«Io, ENNIO MORRICONE sono morto. Lo annuncio così a tutti gli amici che mi sono stati sempre vicino e anche a quelli un po’ lontani che saluto con grande affetto. Impossibile nominarli tutti. Ma un ricordo particolare è per Peppuccio e Roberta , amici fraterni molto presenti in questi ultimi anni della nostra vita. C’è una sola ragione che mi spinge a salutare tutti così e ad avere un funerale in forma privata : non voglio disturbare. Saluto con tanto affetto Ines, Laura, Sara, Enzo e Norbert, per aver condiviso con me e la mia famiglia gran parte della mia vita. Voglio ricordare con amore le mie sorelle Adriana, Maria, Franca e i loro cari e far sapere loro quanto gli ho voluto bene. Un saluto pieno, intenso e profondo ai miei figli Marco, Alessandra, Andrea, Giovanni, mia nuora Monica, e ai miei nipoti Francesca, Valentina, Francesco e Luca. Spero che comprendano quanto li ho amati. Per ultima Maria (ma non ultima) . A lei rinnovo l’amore straordinario che ci ha tenuto insieme e che mi dispiace abbandonare. A Lei il più doloroso addio».

«Unë, ENNIO MORRICONE, kam vdekur. Kështu unë ua bëj të ditur të gjithë miqve që kanë qenë gjithmonë pranë meje dhe gjithashtu atyre që janë pak larg dhe i përshëndes me shumë dashuri. E pamundur për t’i përmendur të gjithë. Por një kujtim i veçantë është për Peppuccio dhe Roberta, miq vëllazërorë shumë të pranishëm në vitet e fundit të jetës sonë. Ekziston vetëm një arsye që më shtyn të përshëndes të gjithë kështu dhe të bëj një funeral privat: Unë nuk dua të shqetësoj askënd. Unë përshëndes ngrohtësisht Ines, Laura, Sara, Enzo dhe Norbert, sepse kanë ndarë një pjesë të madhe të jetës time me mua dhe familjen time. Dua të kujtoj motrat e mia Adriana, Maria, Franca dhe njerëzit e tyre me dashuri dhe t’i njoftoj ata se sa i dua shumë. Një përshëndetje e plotë, intensive dhe e thellë për fëmijët e mi Marco, Alessandra, Andrea, Giovanni, nusen time Monica dhe nipërit e mbesat e mia Francesca, Valentina, Francesco dhe Luca. Shpresoj që ata të kuptojnë se sa i doja shumë. E fundit, por jo më pak e rëndësishme (Maria). Asaj ia ripërsëris dashurinë e jashtëzakonshme që na ka mbajtur së bashku dhe që më vjen keq ta braktis. Asaj lamtumirën më të dhimbshme ». eb

Në blogun letrar “Peizazhe të fjalës” sot u publikua një material mjaft voluminoz me dokumenta arkivore dhe plot arsyetime nëntekstuale që përpiqeshin të implikonin dy nga emrat më të njohur të botës letrare të diasporës antikomuniste, Martin Camajn dhe Ernest Koliqin.

Autori i këtij studimi, Auron Tare, kishte zgjedhur një titull mjaft provokativ, “Mite të rremë”,  a thua që pas këtij publikimi miti i tyre si letrarë dhe atdhetarë do të zhbëhej.

Shkrimi merrte shkak nga një aktivitet i përbashkët i dy Ministrive  të Kulturës, të Shqipërisë dhe Kosovës, tre vite të shkuara, që promovonte Camajn dhe Koliqin si dy kalorës të mohuar të letrave shqipe. Xhelozia e pafshehur për një aktivitet të tillë, duket e nxiti studiuesin Auron Tare për të gërmuar në arkivë e për të “zhbërë” sa të jetë e mundur mitin e tyre, për të diskretituar aktivitetin e dikastereve më të larta kulturore shqiptare.

Me një gjuhë sa ironike aq edhe kontradiktore  ai fillon studimin me konstatimin:

“E sa për lëmin e letërsisë më mungon kompetenca për t’i gjykuar këta “shqytarë kalorsiakë”, shpresoj që me analizën e mëposhtëme lexuesit të krijojnë një ide të qartë për “Mitet e rreme” që promovohen dhe lartësohen nga Ministritë tona të Kulturës”.

Ky ishte edhe paragrafi kryesor i shkrimit në fakt.

Autori shpërfaq inkompetencën për të gjykuar letërsinë e tyre dhe i quan në mënyrë kontradiktiore “Mite të rreme”! Si qenkan të rreme kur ti sapo thua që nuk kam kompetencë për letërsinë? A janë të famshëm si letrarë këta dy “shqytarë kalorsiakë”? A do ishin të famshëm fjala vjen po të ishin zejtarë apo hamenj? Sigurisht që jo! Atëherë përse i ka hyrë autori zgëqeve të arkivave të Sigurimit?

Me këtë paragraf, autori padashje shfaq qëndrim personal ndaj shkrimtarëve, ai premton “demaskimin publik përpara popullit” . Mendova që një inkompetent letrar siç e shpall veten zoti Tare, do të ketë zbuluar që vepra letrare e Camajt dhe e Koliqit do të jetë plagjiaturë e ndonjë shkrimtari tjetër. Vetëm kjo gjë mund të vinte në diskutim mitin e tyre.

Por jo. Tare nuk vinte në diskutim aspak letërsinë ai merrej me jetën personale të shkrimtarëve.

Për këtë qëllim, Tare vijon hulumtimin dhe publikimin duke filluar nga arkiva e dashur e Sigurimit të Shtetit e deri në dokumente të deklasifikuara të CIA-s dhe agjenturave të tjera. Bie në sy zelli për të nxjerrë konkluzione nga veprime apo mosveprime,  për të bërë deduksione që kompromentojnë Camajn.

Për çdo veprim të shkrimtarit, “studiuesi” hedh dyshime duke përdorur dokumenta të tërthorta që nuk provojnë asgjë. Ai arrin të diskutojë edhe mundësinë ekonomike të pushimeve për studentin e ri në një resort malor në vitin 1951. Megjithëse pak më lart, vetë Tare, kishte shpjeguar që në atë kohë Camaj ishte dashuruar me Nina Bogdanovitch, vajzën e ish Nënkryetarit të Bashkisë së Beogradit (një arsye e forte ku mund të justifikoheshin shpenzimet e pushimeve), “studiuesi i paanshëm”e harron këtë fakt.

I vetmi dokument që implikon Martin Camajn në publikimin e Tares është nënshkrimi i tij në Maj të 1948-ës për bashkëpunim me Sigurimin e Shtetit.  Ai u burgos më 5 Maj 1948 pasi dyshohej “për lidhje me një bandë të arratisurish pro-jugosllavë” dhe u lirua me datën 10 Maj të atij viti, pasi firmosi bashkëpunimin me Sigurimin. Pra ndenji në burg vetëm 5 ditë. Gjatë periudhës së burgimit ai jep deponime kundër disa mësuesve të tij fretër-jezuitë që ishin pushkatuar ndërkohë nga regjimi komunist.

Katër muaj më vonë Camaj arratiset nga Shqipëria në Jugosllavi. Studiuesi nuk sjell asnjë provë të bashkëpunimit me Sigurimin gjatë periudhës Maj-Shtator 1948 apo edhe më vonë. Gjithçka sillet si provë nga ky moment e në vijim është tendencioze, keqdashëse dhe e pavërtetueshme.

