Eliot Engel Lance (lindur 18 shkurt 1947) është Përfaqësuesi i SHBA-së për distriktin e 16-të të kongresit të Nju Jorkut. Ai është një anëtar i Partisë Demokratike. Ai përfaqësoi Qarkut 19 në vitet 1989-1993 dhe Distriktin 17 në vitet 1993-2013. Qarkut 17 përbëhej nga Bronx (përfshirë lagjet si Riverdale, Woodlawn, Norwood, Williamsbridge, Van Cortlandt fshat, dhe Wakefield), pjesë e Westchester County (përfshirë të gjitha pjesët dhe Mount Vernon e Yonkers, Irvington, Dobbs Ferry, Hastings -on-Hudson, dhe TARRYTOWN) dhe pjesë të Rockland County (duke përfshirë qytetet e Ramapo dhe Orangetown dhe pjesën jugore të Clarkstown). Rrethi i tij i ri, Qarkut 16, përmban Yonkers, Mt. Vernon, New Rochelle etj..

Jeta e hershme, arsimi dhe fillimi i karrierës

Engel ka lindur në Bronks, bir i Sylvia (Bleend Vujosheviq) dhe Philip Engel, një metalurg. Gjyshërit e tij, me prejardhje hebreje ukrainase, emigruan nga Perandoria Ruse. [1] Ai u rrit në një qytet të strehimit Xhennete projektit Eastchester dhe ndoqi shkollat​e Nju Jorkut publike. Në vitin 1969, ai u diplomua nga Hunter-Lehman College me një Bachelor of Arts në histori dhe mori një diplomë master në udhëzimet dhe këshillimin në vitin 1973 nga Herbert H. Lehman College të Universitetit të qytetit të Nju Jorkut. Në vitin 1987, ai mori një diplomë në drejtësi nga New York Law School. Ai filloi karrierën e tij politike në klubet lokale Demokratike. Ai mësoi në Nju Qarkut School York City dhe ishte një këshilltar udhëzim. Ai mësoi Junior High School në Intermediate School 52 1969-1976 dhe në Intermediate School 174 pas kësaj.

Kuvendi i NY

Ai shërbeu në Kuvendin e shtetit të Nju Jorkut Shtetit për 12 vjet, 1977-1988.

Zgjedhjet

Në vitin 1977, hyri në zgjedhjet Engel veçantë për një vend në Kuvendin e Nju Jorkut, kur Shtetit detyrë Alan Hochberg u detyrua të japë dorëheqjen. Ai rrezikonte të gjitha kursimet e tij të jetës dhe fitoi 103 vota nga. Ai ishte kandidati i Partisë Liberale në zgjedhje të posaçme, dhe ai mundi kandidatin demokrat Ted Weinstein dhe kandidati republikan, Arlene Siegel me vetëm 49% të votave. [2] Ai fitoi zgjedhjet e përgjithshme 1978 me 79% të votave. [3] Ai fitoi rizgjedhjen në vitin 1980 (80%), 1982 (78%), 1984 (69%), dhe 1986 (72%).

Detyrat e komitetit

Ai kryesoi Komisionin për alkoolizmi dhe abuzimi i substancave, si dhe Nënkomiteti mbi Programin e Mitchell-Dalai Strehimit.

Dhoma e Përfaqësuesve e SHBA

Zgjedhjet

Në vitin 1988, Engel kandidoi për Shtëpinë e Përfaqësuesve në rrethin e 19 të kongresit të Nju Jorkut. Ai mundi tanishëm demokrat Mario Biaggi në fillore me 48% të votave [4] Biaggi ishin ngarkuar me reketim në skandalin Wedtech;. [5] ai u burgos përfundimisht nga Rudy Giuliani. Ai fitoi zgjedhjet e përgjithshme me 56% të votave. [6] Ai kurrë nuk e fitoi rizgjedhjen me më pak se 61% në zgjedhjet e përgjithshme. Ai vetëm përball zgjedhjet konkurruese primar (duke marrë më pak se 70%) dy herë (1994 dhe 2000). Në vitin 1994, ai mundi muzikant Willie Colón 62% -38%. [7] Në vitin 2000, senatori Engel mundi Shtetit Larry SEABROOK, i cili kishte mbështetjen e Bronx County Partisë Demokratike Ramirez Kryetari Roberto, 50% -41%. [8]

