Pas hapjes së ekspozitës në COD, Ornela Vorpsi u tregua tepër e hapur për të folur për veten dhe artin e saj. Ndër të tjera, ajo ndaloi edhe në studion e Blendi Fevziut, në “Opinion”, ku tregoi për jetën e vet, nënën, babain e burgosur, largimin, dashurinë për Edi Ramën, raportin e ndërprerë me të motrën, Laurën, dhe njohjen me bashkëshortin, kur punonte si kubiste në një diskotekë në Milano.
Ju keni kaluar gjysmën e jetës suaj në Shqipëri dhe gjysmën tjetër jashtë vendit, çfarë përfaqëson Tirana për ju?
Përfaqëson vendin tim të lindjes, me të cilin kam rrënjë të thella dashurie dhe përfaqëson atë që jam unë sot
Vini shumë rrallë…
Kam ardhur në mënyrë të heshtur. Nuk kam dalë në media, por në Shqipëri kam qenë edhe 5-6 muaj më parë. Pushimet verore i bëra në Shqipëri. Nuk është ditur në mënyrë publike, por kam ardhur.
Ndërkohë, edhe librat që keni publikuar, botuar në 18 gjuhë, ende nuk kanë ardhur në Shqipëri. Nuk keni dashur apo..?
Jo, kam dashur. Bëmë një tentativë me një shtëpi botuese, por nuk isha shumë e kënaqur me përkthimin. Ishte profesoreshë universiteti. U bë një kontratë mes shtëpisë botuese “Dituria” dhe shtëpisë sime botuese në Francë “Actes sud” dhe nuk isha fare e kënaqur me cilësinë e përkthimit, gjuha shqipe m’u duk me shumë parazitizma. Nuk kisha as mundësi, as kohë të rimerrja dhe rishikoja përkthimin nga e para.
Ju keni shkruar në italisht, tani në frëngjisht, në shqip nuk keni shkruar asnjëherë?
Kam shkruar kur kam qenë në Shqipëri. Kam botuar te revista “Pionieri”, por kam filluar të shkruaj në tokë franceze në moshën 28-29 vjeçare dhe nuk ishte fare në planet e mia. Piktura ishte projekti im kryesor, ndërsa letërsia, shkrimi, më kanë befasuar në jetën time. Nuk kisha ëndërruar kurrë të bëhesha shkrimtare. Ëndrra ime ishte shumë e qartë në shpirtin tim, por jeta të befason me surpriza.
Si nisët të shkruanit?
Nisa të shkruaj në një moment kur isha shumë perplekse karshi artit kontemporan, nuk gjeja veten. Në momentin që lashë Shqipërinë dhe u futa në Akademinë e Arteve të Bukura në Itali, isha me pikturën dhe më kujtohet një profesor që më ka lënë shumë mbresë, i cili më tha: “Piktura ka vdekur me kohë”. Sepse kishin hyrë format e “reja” të artit kontemporan, që gjithsesi nuk ishin aq të reja, pasi Marcel Dushamp i kishte bërë ato që në 1900-ën, por ishte moda e këtyre formave, që quhen art konceptual. Dhe unë në këtë lloj arti nuk ndihesha fort mirë.
Ky është një refren i njohur, piktura ka vdekur, letërsia ka vdekur…
Absolutisht, në një prej librave më të bukur të Biblës, “Ekleziasti”, thuhet: “Nuk ka asgjë të re nën këtë diell”. Çdo gjë riciklohet, por thelbi është po ai. Dhe tani ka një rikthim të pikturës, por në ato momente unë isha në një lloj hezitimi të dhimbshëm, ku piktura nuk kishte vend dhe kur shkoja në një galeri me një pikturë, ishte thuajse e papranueshme, pasi ishin në modë, performancë, instalacioni…
Ju u larguat nga Instituti i Lartë i Arteve, në Akademinë e Arteve të Bukura në Itali, në vitet ’90-’91, si ndryshonte mënyra e mësimdhënies në pikturë nga ajo klasike, në një botë ku piktura kishte kaluar në një stad modern prej dhjetëra dekadash. A ishte shokuese?
Sigurisht që po. Unë shkova me pikturën time dhe pedagogu që më tha piktura ka vdekur, Diego, ekspozita merrej me instilacionin, që për mua dukej si një dekor i brendshëm. Nuk kishte lidhje me konceptin tim për artin, jo sepse unë në ILA bëra pikturë figurative, por sepse unë thellësisht doja dhe dua pikturën. Është edhe një piktor i famshëm sot, që thotë në një anë është piktura dhe në një anë është arti bashkëkohor. Unë jam me pikturën. Më pëlqen ngjizja e ngjyrave, modelimi, kompozimi. Instalacionet, performancat, nuk ma ngrohin shpirtin.
Duket sikur kaloni nga njëri pasion në tjetrin, nga arti figurativ në instalacion, fotografi, letërsi, pse kjo shkapërderdhje në shumë fusha?
Nuk është shkapërderdhje, është kërkesë ndaj vetes, në një mënyrë sa më të plotë. Është shumë e vështirë të gjesh veten, sepse jemi në një gjendje transformimi të vazhdueshëm.
Ku e keni gjetur veten më shumë?
Në pikturë dhe letërsi. Ndaj edhe e kam lënë fotografinë. Ndoshta e kam gabim, por më dukej tepër e kollajshme, unë kam nevojë për beteja të vërteta, me ato matem. Dhe betejat e vërteta janë piktura dhe letërsia.
Duket se prozhektorët më shumë janë në letërsi. Si erdhi letërsia dhe pse nisët të shkruanit në italisht?
Isha me një Erasmus në Paris, dhe në këtë humbje të dhimbshme karshi artit kontemporan, në dilemën se ku do të vendosesha unë në atë që ndodhte sot, isha pezull. Dhe në një nga këto ditë, u ula në një kafene në Rue Montorgueil dhe më erdhi vetiu të shkruaja një tregim, pa e menduar fare. Më erdhi në jetë. U ula të pija një çaj dhe nisa të shkruaj, ndoshta sepse nuk mund ta pranoja që unë të mos prodhoja. Kam një lloj dëshire dhe nevoje të justifikoj ekzistencën time
A pate ndjesinë se fëmijëria dhe adoleshenca ju vjen më e kthjellët se në kushte normale?
Vjen e kthjellët, por më vjen edhe ndryshe nga ç’e kam jetuar, për shkak të distancës. Dhe kjo i deformon.
Jeni kthyer të analizoni momentin kryesor të formimit tuaj?
Më duket se kam bërë goxha luftë, pas 15 vjetëve, të ndryshoj thelbin tim.
Përse?
Sepse u rrita me një alfabet, me një gjuhë, jo në sensin e gjuhës së mirëfilltë, por si edukatë, si sjellje, që më vonë nuk më pëlqenin më.
Cilat ishin? Ju lindët në Tiranë, familja juaj kishte probleme me regjimin, babai juaj ishte burgosur dhe për një fëmijë nuk ishte shumë e thjeshtë. Si e keni përjetuar?