Më shumë se kudo vihet re kjo tendencë në interpretimin që i bëhet letrës së Camajt për Lazër Sheldinë në Romë. Kjo letër, e nisur nga  Camaj prej postës së Vjenës më 1956 (i trembur se posta e Beogradit kontrollohej nga agjentura jugosllave) tregon një student të frikësuar, të trishtuar dhe në panik për ekzistencën e tij. Në letrën e publikuar, ndërmjet të tjerash, thuhet :

“ NJë person i rëndësishëm ka dhënë urdhër të mos botohen shkrimet e mia dhe të më ndalohet puna në Universitetin e Beogradit të cilin e fitova me aftësinë time. Jam në një gjendje të rëndë ekonomike. U interesova për të mësuar për të gjitha këto dhe njerëzit thonë që Camaj dëmton rininë me punën e tij nacionaliste dhe irredentiste. Unë kam pasë mbrojtës ekselentë por tanii më thonë Tani je vetëm. Kam frikë se do më kthejnë në Shqipëri ashtu siç bënë me Selman Rizën apo intelektualë të tjerë. Prandaj, nëse mendon sado pak për mua, mundohu të më nxjerrësh jashtë këtij vendi”.

Çdo njeri normal kupton panikun për rrezikun që i kanoset letrarit të ri. Ai po jeton në një ambient ku me sot me nesër mund të kthehej në Shqipëri dhe mund t’i rrezikohej jeta pa le karriera letrare…

Mirëpo Tare sheh gjëra të tjera, të errëta. Me arsyetimin e tij “të përseve” dhe “sepseve” pa asnjë dokument të drejtpërdrejtë, ai konkludon:

“Dyshimi se Mërgata shqiptare ishte depërtuar nga Sigurimi Shqiptar e bënte të domosdoshme depërtimin e agjentëve amerikanë edhe në Bllokun Indipendent për të kontrolluar çdo hap të saj. Për të njëjtat arsye, edhe jugosllavët që ishin të angazhuar në operacionet anti Hoxha kërkonin të depërtonin në Komitetin “Shqipëria e Lirë” por edhe Bllokun Indipendent që mbronte politikën italiane për Shqipërinë!

Kjo si logjikë do të linte pa fjalë edhe Kastriot Myftarajn, aftësitë e të cilit për konspiracion janë të mirënjohura. Pra UDB-ja po çonte në Itali një rekrut për të depërtuar në Komitetin “Shqipëria e Lirë”!

Një analizë kaq pa bazë e kaq tendencioze nuk kisha lexuar ndonjëherë.

Si përfundim, mendoj se aktiviteti i Ministrisë së Kulturës që promovon letrarët më të shquar të diasporës ka qenë për çdo lavdërim. E shkrimi haluçinant, i pabazë i Tares shpreh mendësinë e historianëve të komunizmit sipas të cilëve “lufta ndaj komunizmit në Shqipëri është luftë ndaj Shqipërisë”.

Nuk është se jam njohës apo simpatizues i madh veprës së Camajt apo Koliqit por analiza e  Tares më shumë se për shkrimtarët flet për autorin e saj.

Rrezikut që infektimet e reja të dalin jashtë kontrollit, dhe të përhapen edhe një herë në nivel global, duhet t’i shtohet edhe kriza e vazhdueshme ekonomike dhe sociale, dhe një përhapje e tensioneve gjeopolitike tashmë në përshkallëzim e sipër

Pandemia e Covid-19, po hyn në fazën e saj të dytë, teksa vendet po rihapin gradualisht ekonomitë e tyre, dhe po lehtësojnë, apo madje edhe po heqin masat e rrepta të distancimit social. Megjithatë, në mungesë të një terapie të efektshme, apo pasjes në dispozicion të një vaksine, rikthimi në “normalitet” do të jetë më shumë një aspiratë se sa një realitet.

Më keq akoma, ai rrezikon të shkaktojë një valë të dytë infektimesh në nivel lokal dhe rajonal, dhe ndoshta edhe në një shkallë shumë më të madhe. Është e vërtetë: vendimmarrësit politikë, punonjësit e kujdesit shëndetësor, shkencëtarët dhe publiku i gjerë kanë mësuar shumë nga përvoja e valës së parë.

Por ndonëse një valë e dytë infektimesh duket shumë e mundur, ajo do të sillet ndryshe nga e para. Në vend se një karantinë e re në shkallë të plotë, që zakonisht e ndal tërësisht jetën ekonomike dhe sociale të një vendi, këtë herë reagimi do të mbështetet kryesisht tek masat e rrepta por specifike të distancimit shoqëror, mbajtja e maskave në fytyrë, telekomunikimi, video-konferencat etj.

Por, në varësi të intensitetit të valës tjetër të Covid-19, mund të jenë ende të nevojshme karantinat lokale ose rajonale, sidomos në rastet më ekstreme. Ashtu si vala e parë e pandemisë, edhe faza tjetër e saj, do të përfshijë 3 kriza të njëkohshme.

Rrezikut që infektimet e reja të dalin jashtë kontrollit, dhe të përhapen edhe një herë në nivel global, duhet t’i shtohet edhe kriza e vazhdueshme ekonomike dhe sociale, dhe një përhapje e tensioneve gjeopolitike tashmë në përshkallëzim e sipër.

Ekonomia globale, gjendet tanimë në një recesion të thellë, që nuk do të tejkalohet shumë shpejt apo tepër lehtë. Dhe kjo, bashkë me pandeminë, do ta thellojë më tej rivalitetin intensiv Kinë-SHBA, sidomos gjatë muajve të fundit para zgjedhjeve presidenciale të nëntorit në SHBA.

Dhe sikur ky kombinim trazirash shëndetësore, socio-ekonomike dhe gjeopolitike, të mos ishte mjaftueshëm destabilizues, nuk mund të shpërfillet në këtë mes edhe faktori Trump. Nëse presidenti amerikan Donald Trump do të fitonte një mandat të dytë 4-vjeçar, kaosi aktual global do të përshkallëzohej në mënyrë dramatike, ndërsa një fitore e rivalit të tij demokrat, Xho Bajden, do të sillte të paktën një stabilitet më të madh.

Rreziqet që vijnë nga zgjedhjet presidenciale të këtij viti në SHBA, vështirë se mund të ishin më të larta sesa kaq. Duke pasur parasysh krizat në rritje që ka sot bota, nuk është e tepërt të thuhet se njerëzimi po i afrohet një udhëkryqi historik.

Shkalla e plotë e recesionit ekonomik, nuk do të bëhet me siguri e dukshme deri në vjeshtë apo dimër, kur me shumë gjasa ajo do të përjetohet si një tronditje tjetër, pasi bota nuk është mësuar më me rënie të tilla dramatike. Si në rrafshin psikologjik, ashtu edhe në terma realë, ne jemi mësuar me rritjen e vazhdueshme ekonomike.

A do të jenë në gjendje vendet më të pasura në Perëndim dhe Azi, të përballen me një recesion të thellë, të shumë-përhapur, të gjatë apo edhe me një depresion ekonomik? Edhe nëse triliona dollarë fonde të dhëna në formën e shpenzimeve stimuluese, mund të duken si të mjaftueshme për të shmangur një kolaps të plotë, pyetja është se çfarë do të vijë më pas.

Në skenarin më të keq (që në fakt nuk është i pamundur), Trump rizgjidhet si president i SHBA-së, vala e dytë e pandemisë do jetë sërish globale, ekonomitë do të vazhdojnë të pësojnë rënie, dhe Lufta e re e Ftohtë në Azinë Lindore do të bëhet e “nxehtë”.

Por edhe nëse dikush nuk merr parasysh skenarin më të keq, kriza e trefishtë do të shkaktojë nisjen e një epokë të re, që do të kërkojë rindërtimin e sistemeve politike dhe ekonomike kombëtare, dhe institucioneve shumëpalëshe ndërkombëtare.

