperfillje dhe me papergjegjshmeri nga Shqiperia Tjeter. Nje shkelje flagrante e interesit publik perfaqesues dhe zhvillimor. Zero ndjeshmeri ndaj interesave dhe te drejtave te popullit qe qeverisin. Zero ekspertize para marrjes se vendimeve kaq te rendesishme. Asnje metodologji e plote dhe e miremenduar per te percaktuar vendimarrjen perfaqesuese.

Fatet tona te ardhshme sot gjenden ne duar diletantesh te pasuruar ne menyre ilegale, qe nuk pyesin per asgje. Mosperfillje ndaj te drejtave komunitare per perfaqesim te pershtatshem. Injorim me ligj i te drejtave te emigranteve per te votuar ne kolegjin elektoral te vendlindjes. Zero pergjegjesi per krimin e nxjerrjes se shqiptareve jashte vendit nga te korruptuarit dhe vrasesit e te ardhmes se vendit.

Asnje arsye historike, etnografike, asnje arsyetim i te drejtes publike nuk justifikon 36 kolegje elektorale per Tiranen, 16 kolegje elektorale per Fierin dhe 14 per Elbasanin, veç yryshit te “specialisteve socialiste” per fiksim paraprak te rezultateve zgjedhore ne tavoline dhe ambicjes se familjeve sunduese per perjetesim te kamufluar pushteti.

(Kujtime të një “armiku të klasës”)

“Ktu vaji e trishtimi

Veç ndihet ndër shpija

Ktu ndihet tingllimi

I hekrave të mija

E gjama e nji të shkreti

Qi bjen vala e detit.”

NDRE  MJEDA

DEMASKIMET PUBLIKE NË GRABIAN SHPREHJE MIZORIE E REGJIMIT

Një problem i përgjithshëm në tërë këto vite të gjata internimi mbeti për ne çështja e strehimit. Nuk mbaj mend gjatë gjithë jetës sime të kem patur një shtëpi sado modeste, por të mjaftueshme. Në Grabian na kishin dhënë një dhomë e një aneks në katin e dytë, pa kuzhinë, pa banjo, pa një vënd ku mund të derdhej një pikë ujë. Gatuanim përjashta në shi e diell, ndërsa banjon e bënim në fund të shkallëve, në një korridor me lartësi pesë metra. Merren me mënd problemet e nevojshme personale të njeriut të sëmurë, të plakut, të fëmijëve, gruas me një WC që ishte në rrugë njëzetë – tridhjetë metra larg  derës së apartamentit.

Janë të paimagjinueshme për një qytetar të botës së kompjuterave kushte të tilla primitive inkomoditeti, ndofta shumëkush nuk do t’i besojë. Fatmirësisht e vërteta është e gjallë dhe kushdo mund t’i vërtetojë me sytë e tij po të marrë mundimin të vizitojë Grabianin. Këto shtëpi dykatëshe të projektuara në Bullgari për familje bujqësore, ishin llogaritur për një familje, lart e poshtë. Por Partia e Pushteti “popullor” mendonin se hapësira e madhe në banesë mund të kultivonte individualizmin borgjez, me gjithë pasojat e tij të dëmshme në formimin e njeriut të ri. Prandaj duheshin mbajtur njerëzit sa më të shtrënguar me njëri-tjetrin, që “uniteti” rreth partisë të ishte më i madh…. Kështu që në një hyrje futeshin dy familje, me të gjitha pasojat që një pjesë e mirë, jo vetëm e të internuarve, por edhe e shumë qytetarëve të lirë i ka shijuar vetë. Në sektorin e Gradishtit, xhaxhai im për vite me radhë e kishte kthyer dritaren e vetme të dhomës së vetme në derë. Një palë shkallë nga jashtë e nga brënda shërbenin për të hyrë e për të dalë. Aty një herë natën, gjyshja e shkretë u rrëzua e theu dorën. Në këtë mënyrë plotësoheshin kërkesat e strehimit në një vend ku vilat e udhëheqësve janë proverbiale, ku harxhohen dyzetë milion dollarë për një muze e ku miliarda lekë groposen në tokë në trajtën e kupolave…