E kam përjetuar shumë vështirë. Pas zhdukjes së babait tim, nisën ankthet e mia. Për 6 muaj, ne nuk e dinim se ku ishte. Në polici na thoshin që duhet të ishim ne që duhet të tregonim se ku ishte babai, ndërsa ne nuk dinim asgjë. Mbaj mend, nëna ime ishte tejet e tronditur. Unë isha 7 vjeç, nëna ime 29. I thanë: “Na trego ku është yt shoq, ndryshe të varim nga gjuha”. Nëna ime u sëmur, sepse u tmerrua.
Çfarë dilema kishit, mendonit se ishte arrestuar apo arratisur?
Nuk di të them, sepse për fëmijët nëna dhe babai janë bota dhe të të heqin babain, të kanë hequr gjysmën e botës. Dhe fëmijët për një lloj mbijetese mundohen të presin atë që nuk duan dhe bëjnë sikur nuk ekziston. Këtë kam bërë edhe unë. Më dukej sikur babai nuk ekzistonte dhe nuk e doja më. Ishte një formë vetëmbrojtje për të përballuar një traumë. Sepse fëmija nuk e ka kapacitetin të përballojë një dramë të tillë.
Pas 6 muajsh mësuat që babai ishte arrestuar?
Babi ishte i dënuar politik për 7 vite në burgun e Spaçit. Kam shkuar ta takoj me nënën time dhe nuk e njoha. Ai ishte jashtë mase i dobësuar dhe diçka mungonte në fytyrën e tij, unë nuk mundesha dot ta kuptoja. Pata frikë ta takoja, pasi ai donte të më përqafonte, por unë isha një fëmijë që kisha frikë ta prekja këtë të huaj, që ishte i veshur me një lloje pizhameje me vija. Në fytyrë kishte ndryshuar, ndërsa më vonë e kuptova se çfarë kishte ndryshuar në fytyrë. Kur erdhëm në shtëpi, babai i kishte dhënë nënës sime një gjë të vogël, një qese të vogël, ku kishte futur dhëmbët. Ato i ishin thyer nga torturat ..
Përse u akuzua babai juaj?
Nuk e di, pasi gjyqi u zhvillua me dyer të mbyllura. Asnjëherë nuk e kemi marrë vesh. Gjëra tërësisht absurde. Sepse kishte thënë që babai i tij ishte dënuar kot, pasi edhe gjyshi ka qenë në burg; sepse kishte thënë që në dyqan nuk ka patate… këto janë ato që kemi mësuar më vonë.
Pra, ju u rritët pa babain, vetëm me nënë. Ishte e vështirë?
Ishte tej mase e vështirë. Sepse nëna ime u sëmur, vuante nga mania e persekucionit, i dukej sikur e ndiqnin gjatë gjithë kohës dhe mbaj mend që ankthet e para të jetës sime kanë filluar në atë periudhë.
Ndërsa shumica e njerëzve që kishin probleme me regjimin, ktheheshin në hije, ju dhe nëna juaj dilnit çdo natë shëtitje në rrugët e Tiranës, ishte kjo një lloj sfide?
Besoj se edhe ne ishim hije, po nëna ime binte në sy se ishte e bukur. Për këtë fakt ishte kjo zhurmë e madhe, sepse nëna ime ishte e bukur dhe pa burrë. Por edhe ne si hije kemi jetuar. Kemi jetuar jashtë jetës sociale, pa miq dhe ajo shëtitja ishte e vetmja mënyrë e ekzistencës sonë.
Në shkollë kishte diferencime?
Qartë që kishte. Unë nuk mund të vazhdoja Liceun Artistik, me gjithë pasionin për pikturën.
E kishit pasion që 14 vjeç?
Që në moshën 6-vjeçare. Për mua ishte zgjedhur që piktura do të ishte jeta ime. Në atë kohë, piktura ishte fillimi dhe fundi i botës sime. Edhe në 8-vjeçare e kam vuajtur shumë që kisha një baba të burgosur politik.
Babai juaj doli nga burgu, por ju nuk u bashkuat më, përse?
Nuk u bashkuam, sepse kishte kaluar shumë ujë nën urë. Nënën time e detyruan të divorcohej, sepse në të kundërt do të na internonin. Historia na ndau
Ç’raport krijuat më vonë me babanë?
Kam një raport shumë të dashur. U desh kohë për mua që të rigjej babanë tim, pasi për një fëmijë që nuk e sheh babanë për 7 vjet, nuk është e lehtë. Ka gjithmonë një pjesë të jetës ku ai është i munguar dhe një pjesë ku ai bëhet i pranishëm, por nuk është si një familje me nënë e me baba?
Cila ishte ndjesia kur e takuat?
Akoma e ndieja të huaj. Kisha një dhimbje të madhe dhe një ndjenjë faji që e ndieja të huaj. Emocioni ishte kaq i fortë, saqë nuk mund t’i bëja dot ballë. Isha si e mpirë.
Po me nënën, ç’raport kishit?
Ishte një raport tej mase i vështirë, sepse unë u ktheva në qendrën e botës për të. Ajo jetonte me mua. Ishte një lloj fuzioni, që ishte e vështirë t’i bëje ballë. Nënat shqiptare bëjnë shumë mbi fëmijët, por ajo ishte edhe më shumë.
Në vitin 1987 fituat të drejtën për të vazhduar Institutin e Lartë të Arteve, si ndodhi që vajzës së një ishtë dënuari politik i jepej kjo mundësi?
Sepse Enver Hoxha kishte vdekur dhe diçka ishte zbutur. Mora pjesë në konkurs dhe fitova.
Si ishte ILA dhe shoqëria e lartë e asaj kohe? Ndihej që ishte fundi?
Fundi ishte i prekshëm. Në Institutin e Lartë të Arteve kam mësuar më shumë se ç’kam më- suar në Brera. Jepte mësime konkrete, si ndërtohej një figurë, kompozimi, dritëhija, kurse ajo që kalova në Milano ishte për mua një humbje kohe. ILA më bëri kjo që jam sot, hodhi themelet. Mësova si pikturohej. Në akademitë e botës rrallëherë ndodh kjo. Për një njeri që do pikturën, kjo është shumë e rëndësishme.
Ju u larguat në 1990, cila ishte arsyeja?
Sepse nuk e gjeja veten. Kishte shumë që u larguan për arsye ekonomike, për një jetë më të mirë, unë u largova për shumë arsye. U largova nga një shoqëri që më kishte vënë në marzhat e saj, pa perspektivë. Kisha nevojë të gjeja vendin tim dhe të largohesha nga ky opinion që ishte i papërballueshëm. Në Itali qëndrova 5 vjet dhe më pas 1 vit në Paris 8, në Francë.
Përse në Shqipëri nuk vdiset kurrë?