Edhe në skenarin më të mirë, nuk mund të ketë rikthim në statuskuonë e para disa muajve. E kaluara ka ikur; tani ka rëndësi vetëm e ardhmja. Ne s’duhet që të kemi ndonjë iluzion se çfarë mund ndodhë më pas.

Krizat e shkaktuara nga pandemia janë aq të thella dhe të gjata në kohë, sa që çojnë pashmangshmërisht në një rishpërndarje radikale të fuqisë dhe pasurisë në nivel global.

Shoqëritë që janë përgatitura për këtë skenar, duke mbledhur energjinë, njohuritë dhe investimet e e nevojshme, do të jenë në mesin e fitimtarëve.

Ndërsa ata që nuk arrijnë të shohin se çfarë po vjen, do të jenë në grupin e humbësve. Tek e fundit, shumë kohë përpara pandemisë aktuale, bota po kalonte një tranzicion drejt epokës digjitale, me ndikime shumë të gjera për vlerën e teknologjive tradicionale, trashëgiminë e industrive tradicionale, dhe shpërndarjen e fuqisë dhe pasurisë globale.

Për më tepër, një krizë edhe më e madhe globale, është tashmë plotësisht e dukshme në horizont. Pasojat e ndryshimit të klimës, do të jenë shumë më të rënda se çdo gjë tjetër që kemi përjetuar ndonjëherë, dhe nuk do të kemi asnjë shans që këtë problem ta zgjidhim vetëm me një vaksinë.

Kështu, pandemia e Covid-19, shënon një pikë kthese të vërtetë. Për shekuj me radhë, ne jemi mbështetur mbi një sistem të ekonomisë politike, që përfshin shtete sovrane egoiste, industri (si në kapitalizëm ashtu edhe në socializëm), të cilat funksionojnë me lëndë djegëse fosile, dhe që konsumojnë burime natyrore të fundme.

Ky sistem po mbërrin shpejt në limitet e veta, duke e bërë të pashmangshëm ndryshimin thelbësor. Detyra jonë tani është të mësojmë sa më shumë që mundemi nga vala e parë e krizës së trefishtë. Për Evropën, e cila edhe para pandemisë dukej se kishte rënë shumë në aspektin ekonomik dhe gjeopolitik, momenti aktuale paraqet një shans të papritur për të adresuar të metat e saj të dukshme.

Evropa ka vlerat e saj politike (demokracinë, sundimin e ligjit dhe barazinë sociale), njohuritë teknike dhe fuqinë e investimeve, për të vepruar me vendosmëri në interes të parimeve dhe synimeve të veta, si dhe ato të njerëzimit në përgjithësi. Pyetja e vetme, është se çfarë janë duke pritur evropianët.

Shënim: Joschka Fischer, ish Ministër i Jashtëm dhe zv.kancelar i Gjermanisë në vitet 1998-2005 / Project Syndicate – Bota.al

Nëse do gjykuar prej deklaratave publike, vizita e kryeministrit të Shqipërisë bërë Kosovës kishte për qëllim që t’i shprehet përkrahja Kosovës nëpërmjet shprehjes së mllefit për një deklaratë shtypi të prokurorit të Gjykatës Speciale, me të cilën u bë njoftimi se që nga prilli janë ngritur aktakuzat ndaj H.Thaçit dhe K.Veselit, se ato janë në verifikim e sipër te gjykatësi përkatës dhe se ky njoftim bëhet për shkak se dy të apostrofuarit po punojnë për zhbërjen apo bllokimin e Gjykatës Speciale.

Nuk besoj që në Kosovë këto ditë ka pasur nevojë për shprehje shtesë të mllefit. Është shumë i madh numri i njerëzve të mllefosur, për shkak se njëzet e një vjet pas luftës në opinionin publik botëror fillohet të flitet për krimet e supozuara të guerilëve shqiptarë karshi një gjendjeje në Serbi, ku tashmë janë rehabilituar që të gjithë kriminelët e luftës dhe është e përfaqësuar në shumicë politike ideologjia serbomadhe që solli këto krime.

Është shumë i madh numri i njerëzve që janë të mllefosur me mungesë të sundimit të ligjit. Është numër shumë i madh i njerëzve që ende nuk dinë për fatin e të afërmve të tyre të zhdukur, dhe është shumë i madh numri i njerëzve, familjarë të viktimave të ekzekutimeve të pasluftës, që presin drejtësi.

Është numër jashtëzakonisht i madh i njerëzve që kanë kaluar prej një krize në tjetrën në këta tridhjetë vjet okupimi të Serbisë, rezistencës paqësore ndaj këtij okupimi e pastaj edhe të armatosur, çlirimit, lindjes së dhimbshme të shtetit dhe kapjes së tij…

Edhe një i mllefosur që vjen nga jashtë nuk do të ndryshojë gjë në ndjenjën e përgjithshme të mllefit. Madje as nëse ky i mllefosur shtesë është kryeministri i Shqipërisë.

Problemi është se funksioni i kryeministrit të Shqipërisë nuk është të shprehë ndjenjat e veta –të mllefit ndaj gjykatave e prokurorëve apo të dashurisë ndaj personave të caktuar të historisë apo bashkëkohësisë kosovare.

Funksioni i tij është që nëpërmjet shprehjes së solidaritetit të përpiqet, qoftë edhe me prani fizike, të ndihmojë në një krizë të rëndë me të cilën do të ballafaqohet Kosova për disa vjet me radhë.

2.

Nuk jam i sigurt që kryeministri i Shqipërisë i ka ndihmuar Kosovës, e as vetes. Mllefi, zhgënjimi dhe hidhërimi që ka shprehur janë autentikë dhe të dukshëm e të kuptueshëm për këdo. Këtë e manifestoi me fjali të thjeshtë:

“Në Prishtinë për të dëgjuar dhe mësuar më shumë pas fletërrufesë speciale, që do të hyjë si njollë turpi në historinë botërore të drejtësisë, që praktikën e akuzës publike pa aktakuzë juridike e ka njohur vetëm në epokat e sundimeve ideologjike”.

Të shprehura nga një individ, këto do të ishin një fjali shtesë e një njeriu të edukuar në vorbullën e madhe të pakënaqësisë kosovare. Por nga kryeministri i Shqipërisë këto janë vlerësime politike për një segment të ndjeshëm të Kosovës, e të shqiptarëve në përgjithësi, të sundimit të ligjit.

Nëse kryeministri i Shqipërisë mendon se deklarata për shtyp e prokurorit special është si një fletërrufe kineze e kohës së Enver Hoxhës dhe se është një njollë turpi në historinë e drejtësisë, atëherë më e pakta që duhet të nxjerrin si konstatim kosovarët është se duhet të rezistojnë.

Pra, duhet të ngrihen kundër një prokurori amerikan që është i kallëpit të Enver Hoxhës dhe duhet të ngrihen kundër kësaj “njolle turpi në historinë botërore të padrejtësisë”. Nuk do të ishte hera e parë që kosovarët do të ngriheshin kundër padrejtësive – në fakt do të ishte pjesë e traditës tashmë.

Konsekuenca logjike atëherë do të ishte që Kuvendi i Kosovës ta zhbënte Gjykatën Speciale, si një instrument ideologjik që i ngjason atij të Enver Hoxhës. Këtë, së paku formalisht, do të mund ta bënte duke e ndryshuar Kushtetutën e Kosovës, me dy të tretat e votave. Kur një gjë u provua një herë para disa vjetësh, ambasadorët, amerikan dhe britanik, u bllokuan në Kuvend për të mos e lejuar, dhe duke bërë me dije publikisht se Kosova po ua fut thikën pas shpine.