Në kushtet e mia familjare në ato vite, problemin e fjetjes e zgjidha duke ndërtuar dy shtretër prej dërrase me dy kate, ku flinin dy vajzat e vogla dhe nëna me babanë. Pra e ktheva shtëpinë në kazermë ushtarake, duke vënë në jetë parullën e famshme “I gjithë populli ushtar”. Kërkesës së përsëritur disa herë, për të ndërtuar përpara shtëpisë një kuzhinë me kallama e baltë, kryetarja e këshillit popullor, “shoqja” Nurie, një personifikim i koncentruar i së keqes njerëzore, i përgjigjej negativisht me pretekstin se prishej pamja e pallatit, ndërsa vetë “zonja” e ndërronte hyrjen sa herë që bëhej ndonjë pallat i ri. U gjend më në fund kryetarja e këshillit të bashkuar, që na njihte që në Pluk, se e kisha patur brigadiere, që dha urdhrin e shumëpritur prej vitesh, për të ndërtuar një kasolle që do të shërbente si kuzhinë e si vend gatimi dhe dhomë fjetjeje për prindërit. Kështu u zgjidh dhe problemi i strehimit në Grabjan.

Jeta në interrnim në vitet 80 ishte një torturë e vërtetë. Për çdo nevojë, që të dilte jashtë sektorit, duhej të merrje leje në Degën e Punëve të Brëndshme, madje duhej të shoqëroheshe nga polici, qoftë dhe kur do të shkoje tek mjeku. Tek xhaxhai im që banonte në sektorin e Gradishtit, një

orë e gjysëm larg nuk kam mundur të shkoj për vizitë as një herë në gjashtë vjet. Tek familja e gruas kam shkuar dy herë për vizitë, një herë kur vjehrri ishte sëmurë dhe të dytën kur vdiq. Simbas rregullores që na lexohej herë pas here, vetëm për vdekje të njerëzve të afërm ose për vizitë mjekësore tek specialisti mund të jepeshin leje. Kjo ishte “vazhdimësia” ramiziane, trampolina nga do të hidheshim drejt Evropës.

Akoma më e rëndë se rregulloret ishte atmosfera terrorizuese, që rëndonte mbi ne për vite të tëra. Ne ishim tabela e qitjes në çfarëdo mbledhje, një gogol që mbahej më këmbë për të trembur zogjtë që të mos hanin farën. Në sytë e popullit të thjeshtë ne servireshim si njerëzit më të këqinj, armiqtë, ata që mundoheshin ta përmbysnin pushtetin popullor, ata që s’e duan Partinë dhe Enver Hoxhën, ata që mund të helmojnë depot e ujit, mund t’i vënë zjarrin stallave apo lëmit, ata që mund të sabotojnë prodhimin duke prerë bimët gjatë prashitjes së tyre, që mund të thajnë bimë nga përmbytja me ujë, që mund… e ky mund zgjatej në pafundësi duke vërtetuar “gojtarinë” e kuadrove të Partisë që i predikonin këto gjëra. Kështu tek shumica që s’mendonin me kokën e tyre, por i besonin verbërisht për një arsye apo për një tjetër propagandës partiake, krijohej urrejta që shfaqej pastaj në shumë drejtime. Ajo shprehej me izolimin e plotë, askush nuk guxonte të hynte e të dilte në shtëpi për çfarëdo rasti, fatkeqësie apo gëzimi, madje ka akoma komunistë që nuk na thonë as mirëmëngjes, megjithëse kemi mbi dhjetë vjet që banojmë në të njëjtën lagje. Madje dhe në fushë, kur uleshim për të ngrënë drekë, nuk duhet të ishim pranë njëri-tjetrit. Çdo fjalë e jona keq interpretohej dhe i raportohej operativit të Sigurimit ose sekretarit të Partisë, që nxitonin t’a përcillnin “lart”. Mbikqyrja ishte e pandërprerë, në format më të ndryshme e në çdo çast; nuk mungonin dhe provokimet e shumëllojshme nga brigadierë apo njerëz të ngarkuar me këto detyra.