Mandati

Engel marrë një “A” më 2005 i madh daulle Institutit [9] Fletnotim Kongresit për çështjet e shtresës së mesme. Ai gjithashtu mori një 100% nga Lidhja e Zgjedhësve konservimit për rekordin e tij në mjedis. Engel e ka përqendruar vëmendjen e tij mbi çështjet e rretheve dhe të shërbimit përbërëse. Për shkak të numrit të madh të emigrantëve që jetojnë në rrethin e tij, stafit të tij qarkut kanë shërbyer si ndërlidhësve në mes të amerikanëve të rinj dhe sistem të ndërlikuar të emigracionit.

Grupet shëndetësore

Engel marrë “Shoqata Kombëtare e Çmimit Publik Spitaleve Sigurisë Net” në vitin 2007 kryesisht për futjen e Aktit Publik dhe Mësimi Spitalore Ruajtja. [10] Ai gjithashtu ka fituar “përkryerje 100% në ndjekje të” Barazi në vitin 2002 nga Njeriut Fushata drejtat. Engel u prezantua me “Çmimin Instituti Kombëtar AIDS HIV / AIDS kujdes dhe trajtim” në vitin 2007 [11] dhe është 2008 “I nderuar Community Health Superhero” konsiderohet si nga Shoqata Kombëtare e Shëndetit Qendrave Komunitare. [12]

Grupet mjedisore

Engel ka marrë nota pozitive nga grupe të mëdha mjedisore të tilla si Lidhja e Zgjedhësve e mbrojtura [13] dhe Klubi Sierra. [14]
Vleresime të tjera

Engel u nderua në vitin 2008 nga Federata Amerikane Farm Bureau dhe New York Farm Bureau si një “mik të Byrosë Farm” për mbështetjen e tij të çështjeve të fermës gjatë Kongresit të Shteteve të Bashkuara 110. [15] Ai mori një “A” në Fletënotime Kongresit Drum major Institutit në vitet 2005 dhe 2008 për mbështetjen e klasës së mesme çështje. [16] Engel ka pasur një vlerësim gati 100% nga AFL-CIO mbi karrierën e tërë e tij legjislativ. [17] Më 11 nëntor 2011 Komuna e Pejës, Kosovë, Engel i dha titullin Qytetar Nderi i Pejës. [18]