3.

Mllefi nuk është udhëzim politik. Kryeministri i Shqipërisë, pasi përmbushi nevojën e zbrazjes së mllefit, u kthye në Shqipëri. Me pasojat e mllefit të vet duhet të jetojnë kosovarët, të cilët po ashtu ndiejnë se po u bëhet padrejtësi, por kanë vesh e sy e mend për të kuptuar se është momenti më i keq i mundshëm për shfuqizimin e Speciales ky, kur tashmë është paralajmëruar një aktakuzë e mundshme dhe ajo nuk është e pëlqyeshme për liderët politikë.

Nuk ndihmon gjë t’i frysh zjarrit të animozitetit të Gjykatës Speciale, të largohesh e pastaj të shikosh se si kosovarët merren jo vetëm me Gjykatën Speciale, por edhe me hiperinjektimin emocional të kryeministrit të Shqipërisë.

Për dallim prej kryeministrit të Shqipërisë, presidenti i Kosovës dha një mesazh të cilin Kosova e jep prej kohësh, e në kushte sfidash të përhershme, se do ta respektojë vendimin e Gjykatës nëse ngre aktakuzë, dhe se do të japë dorëheqje.

Në të kthyer në Shqipëri, në një analizë të esëllt, kryeministri mund të kuptojë se po zhvillon një shpërputhje standardesh ndaj sundimit të ligjit. Në atë që e ka quajtur “beteja për reformën në drejtësi” si do të tingëllonte që çfarëdo që nuk do t’i pëlqente nga deklarimi i një prokurori a një gjykatësi menjëherë të cilësohej si “njollë”, si fletërrufe e si dëm ndaj shqiptarisë gjithandej?

4.

Nga kryeministri i Shqipërisë ka pasur iniciativa, dëshirë, dashamirësi dhe energji për ta ndihmuar Kosovën. Problemi ka qenë masa e drejtimi. Në mungesë të masës e drejtimit, kryeministri ka investuar emocionet e veta si politikëbërje.

Në tre vjetët e fundit kryeministri nuk ka pasur ndjeshmëri të mjaftueshme për të mos u përfshirë në planin e dëmshëm për këmbim territoresh Serbi-Kosovë. Dhe nuk ka pasur ndjeshmëri të mjaftueshme për t’u ngutur në projektin “mini-Shengen” pa përfillur brishtësinë politike në Kosovë.

Në një konflikt të papërfunduar mes Kosovës dhe Serbisë, nevojat e Shqipërisë për t’u konsultuar e dakorduar me Kosovën janë më të mëdha se ato për t’u konsultuar e dakorduar me Serbinë.

Ndoshta kjo ndjeshmëri u përsërit edhe kësaj here në Prishtinë. Kryeministri, pos shprehjes së mllefit, kërkoi unitet të forcave politike të Kosovës, por, pos mllefit, nuk shpjegoi se rreth çkasë duhet të bashkoheshin.

Dhe aq më pak se si duhet ta kuptojnë këtë thirrje nga kryeministri, i cili paditi për shpifje ish-kolegun e tij kosovar në gjykatën e Kosovës. Të përbashkuar rreth gjykatave?

5.

Kosova s’do mend se do të ketë nevojë për shumë konsultime mes palëve politike brenda vendit, dhe s’do mend se do të ketë nevojë për konsultime me partnerë të afërt si Shqipëria. Konsulta do të duhej të prodhonte politika për tejkalimin e kësaj sfide, duke ruajtur interesat e Kosovës. Nuk i hyjnë fare në punë këtij objektivi as mllefi e as brohoritjet për historinë e lavdishme, as për pastërti lufte; teatraliteti i shfryrjes mund të bëjë lajm e batutë, por këto konsumohen brenda ditës.

Tash Kosova po hyn në një periudhë të re disavjeçare me sfida të cilat nuk i ka parë më herët.

Kosova ka një verë kritike përpara. Me Presidentin Hashim Thaçi që përballet me një aktakuzë për krime lufte, një qeveri koalicioni të dobët dhe e vlerësuar si jolegjitime nga opozita, një pandemi në vazhdim dhe me nismat e ngecura të ndërkombëtarëve për të rifilluar bisedimet me Serbinë, përparimi i vendit gjatë muajve të ardhshëm do të jetë i bllokuar.

Thaçi ka deklaruar se, nëse aktakuza për krime lufte konfirmohet nga një gjyqtar i procedurës paraprake të Dhomave Speciale, ai do të japë menjëherë dorëheqjen. Beogradi do të përfitojë nga kjo akuzë nga (pikëpamja) e përpjekjeve të tija për të delegjitimuar Kosovën. Duke e përcaktuar Ushtrinë Çlirimtare të Kosovës si të udhëhequr nga kriminelë lufte, pretendimi i vendit për shtetësi dhe integrim ndërkombëtar mund të dëmtohet.

Krimet e pretenduara të një numri të vogël guerrilësh gjatë një lufte nuk mund të barazohen me ato të shtetit serb kundër mbarë popullatës shqiptare të Kosovës. Konteksti dhe shifrat janë me rëndësi. Përndryshe, vrasja e SS-ve gjermanëve, e zyrtarëve nazistë dhe e bashkëpunëtorëve të tyre gjatë Luftës së Dytë Botërore do të shihej e barazvefshme me masakrimin e miliona civilëve të pafajshëm nga nazistët.

Prishtina duhet të jetë e palëkundur se Gjykata Speciale nuk po heton UÇK-në si një lëvizje çlirimtare, por individë që janë akuzuar për krime specifike lufte. Për më tepër, zyrtarët e qeverisë dhe analistët duhet të flasin hapur për krimet e luftës të kryera nga forcat ushtarake dhe policore serbe gjatë luftës dhe mungesën e drejtësisë për vrasjen dhe zhdukjen e mijëra civilëve shqiptarë kosovarë. Edhe pse një pjesë e vogël e zyrtarëve të lartë serbë janë dënuan për krime lufte nga Gjykata e Hagës, një Dhomë Speciale për Serbinë e cila do ndërmerrte hetime më të thella dhe më përfshirëse është më se e vonuar.

Kosovarët gjithashtu po i shkaktojnë dëme politike vetes nga paaftësia për të formuar një qeveri të gjerë koalicioni e cila do përballet me kërcënimet në rritje përpara shtetit të ri. Kjo nuk është koha për të debatuar mbi interpretimet e kushtetutës ose legjitimitetin e qeverisë, pasi kjo është në avantazh të forcave të jashtme që mundohen të provojnë se Kosova është një shtet i dështuar. Kosova ose ka nevojë për një qeveri më gjithëpërfshirëse me një mbështetje më të gjerë parlamentare ose zgjedhje të reja që do t’i jepnin legjitimitet të përtërirë institucioneve shtetërore.

Kryeministri Avduallah Hoti mund të përfshinte ose Partinë Demokratike të Kosovës ose Vetëvendosjen në koalicion, duke bërë thirrje për një front kombëtar në periudhë vështirësie. Nëse Thaçi dorëhiqet me të vërtetë, parlamentit gjithashtu do t’i duhet të zgjedhë një president të ri ose të përballet me zgjedhje të reja të përgjithshme. Zgjedhjet do të jenë copëtuese dhe konfliktuale, pikërisht në një kohë kur Kosovës i duhet stabilitet politik dhe shoqëror.