Për të qenë objektivë duhet të them se jo të gjithë kuadrot e komunistët i përqafonin dhe i zbatonin me zell këto metoda e porosi. Ndershmërisë dhe korrektësisë së tyre duhet t’u japim meritën që i takon me kënaqësinë që sjell mendimi se jo të gjithë denigruan moralisht e u bënë leva të diktaturës.

Lufta e klasave dhe terrori policor merrnin tonet e tyre më të larta në të ashtuquajturat “demaskime politike”, që herë pas here, në vartësi të gjëndjes politike të Vendit organizoheshin nga komiteti i partisë së rrethit në bashkëpunim, ose më mirë të themi me orientim të Degës së Punëve të Brendshme. Në këto mbledhje demaskimi, ishin të detyruar të shkonin të gjithë. Proçedura e tyre ishte stereotipe. Në fillim e hapte mbledhjen sekretari i Partisë i sektorit dhe ia jepte fjalën të deleguarit të komitetit të Partisë së rrethit, që fillonte paraqitjen  e tij. Këto ishin çaste cfilitëse për të gjithë ne, sepse e dinim se nga një çast në tjetrin mund të na thirrej emri për të dalë përpara sallës. Ishte përshtypja sikur një shpatë e padukshme vërtitej nga duar të panjohura mbi kryet e gjithë “të deklasuarve” për të goditur njërin apo tjetrin. Kush e kishte radhën? Të gjithë me zemër të ngrirë ishim si ata lojtarët në ruletë që presin se në ç’numër do ta ndalojë fuga lëvizjen e saj.

Kjo manovër djallëzore ishte taktika e drejtuesve të mbledhjes. Mbasi fliste disa fraza mbi punën e stinës dhe “sukseset madhështore të popullit nën udhëheqjen e Partisë” i deleguari afrohej tek momenti i ankthshëm kur zbulonte se x ose y, ishin në radhët tona armiq dhe njerëz që mundoheshin “të villnin vrer apo t’i kundërviheshin atmosferës revolucionare që mbizotëronte…”.

Më vjen ndot, tani që shkruaj këto radhë, duke kujtuar ato mbledhje famëkeqe, një nga shpikjet më të ndyra e më barbare të organeve të dhunës, shkeljet më flagrante të personalitetit njerëzor e të drejtave të njeriut. Sapo i thirrej emri, njeriu i gjorë duhet të dilte para sallës plot e të qëndronte në këmbë për orë të tëra. Atëherë fillonte akt -akuza e bazuar krejtësisht mbi gënjeshtra të spiunëve ose hamendje të oficerëve të Degës. Këto servireshin me petkun partiak, mbrohej vërtetësia e tyre me frazën bajate “A gënjen Partia?”, një tjetër provokim i hapur i makinës së pushtetit karshi individit të pambrojtur. Mbasi mbaronte akt-akuza, që fillonte me biografinë stërgjyshërore e të farefisit e vinte deri në ditët e fundit me fjalët apo veprimet e të pandehurit, fillonte breshëria e diskutimeve nga populli që përfaqësohej këtu nga disa persona të ulët, pa karakter e servilë.