Kontradiktat

Engel u kritikua [19] për të zgjedhur për të marrë pjesë në një ngjarje korrik 2008 organizuar nga diskutueshme Hagee pastor John, i cili ka sugjeruar se Zoti ka dërguar Adolf Hitlerit për të sjellë hebrenjve të Izraelit. [20] Në mars 2009, AP raportoi se Engel kishte qenë duke marrë një kredi tatimore vjetore më Maryland banesën e tij për të paktën dhjetë vjet, pavarësisht nga fakti se kredia është rezervuar për njerëzit të cilët deklarojnë Maryland vendbanimin e tyre primare. Engel kandidoi për rizgjedhjen në Bronx të paktën pesë herë duke pretenduar një kredi primare qëndrimit në Maryland, gjatë së cilës kohë ai mori “mijëra dollarë” në kredi tatimore. Zyrtarët Maryland revokuar kredi tatimore. [21] Washington Post raportoi se çështja është shqyrtuar nga Zyra e Etikës Kongresit në gusht të vitit 2009, dhe se Zyra ka qenë “[e] njoftimi xpecting OCE e përfundimit” për Engel. “[ 22] OCE përfundimisht përfundoi shqyrtimin e saj mbi Engel dhe Reps. Doris Matsui dhe qytete Edolphus, pa rekomanduar hetime të mëtejshme nga ana e komitetit të etikës. [23] Botuesi Christopher HAGEDORN ka përdorur shpesh gazetat Bronx tij javore, lajme Bronx, një lajm i Parkchester, dhe Co-op Lajme City, për të sulmuar Engel. [24] HAGEDORN beson se Engel, kur ai ishte ende një Assemblyman, ishte pas një dështuar përpjekje në vitin 1988 për dëbimin News Co-op qytetit nga zyrat e saj në Co-op City. [25] Që nga viti 1988, ka publikuar HAGEDORN editoriale të shumta dhe artikuj sulmuar Engel dhe ribotuan edhe artikuj kritike rreth tij që kanë qenë të botuar në gazeta të tjera. HAGEDORN ka miratuar shpesh kundërshtarët Engel në zgjedhjet paraprake Demokratike dhe zgjedhjeve të përgjithshme por gjithmonë Kongresmeni fitoi rizgjedhjen në Kongres. Në vitin 2000, HAGEDORN intensifikuar fushatën e tij kundër Engel, kur udhëheqja e organizatës fuqishme Bronx County Demokratike vendosi të mbështesë ish Assemblyman dhe Qyteti këshilltar Larry SEABROOK në fillore kundër Engel. [26] Seabrook, të cilit fushata ishte rrënuar me probleme, humbi primar Engel nga një diferencë të madhe. Që ata nuk kishin asnjë efekt të vërtetë në zgjedhjet e tij, Engel ka injoruar së shumti sulme HAGEDORN së. Në vitin 1995, megjithatë, atëherë tij-drejtori i komunikimit Greg Howard, i tha gazetës Beat Bronx, i cili shkroi për grindje, “Ne nuk e konsiderojmë z HAGEDORN një gazetar legjitime. Ai e përdor si platformë letër e tij personale për çfarëdo agjendë ai ka. ai zgjedh letër për njerëzit malinje me të cilin ai ka dallime filozofike “. [24] Në dekadën e fundit, gazeta HAGEDORN kanë injoruar kryesisht Engel, por dy mbeten armiq të hidhur. Engel mund të shihet shtrëngimi i duarve me presidentin e shtetit gjatë televiziv e adresave të Bashkimit. [27] Së bashku me anëtarët e tjerë të Kongresit, Engel tregon deri në Kapitol herët në mënyrë që të garantojë se ai do të marrë një vend në mes. Që nga viti 1989, Engel ka arritur të shtrëngojnë duart me presidentin në çdo adresë dhe të shihet nga zgjedhësit e tij në televizion. Engel ka thënë shpesh se “Është një nder për të shkundur dorën e presidentit të Shteteve të Bashkuara pa marrë parasysh se kush është ai.” [28] Engel filloi traditën e tij e ulur në rresht në Shtetin tij të parë të Bashkimit në 1989. Kolegu i tij V. Gillespie “Sonny” Montgomery, një demokrat nga Misisipi, përmendi se ai ishte miqësore me Presidentin George HW Bush dhe se ai kishte planifikuar për t’u ulur në rresht, në mënyrë për të përshëndetur atë, kur ai hyri në dhomë House. Engel pyeti Montgomeri nëse ai mund të bashkohet me atë dhe shokët Misisipi demokrat Michael Parker, dhe Montgomery detyruar. Atë mbrëmje, Engel u ul në rresht dhe u takua me presidentin për herë të parë. [29] Ndërsa kjo është e mirë për të nderuar zyrën presidenciale, Engel thotë se arsyeja e vërtetë se ai ulet në rresht është për shkak se zgjedhësit e tij kthehet në Nju Jork të duan të shohin atë në TV. Kur ai është në rrethin e tij në shtëpi, votuesit shpesh përmendin shtetin e Bashkimit. [29] Engel thotë se zgjedhësit kanë kontaktuar atë shpesh muaj më vonë me reagime pozitive. Ai trajton gjendjen e Unionit si “një festë e madhe e demokracisë amerikane.” Ai siguron zgjedhësit që ai realizon një marrëveshje të madhe, ndërsa duke pritur. Ai mban takime në sallën e Rayburn vetëm jashtë dhomës House, dhe përdor një nga tre kompjuterëve në dispozicion të ligjvënësve në dhomën ante House. [30]

Detyrat e Komitetit

Komisioni për Energji dhe Tregtisë

Nënkomiteti mbi Energjinë dhe Fuqia
Nënkomiteti për Shëndetësi

Komisioni për Punë të Jashtme

Nënkomiteti për Evropë dhe Euroazi
Nënkomiteti për hemisferën perëndimore (Ranking Anëtar)