Sepse në atë kohë vdekja u përkiste të tjerëve. Sipas Hajdegerit, ka vdekje autentike, kur kushdo e mendon vdekjen e vet dhe vdekje joautentike, që vdekja u përket të tjerëve, jo vetes. Mbaj mend në fëmijërinë time, populli im fliste vetëm për vdekjen e të tjerëve, ndërsa për vete jo. Vjen nga një shoqëri ku ne jetonim, një mbyllje totalitare, në një pellg të qelbur, ku dhe shumë procese njerëzore, duken shumë të largë- ta, që i përkasin vetëm tjetrit. Pra, fenomene që lidhen me një kontekst të caktuar historik.
Ku ka pasur më shumë sukses vepra juaj letrare?
Italia ishte jashtë mase mirëpritëse ndaj veprës sime, edhe Franca, edhe SHBA, por edhe në Gjermani, “Vendi ku nuk vdiset kurrë”, është zgjedhur një nga librat më të mirë të vitit. Jam e befasuar dhe e lumtur.
Për çfarë flasin librat tuaj që pritet të dalin?
Njëri titullohet “Vera e Oltës” dhe jam kthyer sërish në Shqipëri. Unë Shqipërisë nuk do t’i shpëtoj dot asnjëherë dhe as dua t’i shpëtoj. Nuk kam asnjë mundësi.
Po të rikthehemi pas në kohë, para largimit tuaj, cilët ishin ata bashkëmoshatarë të tu, që ju kanë lënë mbresa në atë kohë?
Ka qenë Mimoza Ahmeti, me të cilën kam pasur një shoqëri intensive prej 3-4 vjetësh, por që mbaroi aty. Një tjetër njeri që më ka konstruktuar këtë njeri që jam sot, është Edi Rama, sepse ishte profesori im i universitetit dhe kishte një kulturë të jashtëzakonshme.
Ka deklaruar që do përkthente librin tuaj..
Dëshira ishte shumë e madhe nga ana e tij dhe imja, por detyrat që ka karshi popullit tim janë më të mëdha.
Nuk është hera e parë që nuk mban një premtim.
Ka kohë, ndoshta do ta mbajë.
Me kë jeni shoqëruar tjetër?
Kam pasur shumë pak shoqëri për shkak të aurës sime të të dënuarit politik.
Keni pasur një raport me Ramën?
Raport dashuror jo, sepse ai nuk u dashurua me mua, por unë u dashurova me të dhe nuk e kam problem ta them, sepse çdo njeri, në të kaluarën e vet, ka dashur dikë.
Vazhdoni të mbani një raport?
Po, shumë më të largët, pasi jemi në rrugë dhe ujëra të ndryshme, por mbajmë një raport shumë njerëzor me njëri-tjetrin.
Motra juaj nga babai, Laura Vorpsi, është një figurë publike, çfarë raporti keni me atë?
Për momentin i kam ndërprerë raportet me të, sepse kemi etika të ndryshme, dëshira të ndryshme dhe ndiej se s’kemi se çfarë të ndajmë me njëra-tjetrën. Unë jam njeri që kam nevojë për shkëmbim të thellë dhe të vërtetë dhe kur nuk e kam, njeriu nuk më intereson, qoftë edhe motër. Dhe kam zgjedhur të mos kem raporte me të.
Bashkëshorti juaj jeton me ju në Paris, por nuk është italian, si jeni njohur me të?
Jam njohur me të mbi një kub diskoteke. Për të paguar studimet në Akademinë e Brerës, që frekuentohej nga fëmijët e familjeve të kamura dhe unë nuk i kisha mundësitë. Në fillim u paraqita në një agjenci modelesh në Milano, kalonin orë të tëra nëpër casting, nuk na merrnin, humbnim kohë dhe një shoqja ime më thotë se ka një mundësi tjetër, për t’u bërë vajzë-imazh në një diskotekë, që të çonin në dhoma VIP, të paguanin mirë, por kishte njerëz që të bezdisnin. Aty pashë për herë të parë publik diskoteke, pasi vetë nuk jam tip diskotekash, por fati e deshi që lekët t’i nxirrja aty. Në fillim u çmerita, pasi vajzat që punonin aty, që ishin vajza fantastike, që studionin, ishin të veshura shumë seksi, duhet të kërcenin, të mbanin gjallë shpirtin e diskotekës. Mora vesh që çmimi ishte trefish më i lartë se vajzat imazh dhe s’kishte fare kontakt me publikun. Dhe mua kjo më interesonte. Dhe tim shoq unë e kam njohur kur isha mbi një kub. Ka qenë një disko shumë e madhe, që quhej “Vanita”, dyndje njerëzish, mijëra njerëz, kur po merrja diçka për të pirë në një bar, shoh siluetën e tim shoqi dhe nuk doja të lëvizja më. U magjepsa, por doja t’i flisja. Edhe ai, por ishte disi i ndrojtur. Më në fund erdhi dhe më pyeti: “A je e lodhur”? I thashë që “po, jam disi”. “Nuk qenke italiane. Jo, i thashë, jam shqiptare. Ishim të rinj, unë 25 ai 24. Më thotë: “Para disa ditësh po flisnim me disa djem shqiptarë dhe i pyetëm se si janë vajzat shqiptare dhe ata na thanë, leji, se janë shumë të shëmtuara”.
Me se merret bashkëshorti juaj?
Punon për stilistin Georgio Armani, më herët për Pradën. Studimet i ka bërë në fushën e dizajnit.
Me emrin artistik Kim, djali nga Kosova ka mahnitur me zërin e tij jurinë e sivjetshme të American Idol, por edhe me rrëfimin e tij.
Kim ka marrë pjesë në American Idol, por ka prekur shumë me historinë e tij. Teksa flet për nënën që ndodhet ende në Kosovë, sytë i mbushen me lotë. Dy vite pasi Kim lindi, nëna e tij u sëmur dhe ai nuk e ka dëgjuar dot më atë të këndojë. Të gjithë i thonë Kim se ka zërin e nënës së tij.
Kimi është me origjinë nga Kosova por tani jeton në Brooklyn. Ai punon në një restorant, ndërsa në American Idol këndoi “Heal” nga Tom Odell. “Unë nuk e kufizoj veten, mund të këndoj gjithçka. Ashtu si do të këndoja Whitney Houston”, tha ai.
Mes lotëve ai ka kënduar edhe këngën “Oj Kosovë, oj nëna ime’, ndërsa një përshëndetje pati edhe për nënën e tij. Kim ka kaluar fazën e parë të American Idol, duke u vlerësuar si një talent i madh i muzikës.
Në fakt, muzika e ndihmoi të mësonte anglishten, të cilën e mësoi vetëm gjashtë vjet më parë.
Kur ai i pa për herë të parë jurinë tha:”Më dukej si një ëndërr, por kisha shumë nevojë që dikush të më godiste një shuplakë,” tha ai. “Ishte padyshim diçka që më bëri të ndihesha i gjallë sepse kisha nevojë për të pas kaq shumë vitesh luftë, më bëri të ndihem mirë”.
