Publikohet historia e panjohur e Aleksandër Kondos, legjendës së peshëngritjes shqiptare që humbi jetën në moshën 27 vjeçare në rrethana tragjike dhe ende të pazbardhura plotësisht, gjatë një aksidenti automobilistik në Queens New York të SHBA-ve, ku ishte vendosur si emigrant politik pas arratisjes nga Shqipëria në majin e vitit 1985, duke qëndruar në Jugosllavinë e asaj kohe, pas kthimit të ekipit kombëtar nga Kampionati Europian i Peshëngritjes që ishte zhvilluar ato ditë në Poloni. Dosja e plotë voluminoze e ish-Sigurimit të Shtetit në ngarkim të Aleksandër Kondos, e deklasifikuar prej Autoritetit për Informim të Dosjeve të ish-Sigurimit të Shtetit, ku ndodhen me qindra faqe që i përkasin periudhës nga viti 1981 kur filloi ndjekja operative dhe survejimi i rregullt ndaj tij nga ana e shërbimeve sekrete të regjimit komunist, e deri në vitin 1987, kur ajo dosje ua arshivua përfundimisht, pas vdekjes së tij tragjike.

Në Tiranën e fillim viteve ’80-të, jo vetëm për sportdashësit e shumtë por edhe më gjerë tek të rinjtë e kryeqytetit shqiptar, ra në sy dhe spikati një djalosh i ri, asokohe në moshën 20 vjeçare, si për portretin e fizikun e tij, ashtu dhe për pamjen e jashtme, me veshjet e modës së huaj, i cili në krahaqafë mbante çantën e sportit që s’e hiqte kurrë nga supi dhe në krahun tjetër, një radio-magnetofon të madh, që ai i sillte nga jashtë shtetit kur dilte me ekipin kombëtar të peshëngritjes në aktivitet ndërkombëtare. Ai ishte Aleksandër Kondo, pjesëtar i ekipit të peshëngritjes “Dinamo” të Ministrisë së Punëve të Brendshme (ku asokohe shërbente si ushtaraku i lartë në Gardën e Republikës, edhe i ati i tij), dhe gjithashtu i ekipit kombëtar, i cili në ato kohë, falë edhe vlerësimit dhe trajtimit të diferencuar që i bënte regjimi komunist në fuqi disa sporteve të rënda, kishte arritur rezultate të larta edhe në arenën ndërkombëtare.

Emri i Aleksandër Kondos si sportist filloi të bëhej gjithnjë dhe më i njohur, sidomos pas rezultateve të tij të larta të arritura në vitin 1984, në Pallatin e Sportit “Partizani” të kryeqytetit, kur ai fiksoi shifrat 200 kg. (në stilin e shtytjes) duke elektrizuar mijra sportdashës, (atë ditë më shumë spektatorë ishin jashtë pallatit të sportit se sa brenda tij), të cilët nën duartrokitjet e shumta, nuk largoheshin nga sheshi para pallatit, pa e parë nga afër atë djalosh, që i kishte mahnitur me rezultatet dhe performancën e tij. Që nga ajo ditë, Sandër Kondo, pothuaj u kthye në një mit në Tiranë dhe Shqipërinë e asaj kohe, pasi rezultatet e tij erdhën gjithnjë e në ngritje, jo vetëm në kampionatet kombëtare, por edhe në arenën ndërkombëtare ku ai vazhdimisht kishte rezultate të larta.

Por shumë e shumë më tepër nga kjo periudhë kohe kur Sandër Kondo, ishte në kulmin e karrierës, emri i tij u bë edhe më i njohur dhe filloi të diskutohej në mbarë vendin, në fundin e majit të vitit 1985, kur gjatë një aktiviteti ndërkombëtar në kuadrin e Kampionatit Europian të Peshëngritjes që zhvillohej në Varshavë të Polonisë, (ku ai ngriti 210 kg.), Kondo nuk u kthye më në Shqipëri, por së bashku me shokun e tij të ekipit, shkodranin Xhelal Sukniqin, nga Mali Zi shkuan në Beograd, në pritje për të fituar azilin politik për në SHBA-ve.

Ngjarja e arratisjes së dy sportistëve shqiptarë bëri bujë të madhe jo vetëm për shkak të emrit dhe famës së madhe që kishte Aleksandër Kondo asokohe, por edhe për shkak se ajo ngjarje u bë objekt “sherri” në mes Shqipërisë dhe Jugosllavisë, pasi Tirana zyrtare asokohe akuzoi hapur publikisht (në gazetën “Zëri i Popullit”), autoritetet jugosllave, duke thënë se dy sportistët shqiptarë ishin rrëmbyer prej shërbimeve sekrete jugosllave (UDB-së) dhe kërkoi kthimin e tyre në atdhe.

Por ai pretendim i Tiranës zyrtare, nuk kishte asgjë të vërtetë, pasi Kondo dhe Sukniqi e përgënjeshtruan atë gjë në takimin që u bë në Beograd, në mes përfaqsuesve të ambasadës shqiptare dhe Ministrisë së Punëve të Jashtme të saj, e palës jugosllave, ku Sandër Kondo, pasi shau mbarë e prapë regjimin komunist të Enver Hoxhës, tentoi të godiste me tavëll duhani edhe diplomatin shqiptar, që ngulte këmbë se ai duhej të kthehej në Shqipëri, ku e priste familja dhe gjithë shoqëria.

Pas kësaj, Sandër Kondo dhe Xhelal Sukniqi fituan azilin politik për në SHBA-ve, ku Sukniqi ndodhet akoma, ndërsa Kondo, humbi jetën në një aksident automobilistik, më 1 maj të vitit 1987, (gjithnjë sipas versionit zyrtar të regjimit komunist të asaj kohe), dhe eshtrat e tij u kthyen në Shqipëri në vitin 2003.

Të gjitha këto tashmë janë të njohura prej vitesh, pasi për Aleksandër Kondon si legjenda e peshëngritjes shqiptare është shkruar shumë dhe babai i tij, Vangjel Kondo, ka dhënë disa intervista si në median e shkruar dhe vizive, madje janë bërë dhe disa dokumentarë televizivë, për të gjithë jetën dhe historinë e tij, deri ditën që u nda nga kjo jetë. Por përsëri, “Çështja Aleksanër Kondo”, ende nuk është zbardhur plotësisht, sidomos ajo pjesë që ka të bëjë me vdekjen e tij tragjike e cila vazhdon të mbetet e mbuluar me mister, si dhe survejimin që i është bërë atij nga ana e Sigurimit të Shtetit Shqiptar dhe segmenteve të tij që në vitin 1981, gjë e cila u bë publike për herë të parë nga ana e Autoritetit për Informim të Dosjeve të ish-Sigurimit të Shtetit, e drejtuar nga znj. Gentjana Mara Sula, e cila në vitin 2018, i dorëzoi dosjen familjes Kondo, apo më saktë babait të tij, Vangjel Kondo.

Në atë dosje që z. Vangjel Kondo i’a ka besuar ekskluzivisht për botim Memorie.al, hidhet dritë dhe bëhet e ditur, vlerësimi, trajtimi dhe i gjithë survejimi e përndjekja, që i është bërë asokohe nga ana e regjimit komunist të Enver Hoxhës, një prej sportistëve më në zë të Shqipërisë, siç ishte Aleksandër Kondo, i cili ishte mjaft i njohur edhe në arenën ndërkombëtare. Nisur edhe nga ky fakt, Memorie.al do e publikoj të plotë dosjen në fjalë (me faksimilet përkatëse), në disa numra të rubrikës dossier.

VIJIM

Relacionet e zyrtarëve të Ministrisë së Punëve të Brendshme lidhur me informatat e marra për qëndrimin e Aleksandër Kondos e Xhelal Sukniqit në Jugosllavi dhe mundësinë e dërgimit të tyre në SHBA-ve

SEKRET

Ekzemplar Nr.37

Tiranë më 13.11.1985

Marrë nga P.op. E.G.

Dhënë “6722” datë 7.10.1985

I N F O R M A T Ë

Sipas të arratisurit……………., me banim në Ulqin, në hetuesinë që ju është bërë dy sportistëve të arratisur Aleksandër Kondo dhe Xhelal Sukniqi, organet e UDB-së kanë aktivizuar kushëririn e…………………, i cili lëviz lirisht duke vajtur herë pas here tek Marku.

Puntori Operativ

E.M.

SEKRET

Ekzemplar Nr.2

Tiranë më 26.7.1985

Shoku B. nga New York me telin. nr.952 datë 19.7.1985 njofton:……………………, ka thënë se është duke bërë një përpjekje për të sjellë në SHBA, Aleksandër Kondon dhe Xhelal Sukniqin, të cilët vazhdojnë që të jenë në Jugosllavi. Për këtë çështje ai ka biseduar disa herë me organet përkatëse në Jugosllavi dhe i është premtuar se do t’i lejojnë të dy së shpejti që të emigrojnë në SHBA.

Sa sipër dhënë nga burimi “6432”. Problemin e kanë me ndjekje.

U shtyp në katër kopje.

Teli është parë nga shokët H.I., N.Z., R.L., M.D., pa shënime.

Oficeri i Drejtimit

D.M.

Korespondenca e Ministrisë së Punëve të Brendshme me rezidenturën e Sigurimit të Shtetit në Beograd, për mundësitë e takimit me Aleksandër Kondon dhe përmbajtja e letrave që ai dërgonte në Shqipëri

SEKRET

Ekzemplar i vetëm

Tiranë më 9.1.1986

Beogradi me tel. nr.1 datë 3.1.1986. njofton sh. S.R.

Nëse jeni dakord, mund t’i kërkojmë Zyrës së Refugjatëve të OKB-së këtu, verbalisht ose me notë, që të organizojë takim të shokut të konsullores me të arratisurin Aleksandër Kondo, në emër të familjes e të fejuarës, “për ta pyetur nëse do të kthehet”. Për këtë, ata duhet të na japin një përgjigje më të plotë. Ndoshta mund të përdorim edhe ndonjë shkak tjetër, nëse mendoni. Shefi i Zyrës, më la të hapur të drejtën e interesimit kur isha herën e parë.

Teli është parë nga sh. Ministër e sh. S.R., sh. Ministër shënon: Të gjenden rrugë të tjera për t’u verifikuar.

U nxorr në një kopje për dosjen e A. Kondos

OFICERI I DREJTIMIT

F.H.

SEKRET

Ekzemplar i vetëm

Tiranë më 13.1.1986

Qendra me tel. nr.21 datë 9.1.1986, udhëzon rez. e Beogradit:

Lidhur me sa propozoni në tuajin nr.1, nuk jemi dakord. Për këtë, përpiquni të gjeni rrugë e mënyra të tjera duke shfrytëzuar mundësitë që keni.

U nxor në një kopje për dosjen e A. Kondos

OFICERI I DREJTIMIT

F.H.

SEKRET

Ekzemplar i vetëm

Tiranë më 3.2.1986

Beogradi me tel. nr.39 datë 30.1.1986 njofton sh. S.R.,

“1740” i tha G.: Aleksandër Kondo, është dënuar edhe me një muaj tjetër, sepse është grindur në burg. Këtë ja kishte thënë………………, i cili e kishte vizituar Aleksandrin.

Teli është parë nga sh. Ministër dhe sh. S.R. dhe nuk ka shënime.

U nxor në një kopje për dosjen e A. Kondos

OFICERI I DREJTIMIT

F.H.

Relacionet e Puntorit Operativ me njoftimet për mbërritjen në SHBA-ve të Aleksandër Kondos e Xhelal Sukniqit

SEKRET

Ekzemplar i vetëm

Tiranë më 13.2.1986

New York me telin Nr.95 datë 10.2.1986 njofton sh. S.R.:

Aleksandër Kondo, mbërriti këtu, në datën 5 shkurt. Është stabilizuar, në një qytet tjetër së bashku me shokun e tij, i cili erdhi tre ditë para tij. E dhëna është e sigurtë. Problemin e kemi në ndjekje.

Shënim: U shtyp në dy kopje për A. Kondon dhe për “3869”

Puntori Operativ

P.K.

SEKRET

Ekzemplar Nr. 1

Tiranë më 27.2.1986

Beogradi me tel. nr.66 datë 25.2.1986, T. Urgjent. njofton sh. S.R.:

“1740” njofton: Aleksandër Kondo dhe Xhelal Sukniqi kanë ikur në SHBA. Për dijeni.

Teli është parë nga sh. Ministër dhe sh. S.R. dhe nuk ka shënime.

U nxor në dy kopje për A. Kondon dhe Xh. Sukniqin

OFICERI I DREJTIMIT

F.H.

Relacionet e Puntorit Operativ lidhur me vonesën e vajtjes së Kondos e Sukniqit në SHBA-ve, për shkak të gjyqit ku ata të dy do dëshmojnë për dy njerzit e dërguar nga Sigurimi i Shtetit Shqiptar

SEKRET

Ekzemplar Nr.2

Tiranë më 15.3.1986

Marrë P.op. B.S.

Dhënë burimi “6120”

Datë 14.1.1986

I N F O R M A T Ë

Duke biseduar me……………….., në lidhje me të arratisurit Aleksandër Kondo e Xhelal Sukniqi, N.K. kishte thënë se sipas bisedave që kishte pasur, një muaj më parë, në Zyrën e Refugjatëve Politikë në Beograd, ata duhej të vinin në SHBA, në fund të muajit dhjetor 1985. Por, kishte vazhduar………………………, ata janë mbajtur nga organet jugosllave, për çështjen e një gjyqi që do të zhvillohet në drejtim të dy shqiptarëve nga…………………………, që qenkan dërguar nga Sigurimi Shqiptar, me detyra në drejtim të Aleksandrit dhe Xhelalit. Këta do dalin si dëshmitarë në gjyq. Kohët e fundit, theksoi më tej……………………………….., kam marrë vesh se Aleksandrit dhe Xhelalit, u ka dalë një problem me organet jugosllave, pasi thuhet se Aleksandri ka goditur një polic dhe e kanë futur në burg. Dhe nëse është e vërtetë një gjë e tillë, ardhja e tyre do të vonohet akoma.

Puntori Operativ

D.M.

Marrë P.Op.B.S. Sekret

Dhënë burimi “6131” Ekzemplar Nr.

Datë 23.12.1985 Tiranë, me 17.3.1986

I n f o r m a t ë

Të arratisurit Aleksandër Kondo dhe Xhelal Sukniqi, nuk kanë ardhur akoma me banim në SHBA……………………., ka thënë se megjithëse atyre u është dhënë e drejta, për të dalë në Perëndim dhe janë pajisur me dokumenta përkatëse për udhëtim, ata vazhdon të mbahen nga organet jugosllave, për një gjyq që ata pritet të bëjnë së shpejti, në drejtim të dy të dërguarve nga Shqipëria, siç i ka cilësuar…………………………, mbi bazën e informative që ka marrë nga jugosllavët, në drejtim të së cilave, Aleksandri dhe Xhelali do të dalin si dëshmitarë……………………………, ka theksuar se me mbarimin e gjyqit, të dy të sipërmit do të vinë këtu (SHBA) menjëherë.

Punëtori Operativ

D.M.

Relacion i rezidenturës së Sigurimit të Shtetit në Beograd, lidhur me dëshmitë e dibranit të arratisur në vitin 1984, për Kondon dhe Sukniqin

SEKRET

Eks. Nr.

Tiranë, më 5.3.1986

Lazja me tel. nr. 152, datë 28.2.1986 njofton shokun e S.R.:

Erdhi në përfaqësi i arratisuri……………………., nga Dibra. U interesua për praktikën e riatdhesimit. Tha se ishte arratisur në shtator 1984, për shkak se kishte goditur një grua. U paraqit i penduar për kthim dhe se ndaj vendit tonë nuk kishte mbajtur qëndrim kundërshtar.

Njihte të arratisurit………………………, Aleksandër Kondo,………………………..etj. Tre të parët kanë emigruar në SHBA, ndërsa të tjerët ndodhen në Kapua.