Udhëheqja e partisë

Kryetari zëvendës i Task Forcës Demokratike për Homeland Security

Whip asistent Demokratike

Anëtarësia në grupet parlamentare

Grupi i Monitorimit të Marrëveshjes së Paqes Arabo-Izraelite
Kongresit Grupi Parlamentar i Shqipwrisw
Kongresit Grupit Parlamentar për Sigurinë Rrugore Globale
Kongresit irlandeze Grupit Parlamentar
Lidershipit Demokratik Këshilli
Force Task Demokratike për Shëndetësi
Shtëpia naftës dhe Grupit Parlamentar të Sigurisë Kombëtare (Themelues dhe Co-Chair)
Izraeli Aleatët Grupit Parlamentar
Koalicioni i ri demokrat
Shtëpia e Grupit Parlamentar për të Drejtat e Njeriut
Shtëpia temën Luginën e Hudson
Ndërkombëtare Ruajtjen Grupit Parlamentar
Artet Grupit Parlamentar të Kongresit

Pozicionet politike
Reforma e kujdesit shëndetësor

Engel mbështet qasje të cilësisë në kujdesin shëndetësor dhe i referohet vetes si pro-zgjedhje “të gjithë rrugën”. [31] Engel është një bashkë-sponsor i Shteteve të Bashkuara të Shëndetit Akti Kombëtar Care, e cila do të zbatojë një të vetme shëndetësor pagues në sistemin e kujdesit Shtetet e Bashkuara. Ai ishte një mbështetës i fortë i Aktit të përballueshme Care historike, kryerjen votën e tij vetëm pasi të dispozitave të sigurojnë se në Nju Jork nuk do të ndëshkohen për të qenë një njeri i mirë shteti.[1] Në vitin 2008, Engel autor i Regjistrit als Act (PL 110-373) [32] e cila krijoi një regjistër kombëtar për mbledhjen dhe ruajtjen e të dhënave për ata që vuajnë nga ALS. Ai ishte autor edhe Aktin D. Paul distrofia Wellstone Muskuloz (PL 110-361) [33] i cili promovuar kërkime në Qendrat e Ekselencës për Distrofi Muskulare. Ai shkroi në partneritet për të përmirësuar kujdesin Materniteti Akti Quality, prezantuar në vitin 2010, për të përmirësuar kujdesin lindjes për nënat dhe sapolindur dhe të bëjë kështu në partneritet me mjekët, avokatët, paguesit dhe blerësve. Në vitin 2010, Engel shkroi Aktin Gestational Diabetes të vitit 2010, i cili kaloi në Shtëpinë e para të mos vijnë në një votim në Senat. Legjislacioni mund të ri-futur në Kongresin e 112 për shqyrtim. Legjislacioni do të ofrojë më të mirë për ndjekjen dhe hulumtim në diabet gestational, e cila nëse nuk trajtohet mund të çojë në diabet tip 2 për nënën dhe fëmijën.
Shëndetsia e përgjithshme[redakto | përpunoni burim]

Rep Engel mbështet një Reauthorization përmirësuar të Planit të Presidentit të Emergjencave për AIDS Relief (PEPFAR). Brenda faturën PEPFAR, Engel përfshirë faturën e tij, Tuberkulozi Stop Akti Tani. [34] Kjo masë parashikon rritje mbështetjen e SHBA për aktivitetet ndërkombëtare të kontrollit të TB dhe promovon kërkime për të zhvilluar barna të reja, diagnostifikimi dhe vaksinat.