Ai nuk është më në kërkim të famës, muzika e Kimit do të thotë shumë më tepër për të tani, ai thjesht dëshiron të bëjë një ndryshim në botë.bw
Diva ikonike e modës në Nju Jork ishte 102 vjeçe – Ajo bashkëpunoi me marka nga e gjithë bota, nga Citroën tek Magnum
VOAL- Iris Apfel, diva ikonë e modës në Nju Jork, ka vdekur në moshën 102-vjeçare. Menaxherja e saj, Lori Sale, konfirmoi vdekjen e stilistes të premten përmes profilit të saj në Instagram.
Syze të mëdha të rrumbullakëta, gjerdan dhe byzylykë me ngjyra, flokë të shkurtër të bardhë: kjo është shenja e pagabueshme e amerikanes që ka pushtuar gjithë botën me stilin e saj. “Starleta geriatrike” nga Queens, siç i pëlqente ta quante veten, së fundmi kishte dizajnuar një koleksion për kompaninë suedeze të veshjeve H&M, pas shumë bashkëpunimeve, duke përfshirë Citroën, Magnum, Happy Socks dhe Mac.
Lindur në vitin 1921 në një familje hebreje në Nju Jork, Apfel studioi historinë e artit përpara se të bëhej dizajnere e brendshme. Ajo mori pjesë në rinovimet e Shtëpisë së Bardhë për nëntë presidentë, nga Harry Truman te Bill Clinton.
Simboli i saj është i disponueshëm edhe si emoji për telefonat celularë. “Nëse fytyra ime i bën njerëzit të lumtur, atëherë unë jam mirë”, tha ajo në inaugurimin e “smiley”, pak para ditëlindjes së saj të 95-të.rsi-eb
Christopher Nolan, regjisor, skenarist dhe producent i filmit Oppenheimer
Filmi Oppenheimer i ka rrëmbyer shumicën e çmimeve Bafta, duke përfshirë ato për filmin më të mirë, regjisorin më të mirë, aktorin më të mirë, dhe aktorin më të mirë në rol dytësor.
Filmi në regji të Christopher Nolanit për J Robert Oppenheimer, fizikantin që konsiderohet babai i bombës atomike, i ka fituar gjithsej shtatë çmime në ceremoninë e mbajtur të dielën në Londër.
Cillian Murphy, i cili e ka fituar çmimin e aktorit më të mirë, e falënderuar regjisorin Nolan që është “gjithmonë në kërkim të përsosmërisë”.
Robert Downey Jr e ka fituar çmimin e aktorit më të mirë në rol dytësor, për rolin në film si udhëheqës i Komisionit për Energji Atomike.
Emma Stone është shpallur aktorja më e mirë për rolin e saj në filmin Poor Things.
Vetë filmi Poor Things i ka fituar pesë çmime përgjatë ceremonisë, përfshirë ato për dizajn kostumesh, grim, dhe efekte vizuale.
Da’Vine Joy Randolph e ka fituar çmimin e aktores më të mirë në rol dytësor për rolin e saj në filmin The Holdovers, në të cilin ajo luan rolin e një kuzhiniereje të mërzitur, derisa filmi shtjellon jetën e një mësuesi që detyrohet të qëndrojë në shkollë për pushime, bashkë me disa studentë.
Filmat tjerë që kanë fituar më pak çmime janë Anatomy of a Fall, The Zone of Interest, si dhe The Boy and The Herson.rel
Në skenën kryesore të teatrit “Viktoria” ngjitet në skenë për herë të parë në Greqi vepra e një autori shqiptar. “Amber Alert”, shkruar nga dramaturgu Odise Plaku, u kushtohet viktimave të trafikuara për qëllime prostitucioni dhe shfrytëzimit seksual në mbarë botën.
Me interpretimin e aktores shumëdimensionale Georgia Zoi, me regji të Giota Koundourakis, falë punës së një stafi shumë profesional, në datën 9 shkurt u shfaq premiera e kësaj vepre, e cila solli emocione të fuqishme tek të gjithë ndjekësit e kësaj nate.
Gjatë shtatëdhjetë minutave aktorja Georgia Zoi arriti të përcillte mesazhet e fuqishme të kësaj vepre kundër plagës sociale të shfrytëzimit të vajzave në moshë fare të mitur për qëllime trafikimi.
Disa fjalë për shfaqjen
Në një botë makthi, një NËNË, nënë simbol, ka vite që kërkon vajzën e saj. Një vajzë 14-vjeçare, që duket si një engjëll, e humbur prej kohësh. Në një botë ku tregtia e mishit lulëzon dhe pushteti mbulon krimet masive të korrupsionit dhe epshit kanibalesk, NËNA do të flasë, do të denoncojë. Nëse zemra e saj shpërthen, dhimbja do të mbytë të gjithë botën, sepse tani kjo grua e thjeshtë, e shtypur nga një mjedis patriarkal, shndërrohet në një figurë tragjike arketipe, që rebelohet kundër korrupsionit të pushtetit.
Në premierën e shfaqjes ishin të pranishëm shkrimtari Odise Plaku, vepra e të cilit vihet për herë të parë në Greqi, dhe ambasadorja e Shqipërisë, znj. Luela Hajdaraga së bashku me stafin e saj.
Kjo shfaqje është ndjekur me shumë interes nga një numër i konsiderueshëm shqiptarësh që jetojnë dhe punojnë në Greqi.
Vënia në skenë e monodramës “Amber Alert” është mundësuar nga kompania kulturore “DIONIS ANIGMA” me mbështetjen e organizatës vullnetare jofitimprurëse “Buzëqeshja e Fëmijës” dhe të ambasadës së Shqipërisë.
Dy fjalë për autorin Odise Plaku
Shkrimtari Odise Plaku lindi në qytetin e Fierit dhe aktualisht jeton në Tiranë.
Sot punon si shef i Departamentit të Botimeve Parlamentare në Kuvendin e Shqipërisë.
Nga kritika letrare ai është cilësuar si një prej zërave të veçantë të poezisë së sotme shqipe. Në listën e krijimtarisë së tij në gjininë e poezisë numërohen një sërë vëllimesh, ku gërshetimi i tematikave krijon një tablo tërheqëse për lexuesin, duke i bërë ata pjesë të gjithë kësaj bote emocionale dhe artistike. Ai është një krijues që i ka kushtuar jo pak vëmendje edhe krijimtarisë në prozë për fëmijë dhe të rritur me tema të ndjeshme nga realiteti i jetës së përditshme. Në bagazhin e tij krijues numërohem mbi 20 botime të gjinive të ndryshme.
Por pasioni që mbizotëron në krijimtarinë e tij letrare është gjinia skenike e dramës, monodramës, komedisë për të rritur dhe për fëmijë. Tashmë në jetëshkrimin e tij krijues numërohen mbi dhjetë vepra skenike të vlerësuara nga spektatori dhe kritika.