Momenti i akuzës ndaj Thaçit ngriti dyshimet se zyrtarët e BE ishin të përfshirë, në mënyrë që ta pengonin atë të kërkonte një marrëveshje në Uashington, nga frika se kjo mund të bllokonte hetimin e mëtejshëm të krimeve të luftës. Brukseli gjithashtu mund të ketë qenë i shqetësuar se një marrëveshje e mundshme e shkëmbimit territorial e mundësuar nga Shtëpia e Bardhë do të destabilizonte më gjerësisht rajonin. Ka spekulime të tjera se vetë administrata e SHBA-së u pajtua me përhapjen e procedurave të aktakuzës, duke llogaritur se samiti i Uashingtonit do të dështonte, çfarë do të krijonte një imazh të keq për Trump.

Hotit do t’i duhet të udhëheqë delegacionin kosovar në çfarëdo bisedimi të ardhshëm, por atij i duhet të këshillohet imtësisht me koalicionin e tij qeveritar dhe parlamentin përpara se ta bëjë këtë. Dobësia dhe vonesat e qeverisë për rifillimin e bisedimeve do të jenë në interes të Presidentit Vuçiç, i cili ia ka frikën çdo presioni amerikan që Serbia ta njohë Kosovën. Vuçiç u ndihmua nga fitorja e tij e thellë në zgjedhjet e bojkotuar nga opozita dhe nuk ka përballë rezistencë të qenësishme kundër sundimit njëpartiak.

Para vizitës së tij të planifikuar në Uashington, Vuçiç gjithashtu vizitoi Moskën. Putin po mundohet të forcojë pozicionin e Beogradit në bisedime dhe padyshim që ka dhënë udhëzime se si duhet të përballesh me zyrtarët e Trump. Moska parapëlqen të ketë një konflikt të ngrirë dhe ta shndërrojë Kosovën në një shtet të ngrirë. Kjo do të dëmtonte fushatën për njohje ndërkombëtare (të Kosovës) dhe do t’i mundësonte Serbisë të pretendojë se po tregon vullnet të mirë, porse Kosova nuk është partner i besueshëm.

Një (element) kyç i paditur është nëse i dërguari i posaçëm i Trump, Richard Grenell, do të kërkojë të rinisë bisedimet ose thjesht do t’ia transferojë iniciativën BE-së, e cila po planifikon një samit Kosovë-Serbi në Paris, në vijim të këtij muaji. Ai është përpjekur të përqendrohet në çështjet ekonomike dhe të bindë Beogradin dhe Prishtinën të krijojnë një zonë ekonomike speciale. Kjo ide nuk merr parasysh faktin themelor që lidhjet dypalëshe ekonomike nuk mund të shtohen pa siguruar një marrëdhënie simetrike midis Serbisë dhe Kosovës, sipas së cilës të dy palët njohin shtetësinë e njëra-tjetrës. Një zgjidhje e tillë nuk arrihet dot këtë verë.

Dita76, Albania
KOSOVA’S SUMMER CRISIS
Janusz Bugajski, 3 July 2020

Kosovarconfronts a critical summer. With President Hashim Thaci facing a war crimes indictment, a weak coalition government considered illegitimate by the opposition, an ongoing pandemic, and stalled international initiatives to restart talks with Serbia, the country’s progress will be blocked during the coming months.

Thaci has asserted that he will immediately resign if the war crimes indictment is confirmed by a Specialist Chambers pre-trial judge. The indictment will benefit Belgrade in its attempts to delegitimize Kosovar. By depicting the Kosova Liberation Army as being led by war criminals, the country’s claim to statehood and international integration can be undermined.

The alleged crimes of a small number of guerrillas during a war cannot be equated with those of the Serbian state against the entire Albanian population of Kosova. Context and numbers matter. Otherwise, the assassination of German SS-men, Nazi officials, and their collaborators during World War Two would be equivalent to the Nazi slaughter of millions of innocent civilians.

Prishtina must be adamant that the Special Court is not investigating the KLA as a liberation movement but individuals who have been accused of specific war crimes. In addition, government officials and analystsneeds to speak openly about the war crimes committed by the Serbian military and police forces during the war and the lack of justice for the murder and disappearance of thousands of KosovarAlbanian civilians.Although a handful of senior Serbian officials were convicted of war crimes by the Hague Tribunal, a Specialist Chamber for Serbia involving deeper and broader investigations is long overdue.

Kosovars are also inflicting political damage on themselves by an inability to form a broad coalition government to confront the mounting threats facing the young state. This is not the time to argue over constitutional interpretations or governmental legitimacy, as this plays into the hands of outside forces seeking to prove that Kosova is a failed state. Kosova will either need a more inclusivegovernment with wider parliamentary supportor a new election that would bestow fresh legitimacy on state institutions.

Prime Minister Avduallah Hoticouldinclude either the Democratic Party of Kosova or Vetevendosja in the coalition by appealing for a national front in difficult times. If Thaci indeed resigns, parliament will also need to elect a new President or face new general elections. Elections will be disruptive and conflictive precisely at a time when Kosova needs political and social stability.

The timing of Thaci’s indictment raised suspicions that EU officials were involved to prevent him seeking an agreement in Washington, fearing that this could block further war crimes investigations. Brussels may also have been concerned that a potential land swap deal facilitated by the White House would destabilize the broader region.There are additional speculations that the U.S. administration itself concurred with the release of indictment procedures, calculating that the Washington summit would fail and create a bad image for Trump.

Hoti will need to lead the Kosovar team in any upcoming talks but he must consult closely with his government coalition and parliament before he proceeds. Government weakness and delays in restarting talkswill benefit President Vucic who is fearful of any U.S. pressure that Serbia recognize Kosova. Vucic was helped by his resounding election victory boycotted by the opposition and faces no credible resistance to one-party rule.

Vucic also visited Moscow before his planned visit to Washington. Putin is seeking to strengthen Belgrade’s position in the talks and no doubt issued guidelines on how to dealwith Trump’sofficials.Moscowprefersto maintain a frozen conflict and transformKosovainto a frozen state.This would undermine the campaign for international recognitionand enable Serbia to claim that it is showing good will while Kosova is not a credible partner.

One major unknown is whether Trump’s special envoy Richard Grenell will seek to resume the talks or simply transfer the initiative to the EU, which is planning a Kosova-Serbia summit in Paris later this month. He has tried to focus on economic issues and to convince Belgrade and Prishtina to create a special economic zone.This ignores the basic fact thatbilateral economic tiescannot be intensified without ensuring a symmetrical relationship between Serbia and Kosova, in which both sides recognize each other’s statehood.Such asolution will not be reached this summer.

Gazetari dhe analisti politik, Tim Judah, njëherësh autor i 3 librave për Ballkanin, thotë se për aktakuzat ndaj presidentit të Kosovës, Hashim Thaçi punohej prej 20 vitesh.

Sipas tij, prokurori bëri publik emrin e presidentit për të ndryshuar qëllimisht rrjedhën e ngjarjeve. Për sa i përket dialogut, Judah thotë se, tashmë ai është në duart e BE, por Thaçi është jashtë ekuacionit politik.

“Për pothuajse 20 vjet,  në një formë apo tjetër,  mendoj se ata  kanë qenë duke punuar në lidhje me këtë çështje. Unë supozoj se nëse një prokuror beson se ka mjaftueshëm prova,  ai beson se ka prova të mjaftueshme për të dërguar Thaçi në gjykatë dhe ta dënojë atë. Kjo nuk është ajo që unë mendoj, por është e qartë që kjo është ajo të cilën e beson prokurori. Kjo nuk është një histori e re, vazhdon prej më shumë se 20 vitesh”, ka thënë ai në EuroNews Albania.