Theksoi se……………………….., ishte pjestar i grupit që vunë bombën në shtëpinë e shefit të Policisë në Shkodër, tha se është tip aventurier e flet keq për vendin tonë. Qëndrim të keq mban edhe……………….. Doli se një i arratisur nga Shkodra, ka kontaktuar të arratisurit nga Shqipëria, në Jugosllavi. Ai frekuenton kampet në Kapua dhe Latina (me sa duket është T.K.). Në përgjithësi na u duk se kish mall për vendlindjen dhe familjen.

Tregohej i gatshëm të fliste, por mbante rezerva dhe kishte momente disekulibri. Donte të dinte, në se dënohej. Formularët nuk i mori. E lamë të bisedonim mbas dite sot, por nuk erdhi. Rezultoi që para orarit, kish bërë lëvizje para ambasadës.

Nuk përjashtohet që në këtë situatë të jetë nxitur nga organet e vendit, me që refuzuam riatdhesimin e……………………………, por na tha se ishte në dijeni të amnistisë dhe faljeve të…………………………

Hollësitë me postë.

Nxjerrë në 6 kopje për personat e më sipërm

P.Op. M.N.

Vlerësimi:

Nga përmbajtja e letrave duket sikur i arratisuri, është i penduar për aktin e kryer, por në të vërtetë ai, qëndron në pozita armiqësore dhe këtë e vërtetojnë shprehjet e tij – “Mos u mërzisni”, “do t’i marrësh vesh të gjitha kur të vij unë aty së shpejti”. Pamjet figurative të kartolinave, si dhe të fotografive të tij në anën tjetër, bëjnë propagandë për SHBA-në dhe për gjendjen e tij, “aktualisht të mirë”, megjithë periudhën e shkurtër të vajtjes atje. Shprehja “kur të vij unë aty së shpejti”, të lë të dyshosh se i arratisuri, mund të jetë inkuadruar në banda diversioniste, që mund të përgatiten për futjen në vendin tonë, në një periudhë të shpejtë, me synime të caktuara armiqësore, veç kësaj letre ka dhe nëntekst që “situata në Shqipëri, do të ndryshojë së shpejti, prandaj nuk duhet të arratiseni”.

Letrat duket se janë shkruar në një kohë, por dërguesi ka vënë data të ndryshme – ndërsa në të parën ka 10.6.1985, në letrën e dytë 7.2.1986. Po kështu fotografia, mban datën 5.6.1985.

Masat operative:

Mendoj që letrat dhe kartolinat të ndalen, dhe t’i dërgohen Drejtorisë së III. Të shikohen nga Dega e I-rë e Drejtorisë së I-rë dhe Drejtoria e Tiranës, këto lidhje me të arratisurit. Një kopje e informacionit të vendoset në dosjen e drejtimit.

Shënim:

Me datën 10.3.1986, i arratisuri Aleksandër Kondo, dërgon një kartolinë me pamjen e monumentit të “lirisë” në SHBA, të cilën e ndalëm dhe është informuar udhëheqja e ministrisë, ku është dhënë porosi nga shoku Ministër, që lidhjet e këtij të arratisuri, të verifikohen shpejt e me kujdes. Një kopje e informacionit Nr.79 datë 10.3.1986, i është dërguar Drejtorisë së Punëve të Brendshme, Tiranë.
Drejtoria e Punëve të Brendshme në Tiranë, të verifikojë sa më shpejt, personat që kanë lidhje me Aleksandër Kondon. Çfarë përfaqësojnë ata dhe në drejtim të tyre të merren masa operative, pasi ka mundësi që në rrugë të tjera të komunikohet dhe ai, të bëhet shkak dhe për arratisje të tjera, sidomos nga këto lidhje.
Në varësi se çfarë do të dalë nga verifikimi, t’i dërgohen emrat dhe adresat e plota, Degës së V për t’u vendosur në Kontrollin Postar.
Një kopje e informacionit, t’i dërgohet dhe DPB Shkodër, për të arratisurin Xhelal Sukniqi, si dhe të fotografohet, fotografia që ka dalë me Aleksandër Kondon.
ZËVËNDËSKRYETARI I DEGËS V

N.V.

Relacioni i Oficerit të Drejtimit për telegramin urgjent të ardhur nga Misioni shqiptar në New York, për telefonatën e Aleksandër Kondos, për t’u takuar me ta!

SEKRET

Ekzemplar nr

Tiranë më 25.3.1986

Shoku B.S. me telin “Tepër urgjent” nga New York me nr.285 datë 21.3.1986, njofton:

Sot në mëngjes, mori në seli Aleksandër Kondo. Me të bisedoi……, ai kërkon të takohet me………………………..Ka thënë se ka ardhur këtu dhe don të bisedojë, pasi është penduar për aktin që kreu. Mendon se për këtë duhet ta ketë nxitur…………………………., tek i cili Aleksandri ka qëndruar gati dy javë.

Presin si të veprojnë.

Teli është parë nga shokët H.I., S.R., dhe R.L., pa shënime.

Oficeri i Drejtimit

D.M.

Relacioni i ardhur nga New York me informatat për qëndrimin e Kondos e Sukniqit në Jugosllavi dhe hetimet që u janë bërë atyre nga organet e UDB-së

SEKRET

Ekzemplar i vetëm

Tiranë më 2.4.1986

New York me tel. nr.334 datë 23.3.1986 urgjent njofton shokun S.R.:

Gjatë kohës së qëndrimit në Jugosllavi, A. Kondo dhe Xh. Sukniqi, janë marrë në hetuesi dhe janë trajtuar direkt nga organet federative të UDB-së. Për gjithçka çka kanë deponuar, u janë marrë të inçizuara dhe me shkrim, të cilët kanë vënë edhe firmat. Të dy kanë nënshkruar deklaratë bashkëpunimi.

Në kohën që janë nisur për këtu, janë porositur që të paraqiten në konsullatën jugosllave, këtu ku jemi ne. Në prezencë të 7 personave, Aleksandri, ka thënë se ai vetë ka qenë në konsullatën jugosllave, dy herë dhe në të dyja rastet ka marrë dhe të holla.

Veç sa më sipër, Aleksandri është inçizuar nga………………………., ndërsa Xhelali dhe disa të tjerë nuk kanë pranuar. Ai i ka thënë R. se zërin me thëniet e tij, le t’i përdorë ku të dojë. Aleksandri, është ndarë nga Xhelali dhe banon vetëm në hotel. Është shumë agresiv……………………. tha se atij, duhet t’i jenë ngarkuar detyra konkrete nga UDB.

Teli është parë nga sh. Ministër dhe sh. S.R.

Shoku S.R. shënon: Drejtorisë së I-rë

U nxorr në dy kopje për dosjet e A. Kondos dhe Xh. Sukniqit. /Memorie.al

OFICERI I DREJTIMIT

F.H.

Vijon në numrin e ardhshëm

Pjesa e nëntë
Publikohet historia e panjohur e Aleksandër Kondos, legjendës së peshëngritjes shqiptare që humbi jetën në moshën 27-vjeçare në rrethana tragjike dhe ende të pazbardhura plotësisht, gjatë një aksidenti automobilistik në Queens New York të SHBA-ve, ku ishte vendosur si emigrant politik pas arratisjes nga Shqipëria në majin e vitit 1985, duke qëndruar në Jugosllavinë e asaj kohe, pas kthimit të ekipit kombëtar nga Kampionati Europian i Peshëngritjes që ishte zhvilluar ato ditë në Poloni. Dosja e plotë voluminoze e ish-Sigurimit të Shtetit në ngarkim të Aleksandër Kondos, e deklasifikuar prej Autoritetit për Informim të Dosjeve të ish-Sigurimit të Shtetit, ku ndodhen me qindra faqe që i përkasin periudhës nga viti 1981 kur filloi ndjekja operative dhe survejimi i rregullt ndaj tij nga ana e shërbimeve sekrete të regjimit komunist, e deri në vitin 1987, kur ajo dosje ua arshivua përfundimisht, pas vdekjes së tij tragjike.

Në Tiranën e fillim viteve ’80-të, jo vetëm për sportdashësit e shumtë por edhe më gjerë tek të rinjtë e kryeqytetit shqiptar, ra në sy dhe spikati një djalosh i ri, asokohe në moshën 20 vjeçare, si për portretin e fizikun e tij, ashtu dhe për pamjen e jashtme, me veshjet e modës së huaj, i cili në krahaqafë mbante çantën e sportit që s’e hiqte kurrë nga supi dhe në krahun tjetër, një radio-magnetofon të madh, që ai i sillte nga jashtë shtetit kur dilte me ekipin kombëtar të peshëngritjes në aktivitet ndërkombëtare. Ai ishte Aleksandër Kondo, pjesëtar i ekipit të peshëngritjes “Dinamo” të Ministrisë së Punëve të Brendshme (ku asokohe shërbente si ushtaraku i lartë në Gardën e Republikës, edhe i ati i tij), dhe gjithashtu i ekipit kombëtar, i cili në ato kohë, falë edhe vlerësimit dhe trajtimit të diferencuar që i bënte regjimi komunist në fuqi disa sporteve të rënda, kishte arritur rezultate të larta edhe në arenën ndërkombëtare.

Emri i Aleksandër Kondos si sportist filloi të bëhej gjithnjë dhe më i njohur, sidomos pas rezultateve të tij të larta të arritura në vitin 1984, në Pallatin e Sportit “Partizani” të kryeqytetit, kur ai fiksoi shifrat 200 kg. (në stilin e shtytjes) duke elektrizuar mijra sportdashës, (atë ditë më shumë spektatorë ishin jashtë pallatit të sportit se sa brenda tij), të cilët nën duartrokitjet e shumta, nuk largoheshin nga sheshi para pallatit, pa e parë nga afër atë djalosh, që i kishte mahnitur me rezultatet dhe performancën e tij. Që nga ajo ditë, Sandër Kondo, pothuaj u kthye në një mit në Tiranë dhe Shqipërinë e asaj kohe, pasi rezultatet e tij erdhën gjithnjë e në ngritje, jo vetëm në kampionatet kombëtare, por edhe në arenën ndërkombëtare ku ai vazhdimisht kishte rezultate të larta.

Ngjarja e arratisjes së dy sportistëve shqiptarë bëri bujë të madhe jo vetëm për shkak të emrit dhe famës së madhe që kishte Aleksandër Kondo asokohe, por edhe për shkak se ajo ngjarje u bë objekt “sherri” në mes Shqipërisë dhe Jugosllavisë, pasi Tirana zyrtare asokohe akuzoi hapur publikisht (në gazetën “Zëri i Popullit”), autoritetet jugosllave, duke thënë se dy sportistët shqiptarë ishin rrëmbyer prej shërbimeve sekrete jugosllave (UDB-së) dhe kërkoi kthimin e tyre në atdhe.

Por ai pretendim i Tiranës zyrtare, nuk kishte asgjë të vërtetë, pasi Kondo dhe Sukniqi e përgënjeshtruan atë gjë në takimin që u bë në Beograd, në mes përfaqsuesve të ambasadës shqiptare dhe Ministrisë së Punëve të Jashtme të saj, e palës jugosllave, ku Sandër Kondo, pasi shau mbarë e prapë regjimin komunist të Enver Hoxhës, tentoi të godiste me tavëll duhani edhe diplomatin shqiptar, që ngulte këmbë se ai duhej të kthehej në Shqipëri, ku e priste familja dhe gjithë shoqëria.

Pas kësaj, Sandër Kondo dhe Xhelal Sukniqi fituan azilin politik për në SHBA-ve, ku Sukniqi ndodhet akoma, ndërsa Kondo, humbi jetën në një aksident automobilistik, më 1 maj të vitit 1987, (gjithnjë sipas versionit zyrtar të regjimit komunist të asaj kohe), dhe eshtrat e tij u kthyen në Shqipëri në vitin 2003.

Të gjitha këto tashmë janë të njohura prej vitesh, pasi për Aleksandër Kondon si legjenda e peshëngritjes shqiptare është shkruar shumë dhe babai i tij, Vangjel Kondo, ka dhënë disa intervista si në median e shkruar dhe vizive, madje janë bërë dhe disa dokumentarë televizivë, për të gjithë jetën dhe historinë e tij, deri ditën që u nda nga kjo jetë. Por përsëri, “Çështja Aleksanër Kondo”, ende nuk është zbardhur plotësisht, sidomos ajo pjesë që ka të bëjë me vdekjen e tij tragjike e cila vazhdon të mbetet e mbuluar me mister, si dhe survejimin që i është bërë atij nga ana e Sigurimit të Shtetit Shqiptar dhe segmenteve të tij që në vitin 1981, gjë e cila u bë publike për herë të parë nga ana e Autoritetit për Informim të Dosjeve të ish-Sigurimit të Shtetit, e drejtuar nga znj. Gentjana Mara Sula, e cila në vitin 2018, i dorëzoi dosjen familjes Kondo, apo më saktë babait të tij, Vangjel Kondo.

Në atë dosje që z. Vangjel Kondo i’a ka besuar ekskluzivisht për botim Memorie.al, hidhet dritë dhe bëhet e ditur, vlerësimi, trajtimi dhe i gjithë survejimi e përndjekja, që i është bërë asokohe nga ana e regjimit komunist të Enver Hoxhës, një prej sportistëve më në zë të Shqipërisë, siç ishte Aleksandër Kondo, i cili ishte mjaft i njohur edhe në arenën ndërkombëtare. Nisur edhe nga ky fakt, Memorie.al do e publikoj të plotë dosjen në fjalë (me faksimilet përkatëse), në disa numra të rubrikës dossier.

VIJIM

Raport-informacion i Oficerit të Drejtimit të Ministrisë së Punëve të Brendshme, për sjelljet dhe qëndrimin e Aleksandër Kondos e Xhelal Sukniqit në Jugosllavi

SEKRET

Ekzemplar i vetëm

Tiranë më 7.8.1985

I N F O R M A T Ë

I arratisuri………………………ka shkuar në ambasadën tonë në Beograd në datën 31.7.1985 dhe midis të tjerave ka thënë: “Në hotel ‘Trimi’ në Beograd, ndodhen të arratisurit Aleksandër Kondo dhe………………………..Aleksandri dhe……………………….rrinë me……………………….është bërë pishman me vra veten, por ka rënë në hall e s’ka çfarë bën.

Ai, është i pakënaqur me Aleksandrin dhe shan qëndrimin e tij ndaj ambasadorit shqiptar, kur ky i fundit e takoi dhe ai i tha “ta vesh me tavëll kokës”. Aleksandri, ka pyetur të arratisurin ………………………………….nga Tirana, që u arratis kohët e fundit, se ç’thonin nga Tirana për arratisjen e tij, se ç’i kanë bërë familjes së tij, etj.

Aleksandri, në një bisedë që ka bërë me mua, më ka thënë, arsyen e arratisjes “Unë – shpjegonte ai – kur kthehesha nga jashtë, shokët më pyesnin se ç’kisha parë dhe sesi ishte jeta andej. U tregoja për jetën këtu, ose nga ato që me të vërtetë i kisha parë, se ca i trilloja. Këto biseda, i kishin marrë vesh dhe ata të Sigurimit, sepse para se të nisesha jashtë herën e fundit, babai më këshilloi që të mos flas lart e poshtë nga përshtypjet e udhëtimeve, e të jem i matur e i kujdesshëm. Nga frika se mos një ditë më arrestonin, u arratisa”.

Për arratisjen e Aleksandrit, kanë pasur dijeni dhe ca shokë të tij në Tiranë. Ai është arratisur për muzikë “Rrok” se të gjitha të tjerat i ka pasur në Shqipëri. Kushtet ekonomike shumë të mira, babai me pozitë, etj. Para disa ditësh, Aleksandri dhe……………………………kërkuan që të shkojnë tek ekipi ynë i qitjes që mori pjesë në Kampionatin Ballkanik që u zhvillua këtu në Jugosllavi, por nuk i lanë.