Një ndër veprat e tij, monodrama “Klithma e një nënë të marrë”, mbetet më e suksesshmja ndër vite dhe është vënë në skenë jo vetëm në Shqipëri, por dhe në vende të tjera, ku ka marrë vlerësime të merituara.
Në qendër të kësaj vepre qëndron trafikimi i qenieve njerëzore, një plagë e mprehtë sociale me karakter jo vetëm lokal, por në një prizën më të gjerë, atë global. Janë me miliona njerëz në botë, fëmijë, vajza, djem, gra e burra, fati i të cilëve endet nëpër labirintet e dhimbjes e të harresës.
Me këtë botim autori Odise Plaku ecën i sigurt dhe me dinjitet në urën e bashkëpunimit të ndërtuar tashmë kaq qartësisht në marrëdhëniet kulturore mes Shqipërisë dhe Greqisë, duke iu dhënë atyre më shumë mundësi për të njohur një tjetër zë dhe emër krijues në panteonin e letërsisë.
Ajo që “fluturoi” si rrallëkush në tokë, në skenë, qysh dje u nis të fluturojë drejt përjetësisë. Lili Cingu nisi kështu fluturimin e fundit, duke krijuar një pështjellim emocional mbarë popullor si herët në kohë, kur largimi për njerëzit që shoqëria i kishte lakuar gjatë dhe regjistruar për së gjalli në memorien kombëtare, kur sado e rëndë gjendja shëndetësore, lamtumira përjetohet e papritur.
Në këto pak orë që kaluan në natën e fundme, ku mjellma u zhyt pa ndalur në vallen e saj të dhimbshme, nxituan të gjithë të jenë në hapësirën ujore të saj me gjithçka të mundshme, me zemër disa, me mendje jo pak, me komunikime simboleve shumë dhe përkufizime të identitetit artistik të saj. Në këto ditë të vorbullës së përjetimit të lamtumirës, çdo vlerësim në masën njerëzore ka fuqinë e verdiktit përcaktues të vendit që të shquarit zënë në regjistrimin e fundit.
Dhe Lili mori atë që e kishte dëgjuar prej vitesh në çdo mjedis, ku ajo me autoritetin artistik trajtonte lëvizjet magjepsëse të valles së saj që mbledhur vijueshëm ishte jeta e saj. Jo të gjithë të ngjashmit e saj e kanë këtë fund që sado tragjik për mjellmën vet, mbetet i pashtyeshëm në përjetimin publik, që në fundin e pashmangshëm merr dhe duartrokitjet më të sinqertë dhe masive të jetës së saj të gjallë se kjo nuk ka vend në skenën, por eterin e pamatë të frymës së kombit! Lili zbriti dje fizikisht për herë të fundit shkallët e gjëra mbi kolonadën ku shkruhet OPERA, pikërisht ato shkallë që i ngjiti gati 60 vite më parë. Vetë Pallati kishte diçka më shumë se një vit që ishte përuruar dhe skena e madhe e Shqipërisë impononte dhe trupa artistike muzikore më të kompletuara.
Mjeshtri i drejtimit koreografike Panajot Kanaçi filloi ethshëm procesin e përzgjedhjes së talenteve të vallëzimit, që do të krijonin brezin e dytë të vallëzuesve të Ansamblit Popullor. Si esteticien i përkorët, ai zgjodhi ashtu si kish nisur udhëtimin vallëzimi shqiptar etalone që përfaqësonin denjësisht tiparet e racës, temperamentin dhe karakterin që do mishëronte krijimet e tij që vallet burimore i lartësoi në nivel tablosh autentike, por të para me syrin e personalitetit të tij krijues. Koha e centralizuar e pushtetit që kishte parametra siç dihet rigoroze në vizionin e Kanalit dhe mirëkuptimin e shefit të institucionit, grupi shpejt zbuloi elementin premtues, ku spikaste Lili me aftësinë natyrore të vallëzimit dhe ndjeshmërinë e përjetimit.
I ndodhur në të njëjtën kohë dhe në të njëjtin vend kam ndjekur rrugëtimin e saj dhe të grupit të ri si shok brezi dhe shumë shpejt si drejtues artistik i institucionit. Jeta në atë kohë zhvillohej në mënyrë të ndryshme, ku gjiri i kolektivit të gruponte detyrohem me të tjerët. Përzgjedhja e miqësive, simpatia për aftësinë më bëri përkrahës së angazhimit të këtij grupi të ri talentesh me mundësitë jo të pakta që më jepte detyra.
Ngjarja më shpërthyese e atyre viteve të mbyllura ishte pjesëmarrja e Ansamblit Popullor në Festivalin e Dizhonit në vjeshtën e vitit 1970. Një shans i jashtëzakonshëm për kohën, një moment që evidentoi Lili Cingun si yllin femëror të së ardhmes së vallëzimit shqiptar. Ishte tërheqja fizike e saj, rinia dhe ajo eleganca e trashëguar nga nëna e thjeshtë dhe e nderuar, që francezi president i festivalit të përzgjedhë figurën emblematike të saj, ku kostumi i Tropojës i stilizuar me shije nga piktori Hysen Devolli, t’i këndonte në trup dhe vallëzim dhe qafa e saj e gjatë ta magnetizonte Mesieur Levavas seur për t’i varur ‘Gjerdanin e Artë’ të fituar nga Ansambli.
Ky veprim mori në jetën e Lili Cingut vlerën e pagëzimit dhe kurorëzimit. Gjithçka më pas erdhi natyrshëm. Largimi natyror i Lefta Mullisit, Medina Lubonjës, Veronika Manos etj. sollën hierarkinë e re të vlerave femërore vallëzuese nëpër dhjetëvjeçarët vijues të Ansamblit, ku Lili Cingu shkëlqeu dhe me Artin e saj ngriti piedestalin e merituar nga ku tashmë shqiptarët këndej dhe andej e kundrojnë dhe do ta admirojnë pambarimisht.
Janë vite të një karriere të gjatë sa gjithë vitet e jetuara deri sot ato që përbëjnë modelin, që la për sferën e interpretuesve artistikë Lili Cingu. Kur doli në pozicionin e parë të solistes valltare, ajo intuitivisht apo dhe e ushqyer nga mentori i saj, mjeshtri i rrallë Kanaçi, iu përkushtua kultivimit të imazhit të saj. Me urtësi dhe punë të shumtë e zhvendosi jetën e saj, studion e mjeshtrit bashkë me partnerin e ri që gjithashtu e gdhendi mentori Kanaçi, fluturuese Rexhep Çeliku, njësoj i urtë, i talentuar dhe i pa zulmtë si ajo. Simbiozë fatlume.