“Unë mendoj se ajo çfarë ka ndodhur është se Prokurori ka marrë informacione ose është shqetësuar tej mase, se në kohën që Thaçi do të shkonte në Uashington do të arrihej një marrëveshje ose diçka e tille, e cila do të ndryshonte komplet rrjedhën e gjërave, ose gjënë që do të donte të bënte ai (prokurori), në lidhje me akuzat e tij kundër Thaçi. Mendoj se ai (prokurori) u gjend në një pozitë të vështirë, mendoj se nuk mund të provonte akuzat e tij, Gjykata dhe prokurori nuk do ta pranonte kurrë këtë, kështu që kjo mbetet një spekulim. Pas diskutimeve edhe me persona të tjerë mendoj se ky është edhe shpjegimi më logjik i kësaj situate, sepse në një situatë tjetër ata s’do ta kishin marrë kurrë një hap të tillë”, thekson ai.

Sipas tij, prokurori ishte i shqetësuar se ndonjë marrëveshje do të nënshkruhej në Uashington e cila në njëfarë mënyre do të ndalonte Thaçin të përballej me këto akuza.

“Çështja është se nuk kemi të bëjmë me konspiracion.  Unë besoj se Prokurori ishte i shqetësuar se ndonjë marrëveshje do të nënshkruhej në Uashington e cila në njëfarë mënyre do të ndalonte Thaçi të përballej me këto akuza.  E përsëris, mendoj se ai reagoi para, se të ndodhte ndonjë gjë në Uashington. Mendoj se kjo ka qenë rrjedha e ngjarjes. Nuk mendoj se ka pasur politika konspirative, siç kanë artikuluar shumë njerëz.  Nuk e di cili ka qenë plan i tij, askush nuk e ka idenë se çfarë mund të ndodhte në Uashington. Disa javë më parë ka pasur shumë bisedime për shkëmbimet territoriale. Grenell tha se kjo gjë nuk është diskutuar kurrë me të. Z Thaçi e mohoi një gjë të tillë. Pastaj Grenell deklaroi se në fakt ata do të diskutonin në lidhje me ekonominë dhe BE do të jetë përgjegjës për politikën. Por në nuk mund të jemi të sigurtë, sepse takimi nuk u realizuar kurrë. Askush nuk ia ka idenë se çfarë mund të diskutohej në atë takim”, deklaroi ai.

Ai flet edhe për rivalitetin mes BE dhe SHBA.

“Parimisht mendoj se po, por supozoj se po bëhet pak teorike tani. Sepse më afrimin e zgjedhjeve presidenciale në SHBA, kjo e fundit nuk besoj se do të jetë shumë e përfshirë, vetëm nëse ndodh diçka shumë shpejt. Kështu që e gjitha beteja është zhvendosur sërish në duart e BE. Dhe mendoj se i dërguari BE- Miroslav Lajcak mendoj se është tejet i lumtur për këtë gjë, i surprizuar por i lumtur.  Tani ai do të mundohet të marrë hapa në lidhje me këtë por do ta ketë të vështirë për ta bërë këtë sepse haçi ka dalë jashtë këtij ekuacioni politik”, thotë tutje.

Judah nuk beson se sivjet do të ketë marrëveshje mes Kosovës dhe Serbisë.

“Jo nuk mendoj se është e mundur të arrijmë një marrëveshje brenda këtë vit. Mendoj se është e pamundur. Nuk kemi palë të barabartë për të negociuar tani. Kemi një president me fuqi të plotë të Serbisë në njërën anë dhe kemi një president të Kosovës i cili është nxjerrë jashtë ekuacioni. Nuk është realiste për Presidentin e Serbisë të negociojë me kryeministrin e Kosovës. Nuk mendoj se mund të ndodhë. Nuk mendoj se kjo gjë do të ndodhë këtë vit. Ajo që mund të ndodh tani është pikërisht fakti që Lajcak mund të thotë… janë 20 apo 25 marrëveshje mes Serbisë dhe Kosovës dhe shumë prej tyre nuk janë implementuar. Ajo që Lajcak mund të bëjë tani është të përpiqet të nxisë më tej që marrëveshjet që ekzistojnë të mund të zbatohen. Pra nuk besoj se në një të ardhme të afërt të ketë ndonjë progres…

“Idealisht do ishte dy shtete të barabarta në Ballkanin Perëndimor, Serbia të njihte pavarësinë e Kosovës. Serbët të ndjenin të sigurtë se të drejtat  e tyre janë përmbushur në Kosovë, por nëse kjo do të ndodhë nuk e di, nuk besoj se kjo mund të ndodhë në një kohë të afërt”, ka thënë Judah.

Analisti Mentor Nazarko i ftuar në rubrikën ”Opinion” në News24 ka thënë se qeveria Rama në raport me Kosovën, ka dështuar për të krijuar realitete të reja ekonomike at në funksion të një tregu të përbashkët.

Sipas Nazarkos, tregu i përbashkët është kufizuar nga monopolet apo grupet e fuqishme të interesit në të dyja vendet, për të krijuar kompani të reja shqiptare në Kosovë apo anasjelltas, edhe pse duket se ka pasur vullnet politik.

Nazarko shton se tregu mbarëshqiptar ka mbetur i kufizuar dhe duket se po tentohet diçka në sektorin energjetik.

”Ka një tërësi marrëdhëniesh që pritet të zhvillohen, prej shumë vitesh. Po përmend, ndoshta duket e çuditshme, në sektorin energjitik. Pas ndalimit të ndërtimit të termoçentralit me qymyr në Kosovë, Kosova ka probleme me furnizimin e energjisë, ndërsa Shqipëria po mendon të investojë në HEC-in e Skavicës. Shqipëria dhe Kosova janë të vetmet vende në rajon që vuajnë nga kufizimet me energji elektrike sepse nuk kanë investuar në gjeneratorë të mëdhenj mbarëkombetarë apo linja e interkonieksionit s’ishte funksionale. të ndikuar nga lobet shitëse të energjisë elektrike. .
U diskutua dhe për të vijuar traditën e takimeve mes dy qeverive. Me një risi , që është mbledhja e autoriteteve vendore.
Diferenca në dokumentacion është pretekst, por janë grupet të caktuara te interesit në vendet tona që duan status-quo. Ata kushtëzojnë edhe politikat qeveritare në dy vendet. Prandaj ka ngadalësi në fuqizimin e bashkëpunimit mes dy vendeve.

Potenciali ekonomik në viset shqiptare në Perandorinë otomane para coptimit ishte i madh dhe i plotë. Shqiptarët kishin fusha pjellore, lumenj të bollshëm, pozitën gjeografike. Sot sigurisht ne nuk do krijojmë një unitet politik të shqiptarëve në rajon, por në kushtet e sotme kur liria e tregtisë dhe njerëzve është primare krijimi i një uniteti ekonomik është i mundur.
Shqipëria i ka rritur eksportet drejt Kosovës, Kosova jo në të njëjtat nivele.
Keni dëgjuar të flitet që dy qeveritë nuk harmonizojnë dot prodhimet e specave dhe patatevr, por kjo pafuqi, paaftësi reflektuar në të dyja anët është dramatike. Por Rama që s’ka ndryshuar në 7 vjet nuk ka mundur të çajë në këtë drejtim për të krijuar realitete ekonomike të reja, dhe është një nga dështimet e mëdha të qeverisë së tij. Shikoni Serbinë: donte të blinte Telekom Albania, sot don IPKO ne Kosovë, kontrollon tregun e grurit dhe nënprodukteve të tij. Ka ardhur dhe kaluar koha që të krijohen kompani të mëdha në një treg jo të kufizuar, por treg të përbashkët.”- tha Nazarko.

Rreth 35 mijë kosovarë ia kanë dhënë lamtumirën Kosovës gjatë vitit të kaluar. Ata kanë hequr dorë nga vendlindja e tyre në kërkim të një jetë më të mirë në shtetet e huaja. Shumica e tyre e kanë braktisur vendin shkaku i bashkimit familjar dhe gjetjes së një vendi pune. Express u sjell numrin e qytetarëve që kanë ikur jashtë vendit prej secilës komunë.