“Donim të shkonim atje – theksoi Aleksandri – për të rrëmbyer ndonjë”! …………………………është penduar shumë për gabimin që ka bërë. Ai është djalë i zgjuar, ndërsa Aleksandri, duket si torollak. Ky gjatë darkave në Koshtunjak, kur ka muzikë vallëzimi në lokal, ngrihet në këmbë dhe bërtet si i çmendur, duke i’u drejtuar të arratisurve nga vendi ynë: “Çohuni, degjenerohuni çuna”.

Informata është nxjerrë nga Informacioni Nr.220 datë 1.8.1985. U nxorr në dy kopje, njëra për dosjen e Aleksandër Kondos ndërsa tjetra, për dosjen e………………………………!

OFICERI I DREJTIMIT

F.H.

Raport i Oficerit të Drejtimit të Ministrisë së Punëve të Brendshme, me informatën e rezidentit të Sigurimit të Shtetit në Beograd, për provokimet e Aleksandër Kondo ndaj personelit të ambasadës shqiptare atje

Sekret

Ekzemplar i vetëm

Tiranë, me 14.08.1985

Rez. Beogradit me tel. NR.186 dt. 07.08.1985 njofton:

Dje mbasdite i arratisuri Aleksandër Kondo, shkoi pranë njërës nga makinat tona, tek banesat e diplomatëve, shtrëngoi dorezën e derës, bërtiti “dilni o shqiptarë” dhe u largua.

Për dijeni.

Teli është parë nga sh. Ministër e………………………………….nuk ka shënim të veçanta.

U nxuar në një kopje për dosjen e A. Kondos.

OFICERI I DREJTIMIT

F.H.

Relacion i Oficerit të Drejtimit të Ministrisë së Punëve të Brendshme, mbi rrethanat e arratisjes së dy sportistëve shqiptarë në Jugosllavi

SEKRET

Ekzemplar Nr. 1

Tiranë, më 30.9.1985

I N F O R M A C I O N

Aleksandër Kondo dhe Xhelal Sukniqi, ditën e arratisjes kanë shkuar me një taksi të Titogradit në Beranë të Ivangradit, ku njëri prej tyre ka njerëzit e tij. Meqenëse nuk kanë patur para për të paguar, taksisti i ka dorëzuar në UDB-n e Ivangradit.

Tani të dy sportistët ndodhen në Beograd në hotel “1000 Rusha” dhe presin të shkojnë diku në Perëndim.

Shënim: Kjo informatë është nxjerrë nga Informacioni Nr. 197 datë 7.08.1985, në dy kopje, për t’i vendosur në dosjet e Aleksandër Kondos e Xhelal Sukniqit.

Informacioni ndodhet në dosjen e objektit të veprimatrisë subversive.

OFICERI I DREJTIMIT

F.H.

Relacion i Oficerit të Drejtimit të Ministrisë së Punëve të Brendshme, për qëndrimin e Aleksandër Kondos me të arratisurit shqiptarë në Koshtunjak të Jugosllavisë

Sekret

Ekzemplarë i vetëm

Tiranë, me 27.09.1985

Beogradi me tel.246 datë 24.9.1985 njofton sh. Sefer:

“1740” infromon:

Aleksandër Kondo nuk ka ikur akoma në Amerikë, diçka ka në analizat mjeksore. Qysh kur ka dalë nga burgu, ndodhet në hotel “Astorja”. Atje nuk i pëlqen mjedisi. Gjithë ditën rri me të arratisur të tjerë në Koshutnjak që e mbajnë për të ngrënë me ushqimin e tyre.

Shoku Sefer shënon: Drejtorisë I-rë

U nxorr pjesa e dytë në dy kopje

– dosja objektit

– Për Aleksandër Kondon

Oficeri Drejtimit

B.M

Raport i Oficerit të Drejtimit të Ministrisë së Punëve të Brendshme me planin e masave që do realizohej për ndjekjen e survejimin e dy sportistëve shqiptarë në Jugosllavi

Ar.238/1 “A.Res.Personal”

Ekzemplar Nr.

Beograd, më 30.8.1985

Nr. 284 datë 6.9.1985

PLAN MASASH

PËR PËRPUNIMIN E ALEKSANDËR KONDOS E XHELAL SUKNIQIT NË 2/A

Me burim “1740” do të sqarohet vendndodhja e tyre, si dhe lëvizjet që mund të bëjnë brenda Jugosllavisë nga një vend në tjetrin. – Kryen P.Op. G.M. e L.A., deri 15.8.1985 e vazhdim. Kontrollon rezidenti V.P.
Me burime të ndryshme legale e ilegale të sqarohen e thellohen rrethanat e zhdukjes së tyre në Titograd dhe veprimet e mëtejshme të organeve jugosllave me ta. – Kryen P.Op., G.M e L.A., deri 30.9.1985. Kontrollon rezidenti V.P.
Gjatë kohës që të dy objektet do të qëndrojnë në Jugosllavi të ndiqet aktiviteti i tyre armiqësor që do të zhvillojnë ndaj vendit tonë. Do të shfrytëzohet për këtë qëllim “1740” e ndonjë i arratisur që mund të vij në seli, ose që mund të takohet jashtë asaj. –Kryen P.Op., G.M e L.A. Kontrollon rezidenti V.P.
Të ndiqet përpunimi i tyre edhe me përpunimin e të arratisurit………………………, cili si agjent i UDB-së që duhet të jetë, përpunon të gjithë të arratisurit që shkojnë në kampin e Koshutnjakut. Mbajtja e……………………në kamp e vërteton këtë. – Kryen P.Op., L. A. e G.M., gjatë kohës që objektet do të jenë në Jugosllavi.
Rrethanat e arratisjes së A. Kondos e Xh. Sukniqi, mund të kenë krijuar edhe ndonjë dyshim tek organet jugosllave. Për t’i vënë në provë mund ti shtyjnë për të kryer ndonjë veprim konkret ndaj shokëve tanë, familjeve të tyre apo ndonjë qytetari tonë që vjen me shërbim apo kalon transit. Për sa sipër do të jepen porositë e nevojshme gjithë shokëve për të rritur vigjilencën kudo e në çdo kohë. –Kryen P.Op., L.A. e G.M., vazhdimisht.
Të ndiqet interesimi që mund të kenë për ta zbulimet e huaja, takimet që mund të marrin gjatë qëndrimit të tyre në Jugosllavi. – Kryen P.Op., G.M. e L.A., vazhdimisht. Kontrollon rezidenti V.P.
Të shfrytëzohet në drejtim të objekteve i arratisuri………………i cili ka ardhur një herë në seli e mendohet të vijë përsëri. – Kryen P.Op., L.A. e G.M., në vazhdim.
Për të dhënat që do të dalin në ngarkim të tyre dhe largimin nga Jugosllavia do të njoftohet menjëherë qendra. – Kryen P.Op., L.A.
Plani do të analizohet herë pas here dhe pot ë lind nevoja do të merren edhe masa të tjera.

PUNËTORI OPERATIV REZIDENTI

L.A d.v V.P. d.v

Shënim: Plani i masave është shtypur në dy kopje, një për në dosjen e përpunimit të A. Kondos e tjerat në dosjen e Xh. Sukniqit. Është nxjerrë nga materiali i fotografuar, i cili asgjesohet. Vërtetohet asgjesimi i materalit të fotografuar.

Punëtorët Operativ

B.M. e S.M.

OFICERI I DREJTIMIT

F.H.

Raport i Drejtorit të Drejtorisë së Zbulimit Shqiptar me jashtë, mbi bisedën e Aleksandër Kondos dhe Xhelal Sukniqit, me një grua në Mal të Zi

REPUBLIKA POPULLORE SOCIALISTE E SHQIPËRISË Sekret

MINISTRIA E PUNËVE TË BRENDSHME Ekzemplar Nr. 1

DREJTORIA E TRETË

Nr.______ Tiranë, më_____1986

I N F O R M A C I O N

Një grua shqiptare në Mal të Zi, ka thënë se: nga një kushëri i saj shofer taksie në Titograd, ka mësuar që atë e kanë ndaluar në rrugë të arratisurit Aleksandër Kondo e Xhelal Sukniqi, të cilët mbasi i kanë thënë se janë nga Shqipëria e kërkojnë strehim politik në Jugosllavi, i kanë kërkuar që t’i çonte në organet e punëve të brendshme. Gjatë rrugës, ata i kanë folur me ngjyrat më të zeza për situatën politike e ekonomike në R.P.S.SH.-së, duke i sharë edhe udhëheqjen e Partisë e të shtetit shqiptar.

DREJTORI I DREJTORISË III

S.R.

Konsp. S.I.

Dakti. N.A.

Kopje një

Relacion i Oficerit të Drejtimit të Ministrisë së Punëve të Brendshme, mbi telegramin shifër të rezidentit të Sigurimit të Shtetit në Beograd, për arrestimin e dy sportistëve shqiptarë nga ana e autoriteteve jugosllave

Beogradi me tel.323 datë 23.11.85 njofton sh. Sefer:

Sipas “1740”, të arratisurit A. Kondo, Xh. Sukniqi dhe një tjetër, janë arrestuar sepse janë rrahur me një serb. Kjo është e vërtetë, por mund të jetë ndonjë kombinacion për të justifikuar largimin disa ditë të tyre, prandaj duhet patur kujdes. Burimi nuk ka mundësi verifikimi. Ndërkohë midis të arratisurve në “Trim” e Koshutnjak ka patur rrahje.

U nxor në tre kopje për dosjen e të arratisurve, dhe dy personat.

Oficer Drejtimi

B.M.

Relacionet e Oficerit të Drejtimit të Ministrisë së Punëve të Brendshme, për njoftimet kontradiktore të rezidenturës së Beogradit dhe asaj të New York, mbi mbërritjen në SHBA-ve të Kondos dhe Sukniqit

S E K R E T

Ekzemplarë Nr.____

Tiranë, më 25.11.1985

Qendra me tel. Nr.1462 datë 25.11.1985 udhëzon Rez. New York:

Kohë më pare, na keni njoftuar se të arratisurit Aleksandër Kondo dhe Xhelal Sukniqi, kanë ardhur aty. Nga njësia jonë në Beograd, na thuhet se të sipërmit ndodhen akoma në Beograd.

Prandaj verifikoni sa më sipër dhe na njoftoni më përgjegjësi.

Teli u nxorr në dy kopje për të arratisurit A. Kondo e Xh. Sukniqi.

OFICERI I DREJTIMIT

F.H

Sekret

Ekzemplarë i vetëm

Tiranë, më 28.12.1985

New York me telin Nr. 1636 dt. 23.12.1985 njofton:

Takuam “6131”. Njoftoi se Aleksandër Kondo nuk ka ardhur akoma këtu. Megjithëse është i pajisur me të gjitha dokumentat përkatëse dhe vizë – amerikane, si mbahet atje për çështjen e gjyqit që ju kemi njoftuar. Për sa sipër, burimi na foli me siguri.

Shënim: Ti kalohet shokut B.M. që e ndjek si problem

Punëtori Operativ

P. K.

Sekret

Ekzemplarë Nr. Dy

Tiranë, më 4.1.1986

Misioni tonë në New York me Tel. 2266 dt. 28.12.1985, njofton MINISTRINË e PUNËVE të JASHTËME: B.S., na tha se sipas një dibrani që ka ardhur në Amerikë këto ditë, jugosllavët i kanë vrarë dy sportistët, ngritësit e peshave.

Teli u nxuar në dy kopje për Aleksandër Kondon e Xhelal Sukniqi.

OFICERI DREJTIMIT

F.H. S E K R E T

Ekzemplar nr. 1

Tiranë më 3.1.1986

Sh. S.R. me tel nr.1586 datë 31.2.1986 T. Urgjent udhëzon rezidenturën e Beogradit:

Sipas një emigranti kosovar me banim në SHBA, thuhet se Aleksandër Kondo dhe Xhelal Sukniqi, janë vrarë nga jugosllavët këto ditë. Me porosi të sh. Ministër, verifikoni këtë problem me përgjegjësi të plotë, dhe na thoni se si është e vërteta.

Mundësisht këtë ta bëni sot e nesër, sepse po të jetë e vërtetë e dhëna e mësipërme, ne jemi të detyruar të mbajmë qëndrim publik. Presim.

Teli u nxorr në dy kopje për A. Kondon dhe Xh. Sukniqin

OFICERI I DREJTIMIT

F.H.

Relacion i Oficerit të Drejtimit të Ministrisë së Punëve të Brendshme, për dënimin me dy muaj burg, të dy sportistëve shqiptarë në Jugosllavi

SEKRET

Ekzemplar nr

Tiranë më 3.1.1986

Beogradi me tel. nr. 388 datë 31.12.1985 njofton sh. S.R.

Thuaji nr. “1588”. “1740” informon se A. Kondo dhe Xh. Sukniqi janë dënuar me dy muaj burg dhe po vuajnë dënimin. Më gjatë do të interesohemi përsëri. Një numër i madh të arratisurish janë në burgun e “Padinska Skelës”, pasi janë arratisur për në Austri dhe organet e atjeshme, i kthejnë përsëri.

Teli është parë nga sh. Ministër e sh S.R. dhe nuk ka shënime

U nxorr në dy kopje për A. Kondon dhe Xh. Sukniqin. /Memorie.al

OFICERI I DREJTIMIT
F. H.

Pjesa e tetë

Publikohet historia e panjohur e Aleksandër Kondos, legjendës së peshëngritjes shqiptare që humbi jetën në moshën 27 vjeçare në rrethana tragjike dhe ende të pazbardhura plotësisht, gjatë një aksidenti automobilistik në Queens New York të SHBA-ve, ku ishte vendosur si emigrant politik pas arratisjes nga Shqipëria në majin e vitit 1985, duke qëndruar në Jugosllavinë e asaj kohe, pas kthimit të ekipit kombëtar nga Kampionati Europian i Peshëngritjes që ishte zhvilluar ato ditë në Poloni.  Dosja e plotë voluminoze e ish-Sigurimit të Shtetit në ngarkim të Aleksandër Kondos, e deklasifikuar prej Autoritetit për Informim të Dosjeve të ish-Sigurimit të Shtetit, ku ndodhen me qindra faqe që i përkasin periudhës nga viti 1981 kur filloi ndjekja operative dhe survejimi i rregullt ndaj tij nga ana e shërbimeve sekrete të regjimit komunist, e deri në vitin 1987, kur ajo dosje ua arshivua përfundimisht, pas vdekjes së tij tragjike.

Në Tiranën e fillim viteve ’80-të, jo vetëm për sportdashësit e shumtë por edhe më gjerë tek të rinjtë e kryeqytetit shqiptar, ra në sy dhe spikati një djalosh i ri, asokohe në moshën 20 vjeçare, si për portretin e fizikun e tij, ashtu dhe për pamjen e jashtme, me veshjet e modës së huaj, i cili në krahaqafë mbante çantën e sportit që s’e hiqte kurrë nga supi dhe në krahun tjetër, një radio-magnetofon të madh, që ai i sillte nga jashtë shtetit kur dilte me ekipin kombëtar të peshëngritjes në aktivitet ndërkombëtare. Ai ishte Aleksandër Kondo, pjesëtar i ekipit të peshëngritjes “Dinamo” të Ministrisë së Punëve të Brendshme (ku asokohe shërbente si ushtaraku i lartë në Gardën e Republikës, edhe i ati i tij), dhe gjithashtu i ekipit kombëtar, i cili në ato kohë, falë edhe vlerësimit dhe trajtimit të diferencuar që i bënte regjimi komunist në fuqi disa sporteve të rënda, kishte arritur rezultate të larta edhe në arenën ndërkombëtare.

Emri i Aleksandër Kondos si sportist filloi të bëhej gjithnjë dhe më i njohur, sidomos pas rezultateve të tij të larta të arritura në vitin 1984, në Pallatin e Sportit “Partizani” të kryeqytetit, kur ai fiksoi shifrat 200 kg. (në stilin e shtytjes) duke elektrizuar mijra  sportdashës, (atë ditë më shumë spektatorë ishin jashtë pallatit të sportit se sa brenda tij), të cilët nën duartrokitjet e shumta, nuk largoheshin nga sheshi para pallatit, pa e parë nga afër atë djalosh, që i kishte mahnitur me rezultatet dhe performancën e tij. Që nga ajo ditë, Sandër Kondo, pothuaj u kthye në një mit në Tiranë dhe Shqipërinë e asaj kohe, pasi rezultatet e tij erdhën gjithnjë e në ngritje, jo vetëm në kampionatet kombëtare, por edhe në arenën ndërkombëtare ku ai vazhdimisht kishte rezultate të larta.