Është interesante se në të gjitha këto demaskime, në të cilat kam marrë pjesë pa më rënë në kokë personalisht, kam parë gjithmonë të flasin pothuajse të njejtët persona, sigurisht të trajtuar e të indoktrinuar nga padronët e tyre. Motivet e veprimeve të tyre duhen kërkuar në shumë shkaqe, përfitime materiale apo mbulim veprimtarie keqbërëse, karrierizëm pa skrupull e fanatizëm partiak, padije e sadizëm. Në fjalorin e tyre shpaloseshin të gjitha: besnikëria ndaj Partisë dhe Enver Hoxhës; salla buçiste nga duartrokitjet, me to detyrohej të bashkohej dhe i pandehuri në këmbë. Vazhdonin shpifjet, talljet, mallkimet, propozimet për transferimet në zonat e thella malore, për dhënie gjyqit, për rrahje, pështyrje e deri në dënime kapitale. Por këtu ndërhynte i deleguari ose sekretari, të cilët si përfaqësues të “zemërgjerësisë” së Partisë sqaronin se vullneti i masës së popullit ishte mbi gjithçka, por se Partia nuk dashkërka të dënojë njerëz, por të “edukojë”.

I bukur edukim, ç’frazë mizore e luajtur pa turp mbi shqiptarët e thjeshtë! Ka pasur raste që është kaluar në tepri të paimagjinueshme e të pabesueshme për një qytetar të Evropës së sotme.  Familja Tase mbas një demaskimi të tillë, vetëm sepse një pjesëtar i saj nuk përlasi duart për Enver Hoxhën, u qëllua me gurë nga gjithë ata njerëz, fëmijë e të mëdhenj. Një skenë biblike që vazhdoi mjaft, një betejë mes një turme të egërsuar e një familjeje të urtë, një njollë turpi në ndërgjegjen e asaj popullsie që qe e pranishme në ato skena pa reaguar aspak, një shembull tronditës i skajshmërisë së institucioneve të diktaturës së kuqe në Shqipëri.

Ishin këto disa nga aspektet e dhimbshme të viteve të internimit deri më 1990, kur demokratizimi e hoqi këtë praktikë, sa të shëmtuar e të panevojshme, aq edhe të padrejtë e të paligjshme në aspektin juridik.

Arbitraritet dhe dhunë, kjo qe fytyra e vërtetë që tregoi ndaj nesh Shteti socialist shqiptar për dhjetëvjeçarë të tërë… Kjo qe e shkuara që e mbajtëm mbi supet tona që sa lindëm e deri tani që flokët na u zbardhën e jeta filloi të tatëpjetën drejt fundit të pashmangshëm.

A ishte i drejtë ky qëndrim, a mban përgjegjësi kush për jetën tonë të shkatërruar, për gjymtimin tonë fizik e shpirtëror, pasojë e kësaj jete, a arrin dot ta kuptojë në tërë përmasat e saj tragjedinë tonë Evropa e qytetëruar?

Ç’mund të bëhet për ne që humbëm aq shumë në këtë luftë të pabarabartë me një makinë të përbindshme që shkeli mizorisht ëndrrat dhe iluzionet tona mbi jetën, këtë dhuratë të madhe të Krijuesit? A do të ketë ngushëllim dhe ripërtëritje  për ne që u transformuam në kufoma të gjalla, pa i pasur borxh askujt, asnjë fije floku? A do të ketë vënd për ne në një shoqëri që thuhet se po rindërtohet e në një botë që synon drejt së mirës, drejt zhdukjes së diktaturave?

Dhjetëra pyetje godasin pa mëshirë trurin e lodhur që kërkon qetësi në këtë çast bilanci e përkundet në mirazhin e së ardhmes ku hedh shtat pema e bukur e shpresës se fëmijët e mi nuk do të pësojnë në jetë ato që pësova unë.

                                                                                                        Grabian, Qershor 1991                                                                                       

Fund

Nga historia e komunitetit shqiptaro-amerikan

Ishte Nëntori i vitit 1985, kur Kisha Katolike Shqiptare, “Zoja e Këshillit të Mirë”, me qendër në Nju Jork, lajmëronte me një njoftim të posaçëm, komunitetin shqiptaro-amerikan të asaj kohe për shugurimin e priftit të ri katolik shqiptaro-amerikan, Don Pjetër Popaj, nga Kardinali i Nju Jorkut, John O’Connor, në Katedralën e madhe të Shën Patrikut në Manhatan me 16 Nëntor, 1985. Në këtë ceremoni morën jesë qindra shqiptaro-amerikanë.