Ata i dhanë ngacmimin krijues Panajotit dhe përfituan prej tij krijimet e dueteve, një gjini tjetër që ndonëse zuri fill me tronditin Idilin Kurbat, që theu dyert e teatrit tonë nën ekzuberancën e Leftës dhe Besimit deri sa u anatemuar nga dashakeqësit që nuk kanë munguar kurrë, u pasua me disa të tjerë të dedikuar çiftit Cingu&Rexhepi. Madje, deri te krijimi i fundit i mjeshtrit kur ai i larguar tashmë nga skena dhe shëndetësisht, m’u afrua në fillimet e ’90-ës, për Festivalin e RTSH, me krijimin e një dueti të ri për ta, por me një frymë të re të krijimtarisë së tij, ku elementi etnik rikrijohej me një kompozim në bashkëkohësi, mbase zgjedhja e re e evolucionit krijues të tij, që nuk mundi ta gjallojë. Sigurisht që u vendos në natën finale të festivalit dhe mbase hera e parë dhe e fundit kur ai krijoi për këtë event.
Individualisht mjellma jonë e ndjeu se largimi i saj nga institucioni për arsye biologjike, ndonëse ajo nuk ishte në zgrip të energjive, nuk ishte vallja fundore e saj. Ajo nuk pati nevojë për institucionin, sepse një institucion i ri e përpiu shpejt e shpejt, Diaspora Shqiptare deri në një vendosje jetësore mes kësaj të fundit dhe atdheut mëmë. Ture, koncerte, festivitete artistike dhe familjare mbushën jetën e saj intensivisht. Nuk na mungonte sa herë që Rexhepi e ndjente se duhet të ishte ajo krah tij, kur personaliteti i saj i jepte një vlerë të shtuar evenimentit të rëndësishëm artistik. Vitet rrodhën dhe u rralluan drurët e pyllit artistik.
E ftuar dhe e respektuar ndodhej në vend, por edhe aty ku zhvillime historike dhe artistike kërkonin mbështetje nga njerëz si ajo dhe të tjerë në vendet jashtëkufitare të vëllezërve sa herë plisi zbardhte dhe flamuri kombëtar valëzonte. Lili Cingu nuk iu dorëzua derteve që nuk iu ndanë, por jetoi me medalionin e suksesit që do ta shoqërojë përjetësisht.
Taylor Swift ka bërë historinë në çmimet Grammy të këtij viti, duke u bërë artistja e parë që fiton 4 herë kategorinë “Albumi i vitit”.
Ajo mori çmimin nga ylli i muzikës Celine Dion, e cila së fundmi ka shfaqur probleme shëndetësore. Swift njoftoi gjatë eventit se po punon për një album surprizë. Miley Cyrus dhe Billie Eilish morën çmimet e tjera kryesore në ceremoninë e së dielës.
Çmimet më të mira Grammy
Album of the year – Taylor Swift, Midnights
Record of the year – Miley Cyrus, FlowersSong of the year –
Billie Eilish, What Was I Made For?
Best new artist – Victoria Monét
ALBUM OF THE YEAR
Boygenius – “The Record”
Janelle Monáe – “The Age of Pleasure”
Jon Batiste – “World Music Radio”
Lana Del Rey – “Did You Know That There’s a Tunnel Under Ocean Blvd”
Miley Cyrus – “Endless Summer Vacation”
Olivia Rodrigo – “Guts”
SZA – “SOS”
Taylor Swift – “Midnights” – *WINNER
RECORD OF THE YEAR
Billie Eilish – “What Was I Made For?”
Boygenius – “Not Strong Enough”
Jon Batiste – “Worship”
Miley Cyrus – “Flowers” – *WINNER
Olivia Rodrigo – “Vampire”
SZA – “Kill Bill”
Taylor Swift – “Anti-Hero”
Victoria Monét – “On My Mama”
SONG OF THE YEAR
Billie Eilish – “What Was I Made For?” – *WINNER
Dua Lipa – “Dance the Night”
Jon Batiste – “Butterfly”
Lana Del Rey – “A&W”
Miley Cyrus – “Flowers”
Olivia Rodrigo – “Vampire”
SZA – “Kill Bill”
Taylor Swift – “Anti-Hero”
BEST NEW ARTIST
Victoria Monét – *WINNER
Gracie Abrams.
Fred again..
Ice Spice
Jelly Roll
Coco Jones
Noah Kahan
The War and Treaty
BEST POP VOCAL ALBUM
Kelly Clarkson, “Chemistry”
Miley Cyrus, “Endless Summer Vacation”
Olivia Rodrigo, “GUTS”
Ed Sheeran, – (Subtract)
Taylor Swift, “Midnights” – *WINNER
BEST POP SOLO PERFORMANCE
Billie Eilish – “What Was I Made For?”
Doja Cat – “Paint the Town Red”
Miley Cyrus – “Flowers” – *WINNER
Olivia Rodrigo – “Vampire”
Taylor Swift – “Anti-Hero”
BEST POP DUO/GROUP PERFORMANCE
Labrinth Featuring Billie Eilish – “Never Felt So Alone”
Lana Del Rey Featuring Jon Batiste – “Candy Necklace”
Miley Cyrus Featuring Brandi Carlile – “Thousand Miles”
SZA Featuring Phoebe Bridgers – “Ghost in the Machine” – *WINNER
Taylor Swift Featuring Ice Spice – “Karma”
PRODUCER OF THE YEAR, NON-CLASSICAL
Jack Antonoff – *WINNER
Dernst “D’Mile” Emile II,
Hit Boy
Metro Boomin
Daniel Nigro
SONGWRITER OF THE YEAR, NON-CLASSICAL
Edgar Barrera
Jessie Jo Dillon
Shane McAnally
Theron Thomas – *WINNER
Justin Tranter
BEST RAP ALBUM
Drake & 21 Savage – “Her Loss”
Killer Mike – “Michael” – *WINNER
Metro Boomin – “Heroes & Villains”
Nas – “King’s Disease III”
Travis Scott – “Utopia”
BEST RAP PERFORMANCE
Baby Keem ft. Kendrick Lamar – “The Hillbillies”
Black Thought – “Love Letter”
Coi Leray – “Players”
Drake & 21 Savage – “Rich Flex”
Killer Mike ft. André 3000 – “Scientists & Engineers” – *WINNER
BEST COUNTRY ALBUM
Brothers Osborne – “Brothers Osborne”
Kelsea Ballerini – “Rolling Up the Welcome Mat”
Lainey Wilson – “Bell Bottom Country” – *WINNER
Tyler Childers – “Rustin’ in the Rain”
Zach Bryan – “Zach Bryan”
BEST COUNTRY SOLO PERFORMANCE
Brandy Clark – “Buried”
Chris Stapleton – “White Horse” – *WINNER
Dolly Parton – “The Last Thing on My Mind”
Luke Combs – “Fast Car”
Tyler Childers – “In Your Love”
BEST ROCK ALBUM
Foo Fighters – “But Here We Are”
Greta Van Fleet – “Starcatcher”
Metallica – “72 Seasons”
Paramore – “This Is Why” – *WINNER