Por shumë e shumë më tepër nga kjo periudhë kohe kur Sandër Kondo, ishte në kulmin e karrierës, emri i tij u bë edhe më i njohur dhe filloi të diskutohej në mbarë vendin, në fundin e majit të vitit 1985, kur gjatë një aktiviteti ndërkombëtar në kuadrin e Kampionatit Europian të Peshëngritjes që zhvillohej në Varshavë të Polonisë, (ku ai ngriti 210 kg.), Kondo nuk u kthye më në Shqipëri, por së bashku me shokun e tij të ekipit, shkodranin Xhelal Sukniqin, nga Mali Zi shkuan në Beograd, në pritje për të fituar azilin politik për në SHBA-ve.

Ngjarja e arratisjes së dy sportistëve shqiptarë bëri bujë të madhe jo vetëm për shkak të emrit dhe famës së madhe që kishte Aleksandër Kondo asokohe, por edhe për shkak se ajo ngjarje u bë objekt “sherri” në mes Shqipërisë dhe Jugosllavisë, pasi Tirana zyrtare asokohe akuzoi hapur publikisht (në gazetën “Zëri i Popullit”), autoritetet jugosllave, duke thënë se dy sportistët shqiptarë ishin rrëmbyer prej shërbimeve sekrete jugosllave (UDB-së) dhe kërkoi kthimin e tyre në atdhe.

Por ai pretendim i Tiranës zyrtare, nuk kishte asgjë të vërtetë, pasi Kondo dhe Sukniqi e përgënjeshtruan atë gjë në takimin që u bë në Beograd, në mes përfaqsuesve të ambasadës shqiptare dhe Ministrisë së Punëve të Jashtme të saj, e palës jugosllave, ku Sandër Kondo, pasi shau mbarë e prapë regjimin komunist të Enver Hoxhës, tentoi të godiste me tavëll duhani edhe diplomatin shqiptar, që ngulte këmbë se ai duhej të kthehej në Shqipëri, ku e priste familja dhe gjithë shoqëria.

Pas kësaj, Sandër Kondo dhe Xhelal Sukniqi fituan azilin politik për në SHBA-ve, ku Sukniqi ndodhet akoma, ndërsa Kondo, humbi jetën në një aksident automobilistik, më 1 maj të vitit 1987, (gjithnjë sipas versionit zyrtar të regjimit komunist të asaj kohe), dhe eshtrat e tij u kthyen në Shqipëri  në vitin 2003.

Të gjitha këto tashmë janë të njohura prej vitesh, pasi për Aleksandër Kondon si legjenda e peshëngritjes shqiptare është shkruar shumë dhe babai i tij, Vangjel Kondo, ka dhënë disa intervista si në median e shkruar dhe vizive, madje janë bërë dhe disa dokumentarë televizivë, për të gjithë jetën dhe historinë e tij, deri ditën që u nda nga kjo jetë. Por përsëri, “Çështja Aleksanër Kondo”, ende nuk është zbardhur plotësisht, sidomos ajo pjesë që ka të bëjë me vdekjen e tij tragjike e cila vazhdon të mbetet e mbuluar me mister, si dhe survejimin që i është bërë atij nga ana e Sigurimit të Shtetit Shqiptar dhe segmenteve të tij që në vitin 1981, gjë e cila u bë publike për herë të parë nga ana e Autoritetit për Informim të Dosjeve të ish-Sigurimit të Shtetit, e drejtuar nga znj. Gentjana Mara Sula, e cila në vitin 2018, i dorëzoi dosjen familjes Kondo, apo më saktë babait të tij, Vangjel Kondo.

Në atë dosje që z. Vangjel Kondo i’a ka besuar ekskluzivisht për botim Memorie.al, hidhet dritë dhe bëhet e ditur, vlerësimi, trajtimi dhe i gjithë survejimi e përndjekja, që i është bërë asokohe nga ana e regjimit komunist të Enver Hoxhës, një prej sportistëve më në zë të Shqipërisë, siç ishte Aleksandër Kondo, i cili ishte mjaft i njohur edhe në arenën ndërkombëtare. Nisur edhe nga ky fakt, Memorie.al do e publikoj të plotë dosjen në fjalë (me faksimilet përkatëse), në disa numra të rubrikës dossier.

                                                        VIJIM

Plani operativ i Drejtorisë së III-të Sigurimit të Shtetit, për survejimin dhe ndjekjen e Aleksandër Kondos në shtetet ku ai mund të shkonte

                                                                                            MIRATOHET     SEKRET

ZV / DREJTORI DREJTORISË TË III                                         Ekzemplar i vetëm

      N. Z.                                                                                    Tiranë, më 25.6.1985

                                                 PLAN – MASASH

AGJENTUROR – OPERATIV NË DREJTIM TË ALEKSANDËR KONDOS

Aleksandër Kondo ndiqet në përpunim 2/A si i arratisur, që ka refuzuar kërkesën për t’u kthyer në Shqipëri. Aktualisht ndodhet në Jugosllavi, ku me datën 28 maj, së bashku me Xhelal Sukniqin, u zhdukën në qytetin e Titogradit, në kohën që ishin duke kaluar transit nëpër Jugosllavi e ktheheshin nga Kampionati Europian i peshëngritjes që u zhvillua në Katovicë të Polonisë. Deri më tani ka mbajtur qëndrim armiqsor kundër vendit tonë dhe përgatitet të shkojë në vendet e perëndimt. Për këtë dhe për të zbuluar, dokumentuar e parandaluar veprimtarinë armiqësore që mund të zhvilloj Aleksandër Kondo kundër vendit tonë, do të merren këto masa:

1. Do të njoftohen e udhëzohen rezidenturat e Beogradit, Romës dhe New Yorkut për marrjen e Aleksandër Kondos në përpunim 2/A e ndjekjen në dinamikë të qëndrimit e veprimeve të tij armiqësore. Kryen P.op. F. H. deri me 30.6.1985. Kontrollon Kryetari i Degës K. M.
2. Rezidentura e Beogradit të shfrytëzojë të gjitha burimet e mundshme ilegale si dhe ato legale, me qëllim për të mësuar e grumbulluar të dhëna për qëndrimin e tij aktual në Jugosllavi, vendet që frekuenton, personat me të cilët shoqërohet e sidomos me të arratisur shqiptarë apo dhe kuadro e agjent të UDB-së etj.
3. Të shfrytëzohen mirë rastet kur në seli vijnë miq të ambasadës, burime të tjera legale si dhe ndonjë të arratisur që mund të vijë në seli, me qëllim që në biseda me ta të mësojmë e grumbullojmë të dhëna për vend ndodhjen e tij, lëvizjet e ndryshme që mund të bëjë nëpër territorin e Jugosllavisë si dhe largimin e tij për në vende të tjera. Kryen Rez. e Beogradit detyrën vazhdim, kontrollon Kryetari i Degës K. M.
4. Të punohet në dinamik për shfrytëzimin e të gjithë mundësive e burimeve për të mësuar dhe sqaruar të vërtetën e ngjarjes së datës 28 maj në Titograd, rrethanat e ndodhisë. Veprimet e mëpastajme pas largimit nga grupi sportistëve, çfarë kanë deponuar para organeve të vendit etj. – Kryen Rez. Beogradit detyrë në vazhdim, kontrollon Kryetar Degës K. M.
5. Të ndjekin rregullisht shtypin e emisionet e televizionit jugosllav, për të mësuar se ç’ka flitet e thuhet për ta, në se mund të japin intervista në televizor, karakterin e intervistës, për qëndrimin e tyre në Jugosllavi, si dhe për largimin në vende të tjera të Perëndimit etj. – Kryen Rez. Beogradit detyrë në vazhdim, kontrollon Kryetari Degës K.M.
6. Rezidentura e Romës të udhëzohet për të marrë masat e nevojshme paraprake e në perspektivë për të ndjekur e kontrolluar veprimtarinë armiqësore të Aleksandër Kondos, në rast se ai do të stabilizohet në Itali, ose qoftë edhe përkohësisht. – Kryen P. op. F. H. deri me 30.06.1985, Kontrollon Kryetari Degës K. M.
7. Rezidentura e Romës të aktivizojë B.p. “5202”, “5209”, “5220”, “5247” e ndonjë tjetër që mund të bjerë në kontakt me Aleksandër Kondon, me qëllim për të grumbulluar të dhëna për figurën e tij, lëvizjet që mund të bëjë nëpër Itali, vendet që mund të frekuentojë, sidomos kampet në Latina e Kapua, kontaktet që mund të marrë me të arratisur të tjerë shqiptarë e veçanërisht kontaktet me krerët e emigracionit reaksionar shqiptar se………………………………..me kuadro ose agjent të organeve të vendit si dhe të Vatikanit etj. – Kryen Rez. Romës detyrë në vazhdim, Kontrollon Kryetari Degës K.M.
8. Rezidentura e New Yorkut do të udhëzohet për punën që duhet të bëjë për të ndjekur e mbajtur në kontroll A. Kondon, në rast se do të vijë në SHBA. Për këtë të drejtohet B.p. “6120”, “6167”, “6103”, “6404”, “6412”, “6119”, “6131”, “6431” e “6440” për të grumbulluar të dhëna për A. Kondon, vendet që frekuenton, lëvizjet që bënë, kontaktet e tij me të arratisur të tjerë e krerë të emigracionit shqiptar………………………. –Kryen Rez. New Jorkut detyrë në vazhdim, Kontrollon Kryetari Degës K.M.
9. Do të punohet për të evidentuar lidhjet e tij familjare, miqësore e shoqërore me interes operativ, me qëllim që në të ardhmen, mund të përdorim ndonjëri prej tyre për t’i bërë presion A. Kondos, për të hequr dorë nga veprimtarisë armiqsore, e për t’u kthyer në Shqipëri. – Kryen P.O. F.H deri me 30.12.1985, kontrollon Kryetari Degës K.M.
10. Do të merret në kontroll postar me qëllim për të parë e mësuar lidhjet e reja me interes operativ të tij, karakterin e korespondencës dhe se mos zhvillon veprimtari armiqsore dhe nëpërmjet këtij kanali. – Kryen P.O. F.H deri me 30.6.1985, kontrollon Kryetari Degës K.M.

                   PUNËTORI OPERATIV                          KRYETARI DEGËS

                                  F.H.                                         K.M.

Informacioni i Drejtorisë së III-të të Sigurimit të Shtetit, lidhur me analizën e bërë për arsyet e arratisjes së dy sportistëve shqiptar në Jugosllavi

                                                                                                         SEKRET

                                                                                                      Ekzemplar nr 

                                                                                                     Tiranë më 20.6.1985

                                                      I N F O R M A C I O N

Nga analiza që i bëmë ngjarjes së ndodhur mbi zhdukjen e dy sportistave tanë në Titograd, mendojmë sa vijon:

1. Rrethanat e çështjes të shpjeguara nga pjestarët e ekipit dhe kryesisht ato që kanë të bëjnë me kohën e shkurtër si dhe zhdukjen e papritur nga grupi, pa krijuar asnjë rrethanë për të tërhequr vëmëndjen, çojnë në konkluzionin se ata duhet të jenë arratisur. Ide të cilën mund ta kenë pasur që më përpara dhe e gjykuan për ta realizuar në atë mënyrë siç vepruan. Këtë e përforcon dhe personaliteti i tyre i dobët, pa hyrë në shpjegime për motivet që i kanë nxitur që të kryejnë këtë akt.
2. Nuk përjashtohet mundësia që të ndodhemi përpara një kombinacioni të studiuar e me qëllime të caktuara politike të UDB-së. Jugosllavët me qëllim për t’ju kundërvënë gjëndjes së shëndoshë që manifestoi populli ynë, rreth Partisë pas vdekjes së shokut Enver Hoxha, qëndrimeve parimore të qeverisë sonë për marrdhëniet me këtë vënd fqinj, zgjidhjes së pengesave për zgjerimin e marrëveshjes në fusha të ndryshme, si dhe për të hedhur poshtë qëndrimet tona ndaj deklaratave armiqësore dhe nxitëse të kryeministres jugosllave, duke studiuar më parë e shfrytëzuar veset e dobëta të sportistëve tanë, mund të kenë organizuar rrëmbimin e tyre, gjë që përbën një akt të paramenduar për të shkaktuar pasoja të caktuara në marrdhëniet dypalëshe.

Jugosllavët kërkojnë shkak dhe me këtë plan, mund ta kenë realizuar këtë veprim. Fakti që ata heshtin, mund të shpjegohet se ata shpresojnë se mund t’i thyejnë e t’i përpunojnë për t’i ekspozuar tek mjetet e propagandës, me qëllim diskretitimi ndaj vëndit tonë. Dhe nëse ata nuk i’a arrijnë një gjëje të tillë, për të mbuluar gjurmët e këtij akti të shëmtuar, mund të kryejnë edhe likujdimin fizik të tyre, duke i dhënë shpjegime të ndryshme edhe notës sonë me formula justifikimi. Çështjen e kemi në ndjekje.

                       DREJTORI I DREJTORISË SË III

                                             S.F.

Udhëzimet e Sigurimit të Shtetit dërguar rezidentit “Blerimi” në Beograd, me detyrat përkatëse për ndjekjen, kontrollin dhe survejimin e Aleksandër Kondos e Xhelal Sukniqit

                                                                                                        SEKRET

                                                                                                  Ekzemplar i vetëm

                                                                                                  Tiranë më 20.6.1985

Beogradi me telin Nr. 131 datë 17.6.1985 njofton shokun………………….

Dy sportistët i kanë çuar në kampin e Padinska Skela.

Për dijeni V.

Teli është parë nga shoku Ministër dhe shoku………………………..dhe nuk ka shënime. Teli u nxorr në dy kopje për tu vendosur në dosjet formulare 2/A të secilit.

                    OFICERI I DREJTIMIT

                              F.H

                                                   Letër operative Nr 166/1

                                                          “A.Res Personal”

                                                         Ekzemplar i vetëm 

                    Pozitë më 22.6.1985

 LËNDA: MBI TË ARRATISURIT ALEKSANDËR KONDO E XHELAL SUKNIQI 

                     “BLERIMIT”

                       POZITË

Të arratisurit Aleksandër Kondo e Xhelal Sukniqi, u morën në përpunim 2/A. Qëndrimi i tyre në “Ferrë” dhe refuzimi për t’u kthyer në atdhe, si dhe qëndrimi armiqësor që mbajnë kundër vëndit tonë të cilin edhe e kanë shprehur duke thënë se “mezi e pritëm këtë ditë që të vinim këtu” dhe “do të jemi kundërshtar deri në fund të Shqipërisë”, “do të kthehemi një ditë por kur të përmbyset regjimi”, “sepse një ditë ai do përmbyset”, etj.

Këto e bëjnë të domosdoshme ndjekjen me dinamikë e me përparësi të aktivitetit të tyre armiqësor. Prandaj për këtë qëllim, nga ana juaj, të hartohet një plan masash i veçantë për secilin, ku përveç të tjerave, theksi të vihet në shfrytëzimin e mirë të burimeve ilegale dhe legale, për të mësuar mbi qëndrimin aktual që mbajnë, rrethin e tyre shoqëror, vëndin ku ndodhen, lokalet që frekuentojnë, shoqërimet me të arratisur të tjerë, kuadro e agjentë të UDB-së, apo edhe zbulimeve të tjera kundër vëndit tonë.

Ka të dhëna se Kondo dhe Sukniqi, në fund të qershorit apo në fillim të korrikut të 1985, do të emigrojnë në “Peshkaqen” prandaj të punohet sistematikisht për të mësuar në kohë largimin e tyre nga “Ferra”, për në “Peshkaqen”, apo në ndonjë vënd tjetër. Gjithashtu në shfrytëzimin e burimeve legale dhe ilegale, t’i kushtoni rëndësi dhe sqarimit të rrethanave të zhdukjes së tyre në 28.5.1985, në Titograd.