Komuniteti shqiptar në Amerikë, pa dallim, ftohej gjithashtu të merrte pjesë me 24 Nëntor, 1985 edhe në ceremoninë fetare kur meshtari i ri dhe i pari prift katolik shqiptaro-amerikan, Don Pjetër Popaj, do të kremtonte Meshën e parë në Kishën e lartëpërmendur.  Njoftohej gjithashtu mbarë komuniteti, se përveç ceremonisë fetare për të shënuar atë ditë të rëndësishme në jetën e Don Pjetrit,  të Kishës katolike shqiptare në Amerikë dhe të komunitetit shqiptaro-amerikan në përgjithësi – me këtë rast, do shtrohej edhe një darkë madhështore në Imperial Manor — njërin prej lokaleve më të njohura të shtetit fqinj, Nju Xhersi, një darkë që u kryesua nga aktivisti i njohur për shumë dekada i komunitetit shqiptaro-amerikan, Z. Tonin Mirakaj –një darkë që ende kujtohet si ndër më të dalluarat e komunitetit, me një pjesëmarrje prej më shumë se 1000-bashkatdhetarëve, përfaqësues të tri feve kryesore të shqiptarëve në Amerikë.

Ndër këta pjesëmarrës kisha nderin të isha edhe unë i pranishëm në këtë ceremoni historike – i ardhur enkas nga Washingtoni – për të festuar së bashku me shumë shqiptarë të ardhur nga shumë vende të Amerikës, por edhe nga Evropa dhe Kanadaja. Ishte një ditë që do të mbetet për një kohë të gjatë në kujtesën e shumë shqiptaro-amerikanëve dhe kjo është pikërisht edhe arsyeja që sot po e kujtojmë si një ngjarje, ndër më të dalluarat e komuntetit tonë këtu në Shtetet e Bashkuara, për nga pjesëmarrja dhe për nga rëndësia historike e vet ngjarjes – e që u përshëndet edhe nga i pari i shtetit të Nju Jork-ut, ish-governatori Mario Cuomo, i cili kishte bërë një deklaratë të veçantë me këtë rast.

Në një shkrim të ditëve të fundit për gazetën Illyria në Nju Jork, kryetari i asaj darke,  35 vjetë më parë, Z. Tonin Mirakaj kujton se në darkën e cilësuar si “Darkë Gazmore” në “Imperial Manor”, në Paramus, Nju Xhersi, me një pjesemarrje të më shumë se 1000-personave, që në mes tyre dalloheshin, Mons. J.Dougherty, udhëheqës Episcopal i Bronxit, Mons. Simon Filipaj, i ardhur enkas nga Ulqini, priftërinjt shqiptarë në Amerikë, Mons. Zef Oroshi, Don Prenk Ndrevashaj, At Andrea Nargaj, Don Lazer Sheldia, Don Rrok Mirdita e të tjerë klerikë amerikanë vendas. I ftuar nga Z. Mirakaj për të marrë pjesë në darkën madhështore të shqiptarëve, ishte edhe Guvernatori i atëhershëm i Shtetit të New York-ut, i ndjeri Mario Cuomo, por në pamundësi të merrte pjesë, Krye-ekzekutivi i shtetit Nju Jork, pat lëshuar me atë rast, një Deklaratë të posaçme duke thekësuar dhe duke përshëndetur Dom Pjetër Popaj si të parin shqiptar, i shuguruar prift katolik në New York, për të cilin u shpreh se, Don Pjetër Popaj “ka sjellur krenari dhe gëzim në radhët e komunitetit katolik shqiptar në Nju Jork.”  Këte deklaratë e lexoi ndihmësi i Governatorit Cuomo për Marrëdhënie Etnike, z. John Nikas.