Queens of the Stone Age – “In Times New Roman…”
BEST ROCK PERFORMANCE
Arctic Monkeys – “Sculptures of Anything Goes”
Black Pumas – “More Than a Love Song”
Boygenius – “Not Strong Enough”- *WINNER
Foo Fighters – “Rescued”
Metallica – “Lux Æterna”
BEST R&B ALBUM
Babyface – “Girls Night Out”
Coco Jones – “What I Didn’t Tell You”
Emily King – “Special Occasion”
Summer Walker – “Clear 2: Soft Life EP”
Victoria Monét – “Jaguar II” – *WINNER
BEST R&B PERFORMANCE
Chris Brown – “Summer Too Hot”
Coco Jones – “ICU”- *WINNER
Robert Glasper Featuring Sir & Alex Isley – “Back to Love”
SZA – “Kill Bill”
Victoria Monét – “How Does It Make You Feel”
BEST ALTERNATIVE MUSIC ALBUM
Arctic Monkeys – “The Car”
Boygenius – “The Record” – *WINNER
Gorillaz – “Cracker Island”
Lana Del Rey – “Did You Know That There’s a Tunnel Under Ocean Blvd”
PJ Harvey – “I Inside the Old Year Dying”
BEST AFRICAN MUSIC PERFORMANCE
ASAKE & Olamide, “Amapiano”
Burns Boy, “City Boys”
David Featuring Must Keys, “UNAVAILABLE”
Ayra Starr, “Rush”
Tyla, “Water” – *WINNER
BEST SCORE OR SOUNDTRACK FOR VISUAL MEDIA (Includes Film and Televison)
“Barbie,” Mark Ronson & Andrew Wyatt, composers “Black Panther: Wakanda Forever,” Ludwig Göransson, composer
“The Fabelmans,” John Williams, composer
“Indiana Jones and the Dial of Destiny,” John Williams, composer
“Oppenheimer,”Ludwig Göransson, composer – *WINNER
I fundit “klasik” i brezit te tij qe vuri guret e pare ne formatimin e “Konservatorit Shteteror” sot “Universiteti i Arteve” studiuar dhe perfunduar studimet ne Konservatorin “ George Porumbesku” te Rumanise.
Takimi i fundit me te ishte kur sapo kish kapercyer te 90-tat. Kish mbetur po ai qe kishim njohur, petagogun e palodhur. I qete , i regullt , me pamje artisti ne qetesine e tij si dekada me pare ndonese kish mbetur vetmitar dhe jasht cdo vemendjeje nga instancat …
Nuk e therriste me askush…. Nuk e pame ne asnje medium, interviste televizive apo ne ndonje rresht gazete ndonese ka nje krijimtari te bolleshme ne disa zhanre kryesisht vokale nder arkivat e RTSH-se qe flene prej vitesh.
Ne borderote e “Te drejtave te autorit” as qe behej fjale te figuronte qofte edhe si statistike.
I sapo dale nga shtepia, diku tek “Pallatet Agimi” shkonte te mirrte pensionin e lehte modest, pak me shume se nje lemoshe….
E pyeta per “Pension te Posacem” si Krijues, Artist, Kompozitor e Dirigjent , Petagog i sa e sa brezash ne dekadat e para plot uri te muzikanteve te diplomuar qe u bene gjeneratoret e pare te kultures muzikore ne vend …
Qeshte lehte , ndalonte hapin, sme shihte ne sy, as pergjigje …!
Kurre nuk shante.
E kisha permendur si fenomen te trishtuar ne ndonje nga shkrimet e mija “fejbuksiane” drejtuar ndonje titullari te larte shteti … por “ncukk”- “Qeveria ka halle” e smerret me kesi “vogelsira”.
I paharruar ky emer artisti dhe ne mendje me vjen nje nga dhjetra kenget e tij kenduar ne sa e sa festivale por edhe nga ne ne “zboret ushtarake studentore” te kohes .
Ishte nje kenge rreshtore qe ne studentet e kendonim edhe kur shkonim ne menxe apo per te fjetur :
“Marshojme fitimtare.
Mbi supe ngritur bajoneta.
Nje nene nga ballkoni.
Lule hedh permbi helmeta” !
Ia kendonim me shume edhe atij kur e kishim dhe si Komandant Toge gjate diteve te zborit ne fakultet me komandat famoze te tij kur na thoshte :
-Toga , ju lutem gatitu !!
Ky ishte i miri , i urti, i bute si mendafsh Prof Nexho.
Te tere ne qeshnim, te tereve na bente te vinim buzen ne gas. Por i bindeshim pa medyshje.
Ashtu e donte puna ….
E sot, perseri mbetur akoma gjalle pa aspak vemendjen e duhur qe u “vrapon” mosha ne ngjitje per ne te 80-ta e pertej, ka plot “Nexhbedinë” te tjere pak a shume me te njejten pamje tek i sheh rruges.
Ndoshta dikush do i permende kur te mbyllin syte….
I paharruar Kompozitori , Petagogu, Dirigjenti, Njeriu, Artisti pa “kapaçken” e lyer me te verdhe ku shkruhet “Mjeshter i Madh” por qe mbetet edhe me i Madh se ky titull veç se me emrin e tij:
Është shuar në moshën 95-vjeçare, Nexhmedin Doko, kompozitori i shquar, autor i shumë këngëve të muzikës së lehtë dhe teksteve shkollorë.
Nexhmedin Doko lindi në vitin 1929, në qytetin e Beratit. Në vitin 1950 përfundoi me rezultate të larta Liceun Artistik “Jordan Misja” në Tiranë. Prof. Doko ishte “produkt” i Konservatorit të njohur rumun “Ciprian Porumbescu” (kompozitori i muzikës së himnit kombëtar), ku vijoi studimet në dirigjim dhe kompozim (1958-1962).
Kompozimet e tij janë interpretuar nga këngëtarë të njohur si Vaçe Zela, Gaqo Çako, Ramiz Kovaçi, Zija Çela etj. Ka marrë pjesë në disa nga festivalet e këngës ku ka fituar edhe çmime. Krijime të Nexhmedin Dokos janë midis të tjerave këngët “Kur jam pranë teje”, “Rini e Zjarrtë, etj., si edh e operetën “Dritë dhe këngë”. Gjithashtu Nexhmedin Doko ka shkruar edhe tekste mësimore muzike. Pas goditjeve të sistemit komunist në fushën e artit dhe kulturës (1973-1974), Nexhemdin Doko u mënjanua thuajse totalisht nga sistemi, në kuadër të luftës famëkeqe së klasave dhe shumë nga krijimet e mëpasshme të tij nuk patën fatin të bëheshin publike, duke e lënë të cunguar CV-në e tij muzikore, fat i hidhur që shoqëroi shumë krijues e artistë të spikatur që jetuan në periudhën e diktaturës komuniste.