Veprimet e tyre pas largimit nga grupi i sportistëve dhe qëndrimin që kanë mbajtur para organeve të “Ferrës”. Për këtë mund të shfrytëzoni edhe rastet kur në seli, vijnë të arratisur shqiptarë për probleme të ndryshme. E midis të tjerave mësoni edhe për qëndrimet e A. Kondos e Xh. Sukniqit, çfarë thuhet e flitet në rradhët e të arratisurve për ta, kontaktet që mund të marrin me të arratisur të tjerë që vijnë në “Ferrë”, etj.

Po kështu gjatë përpunimit të tyre, të mësohet edhe interesimi që tregojnë për ta, organet e “Ferrës”, emigracioni reaksionar shqiptar e kosovar në Perëndim, si dhe zbulimet e tjera të huaja. Rregullisht ndiqni shtypin dhe emisionet e tjera televizive për të mësuar se çfarë flitet për ta, nëse mund të japin intervistë në televizion, në rast se çfarë dhanë në intervistë, qëndrimin e tyre në “Ferrë” si dhe largimin nga “Ferra” për në “Peshkaqen”.

Përpunimi i tyre paraqet interes, prandaj punoni sistematikisht për grumbullimin e të dhënave periodike për ta. Në drejtim të tyre, shfrytëzoni dhe “1740”.

“LUFTËTARI” 

Telegrami shifër i rezidenturës së Zbulmit Shqiptar në Beograd, drejtuar Ministrit të Punëve të Brendshme në Tiranë, lidhur me gjëndjen shpirtërore dhe qëndrimin që mbajnë Aleksandër Kondo e Xhelal Sukniqi

SEKRET

                                                                              Ekzemplarë i vetëm

                                                                             Tiranë, më 29.7.1985

Rez. Beogradit me tel. Nr.172 datë 27.7.1985 njofton shokun………………..

I arratisuri Aleksandër Kondo, mban qëndrim të poshtër, kurse Xhelal Sukniqi ka shenja pendimi.

Teli është parë nga sh. Ministër dhe sh…………………………dhe nuk ka shënime. Teli u nxuarr në dy kopje për t’i vendosur në dosjen 2/A të Aleksandër Kondos………………………..

OFICERI I DREJTIMIT

              F.H.

                                                               SEKRET

                                                        Ekzemplar i vetem

                                                        Tiranë më 20.7.1985

RELACION MBI SHKAQET E ARRATISJES SË ALEKSANDËR KONDOS

Aleksandër Kondo ka qënë disa herë jashtë me ekipin e peshëngritjes. Para arratisjes ka qënë në Spanjë, dhe nuk ka mbajtur qëndrim të mirë. Kjo del dhe nga relacioni që ka bërë për këtë gjë p.op. D.L. që ka shoqëruar ekipin në Spanjë. Nga ana jonë duke njohur jo vetëm qëndrimin moralo-politik të familjes së tij, por edhe qëndrimin e tij si person, është dhënë mendim negativ për shkuarjen e tij në Kampionatin e Peshëngritjes që u zhvillua në maj të 1985. Ky mendim është bazuar në disa materiale e të dhëna që kemi pasur në ngarkim të tij. Sepse ai ka përdorur stimulues të ndryshëm gjatë garave, kur ka qënë në Spanjë, ka sjellë me vete një revistë pornografike, është shoqëruar me elementë jo të formuar mirë, e ka qënë njeri i çrregullt e pa princip. Pas përfundimit të kampionatit në Poloni, ekipi ynë, mbërriti në Titograd ku do ti priste autobuzi për ti marrë. Në këtë kohë gjithë shokët shpërndahen. Po kështu dhe Aleksandri largohet së bashku me shokun e tij Xhelal Sukniqin, dhe nuk u kthye më tek shokët. Sesi janë larguar, nuk dihet asgjë por vetëm dihet se kanë kërkuar strehim politik. Aktualisht ndodhen në Jugosllavi si Aleksandri ashtu dhe Xhelali. /Memorie.al

SHEFI I SEKSIONIT TË PARË         PUNTORI OPERATIV

                N.S.                                             F.Z

Publikohet historia e panjohur e Aleksandër Kondos, legjendës së peshëngritjes shqiptare që humbi jetën në moshën 27 vjeçare në rrethana tragjike dhe ende të pazbardhura plotësisht, gjatë një aksidenti automobilistik në Queens New York të SHBA-ve, ku ishte vendosur si emigrant politik pas arratisjes nga Shqipëria në majin e vitit 1985, duke qëndruar në Jugosllavinë e asaj kohe, pas kthimit të ekipit kombëtar nga Kampionati Europian i Peshëngritjes që ishte zhvilluar ato ditë në Poloni. Dosja e plotë voluminoze e ish-Sigurimit të Shtetit në ngarkim të Aleksandër Kondos, e deklasifikuar prej Autoritetit për Informim të Dosjeve të ish-Sigurimit të Shtetit, ku ndodhen me qindra faqe që i përkasin periudhës nga viti 1981 kur filloi ndjekja operative dhe survejimi i rregullt ndaj tij nga ana e shërbimeve sekrete të regjimit komunist, e deri në vitin 1987, kur ajo dosje ua arshivua përfundimisht, pas vdekjes së tij tragjike.

Në Tiranën e fillim viteve ’80-të, jo vetëm për sportdashësit e shumtë por edhe më gjerë tek të rinjtë e kryeqytetit shqiptar, ra në sy dhe spikati një djalosh i ri, asokohe në moshën 20 vjeçare, si për portretin e fizikun e tij, ashtu dhe për pamjen e jashtme, me veshjet e modës së huaj, i cili në krahaqafë mbante çantën e sportit që s’e hiqte kurrë nga supi dhe në krahun tjetër, një radio-magnetofon të madh, që ai i sillte nga jashtë shtetit kur dilte me ekipin kombëtar të peshëngritjes në aktivitet ndërkombëtare. Ai ishte Aleksandër Kondo, pjesëtar i ekipit të peshëngritjes “Dinamo” të Ministrisë së Punëve të Brendshme (ku asokohe shërbente si ushtaraku i lartë në Gardën e Republikës, edhe i ati i tij), dhe gjithashtu i ekipit kombëtar, i cili në ato kohë, falë edhe vlerësimit dhe trajtimit të diferencuar që i bënte regjimi komunist në fuqi disa sporteve të rënda, kishte arritur rezultate të larta edhe në arenën ndërkombëtare.

Emri i Aleksandër Kondos si sportist filloi të bëhej gjithnjë dhe më i njohur, sidomos pas rezultateve të tij të larta të arritura në vitin 1984, në Pallatin e Sportit “Partizani” të kryeqytetit, kur ai fiksoi shifrat 200 kg. (në stilin e shtytjes) duke elektrizuar mijra sportdashës, (atë ditë më shumë spektatorë ishin jashtë pallatit të sportit se sa brenda tij), të cilët nën duartrokitjet e shumta, nuk largoheshin nga sheshi para pallatit, pa e parë nga afër atë djalosh, që i kishte mahnitur me rezultatet dhe performancën e tij. Që nga ajo ditë, Sandër Kondo, pothuaj u kthye në një mit në Tiranë dhe Shqipërinë e asaj kohe, pasi rezultatet e tij erdhën gjithnjë e në ngritje, jo vetëm në kampionatet kombëtare, por edhe në arenën ndërkombëtare ku ai vazhdimisht kishte rezultate të larta.

Por shumë e shumë më tepër nga kjo periudhë kohe kur Sandër Kondo, ishte në kulmin e karrierës, emri i tij u bë edhe më i njohur dhe filloi të diskutohej në mbarë vendin, në fundin e majit të vitit 1985, kur gjatë një aktiviteti ndërkombëtar në kuadrin e Kampionatit Europian të Peshëngritjes që zhvillohej në Varshavë të Polonisë, (ku ai ngriti 210 kg.), Kondo nuk u kthye më në Shqipëri, por së bashku me shokun e tij të ekipit, shkodranin Xhelal Sukniqin, nga Mali Zi shkuan në Beograd, në pritje për të fituar azilin politik për në SHBA-ve.

Ngjarja e arratisjes së dy sportistëve shqiptarë bëri bujë të madhe jo vetëm për shkak të emrit dhe famës së madhe që kishte Aleksandër Kondo asokohe, por edhe për shkak se ajo ngjarje u bë objekt “sherri” në mes Shqipërisë dhe Jugosllavisë, pasi Tirana zyrtare asokohe akuzoi hapur publikisht (në gazetën “Zëri i Popullit”), autoritetet jugosllave, duke thënë se dy sportistët shqiptarë ishin rrëmbyer prej shërbimeve sekrete jugosllave (UDB-së) dhe kërkoi kthimin e tyre në atdhe.

Por ai pretendim i Tiranës zyrtare, nuk kishte asgjë të vërtetë, pasi Kondo dhe Sukniqi e përgënjeshtruan atë gjë në takimin që u bë në Beograd, në mes përfaqsuesve të ambasadës shqiptare dhe Ministrisë së Punëve të Jashtme të saj, e palës jugosllave, ku Sandër Kondo, pasi shau mbarë e prapë regjimin komunist të Enver Hoxhës, tentoi të godiste me tavëll duhani edhe diplomatin shqiptar, që ngulte këmbë se ai duhej të kthehej në Shqipëri, ku e priste familja dhe gjithë shoqëria.

Pas kësaj, Sandër Kondo dhe Xhelal Sukniqi fituan azilin politik për në SHBA-ve, ku Sukniqi ndodhet akoma, ndërsa Kondo, humbi jetën në një aksident automobilistik, më 1 maj të vitit 1987, (gjithnjë sipas versionit zyrtar të regjimit komunist të asaj kohe), dhe eshtrat e tij u kthyen në Shqipëri në vitin 2003.

Të gjitha këto tashmë janë të njohura prej vitesh, pasi për Aleksandër Kondon si legjenda e peshëngritjes shqiptare është shkruar shumë dhe babai i tij, Vangjel Kondo, ka dhënë disa intervista si në median e shkruar dhe vizive, madje janë bërë dhe disa dokumentarë televizivë, për të gjithë jetën dhe historinë e tij, deri ditën që u nda nga kjo jetë. Por përsëri, “Çështja Aleksanër Kondo”, ende nuk është zbardhur plotësisht, sidomos ajo pjesë që ka të bëjë me vdekjen e tij tragjike e cila vazhdon të mbetet e mbuluar me mister, si dhe survejimin që i është bërë atij nga ana e Sigurimit të Shtetit Shqiptar dhe segmenteve të tij që në vitin 1981, gjë e cila u bë publike për herë të parë nga ana e Autoritetit për Informim të Dosjeve të ish-Sigurimit të Shtetit, e drejtuar nga znj. Gentjana Mara Sula, e cila në vitin 2018, i dorëzoi dosjen familjes Kondo, apo më saktë babait të tij, Vangjel Kondo.

Në atë dosje që z. Vangjel Kondo i’a ka besuar ekskluzivisht për botim Memorie.al, hidhet dritë dhe bëhet e ditur, vlerësimi, trajtimi dhe i gjithë survejimi e përndjekja, që i është bërë asokohe nga ana e regjimit komunist të Enver Hoxhës, një prej sportistëve më në zë të Shqipërisë, siç ishte Aleksandër Kondo, i cili ishte mjaft i njohur edhe në arenën ndërkombëtare. Nisur edhe nga ky fakt, Memorie.al do e publikoj të plotë dosjen në fjalë (me faksimilet përkatëse), në disa numra të rubrikës dossier.

VIJIM

Artikulli i gazetës “Zëri i Popullit”, lidhur me zhdukjen e dy sportistëve shqiptarë në Jugosllavi

5 qershor 1985

VETËM NJË ÇËSHTJE E ERRËT KËRKON FSHEHJEN E GJËRAVE

Kaloi një javë që kur në Titograd të Jugosllavisë duke u kthyer për në Shqipëri, u zhdukën në mënyrë të papritur dy sportistët tanë peshëngritës. Heshtja e gjatë që mbajti pala jugosllave siç është e natyrshme, ngjalli një shqetësim të madh në opinionin tonë publik, tek sportdashësit, dhe tek familjet përkatëse për fatin dhe jetën e dy qytetarëve shqiptarë. Më në fund pas kërkesave këmbëngulëse të Ministrisë sonë të Jashtme, në rrugë diplomatike, Sekretariati për Punët e Jashtme të Jugosllavisë, vetëm gojarisht njoftoi ambasadën shqiptare në Beograd, se dy sportistët shqiptarë, i janë paraqitur komisarit të Këshillit të Refugjatëve të Jugosllavisë dhe kanë kërkuar mbrojtjen e tij.

Koha e gjatë që i’u desh autoriteteve jugosllave për të dhënë një shpjegim të tillë, nuk mund të jetë rezultat i zvarritjeve burokratike dhe as pasojë e një neglizhence të thjeshtë. Heshtja e zgjatur, siç është theksuar nga zëdhënësi i MPJ-së të RPS të Shqipërisë, flet se diçka e kurdisur ka ndodhur me sportistët tanë. Autorëve jugosllavë të këtij veprimi tipik mafioz, mesa duket u është dashur mjaft kohë për të gjetur këtë version. Nga çdo anë që ta shqyrtosh, heshtja e zgjatur rreth fatit të sportistëve shqiptarë, flet për implikimin e dikujt në Jugosllavi për këtë çështje. Ka një qëndrim politik të përcaktuar në gjithë këtë turbullirë, që synon të mos hedhë dritë mbi të vërtetën, që të mbajë në padijeni si opinionin shqiptar të interesuar, ashtu dhe opinionin e huaj dhe vetë atë jugosllav.

Vetëm një çështje e errët kërkon mbulimin e së vërtetës dhe fshehjen e gjërave. Mënyra misterioze me të cilën u trajtua zhdukja e dy sportistëve shqiptarë, nuk mund të mos krijojë ndjenja shqetësimi të qytetarëve shqiptarë që kalojnë në Jugosllavi. Qëndrimi i mësipërm ndaj sportistëve dhe ndaj vendit tonë, mbahet në një kohë kur zyrtarë jugosllavë mbajnë deklarata për përmirësimin e marrdhënieve dypalëshe. Por zhdukja e dy sportistëve tanë në Titograd dhe qëndrimi që u mbajt për këtë problem, nuk përputhet me këto deklarata. Pretekste, shkaqe, e probleme, për t’i shtuar acarimet, mund të gjenden e të krijohen plot. Qëndrimi i autoriteteve jugosllave rreth zhdukjes së dy sportistëve tanë në Titograd, nuk i shërben zhvillimit të marrdhënieve të fqinjësisë së mirë.

S.Gj.

Komenti i radios “Zëri Amerikës”, për protestën e qeverisë shqiptare drejtuar autoriteteve jugosllave, për dy sportistët, Aleksandër Kondo dhe Xhelal Sukniqi

Radio “Zëri i Amerikës”

PROTESTE E QEVERISE SHQIPTARE PRANE QEVERISE JUGOSLLAVE

Qeveria shqiptare protestoi pranë qeverisë jugosllave lidhur me dy peshngritës shqiptarë, që u zhdukën papritur në territorin e Jugosllavisë. Agjencia Telegarfike Shqiptare thotë se dy sportistë, Aleksandër Kondo dhe Xhelal Sukniqi, po ktheheshin në vendin e tyre pasi kishin marrë pjesë në kampionatin e ngritjes së peshave që u zhvillua në Poloni. Ata u zhdukën të martën në qytetin Titograd të Jugosllavisë, pranë kufirit me Shqipërinë.

Sipas Agjencisë Telegrafike Shqiptare, Jugosllavia nuk u është përgjigjur kërkesave të Shqipërisë për kthimin e dy sportistëve. Agjencia Telegrafike Shqiptare e quan këtë gjë një akt të rëndë politik.