1. Tonin Mirakaj, Kryetari i Këshillit të Kishës “Zoja e Këshllit të Mirë” dhe drejtuesi i darkës duke hapur ceremoninë e darkës dhe duke përshëndetur të pranishmit në shqip dhe anglisht.

“Vlen të shënohet se kjo darkë madhështore kaloi në një atmosferë jashtëzakonisht vëllazërore dhe shoqërore”, do të shkruante Gjekë Gjonlekaj, në një kronikë për gazetën Dielli, duke i akorduar meritat për suksesin e kësaj ngjarjeje me rëndësi për komunitetin edhe sot e 35-vjetë më parë — komisionit përgatitës të kryesuar nga Don Rrok Mirdita më vonë i emëruar nga Vatikani si Kryeipeshkëv i Tiranë-Durrësit, tani i ndjerë  —  dhe Z. Tonin Mirakaj i cili jeton në Nju Jork, gjithnjë aktiv në komunitet — ndonëse, aktualisht, në pension.

Shugurimi i Don Pjetër Popaj, 35-vjet më parë, ishte një ngjarje me rëndësi për të dhe për familjen e tij, por ishte gjithashtu një rast krenarie për ta dhe për mbarë komunitetin shqiptaro-amerikan, atëherë dhe sot, sidomos kur reflektojmë sot,  mbi veprimtarinë e këtij prifti të dalluar shqiptar, jo vetëm në fushën fetare, por edhe si udhëheqës në fushën kulturore dhe patriotike të komunitetit shqiptaro-amerikan. Nën drejtimin e Don Pjetrit, famullitarit të Kishës “Zoja e Shkodrës” në Nju Jork, ai vet dhe qendra, “Nëne Tereza” pranë kësaj kishe, i ka gjithmonë dyertë e hapura për të gjithë komunitetin pa dallim feje a krahine.  Gjatë 35 viteve të kaluara, si udhëheqës i Kishës Katolike Shqiptare në Nju Jork, Don Pjetri ka inkurajuar dialogun vëllazëror dhe bashkpunim me të gjitha grupet e komunitetit, për të mirën edhe zhvillimit të vlerave të përbashkëta morale e kombëtare të shqiptarëve, pa dallim feje e krahine, përfshir edhe bashkpunimin dhe respektin për njëri tjetrin midis përfaqësuesve të feve të tjera.

Dom Pjetri, është një pasardhës i denjë,  si famullitar në Kishën Zoja e Shkodrës në New York — i Monsinjor Zef Oroshit dhe ish-Arkipeshkvit Tiranë-Durrës, të ndjerit Rrok Mirdita — famulli kjo që siç dihet tani –kishte mbrenda  praninë e të Madhit Zot — i cili gjatë një periudhe kur dukej se katolicizmi shqiptar po zhdukej nga regjimi komunist në Shqipëri – në të vërtetë, po mbillte një farë të re rritjeje e lulëzimi, që është sot Kisha Katolike në Shqipërinë post-komuniste, me të gjitha veprimtaritë e saja, në të mirë të besimtarëve dhe të Kombit shqiptar.

Këtu në Amerikë, me veprimtarinë e tij të palodhëshme, Don Pjetër Popaj ka bërë të mundur rrjeshtimin e denjë të kombit shqiptar në radhën e grupeve të kombeve te tjera këtu në Amerikë, duke berë të mundur dhe duke orgnaizuar dhe inkurajuar pjesemarrjen e komunitetit shqiptaro-amerikan në evenimente, parada e shfaqje kulturore e muzikore që organizohen në New York — duke shpalosur kështu pasurinë tonë kulturore, kombëtare e folklorike, para popullit amerikan dhe para botës.