Kosova po vazhdon të braktiset nga shtetasit e saj për çdo vit. Madje, krahasuar me vitin 2018, numri i atyre që kanë marrë rrugën për në shtetet e huaja ka shënuar rritje.

Sipas raportit “Vlerësimi i Popullsisë 2019”, të publikuar nga Agjencia e Statistikave të Kosovës, numri i kosovarëve që e kanë braktisur vendin gjatë vitit të kaluar shkon në gati 35 mijë.

Shumica e tyre ishin emigrantë legalë, derisa arsyet kryesore pse ata hoqën dorë nga vendlindja po del të jenë bashkimi familjar, martesat dhe gjetja e një vendi pune.

“Numri i emigrantëve kosovarë gjatë vitit 2019 është vlerësuar të jetë gjithsej 34,911 banorë përfshirë emigrantët legalë dhe ata ilegalë. Pjesa dërmuese e emigrantëve për vitin 2019 ishin emigrantët legal. Emigrimi legal ishte për shkak të: bashkimit familjar, martesave, gjetja e një vendi pune, shpërngulje të përhershme (kryesisht në shtete fqinje), studime afatgjata me punësim etj”, thuhet në raportin e ASK’së.

Bazuar në këtë raport, më së shumti qytetarë kanë ikur nga Gjilani, Suhareka, Malisheva, Vushtrria, Rahoveci e Gjakova.

Vetëm nga këto komuna kanë dal jashtë vendit rreth 15 mijë persona.

Por, përvec atyre që e lanë Kosovën e shkuan për të jetuar në vende të huaja, të tjerë ndërruan vendbanimin.

Sipas këtij raporti, mbi 9 mijë kosovarë ndërruan qytetin ku jetonin. Arsyet kryesore për këtë kanë qenë martesat që janë realizuar gjatë 2019’ës.

“Numri i personave që kanë ndërruar vendbanimin nga komuna e mëparshme (nga një komunë në komunë tjetër-brenda Kosovës) është vlerësuar të jetë gjithsej 9,132 banorë (bazuar në trendin e martesave, lëvizjet në periudhën 5 vjeçare: 2005-2010 të nxjerra nga baza e regjistrimit të popullsisë si dhe numrin e nxënëseve që kanë ndërruar komunën e vendbanimit rezident)”, thuhet në raport.

E për dallim prej atyre që braktisën Kosovën, rreth 6 mijë persona e zgjedhën Kosovën që të banonin. Në këtë numër janë përfshirë të kthyerit / riatdhesuarit, numri i azilkërkuesve të Kosovës që kanë fituar të drejtën e nënshtetësisë, si dhe te gjithë ata persona qe kane leje qëndrimet më shumë se një vit qëndrimi në Kosovë.

“Sipas të dhënave nga Ministria e Punëve të Brendshme (MPB), komuna, UNHCR, IOM. të dhënat nga disa komuna, te dhënave nga disa institute statistikore dhe te dhënat nga databaza e Eurostatit numri i imigrantëve në Kosovë, gjatë vitit 2019 ishte gjithsej 6,066 banorë”, ka bërë të ditur ASK’ja.

Ndryshe, në fillim të këtij viti, Instituti EPIK ka publikuar një raport për migrimin e qytetarëve të Kosovës dhe Shqipërisë në një periudhë 10 vjeçare.

Sipas një hulumtimi të EPIK, rreth 1,249,706 (44%), qytetarë janë larguar nga Shqipëria e Kosova në periudhën 2008-2018.

“Viteve të fundit diskursi publik në Ballkanin Perëndimor dhe Bashkimin Evropian është dominuar nga raportimet dhe debati publik për shkallën e emigrimit të qytetarëve nga rajoni i Ballkanit. Në mënyrë që të kontribuojmë që ky diskurs të jetë sa më i informuar, Instituti EPIK ka ndërmarrë hulumtimin e radhës, për të kuptuar ndikimin real të emigrimit të qytetarëve të Ballkanit Perëndimor drejt BE-së gjatë periudhës 2008- 2018”, thuhet në raportin e këtij instituti.

Në këtë listë, prin Shqipëria për t’u renditur e dyta Kosova me 529.647 (30%) qytetarë të larguar nga vendi./Gazeta Express

Gjatë majit dhe qershorit të vitit 1990, bashkë me kolegët e tjerë të Televizionit të Prishtinës (TVP), Muhamet Mjekun, Ali Alajn, Enver Malokun, Tahire Govorin e kolegë të tjerë, përcillnim mbledhjet historike të Kuvendit. Kryetar i Kuvendit ishte Gjorgje Bozhoviqi, kurse nënkryetar Ilaz Ramajli.

Isha në sallë si gazetar dhe delegatët shqiptarë ishin shumë aktivë, sidomos Ruzhdi Bakalli, Ramadan Kelmendi, Skënder Skenderi, Muharrem Shabani, Bujar Gjurgjealo, Feride Hyseni, Selvije Gjinaj, Adem Mikullovci, Xhemajli Bajra, Daut Krasniqi, Daut Jashanica, Qazim Kelmendi, Ymer Gashi, Nazmi Kelmendi e shumë delegatë të tjerë insistonin që në rend të ditës të futej kërkesa për miratimin e Deklaratës Kushtetuese, sipas së cilës, Kuvendi i Kosovës do ta shpallte pavarësinë nga Serbia. Më 24 dhe 25 qershor të vitit 1990, në cilësinë e gazetarit të TVP-së, isha në sallë bashkë me kolegët e mi dhe përcillnim rrjedhën e mbledhjes historike të Kuvendit. Bozhoviqi nuk lejonte kurrsesi që kjo kërkesë të përshihej si pikë e veçantë e rendit të ditës së Kuvendit të Kosovës. Ai e ndërpriste mbledhjen dhe kërkonte që delegatët të largoheshin nga salla e, bashkë me ta, edhe gazetarët. Sigurimi serb kërkonte që ekipi teknik dhe gazetaresk i TVP-së të largohej nga salla, por ne ishim të vendosur mos të dalim nga salla derisa në të qëndronin edhe delegatët e Kuvendit.

Më kujtohet momenti kur me urdhër të Bozhoviqit sigurimi serb e ndërpreu edhe rrymën në sallë dhe ajo u errësua, por ekipi teknik e aktivizoi gjeneratorin që e kishim dhe salla u ndriçua, në mënyrë që me autoreportazh ta xhironim tërë rrjedhën e mbledhjes së Kuvendit. Kishim kërcënime nga sigurimi serb që t’i ndërpresim reflektorët në sallë dhe t’i nxjerrim kamerat dhe reflektorët nga salla. Por, edhe unë me kolegët e mi vazhduam të qëndrojmë në sallë me të gjithë delegatët. Kjo ishte një mbështetje e fuqishme e ekipit të TVP-së, një sinjal që delegatët shqiptarë mos të dorëzohen, por të qëndrojnë aty deri në realizimin e kërkesave të tyre legjitime.

Nënkryetari i Kuvendit të Kosovës, Ilaz Ramajli, kishte qëndrim të vendosur që mos të dilte nga salla, por Bozhoviqi rrinte në kryesi, në mënyrë që mos ta lejonte Ramajlin ta zëvendësonte atë.  Jusuf Zejnullahu, i cili ishte kryetar i Qeverisë së atëhershme, si quhej atëherë kryetar i Këshillit Ekzekutiv të Kosovës, rreth orës 03:00 të mëngjesit ka hyrë në sallën e Kuvendit të Kosovës dhe ka mbështetur delegatët shqiptarë në kërkesat e tyre legjitime. Mbledhja qe ndërprerë pas disa minutash, meqë ishte arritur “marrëveshja” në mes të Jusuf Zejnullahut dhe Sllobodan Millosheviqit, që ajo të mbahej një ditë tjetër, më 2 korrik 1990.