Joçi / N.Vasi

AGJENCIA TELEGRAFIKE SHQIPTARE

Agjensia e lajmeve TANJUG, lidhur me njoftimet dhe komentet e shtypi të huaj, për dy sportistët shqiptarë që kërkuan strehim politik në Jugosllavi

8 qershor 1985

LAJME PËR SHQIPËRINË

SPORTISTËT SHQIPTARË KËRKOJNË STREHIM POLITIK

BEOGRAD, 7 qershor/ TANJUG/. – Dy sportistët shqiptarë, Aleksandër Kondo dhe Xhelal Sukniqi, që ndodhen në Jugosllavi, që nga 28 maji, këmbëngulin në kërkesën e tyre që atyre t’u jepet strehim politik. Kondo dhe Sukniqi janë anëtarë të ekipit kombëtar peshëngritës të Shqipërisë. Zhdukja e tyre i’u njoftua autoriteteve jugosllave më 28 maj, në kohën kur ekipi kombëtar shqiptar, ndërsa po kthehej nga Kampionati Evropian i Peshëngritjes në Poloni, po kalonte përmes qytetit të Titogradit, Republika e Malit të Zi, Jugosllavia Jugperëndimore.

Pas kësaj, Kondo, 25 vjeç dhe Sukniqi, 24 vjeç, i’u paraqitën autoriteteve jugosllave dhe kërkuan strehim politik. Në përputhje me konventën dhe protokollin për refugjatët (Jugosllavia i ka nënshkruar ato), u bë e mundur që ata të hynin në kontakt me një përfaqësues të Komisionerit të Lartë për Refugjatët të OKB-së në Beograd.

Sekretariati Federativ Jugosllav për Punët e Jashtme informoi ambasadën e Republikës Popullore Socialiste të Shqipërisë në Beograd për këtë ngjarje. Me kërkesë të ambasadës, Komisionari i Lartë i OKB-së për Zyrën e Refugjatëve, bëri të mundur që më 6 qershor dy përfaqësues të ambasadës, të takoheshin me sportistët e arratisur.

AGJENCIA TELEGRAFIKE SHQIPTARE 8 qershor 1985

(Lajme për Shqipërinë)

Me këtë rast, Kondo dhe Sukniqi hodhën poshtë kërkesën e bërë nga përfaqësuesit e ambasadës për t’u kthyer në Shqipëri, duke deklaruar se ata i përmbahen vendimit të tyre të marrë. me vullnet të lirë për të kërkuar strehim politik. – Gek (ATSH)

AGJENCIA TELEGRAFIKE SHQIPTARE 9 qershor 1985

(Buletini i radiove të huaja në gjuhën shqipe)

Nr.114

Tiranë, më 8 qershor 1985

Radio “Zëri i Amerikës”

MBI ARRATISJEN E DY SPORTISTËVE SHQIPTAR NË JUGOSLLAVI

Dy sportistët shqiptarë, të cilët para një jave ishin zhdukur në mënyrë të papritur nga shokët e tyre, bëhet e ditur se kanë kërkuar strehim politik në Jugosllavi. Ata u zhdukën më 28 maj dhe më vonë u kanë kërkuar autoriteteve jugosllave mbrojtjen e tyre.

Përfaqësuesit e ambasadës shqiptare në Beograd u takuan me dy sportistët në fjalë, të cilët edhe para tyre refuzuan të kthehen në vendin e vet.

Agjencia shqiptare e lajmeve -ATSH- ka kërkuar disa ditë më parë kthimin e tyre sa më shpejt, duke e quajtur zhdukjen e këtyre dy sportistëve, si një akt të rëndë politik.

Të dy të rinjtë shqiptar u zhdukën kur po ktheheshin nga Polonia, ku kishin marrë pjesë në kampionatin e peshëngritësve.

Radio “BEOGRADI”

FAKTE RRETH DY SPORTISTËVE SHQIPTARË

Me rastin e shkrimit të gazetës “Zëri i Popullit” të Shqipërisë, për zhdukjen e dy sportistëve të RPS të Shqipërisë në Jugosllavi, Agjencia e Lajmeve TANJUG, sjell këto fakte:

AGJENCIA TELEGRAFIKE SHQIPTARE 9 qershor 1985

(Buletini i radio)

Duke u kthyer nga Kampionati Europian në ngritjen e peshave në Poloni, reprezentacioni shtetëror shqiptar, kaloi nëpër Titograd, më 28 maj të këtij viti dhe me këtë rast paraqiti zhdukjen e dy sportistëve të vet.

Pas një kohe anëtarët e reprezentacionit në peshëngritje, A. Kondo lindur më 1960 dhe Xh. Sukniqi lindur më 1961, ju paraqitën në Titograd organeve kompetente jugosllave dhe kërkuan azilin politik. Këtyre sportistëve me kërkesë të tyre, ju bë e mundur që të kontraktojnë me Komisariatin e Lartë të Kombeve të Bashkuara për Refugjatët, në përputhje me konventën dhe protokollin mbi refugjatët, anëtarët e së cilës është dhe Jugosllavia.

Sekretariati Federativ për Punët e Jashtme, informoi për këtë Ambasadën e RPS të Shqipërisë në Beograd.

Me kërkesën e ambasadës shqiptare, përfaqësuesi i Komisariatit të Lartë të Kombeve të Bashkuar në Beograd, mundësoi takimin e dy përfaqsuesve të ambasadës me sportistët shqiptarë. Me këtë rast, A. Kondo dhe Xh. Sukniqi refuzuan të kthehen në Shqipëri, duke deklaruar se mbeten në vendimin e tyre për të kërkuar azilin politik.

Shënim: Këtë lajm e dhanë edhe Radio e Prishtinës, Radio e Titogradit si dhe ajo e Shkupit.

AGJENSIA TELEGRAFIKE SHQIPTARE

BULETINI I POSACËM

12 qershor 1985

Shtypi grek

Gazeta “Akropolis” e datës 8 qershor 1985, boton njoftimin me burim nga Beogradi me titull: “Sportistët shqiptarë kërkuan strehim politik në Jugosllavi”. Në të thuhet: “Beograd 9 (shërbim i posaçëm). Dy sportistët shqiptarë kërkuan strehim politik në Jugosllavi dhe nuk pranuan ti binden kërkesës së ambasadës së tyre për tu riatdhesuar. Është fjala për peshëngritësit Aleksandër Kondo 25 vjeç dhe Xhelal Sukniqi 24 vjeç, që morën pjesë në Kampionatin Europian të Peshëngritjes që u zhvillua në Poloni. Gjatë rrugës së kthimit për në Shqipëri nëpërmjet Jugosllavisë dy peshëngritësit, vendosën që të kërkojnë strehim politik. Në Beograd zyra e OKB-së për Refugjatët, ndërmjetësoi një takim të dy sportistëve me zyrtarë të ambasadës shqiptare, por ata nuk u bindën që të ndryshojnë qëndrimin e tyre. Shqipëria protestoi për shkak se autoritetet jugosllave i informuan me vonesë për këtë rast”.

Shtypi italian

Gazeta “La Stampa” e Torinos e datës 8 qershor 1985, botoi njoftimin me titull “Dy sportistët shqiptarë kërkojnë strehim politik në Beograd”. Në të thuhet: “Beograd. Autoritetet jugosllave kanë bërë të ditur se dy sportistë shqiptarë Aleksandër Kondo dhe Xhelal Sukniqi, zhdukja e të cilëve në 28 maj në Titograd, u bë e ditur nga burime shqiptare, kishte shkaktuar protesta nga ambasada shqiptare, kanë kërkuar strehim politik”.

Shtypi çekosllovak

Në buletinin e CETEKA-s për përdorim të brendshëm të datës 7 qershor 1985 me titullin “Dy sportistë shqiptarë kërkojnë azil politik në RSF të Jugosllavisë” botohet si lajm nga korespondenti i kësaj agjensie në Beograd në të cilën thuhet: “Beograd 7 qershor TANJUG përgënjeshtron sot thënien e gazetës shqiptare “Zëri i Popullit” sipas të cilës javën e kaluar në Jugosllavi u zhdukën dy sportistë shqiptarë të cilët po ktheheshin nga gara europiane e peshëngritjes së këtij viti. Lidhur me këtë TANJUG thekson se është fjala për Aleksandër Kondon dhe Xhelal Sukniqin të cilët në 28 maj u ndanë nga ekipi kombëtar dhe u kërkuan organeve jugosllave strehim politik”.

Shtypi francez

Gazetat “Le Monde” dhe “Liberation” përkatësisht të datave 4 dhe 6 qershor 1985 botojnë njoftimin e AFP-së me titull “Dy sportisë shqiptarë zhduken në Jugosllavi”. Në të thuhet: “Dy peshëngritësit shqiptarë që ishin zhdukur në 28 maj në Titograd të Jugosllavisë, iu kanë kërkuar mbrojtjen autoriteteve jugosllave njoftoi dje e përditshmja “Zëri i Popullit”. Aleksandër Kondo dhe Xhelal Sukniqi, u zhdukën në kohën që delegacioni po kthehej nga Kampionati Europian në Katovicë, duke kaluar në Jugosllavi”.

Relacioni i Kryetarit të Degës së Sigurimit për marrjen e vendimit të ndjekjes dhe survejimin e Aleksandër Kondos jashtë Shqipërisë

MIRATOHET SEKRET

ZV/DREJTORI I DREJTORISË SË III Ekzemplarë i vetëm

Tiranë. Më 20.6.1985

VENDIM

PER TE MARRË NË PËRPUNIM 2/A TË QUAJTURIN ALEKSANDER KONDO

Unë, F.H. punëtor operativ në Drejtorinë e III, pasi studjova materialet në ngarkim të Aleksandër Kondos

GJETA se:

Aleksandër Kondo, i biri i Vangjelit, i datëlindjes 1960, lindur e banues në qytetin e Tiranës, me arsim 8 vjeçar, polic, sportist – peshëngritës në Klubin Sportive “Dinamo”, i fejuar, me kombësi e shtetësi shqiptare.

Aleksandëri rrjedh nga një familje me përbërje e qëndrim të mirë politik. Babai i tij, Vangjeli është nga fshati Pish-Poro i rrethit të Fierit, ish oficer në Gardën e RPSSH (ish me detyrën e shefit të shtabit). Xhaxhai i tij është shef policie në rrethin e Gjirokastrës. Vetë Aleksandri, pasi ka mbaruar shkollën 8 vjeçare, është marrë me sportin e peshëngritjes.

Kohët e fundit është veshur polic në organet e policisë e me shërbim në qytetin e Tiranës. Ishte i fejuar me një vajzë nga familje me përbërje e qëndrim të mirë politik. Aleksandri ka dalë disa herë jashtë shtetit me ekipin kombëtar të peshëngritjes, dhe herën e fundit, duke qenë pjestar i këtij ekipi, morri pjesë në Kampionatin Europian të Peshëngritësve që u zhvillua në Katovicë të Polonisë, në muajin Maj 1985.

Gjatë kthimit për në Shqipëri, me datën 28 maj, kur ishin duke kaluar transit nëpër Jugosllavi, zhduken dy sportistët Aleksandër Kondo e Xhelal Sukniqi, në qytetin e Titogradit. Nga verifikimet e bëra rezulton se ata ndodhen në Jugosllavi dhe janë paraqitur në Zyrën e Komisariatit të OKB-së për Refugjatët e kanë kërkuar strehim politik.

Nga kontaktet e marra nga shokët e ambasadës sonë në Beograd me Aleksandër Kondon e Xhelal Sukniqin, del se që të dy këta kanë këmbëngulur në kërkesën e tyre për strehim politik e marrjen në mbrojtjen nga organet e vendit, kanë refuzuar thirrjen e kërkesën e bërë për t’u kthyer në Shqipëri, si dhe kanë mbajtur qëndrim të keq e armiqsor, ku midis të tjerave Aleksandër Kondo është shprehur: “Neve kemi ikur vetë dhe nuk na ka rrëmbyer njeri, siç doni ta paraqisni ju”, “ne mezi e kemi pritur këtë ditë që të vinim këtu, në këtë vend ku njerëzit janë të lirë etj.”, “Unë e realizova qëllimin tim, do të iki në fund të botës dhe do të jem kundërshtar deri në fund i atij vendi (Shqipërisë)”, “Këto që po ju them juve, unë i them edhe publikisht, bile edhe në televizion, dhe do t’i them”, “Edhe sikur me flori t’ma shtroni nuk kthehem. Unë do të kthehem një ditë, por kur të përmbyset regjimi, sepse do të përmbyset”.

Po kështu Rez. Nju Jorkut me tel Nr.935 datë 8.6.1985 njofton se: “………………………..ka biseduar në telefon me Zyrën e Emigracionit në Beograd dhe ka mësuar se të dy sportistët shqiptar kanë kërkuar strehim politik në Jugosllavi dhe se nga fundi i qershorit ose fillimi i korrikut, do të emigrojnë në SHBA”.

Për sa më sipër, me qëllim që të zbulojmë, dokumentojmë e parandalojmë veprimtarinë armiqsore që mund të zhvillojë Aleksandër Kondo, kundër vendit tonë si dhe për të sqaruar më mirë rrethanat e ngjarjes së 28 Majit në Titograd.

VENDOSA

Aleksandër Kondo të merret në përpunim 2/A si i arratisur (ka qëndruar në Jugosllavi pas kthimit nga aktiviteti ndërkombëtar i peshëngritësve dhe ka refuzuar kërkesën për t’u kthyer në Shqipëri) që aktualisht ka mbajtur qëndrim armiqësor e që në të ardhmen mund të veprojë aktivisht kundër vendit tonë.

Të bëhen veprimet përkatëse në kartotekën e Drejtorisë së Tretë./Memorie.al
PUNËTORI OPERATIV KRYETARI I DEGËS

F.H. K.M.

VIJON

Publikohet historia e panjohur e Aleksandër Kondos, legjendës së peshëngritjes shqiptare që humbi jetën në moshën 27 vjeçare në rrethana tragjike dhe ende të pazbardhura plotësisht, gjatë një aksidenti automobilistik në Queens New York të SHBA-ve, ku ishte vendosur si emigrant politik pas arratisjes nga Shqipëria në majin e vitit 1985, duke qëndruar në Jugosllavinë e asaj kohe, pas kthimit të ekipit kombëtar nga Kampionati Europian i Peshëngritjes që ishte zhvilluar ato ditë në Poloni. Dosja e plotë voluminoze e ish-Sigurimit të Shtetit në ngarkim të Aleksandër Kondos, e deklasifikuar prej Autoritetit për Informim të Dosjeve të ish-Sigurimit të Shtetit, ku ndodhen me qindra faqe që i përkasin periudhës nga viti 1981 kur filloi ndjekja operative dhe survejimi i rregullt ndaj tij nga ana e shërbimeve sekrete të regjimit komunist, e deri në vitin 1987, kur ajo dosje ua arshivua përfundimisht, pas vdekjes së tij tragjike.

Në Tiranën e fillim viteve ’80-të, jo vetëm për sportdashësit e shumtë por edhe më gjerë tek të rinjtë e kryeqytetit shqiptar, ra në sy dhe spikati një djalosh i ri, asokohe në moshën 20 vjeçare, si për portretin e fizikun e tij, ashtu dhe për pamjen e jashtme, me veshjet e modës së huaj, i cili në krahaqafë mbante çantën e sportit që s’e hiqte kurrë nga supi dhe në krahun tjetër, një radio-magnetofon të madh, që ai i sillte nga jashtë shtetit kur dilte me ekipin kombëtar të peshëngritjes në aktivitet ndërkombëtare. Ai ishte Aleksandër Kondo, pjesëtar i ekipit të peshëngritjes “Dinamo” të Ministrisë së Punëve të Brendshme (ku asokohe shërbente si ushtaraku i lartë në Gardën e Republikës, edhe i ati i tij), dhe gjithashtu i ekipit kombëtar, i cili në ato kohë, falë edhe vlerësimit dhe trajtimit të diferencuar që i bënte regjimi komunist në fuqi disa sporteve të rënda, kishte arritur rezultate të larta edhe në arenën ndërkombëtare.