Pjesë nga krijimtaria e Nexhmedin Doko
Rini e zjarrtë – Festivali i XIII-të i këngës RTSH – 1974
Takim i brezave – Festivali i XII-të i këngës në RTSH – 1973
Festë në malësi – Festivali i VI-të i këngës në RTSH – 1967
Kur jam pranë teje – Festivali i IV-t i këngës në RTSH – 1965
Kthim nga fusha – Festivali i III-të i këngës në RTSH – 1964
Nëse ti mua më pyet – Festivali i II-të i këngës RTSH – 1963
Kënga e Inxhinieres – Festivali i I-rë i këngës RTSH – 1962
Opereta “Dritë dhe këngë”.
Provat kan filluar me shumë vullnet, profesionalizem, te udhehequr nga regjisori i mirenjohur shqiptar Nikolin Gurakuqi, per realizimin dhe inskenimin e Operës së parë Kosovare “Goca e Kaçanikut” te kompozitorit Rauf Dhomi, e cila do shfaqet per here te pare e kompletuar si (premiere boterore) ne Kosove, pas plot 53 vitesh se egzistuari si veper Kombetare.
E gjithe kjo ne kuader të Pavaresise dhe 25-vjetorin e çlirimit te Kosoves.fb
Gati shtatëdhjetë vjet kinema pa u ndalur asnjëherë
VOAL- Sandra Milo është ndarë nga jeta. Aktorja mbushi 90 vjet më 2023. Ajo ndërroi jetë në shtëpinë e saj dhe mes dashurisë së njerëzve të saj më të dashur, siç kishte kërkuar, njoftoi familja të hënën.
“Sandrocchia”, siç e quajti Federico Fellini, për të cilën ishte muzë, qe një nga aktoret më të njohura të kinemasë italiane.
Karriera e saj ishte shumë e gjatë dhe në kinema e TV ajo punoi me shumë regjisorë të mëdhenj, nga Roberto Rossellini te Antonio Pietrangeli, nga Sergio Corbucci te Luigi Zampa, Dino Risi, Luciano Salce, Duccio Tessari, Pupi Avati, Gabriele Salvatores deri te Gabriele Muccino dhe, siç përmendet, Fellini. Gati shtatëdhjetë vjet kinema pa u ndalur asnjëherë.
Në vitin 1963 ajo luajti edhe në filmin 8 1/2, po nga Fellini, një film që u vlerësua me Oscar për filmin më të mirë të huaj.rsi-eb
Të revoltuara kundër kornizave shoqërore, katër të reja në Prishtinë themeluan kolektivin artistik, Haveit, në vitin 2011. Që nga performanca e tyre e parë, që erdhi si protestë pas vrasjes së Diana Kastratit, një ndër rastet e femicidit në Kosovë, Hana dhe Vesa Qena, Lola dhe Alketa Sylaj, u kthyen në një zë të fuqishëm që përmes artit ballafaquan publikun me realitetin, për të cilin nuk flitej shumë. Hana dhe Alketa rrëfejnë për momente kyçe që përcollën rritjen e tyre si gra, paralelisht me artin dhe aktivizmin e tyre, tashmë me plane për etapën e re artistike të Haveit.
Imazhe pornografike, të rreme, të manipuluara në mënyrë dixhitale, të këngëtares se famshme Taylor Swift po qarkullojnë në internet, duke e bërë këngëtaren, viktimën më të famshme të një problematike, që platformat e teknologjisë si dhe grupet kundër abuzimit, po luftojnë për ta ndrequr.
Imazhet e këngëtares qarkulluan gjerësisht këtë javë në platformën e mediave sociale X.
Fansat e saj të zjarrtë të njohur si “Swifties”, u mobilizuan me shpejtësi. Ata nisën një kundërofensivë në platformën e njohur më parë si Twitter me hashtagun #ProtectTaylorSwift, (#mbroniTaylorSwift-in), duke e mbushur platformën me imazhe pozitive të yllit të popit. Disa thanë se po denonconin llogaritë që shpërndanin imazhe të rreme të këngetares.
Disa foto qarkulluan gjithashtu në Facebook në pronësi të Meta-s si dhe platforma të tjera të mediave sociale.
“Fatkeqësisht, ato u përhapën në miliona e miliona përdorues përpara se të hiqeshin”, tha Mason Allen, kreu i grupi të zbulimit të falsifikimeve të kësaj natyre në median sociale “Reality Defender”.
Sipas ekspertëve disa dhjetra imazhe unike ishin krijuar me inteligjencë artificiale.
Studiuesit kanë thënë se numri i atyre që njihen si “deepfakes” është rritur në vitet e fundit, për shkak të një qasje më të madhe të publikut tek teknologjia e përdorur për të prodhuar imazhe të tilla dhe lehtësisë në përdorimin e saj.
Në vitin 2019, një raport i publikuar nga kompania e ‘AI DeepTrace Labs’ tregoi se këto imazhe po përdoreshin në masë të madhe kundër grave. Shumica e viktimave, tha kompania, ishin aktorë të Hollivudit si dhe këngëtarë të K-pop të Koresë së Jugut.
Brittany Spanos, një shkrimtare e revistës Rolling Stone, tha se fansat e Taylor Swift-it janë të shpejtë për t’u mobilizuar në mbështetje të artistes së tyre, veçanërisht ata që e marrin shumë seriozisht atë që bëjnë.
“Do të ishte një problem nëse ajo nuk e çon këtë çështje në gjykatë“, tha ajo.
Zonja Spanos thotë se fotot e fundit të rreme ndaj këngëtares përputhet me të tjera raste që ajo ka patur në të kaluarën, duke vënë në dukje padinë e saj të vitit 2017 kundër një DJ-i të një stacioni radiofonik, i cili dyshohet se e ngacmoi seksualisht këngëtaren. Juria vendosi që Taylor Swiftit t’i paguhej 1 dollar dëmshpërblim, një shumë që avokati i saj, Douglas Baldridge, e quajti “dollar simbolik”, vlera e së cilit është e pamatshme në raport me atë që “përjetojnë për të gjitha gratë në këtë situatë”, në mes të lëvizjes “MeToo”. Padia prej 1 dollarësh u shndërrua në prirje më pas, si në kundërpadinë e aktores Gwyneth Paltrow në 2023 kundër një skiatori.
Kërkesës për koment lidhur me shpërndarjen e fotove në rrjetin X, kompania e medias sociale iu përgjigj:
“Ekipet tona po heqin në mënyrë aktive të gjitha imazhet e identifikuara dhe po ndërmarrin veprimet e duhura kundër llogarive përgjegjëse për postimin e tyre“, shkruante kompania në rrjetin X të premte. “Ne po monitorojmë nga afër situatën për të siguruar që çdo shkelje e mëtejshme të trajtohet menjëherë dhe përmbajtja të hiqet”.
Ndërkohë kompania Meta tha në një deklaratë se dënon ashpër “përmbajtjen që është shfaqur në internet dhe se ka punuar për ta hequr atë”.
Përfaqësuesit e këngëtares Taylor Swift nuk iu përgjigjën kërkeses për koment të premten.
Komentet