Deklarata Kushtetuese e 2 korrikut 1990

Më 2 korrik 1990, paradite, delegatët shqiptarë ia mësynë ndërtesës së Kuvendit të Kosovës, hyrjes kryesore dhe asaj anësore, për të marrë pjesë në mbledhjen e Kuvendit të Kosovës. Por, policia, nën dirigjimin e Beogradit, nuk i lejoi të hyjnë brenda. Policia e kishte rrethuar ndërtesën e Kuvendit të Kosovës. Bashkë me Ali Alajn, Enver Malokun, Tahire Govorin, Sylejman Gashin, Diana Toskën, Asllan Bajramin, Sylejman Shaqirin, Mahmut Rexhepin, Rrustem Gashin dhe gazetarë të tjerë ishim caktuar që më 2 korrik 1990 ta përcjellim për TVP mbledhjen historike të Kuvendit të Kosovës.

Të gjithë ishim të mobilizuar që me kameramanët dhe stafin tjetër teknik ta përcjellim këtë mbledhje dhe t’ua prezantojmë shikuesve. E dinim që po përcillnim një ngjarje historike. Siç dihet, mbledhja e delegatëve shqiptarë të Kuvendit të Kosovës nuk u mbajt në sallën e Kuvendit, por para dyerve anësore të Kuvendit, nën masa të rrepta policore serbe. Ishte e pamundur të pengohej mbajtja e saj, sepse delegatët shqiptarë me këtë rast po e shprehnin vullnetin e popullit shumicë të Kosovës. Ata kishin mbështetjen edhe të intelektualëve dhe të Alternativës Politike Shqiptare. Mbledhjen e drejtoi delegati nga Prizreni, Bujar Gjurgjeala, kurse Deklarata Kushtetuese e Pavarësisë së Kosovës, e cila u lexua nga Muharrem Shabani, u miratua në mënyrë unanime nga delegatët. Sipas kësaj Deklarate Kushtetuese, Kosova u shpall njësi e pavarur në kuadër të Federatës Jugosllave.

Me këtë rast, unë për TVP zhvillova disa biseda me delegatët Adem Mikullovcin, Sabri Hashanin, Xhemajli Bajrën, Agim Haskajn dhe Xhevat Pllanën. Kjo ngjarje përbënte historinë e kundërshtimit të politikës shoviniste dhe diskriminuese të Beogradit mbi shqiptarët e Kosovës. Pati jehonë shumë të madhe jo vetëm në Kosovë.

Si u përballa me policinë serbe më 2 korrik 1990

Pas kryerjes së mbledhjes historike të Kuvendit të Kosovës, pa planifikuar, në redaksi, me vetiniciativë, e mora kameramanin Leonard Mulliqin dhe dolëm në qendër të qytetit, para ish-hotelit “Bozhur”-“Iliria” (sot “Sëiss Diamond”) dhe filluam të xhironim disa opinione të qytetarëve, se si e kanë pritur miratimin e Deklaratës Kushtetuese të Kuvendit të Kosovës.

E ndala një qytetar që ishte duke ecur, një veteran të arsimit në Prishtinë, Hamëz Gashin nga Çabiqi i Klinës, të cilin fillova ta pyes: “Si e vlerësoni miratimin e Deklaratës Kushtetuese për Pavarësinë e Kosovës nga Kuvendi i Kosovës?” Mirëpo, komandanti i njësive speciale serbe, Marko, i cili kishte arritur nga Serbia (Kraleva), vazhdimisht më kishte përcjellë. Ai ndërhyri dhe bashkëbiseduesi im nuk pati guxim të përgjigjej, sepse policia serbe kërcënohej se do të shtinte me automatikë në drejtim të tij, timin dhe të kameramanit. Megjithëkëtë, nuk u zmbrapsa dhe insistova që Hamëz Gashi të përgjigjej por, kur ai e pa komandantin e policisë serbe që kërkonte të ndërpritej xhirimi, u ndal. I kërkova mirëkuptim komandantit të policisë ta kryejmë këtë bisedë, por ai nuk lejoi, duke dhënë urdhër: “Ndërprite xhirimin!” Komandanti dhunshëm e ndërpreu xhirimin e bisedës në prani të shumë qytetarëve, të cilët ndiqnin me interesim të jashtëzakonshëm punën e ekipit të TVP-së.

Unë i kisha në dorë dy ekzemplarë të Deklaratës Kushtetuese të Pavarësisë. Kur m’i pa, komandanti më kërkoi t’i jepja njërin. Me qëllim nuk ia dhashë deklaratën, por i thashë: “Deklarata Kushtetuese është për mua që ma kanë dhënë delegatët e Kuvendit. Nuk jam i autorizuar t’jua jap juve!” Nuk doja që me dorën time t’i shërbeja atij, prandaj i thashë: “Shko kërkoje te delegatët e Kuvendit të Kosovës, sepse vetëm ata janë kompetentë për këtë!” Komandanti nuk ma mori dhunshëm Deklaratën Kushtetuese dhe unë vazhdova t’i marr opinionet e qytetarëve në një vend tjetër më të sigurt, ku nuk kishte policë. Me gjithë pengesat e mëdha nga policia serbe e xhirova bisedën me Hamëz Gashin, kurse kolegët e tjerë bisedat me qytetarët e tjerë lidhur me Deklaratën Kushtetuese dhe kronikën speciale i transmetuam në Ditarin qendror të TVP-së, në orën 19:30, më 2 korrik 1990.

Raportimi i të gjithë gazetarëve të TVP-së nga kjo ngjarje historike ishte në nivel të lartë profesional dhe pati jehonë të madhe në opinion. Dua me këtë rast të potrencoj rolin e jashtëzakonshëm që e kanë kryer gazetarët e TV të Prishtinës, të Radio Prishtinës,  por edhe të medieve tjera të asaj kohe – “Rilindjes”, “Zërit javor”, “Shkëndijes”, “Fjalës” dhe revistave tjera, të cilat me gjithë presionet dhe kërcënimet e aparatit shtëtëror serb, arritën që më sukses ta kryejnë misionin e tyre.

Roli i gazetarëve sot

Duke i analizuar kushtet dhe rrethanat në të cilat kemi punuar para 30 vjetësh dhe duke i krahasuar me këto të sotmet që punojnë gazetarët e rinj, kur teknologjia informative është e avancuar dhe kur ka demokraci, gazetarët sot nuk janë përherë profesionalë dhe, në shumë raste, s’janë të guximshëm për ta informuar publikun drejt me zhvillimet në Kosovën e re, shtet i pavarur dhe sovran. Shpesh ata bien nën ndikimin e partive të ndryshme politike, qoftë të pozitës, të opozitës dhe të grupeve të interesit nga biznesi, duke i shikuar në plan të parë interesat e veta personale dhe duke i dëmtuar interesat e publikut. Gazetarët edhe sot duhet të jenë në shërbim të plotë të informimit të opinionit, por duke e mobilizuar atë dhe kontribuar në krijimin e frontit unik të forcave politike dhe të institucioneve të shtetit të ri të Kosovës për daljen nga izolimi dhe forcimi i pozicionit ndërkombëtar të Kosovës.

 (Fragmente nga „LIBRI I LUFTËS“, mars 2019, Shtëpia Botuese “Armagedoni”)