Emri i Aleksandër Kondos si sportist filloi të bëhej gjithnjë dhe më i njohur, sidomos pas rezultateve të tij të larta të arritura në vitin 1984, në Pallatin e Sportit “Partizani” të kryeqytetit, kur ai fiksoi shifrat 200 kg. (në stilin e shtytjes) duke elektrizuar mijra sportdashës, (atë ditë më shumë spektatorë ishin jashtë pallatit të sportit se sa brenda tij), të cilët nën duartrokitjet e shumta, nuk largoheshin nga sheshi para pallatit, pa e parë nga afër atë djalosh, që i kishte mahnitur me rezultatet dhe performancën e tij. Që nga ajo ditë, Sandër Kondo, pothuaj u kthye në një mit në Tiranë dhe Shqipërinë e asaj kohe, pasi rezultatet e tij erdhën gjithnjë e në ngritje, jo vetëm në kampionatet kombëtare, por edhe në arenën ndërkombëtare ku ai vazhdimisht kishte rezultate të larta.

Por shumë e shumë më tepër nga kjo periudhë kohe kur Sandër Kondo, ishte në kulmin e karrierës, emri i tij u bë edhe më i njohur dhe filloi të diskutohej në mbarë vendin, në fundin e majit të vitit 1985, kur gjatë një aktiviteti ndërkombëtar në kuadrin e Kampionatit Europian të Peshëngritjes që zhvillohej në Varshavë të Polonisë, (ku ai ngriti 210 kg.), Kondo nuk u kthye më në Shqipëri, por së bashku me shokun e tij të ekipit, shkodranin Xhelal Sukniqin, nga Mali Zi shkuan në Beograd, në pritje për të fituar azilin politik për në SHBA-ve.

Ngjarja e arratisjes së dy sportistëve shqiptarë bëri bujë të madhe jo vetëm për shkak të emrit dhe famës së madhe që kishte Aleksandër Kondo asokohe, por edhe për shkak se ajo ngjarje u bë objekt “sherri” në mes Shqipërisë dhe Jugosllavisë, pasi Tirana zyrtare asokohe akuzoi hapur publikisht (në gazetën “Zëri i Popullit”), autoritetet jugosllave, duke thënë se dy sportistët shqiptarë ishin rrëmbyer prej shërbimeve sekrete jugosllave (UDB-së) dhe kërkoi kthimin e tyre në atdhe.

Por ai pretendim i Tiranës zyrtare, nuk kishte asgjë të vërtetë, pasi Kondo dhe Sukniqi e përgënjeshtruan atë gjë në takimin që u bë në Beograd, në mes përfaqsuesve të ambasadës shqiptare dhe Ministrisë së Punëve të Jashtme të saj, e palës jugosllave, ku Sandër Kondo, pasi shau mbarë e prapë regjimin komunist të Enver Hoxhës, tentoi të godiste me tavëll duhani edhe diplomatin shqiptar, që ngulte këmbë se ai duhej të kthehej në Shqipëri, ku e priste familja dhe gjithë shoqëria.

Pas kësaj, Sandër Kondo dhe Xhelal Sukniqi fituan azilin politik për në SHBA-ve, ku Sukniqi ndodhet akoma, ndërsa Kondo, humbi jetën në një aksident automobilistik, më 1 maj të vitit 1987, (gjithnjë sipas versionit zyrtar të regjimit komunist të asaj kohe), dhe eshtrat e tij u kthyen në Shqipëri në vitin 2003.

Të gjitha këto tashmë janë të njohura prej vitesh, pasi për Aleksandër Kondon si legjenda e peshëngritjes shqiptare është shkruar shumë dhe babai i tij, Vangjel Kondo, ka dhënë disa intervista si në median e shkruar dhe vizive, madje janë bërë dhe disa dokumentarë televizivë, për të gjithë jetën dhe historinë e tij, deri ditën që u nda nga kjo jetë. Por përsëri, “Çështja Aleksanër Kondo”, ende nuk është zbardhur plotësisht, sidomos ajo pjesë që ka të bëjë me vdekjen e tij tragjike e cila vazhdon të mbetet e mbuluar me mister, si dhe survejimin që i është bërë atij nga ana e Sigurimit të Shtetit Shqiptar dhe segmenteve të tij që në vitin 1981, gjë e cila u bë publike për herë të parë nga ana e Autoritetit për Informim të Dosjeve të ish-Sigurimit të Shtetit, e drejtuar nga znj. Gentjana Mara Sula, e cila në vitin 2018, i dorëzoi dosjen familjes Kondo, apo më saktë babait të tij, Vangjel Kondo.

Në atë dosje që z. Vangjel Kondo i’a ka besuar ekskluzivisht për botim Memorie.al, hidhet dritë dhe bëhet e ditur, vlerësimi, trajtimi dhe i gjithë survejimi e përndjekja, që i është bërë asokohe nga ana e regjimit komunist të Enver Hoxhës, një prej sportistëve më në zë të Shqipërisë, siç ishte Aleksandër Kondo, i cili ishte mjaft i njohur edhe në arenën ndërkombëtare. Nisur edhe nga ky fakt, Memorie.al do e publikoj të plotë dosjen në fjalë (me faksimilet përkatëse), në disa numra të rubrikës dossier.

VIJIM

Relacioni i Drejtorit të Drejtorisë së III-të të Ministrisë së Brendshme në Tiranë, lidhur me rrethanat e arratisjes së Aleksandër Kondos e Xhelal Sukniqit, në Stacionin Hekurudhor të Titogradit

REPUBLIKA POPULLORE SOCIALISTE E SHQIPËRISË

MINISTRIA E PUNËVE TË BRËNDSHME

DREJTORIA E TRETË

Sekret

Ekzemplar nr 1

Tiranë 1985

I n f o r m a c i o n

Nga burimet tona dhe analiza e vendit të ngjarjes së datës 27.5.1985 në qytetin e Titogradit del se:

Në qytetin e Titogradit nga verifikimet dhe bisedat e bëra deri tani në përgjithësi në ambiente e lokale tregtie, hotele, dhe në stacionin hekurudhor të trenit për mallrat, del se ngjarja e ndodhur nuk është mësuar nga qytetarë e punëtor jugosllavë. Kështu në stacionin hekurudhor të trenit të mallrave, ku gjatë ditëve të fundit ka pasur 15 mjete të Parkut të Eksportit, si dhe vetë ky stacion nuk është më shumë se 100 metra larg vendit të ngjarjes, personeli dhe puntorët e shkarkimit deri në datën 2.6.1985, nuk kanë folur për këtë ngjarje.
Edhe në bisedat që janë bërë me punonjës të lokaleve ambulatorike të tregtisë afër stacionit të trenit të cilët, nga ana okulare kanë një vështrim të mjaftueshëm për të parë lëvizjet rreth e përqark ambientit, nuk është arritur që të mësohet gjë për këtë ngjarje ose të paktën rrethanat që u zhvilluan për zhdukjen e dy sportistëve tanë.

Me datën 2.6.1985 spedicioneri i “Jugospetit” në stacionin e trenit të mallrave, midis të tjerave tha: “Në datën 1.6.1985 vëllai im (me punë oficer i UDB-së në Titograd-shënimi ynë) më tregoi se ditë më parë atje, janë zhdukur dy sportista shqiptarë që vinin nga Polonia. Për këtë milicia, ka marrë masa kërkimi, janë ngritur post blloqe, kërkohet ditë e natë, por deri tani rezultate konkrete nuk ka. Ne kemi ngritur versionin se të dy këta sportistë janë fshehur në Titograd, dhe se ata nuk janë grabitur nga të tjerë.

Në qendrën tonë këto ditë na u tha se një zyrtar me përgjegjësi në Sekretariatin Federativ të Punëve të Brendshme, ka porositur që të merren masa për të zbuluar se ku fshihen sportistët shqiptarë”.

Analizuam vendin e ngjarjes në Titograd dhe paraprakisht mendojmë se të dy sportistët, duhet të jenë larguar me dashje nga grupi, dhe jo të jenë rrëmbyer forcërisht nga organet e UDB-së. Këtë version e mbështesim në faktin se elementët përbërës të ngjarjes, si koha e ndodhjes, objektet që rrethojnë vendngjarjen, dendësia e lëvizjes së mjeteve dhe ato që parkohen anës rrugës, hyrjet dhe daljet e shumta të qytetarëve në stacionet hekurudhore, janë të tilla që grabitja forcërisht e tyre, të shikohej nga punonjës të tregtisë dhe qytetarë jugosllavë, gjë që do të shkaktonte zhurmë në këtë zonë.
Për rrjedhojë duke pasur parasysh dhe faktin se nga bisedat që janë bërë me punonjësit e tregtisë në afërsi të vend-ngjarjes, ku deri tani nuk dihet gjë, ekzistojnë rrethana të tilla që Aleksandër Kondo dhe………………………të jenë larguar nga grupi duke realizuar kështu arratisjen e tyre gjatë kthimit për në atdhe.

Nga verifikimet që bëmë del se organet e kufirit dhe dogana jugosllave, në asnjë rast nuk ka bërë pyetje tek shoferat tanë të eksportit për ngjarjen e ndodhur. Si dhe nuk na rezulton që shoferat tanë dhe punonjës të tjerë të ndërmarrjeve së tregtisë, që janë tani me punë në Titograd për evadimin e mallrave të eksportit, të merren nën survejim dhe të ndalohen nga organet e milicisë.
DREJTORI I DREJTORISË SË III

S.R.

­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­Relacioni nga misioni shqiptar pranë OKB-së në New York, për dëshminë e një kosovari lidhur me kërkesën e bërë nga Kondo dhe Sukniqi, për azilin politik

Sekret

Ekzemplar i vetëm

Tiranë më 13.6.1985

Nju Jorku me tel 935 datë 8.6.1985 njofton:

Sh. S…………………….ka thënë se nga një bisedë telefonike që ky i fundit ka bërë, me Zyrën e Emigracionit në Beograd, i është thënë se dy sportistët tanë kanë kërkuar strehim politik në Jugosllavi. Dhe se nga fundi i qershorit apo fillimi i korrikut, do të emigrojnë për në SHBA.

Sa më sipër nga kosovari……………………….!

Oficeri i Drejtimit

B.M.

Nota e protestës e Ministrisë së Punëve të Jashtme të Shqipërisë, drejtuar ambasadës jugosllave në Tiranë, për të kthyer në Shqipëri dy sportistët shqiptarë që u arratisën në Titograd

NOTË E MINISTRISË SË PUNËVE TË JASHTME TË RPS TË SHQIPËRISË DREJTUAR AMBASADËS JUGOSLLAVE NË TIRANË

Tiranë

30 maj

Sot, Ministria e Punëve të Jashtme të R.P.S. të Shqipërisë, i drejtoi ambasadës së R.S.F. të Jugosllavisë në Tiranë, një notë lidhur me zhdukjen e papritur të dy sportistëve shqiptarë në Titograd, gjatë kalimit të tyre tranzit për në Shqipëri.

Në këtë notë thuhet: “Sikurse i është bërë e ditur me Notën nr. 722 datë 29 maj 1985, ambasadës jugosllave në Tiranë, më 28 maj 1985, rreth orës 7.00 të mëngjesit, në Titograd u zhdukën në mënyrë të papritur dy sportistët shqiptarë, Aleksandër Kondo dhe Xhelal Sukniqi.

Ata, kishin marrë pjesë në Kampionatin Europian të Peshëngritjes në Poloni, dhe në kthim për në Shqipëri, po kalonin tranzit nëpër territorin jugosllav në intinerarin Beograd – Titograd – Hani i Hotit.

Për këtë zhdukje të dy sportistëve, nga ana e përgjegjësit të ekipit shqiptar u kërkua ndihma e autoriteteve policore të qytetit të Titogradit. Për të njëjtën çështje ambasada shqiptare në Beograd, i është drejtuar në mënyrë të përsëritur më 28, më 29, dhe më 30 maj 1985, Sekretariatit Federativ për Punët e Jashtme të Jugosllavisë.

Po kështu Ministria e Punëve të Jashtme të R.P.S. të Shqipërisë, me notë drejtuar ambasadës jugosllave në Tiranë, i kërkoi Sekretariatit Federativ për Punët e Jashtme të Jugosllavisë, që nëpërmjet organeve kompetente të hetojë çfarë u ka ndodhur dy sportistëve të lart përmendur dhe të marrë masat e nevojshme që ata, të kthehen menjëherë në Shqipëri.

Megjithëse kanë kaluar afro tre ditë nga njoftimi për zhdukjen në territorin jugosllav të dy qytetarëve shqiptarë, dhe me gjithë këto kërkesa të përsëritura nga ana jugosllave, nuk është dhënë akoma asnjë shpjegim për fatin e tyre.

Zhdukja në Titograd e sportistëve shqiptarë Aleksandër Kondo e Xhelal Sukniqi, të pajisur me vizë jugosllave, si dhe heshtja e habitshme e autoriteteve jugosllave, kanë krijuar një shqetësim të madh për jetët e tyre.

Situata e krijuar rreth dy sportistëve shqiptarë, nuk mund të mos çojë në konkluzionin se: kemi të bëjmë me një akt të rëndë politik të kryer nga forca të caktuara që duan të dëmtojnë marrdhëniet shqiptaro-jugosllave.

Përsa më sipër, autoritetet jugosllave mbajnë përgjegjësi të plotë. Duke formuluar protestën e saj energjike, M.P.J. kërkon sigurimin e jetës dhe kthimin menjëherë në atdhe të dy sportistëve”.

A.T.SH.

Kërkesa e Federatës Shqiptare të Peshëngritjes derjtuar federatës jugosllave dhe asaj europiane, “mbi fatin e dy sportistëve shqiptarë, të zhdukur në Titograd”!

FEDERATA SHQIPTARE E PESHENGRITJES KERKON NDERHYRJEN E FEDERATAVE EUROPIANE DHE JUGOSLLAVE TË PESHËNGRITJES

Tiranë, 1 qershor

Federata Shqiptare e Peshëngritjes u ka dërguar telegrame Federatës Europiane dhe asaj Jugosllave të Peshëngritjes, ku i vë në dijeni se përpara 5 ditësh janë zhdukur pa lënë gjurmë në Titograd të Jugosllavisë, dy peshëngritësit tanë: Aleksandër Kondo e Xhelal Sukniqi të cilët, morën pjesë në Kampionatin Europian të Peshëngritjes në Poloni dhe gjatë kthimit për në vend, kalonin tranzit në territorin jugosllav.

Në telegrame vihet në dukje se me gjithë ndërhyrjet në organet kompetente të Titogradit dhe Sekretariatit Federativ për Punët e Jashtme në Beograd, për të mësuar mbi fatin e tyre deri më sot nga autoritetet jugosllave nuk është dhënë asnjë përgjigje.

Kjo heshtje e habitshme që mbahet, thuhet në telegrame, ka rritur shqetësimin tonë për jetët e tyre.

Federata Shqiptare e Peshëngritjes, ju lutet Federatave Europiane dhe Jugosllave që të ndërhyjnë edhe ato nga ana e tyre pranë autoriteteve jugosllave, për të bërë të mundur sigurimin e jetës dhe kthimin e tyre në Shqipëri.

A.T.SH.

Njoftimi i Agjencisë Telegrafike Shqiptare për protestat e qeverisë shqiptare pranë Ministrisë së Punëve të Jashtme të Jugosllavisë, lidhur me zhdukjen e dy sportistëve shqiptarë në Titograd

ASNJË PËRGJIGJE DERI MË SOT NGA JUGOSLLAVËT PËR ZHDUKJEN E SPORTISTËVE SHQIPTARË

Tiranë 1 qershor

Duke marrë parasysh shqetësimin që ka shkaktuar në opinionin tonë publik zhdukja e në mënyrë misterioze në Titograd, gjatë kthimit për në atdhe nga Kampionati Europian i Peshëngritjes që u zhvillua në Poloni të dy sportistëve tanë, korespondenti i A.T.SH.-së i’u drejtua zëdhënësit të M.P.J.-së me pyetjen: nëse ka ndonjë të re lidhur me këtë çështje. Zëdhënësi i M.P.J.-së, i’u përgjigj se: megjithëse kanë kaluar 5 ditë nga zhdukja e dy sportistëve shqiptarë në territorin jugosllav, e me gjithë kërkesat tona të përsëritura në rrugë diplomatike në Tiranë e Beograd, për të mësuar për fatin e tyre, dhe kthimin në Shqipëri, autoritetet jugosllave, mbajnë heshtje të plotë, duke mos dhënë asnjë përgjigje.