Me veprimtaritë e Kishës “Zoja e Shkodrës”, ne New York dhe me jehonën e fjalës se tij, Dom Pjetri ka nderuar gjithëkund dhe gjithëherë Kishën Katolike Shqiptare, por në të njejtën kohë ai ka promovuar edhe virtytet dhe emrin e mirë të Kombit shqiptar.  Don Pjetri, për nga arritjet e tija në shumë fushë, me krenari, rreshtohet në listën e gjatë te klerikëve katolikë shqiptarë të cilët në trojet tona në Ballkanin Perëndimor dhe në diasporë, kanë qenë shtylla të rendësishme të ajkës se patriotizmit dhe ndërtimit e zhvillimit të kulturës dhe gjuhës shqipe.  Dom Pjetri këte vazhdon ta bejë cdo ditë, — ndër të tjera aktivitete— edhe me botimin e vazhdueshëm të revistës Jeta Katolike, si dhe me organizim simpoziumesh, konferencash, e akademishë, në përkujtim të personaliteteve me të dalluar të historisë kombëtare.

E falenderojmë të Madhin Zot dhe “Zojën e Shkodres”, Zojën e Këshillit të Mirë, që veprimtaria fetare e kombetare e Don Pjetrit dhe atyre që bashkpunojnë me të, të vazhdojë të jetë ashtu si nëtë kaluarën, tani dhe gjithmonë, në dobi të përparimit shpirtëror, kombëtar e kulturor të komunitetit shqiptar këtu në Amerikë due  më gjërë. Urojmë në këtë përvjetor që ai të vazhdojë të jetë një trashëgimi e pavdekëshme e historisë sonë këtu në Amerikë dhe një kujtim i martirëve të shumtë të klerit katolik shqiptar, të cilët me dashuri të pamasë dhe me vendosmëri të patundur, ia kushtuan jetën e veprën predikimit të Fjalës së të Madhit Zot, në rrethana shpesh shumë të vështira, ndërkohë që ata i dedikuan dijen, pendën dhe jetën e tyre, ngritjes së Kombit shqiptar.

Në rastin e 35-vjetorit të shugurimit tuaj si meshtar, e kemi gojën plot me falënderime (në këtë ditë të Falënderimeve në Shtetet e Bashkuara) duke të uruar: Ad Multos Annos i nderuar Don Pjetër, në shërbim të Kishës dhe të Kombit.

Frank Shkreli

*Fotot e bashkangjitura janë furnizuar nga Z. Tonin Mirakaj

Tavolina e nderit në darkën madhështore 35 vjetë më parë me rastin e shusgrimit meshtra të Don Pjetër Popaj. Në këmbë nga e majta: Don Prënk Ndrevashaj,Don Lazër Shëldia, Don Simon Filipaj, Prof. John Cardino, Don Mark Sopi, patër Andrea Nargaj, Frank Shkreli, Kryetari i darkës, Tonin Mirakaj, Diakoni Gjeto Bajraktari, Dodë Gega dhe Don rrok Mirdita –ulur nga e majt: Mons Zef Oroshi, Motra Bernardina Gazivoda. Lina Popaj dhe Ndoc Popaj, prindërit e Don Pjetrit, Don Pjetri dhe disa klerikë amerikanë.

Don Pjetër Popaj ulur midis babait Ndoc dhe nënës Lina Popaj gjatë darkës me rastin e shugurimit të tij, 24 Nëntor, 1985. Si ]ç duket në fotografi të asaj nate, Kryetari i darkës, Z. Tonin Mirakaj buçonte nga gëzimi me këtë rast.

Argëtimin e darkës e benë dy orkestra, njëra shqiptare dhe tjetra amerikane, si edhe grupi i kercimtarëve “Rozafati”, i Kishës Katolike Shqiptare, udhhequr nga Miljana Mirakaj, antarët e të cilës ishin të veshur me kostume kombëtare dhe përformuan këngë dhe valle nga të gjitha trojet shqiptare.