Një qëndrim i tillë është me të vërtetë i pashpjegueshëm. Sigurisht kjo heshtje e zgjatur, e shton shqetësimin e njerëzve tanë për jetën e tyre. Me të drejtë lind dyshimi që diçka e kurdisur ka ndodhur me sportistët tanë. Por sa më shumë kalon koha, aq më shumë ngarkohet me përgjegjësi pala jugosllave./Memorie.al.

A.T.SH.

VIJON

Komunistët vendosën të lanin duart me kundërshtarët e tyre, kështu Sigurimi i Shtetit me urdhër të Enver Hoxhës kompozoi, krijoi grupe deputetësh që duheshin pushkatuar.

Grupit i parë i deputetëve, gjykohej e dënohej në vitin 1947. Një prej proçeseve më mizore dhe më të llahtarshme që ishte parë deri në ato çaste. Gjykata e Lartë me vendimin nr. 187, datë 27. 9. 1947: “…Për veprën e tradhtisë së lartë për rrëzimin e shtetit demokratik shqiptar…” Dënoi me vdekje me pushkatim: Selaudin Toto, Irfan Majuni, Enver Sazani, sheh Ibrahim Karbunara, Hysen Shehu, Agathokli Zhitoni, Abdyl Kokoshi, Selim Kokalari, Beqir Çela, Mehmet Prishtina, Paolo Sogioti, Tefik Delialliasi, Pertef Karagjozi, Shefqet Beja, Sulo Klosi. Shumë të tjerë u dënuan me burgime të rënda.

Grupi i dytë i deputetëve u dënua në vitin 1948. Kjo dosje ndonëse shtrihet përtej deputetëve ka në qëndër të saj Riza Danin, politikanin më me përvojë në politikën aktive që në vitet ‘20.

Ky gjyq i deputetëve u zhvillua i mbështetur në një ansambël akuzash që kishin një synim: asgjesimin e tyre nga jeta politike por edhe eleminimin fizik.

Me këtë gjyq përfundon faza e parë e asgjesimit të kundërshtarëve politikë brënda Frontit të cilët paraqitën pikëpamje demokratike perëndimore në Asamblenë Kushtetonjëse dhe në institucionet që ata drejtuan si Riza Dani dhe Kostë Boshnjaku.

Procesi ndaj grupit të dytë të deputetëve filloi më 31 dhjetor 1947 dhe u mbyll më 22 janar 1948. Mbahet mend si një proçes në të cilin nuk dolën prova dhe se “organizatën” që kishin krijuar të pandehurit e njohën vetëm në sallën e gjyqit.

Në dallim nga grupi i parë, grupi i dyti nuk u fotografua dhe nuk u incizua.

Nga ky grup:

U dënuan me vdekje dhe u pushkatuan 7 vetë: Deputeti Riza Dani, 63 vjeç,nga Shkodëra, Deputet Faik Shehu, 48 vjeç, nga Peshkopia, Deputet Islam Radovicka 49 vjeç, kolonel, nga Skrapari, tregëtari Syrja Selfo 35 vjeç, nga Gjirokastëra, mjeku Uan Filipi 47 vjeç, nga Fieri, juristi Hilmi Hysi, 35 vjeç nga Vërzhezha e Skraparit.

U dënuan me burgim të përjetshëm 6 vetë ndër ta deputeti komunist Kostandin Boshnjaku, n/kolonel Mestan Ujaniku, qe bujk, kaçak, themelues dhe komandant i çetës “Plakë” të Skraparit, etj. U dënuan me 20 vjet burg 4 vetë dhe 2 vetë me 15 vjet burg.

Shumë vetë nga ky grup vdiqën nga torturat gjatë hetuesisë si Paulin Pali, Myzafer Pipa, Ferit Hysenbegasi, vëllai i Isuf Hysenbegasit…etj.

Demir Kallarati dhe Mestan Ujaniku vdiqën në burg në vitin 1948 nga torturat çnjerzore, urija dhe mungesae barnave. Jurist Hivzi Kokalari do të vdiste në burgun e Burrelit në dhjetor të 1962. Adem Beli u lirua nga burgu më 1954, por nga torturat mbeti sakat, ulok, gjithë jetën.

*       *      *

Duhet theksuar se grupit të deputetëve iu bashkangjiteshin shumë të tjerë që nuk ishin deputetë, pa prova dhe fakte, por pavarësisht pafajsisë së tyre ata do të dënoheshin së bashku me deputetët, sepse komunistët i konsideronin kundërsharë të rezikshëm të tyre. Një ndër ta që iu bashkangjit grupit të dytë të deputetëve ishte edhe Abdul Bani nga Vlora.

Abdul Bani ishte roja personale i kolonel Islam Radovickës, ish deputet, vjeç 49. Radovicka kishte lindur në Radovickë të Skraparit dhe banues në Tiranë. Kishte kryer studimet në Akademinë Ushtarake në Itali, bir i një familje të njohur patriotike. Ishte internuar nga pushtuesit italian në ishullin Ustika së bashku me të vëllain Kasemin, ish-deputet në parlamentin e Nolit më 1924. Pas

kapitullimit të Italisë Radovicka arrin në Shqipëri dhe në vitin 1943 inkuadrohet në radhët e Lëvizjes Nacionalçlirimtare, dy herë i plagosur gjatë luftës. U gradua si Komandant i Zonës I Operative si dhe Komandant i Divizionit të Tretë, dhe së fundi shef i Seksionit Operativë në Komandën e Përgjithshme me gradën e kolonelit, anëtar i Shtabit të Përgjithshëm të Frontit, deputet i Legjislaturës së parë për krahinën e Konispolit. Arrestohet në mars të vitit 1947, dënohet me vdekje me pushkatim dhe pushkatohet.

Duke qenë se në ngarkim të Radovickës nuk kishte prova juridike, Sigurimi arrestoi edhe rojën personale Abdul Banin me qëllim që të nxirrte nga ai prova kundër Islam Radovickës.

Abdul Bani kishte marrë pjesë në Lëvizjen Nacionalçlirimtare që në vitin 1943. U arrestua pa asnjë provë , për t’i nxjerrë ndonjë informacion mbi Islam Radovickën. (“Fjalor Enciklopedik i Viktimave të Terrorit Komunist”, Tiranë, Vëll. I, A – Ç, f. 151)

Gjatë hetuesisë Abdul Bani u torturua barbarisht, duke mohuar akuzat që i bëheshin ish shefit të tij për tradhëti ndaj atdheut.

Po japim të plotë informacionin që ka hartuar gjeneral Patrit Hakani me cilësinë e zëvëndës drejtorit të hëtuesisë:

“Sekret” E përherëshme.         Tiranë, më 18.8.1971.

Informacion mbi Avdul Beqir Banin

Avdul Beqir Bani, ka lindur në qytetin e Vlorës, nga shtes e mesme (kasap). Ka marrë pjesë me lëvizjen qysh në fillim të vitit 1943 dhe në shtëtor të këtij viti ka dalë partizan pa u shkëputur gjatë gjithë periudhës së luftës.

Pas çlirimit është caktuar roje personale i Islam Radovickës. Ka vdekur në dhomat e paraburgimit në vitin 1947 në Tiranë.

Të dhënat rreth arrestimit dhe vdekjes së tij janë grumbulluar vetëm nga shokët, Stravri Xhara dhe Llambi Peçini ish hetuesit e tij, dhe dr. Ibrahim Dervishi, që në atë kohë është marrë me kontrollin mjeksor të të paraburgosurve në Tiranë, sepse në arkivat e Ministrisë së Punëve të Brendshme, Gjykatës së Lartë dhe në atë të Ministrisë së Mbrojtes Popullore nuk u gjet asnjë material për të.

Në vitin 1947 është arrestuar nga Dega e Sigurimit të Ushtrisë me sa mbahet mend nga hetuesi i tij Stavri Xhara dhe Llambi Peçini, del se bazë për arrestimin e tij ka qenë nevoja për të vërtetuar lidhjet e Islam Radovickës me anëtarët e grupit të deputetëve tradhëtarë.

Nëse ka patuar mateiale në ngarkim të tij para se të arrestohej. Kjo nuk konkretizohej fare. Gjatë hetuesisë, sipas shokut Stavri Xhara, del se ai ka pranuar se “Islami e kish llafosur për ndryshimin e situatës dhe ndërhyrjen anglo- amerikane në Shqipëri dhe i kish treguar për një organizim që po bëhesh për kundra pushtetit nga elementët e goditur nga pushteti popullor”

Shoku Stavri Xhara nuk e konkretizon nëse Abdul Bani të kishte kuptuar që Islam Radovicka punonte për kundra pushtetit. Po kështu edhe shoku Llambi Peçini pohon se “nuk rezultoi që Abdul Bani të kishte dijeni mbi organizatën etj, veprime armiqsore, veç disa bisedave për pakënaqësi dhe për ndryshimin e situatës që kishte dëgjuar nga Islam Radovicka”.

Doktor Ibrahim Dervishi thotë se kur e ka vizituar si të sëmurë në dhomat e paraburgimit e ka parë që vuante nga plagë të krijuara nga keqtrajtimi e tortura.

Pas vdekjes nuk është vizituar më nga Ibrahim Dervishi.

Në bazë të raportit që lëshuan mjekët, pas vdekjes rezulton se vdekja e tij qe shkaktuar nga T.B.C. (sipas shokut shokut Stavri Xhara).

Duke marrë parasysh aktivitetin e tij të pastër në Luftën Nacionalçlirimtare, pozitën e tij shoqërore dhe përgatiten e tij ideo – politike, sillet bindje se nuk ka patur vend për të dyshuar që Abdul Bani të

kishte shkas që të vepronte për kundër pushtetit popullor, nga ana tjetër meqënëse gjatë hetuesisë nuk është provuar asgjë me rëndësi që të formonte krim për veprimtari armiqësore, arrijmë në konkluzionin se:

Abdul Beqir Bani nga Vlora, vdekur në dhomat e paraburgimit në Tiranë në vitjn 1947, nuk duhet të konsoderohet element armik. ZV. DREJTORI /Petrit Hakani/ “

Pas leximit të këtj mateiali na lind pyetja se përse u bënë këto hetime dhe u përgatit ky informacion? Përgjiegjen e kësaj pyetje e marrim nga një shënim me dorë që është bërë në fund të informacionit: “Ky informacion u bë me porosi të shokut Ministër i cili do ta dërgoi në destinacionin e kërkuar. Nuri Çakërri, 1.9.1971”

Po cili ishte destinacioni i kërkuar?

Edhe përgjiegjen e kësaj pyetje e marrim vesh nga një shënim me dorë: “ 1. Shokut Leka Shkurti në

K.Q. të P.P.Sh., me shënimin bashkangjitur, një shënim i shokut Stavri Xhara dhe një i Nuri Çakërrit.  2. Në arkiv të M.P.B. Dosjen e Islam Radovickës”.

Ja dhe shënimi i Nuri Çakërrit:

Shoku Stavri Xhara u pyet se kush ka qenë doktori që e ka vizituar para dhe mbas vdekjes. U përgjigj me nervozizëm që nuk e mbaj mend mbas 27 vjetësh!

Shoku Nesti Saraçi u pyet dhe tha që për Avdul Banin, rreth vdekjes së tij nuk di gjë, sepse ia dorëzova Stavri Xharës para dy javëve se ai të vdiste.

Shoku Ibrahim Dervishi u pyet dhe i kujtohej mirë Avdul Bani. Tha se gjatë kohës në hetuesi e ka vizituar si gjithë të tjerët. Gjendja fizike e tij ka qenë e dobët, ka qenë i vrarë me plagë nga torturat e asaj kohe. Nuk i kujtohej ndonjë diagnozë sëmundje sepse ata vetëm vizitoheshin, nuk u beheshin analiza mjeksore. Mbasi ka vdekur nuk e ka vizituar, d.m.th. e ka vizituar të gjallë dhe jo të vdekur. Tiranë, më 29.6.1971   Nuri Çakërri”

Më tutje Nuri Çakërri shënon me shkrim dore: “Me porosi të shokut Feçor dhënë nëpërmjet shokut Pilo, ky informacion iu dërgua Komitetit Qëndror të P.P.SH., shokut Leka Shkurti, pa firmë dhe pa konkluzion që jep zv. drejtori sh. Petrit Hakani. Nuri Çakërri. 3.9.71”

Siç del nga ky shënim i Nuri Çakërrit Komitetit Qëndror i janë dërguar dy informacione nga dy organe të ndryshme të Ministrisë së Brendëshme. (Arkivi M.P.B.)

Për fundin tragjik të Abdul Banit ka botuar një dokument edhe Dashnor Kaloçi: “Që nga nëntori i  vitit 1948-të kur Enver Hoxha filloi goditjen ndaj Koci Xoxes në Kongresin e parë të PKSH-së e në muajit në vijim deri sa ai doli në gjyq në majin e vitit 1949-të, me porosi direkt të Enverit, nga Ministria e Brendëshme dhe kryesisht Drejtoria e Sigurimit të Shtetit, u morrën një numër i madh dosjesh sekrete të cilat u dërguan në kabinetin e tij në Komitetin Qëndror të PKSH-së.

Në ato dosje që i përkisnin një periudhe kohore katër vjeçare (1945-1948) kishte dokumente me proces- verbale, relacione, raporte, informacione, letra të ndryshme etj, të cilat kishin të bënin kryesisht me veprimtarinë dhe punën e ish-Ministrit të Brendshëm, gjeneral-leitnant, Koci Xoxes, i cili ndodhej në procesin hetimore në qelitë e Burgut të vjetër të Tiranës…

Abdyl Bani, nga Vlora i cili ka qenë prapa Islam Radovickës. Asht arrestue me qëllim që të nxirrej diçka rreth aktivitetit të Islamit si dhe për shkak se implikohej në procesin e hajdutit Adem Çoku si nxitës i këtij për vjedhje dhe arratisje.

Gjatë hetuesisë nuk ka deponuar asgjë qoftë për Islamin dhe qoftë për Ademin dhe as për veten e tij, sado që është torturuar nga një ish-kapterr dhe mbajtje në presion (pa gjumë, pa bukë, në këmbë nga një n/toger).

Mbas një dite që është torturuar nga kapterri, ka vdek. Simbas raportit që ka lëshue dr. Ibrahim Dervishi, rezulton se ky ka qenë T.B.C në shkallën e fundit e sigurisht për vdekjen ja kanë shpejtuar torturat e jeta e keqe në birucë. Po atë natë (natën pa e parë njeri, asht varros nga toger Zydi Aga në bregun e lumit ku

varroseshin armiqtë e popullit. Kufoma para se të varrosej nuk ka qenë dërgue në garnizon siç thuhet në letër. Vëndin ekzakt të varrimit të tij e di toger Zydi Aga.

Në lidhje me çështjen e këtij, kapiten i I Stavri Xhara, mbas Kongresit të I të P.K.Sh. ka përpiluar një relacion të hollësishëm i cili u paraqit ose në Komitetin Qëndror ose në Prokurorinë Ushtarake. M a j o r (Zymer Jerina)

Shoku Tuk! Po ju dërgoj informatën që i kini kërkuar kol. Kadriut me anën e sekretarit. Ndoshta s’janë të plota, por tash për tash, këto kemi. 22.12.’49”. (Dashnor Kaloçi, gazeta “TemA”Tiranë, dt.18 gusht 2018) Sido qoftë ky artikull vlen për të konfirmuar një krim më shumë të regjimit komunist, vlen për familjarët të cilët kanë të drejtë të dinë të vërtetën dhe të kërkojnë dëmshpërblim moral dhe material, se po kërkojnë në Amerikë dëmshpërblim për skllevërit e vitit 1700.