Energjia

Në vitin 2005, prezantoi me Kongresmenin Engel Jack Kingston (R-GA) zgjedhjet e karburantit për American Sigurimit të Aktit (HR 4409), modifikuar më vonë dhe riparaqiti në vitin 2007, si Akti DRIVE (HR 670) – Uljen Varësia përmes Innovation në Vehicles dhe Energjetikës Akti – me më shumë se 80 bi-partizane bashkë-sponsorët. Ajo është projektuar për të nxitur sigurinë kombëtare të Amerikës dhe stabilitetin ekonomik, duke ulur varësinë nga nafta e huaj përmes përdorimit të lëndëve djegëse alternative të pastra dhe teknologjive të përparuara automjeteve. Ai gjithashtu bëri thirrje për rritjen e efikasitetit të gomave – për të rritur milje një automjet të gazit [35]. Shumë dispozita të Ligjit DRIVE janë përfshirë në pavarësinë e Energjisë dhe Aktit të Sigurimit, e cila u nënshkrua në ligj më 19 dhjetor 2007, dhe u bë nr Publik Ligji 110-140. Ky ligj mandatet rritur standardet e efikasitetit të karburantit nga 25 milje per gallon në 35 milje per gallon nga 2020. Ligji gjithashtu kërkon standarte të përmirësuara të efiçiencës së energjisë për pajisjet e ndriçimit, dhe ndërtesave, si dhe zhvillimin e amerikan-rritur biokarburanteve, si bionaftë etanolit celulozike dhe biobutanol. Më 22 korrik 2008, me kongresmenët Engel prezantuar Kingston, Steve Izraeli (D-NY) dhe Bob Inglis (R-SC) Open Standardet Karburanti Aktit. [36] Ky ligj kërkon 50 për qind e makinave të reja të shitura në Shtetet e Bashkuara nga 2012 (dhe 80 për qind e makinave të reja të shitura nga 2015) të jetë fleksibël-karburantit automjeteve të afta të konkurrojnë në çdo kombinim të metanol, etanol ose benzinë. Karburantit automjeteve përkul kushtojë rreth 100 $ më shumë se mjeti të njëjtë në një version benzinë-vetëm. Ky projekt-ligj u përsëritet në 111 Kongresin e Shteteve të Bashkuara nga Rep Engel, Inglis, Izraeli dhe Roscoe Bartlett (R-MD). Ajo mund të ri-futur në Kongresin 112. Engel është Përfaqësuesi i lartë nga Nju Jorku në Energjetikës dhe Tregtisë Komitetit, si dhe përfaqësues nga Nju Jorku në Nënkomiteti mbi Energjisë dhe Mjedisit. Ai luajti një rol kyç në negociatat e Energjisë amerikan të pastër dhe të Sigurimit të Aktit, HR 2454, [37] i cili kaloi në Shtëpinë e më 26 qershor 2009. [38] se legjislacioni ishte menduar për të rigjallëruar ekonominë, duke krijuar miliona vende të reja pune, të rrisë amerikan të sigurisë kombëtare, duke reduktuar varësinë nga nafta e huaj dhe ruajtjen e planetit duke zvogëluar ndotjen. [39] Ai kaloi House në vitin 2009, por nuk u votuan nga Senati në Kongresin 111.

Kontrolli i armëve

Rep Engel gjithashtu beson në kërkon kontrolle të prapavijës në shitje armë në mes të qytetarëve privatë në tregon armë, [40] dhe nuk pajtohet me deklaratën se “District of Columbia nuk ka autoritet për të miratuar ligjet ose rregulloret që shkurajojnë ‘ose eliminuar’ pronësisë private ose përdorimi i armëve të zjarrit. [41] “Rep Engel nënshkruan një letër presidentit Barak Obama i kërkon” kthim në zbatimin e ligjit që ndalon importet e armëve luftarake, e cila u zbatua më parë gjatë administratave të presidentëve George HW Bush dhe Bill Klinton. ” [42] Ai gjithashtu kundërshtoi një ligj që do të lejojë vizitorë për të kryer me armë zjarri ndërsa brenda parqeve të caktuara kombëtare. [43] Engel ka marrë një notë “F” nga Shoqata Kombëtare pushkë, që listat si qëllimet e saj për mbrojtjen e Amendamentit të Dytë të Shteteve të Bashkuara Bill e të Drejtave dhe promovimin e të drejtave të pronësisë zjarrit, si dhe qitje e përpiktë, sigurinë zjarrit, dhe mbrojtjen e gjuetisë dhe vetë-mbrojtjes në Shtetet e Bashkuara. Rep Engel fuqimisht beson në kufizimin armë përdorimin e qytetarëve përmes teknologjisë “armë zgjuar”, duke u zgjeruar periudhat e pritjes për qytetarët, dhe duke lejuar viktimat e dhunës me armë të padisë prodhuesit armë zjarri dhe shitësit të autorizuar. [40] Në anën tjetër, Rep Engel ka marrë një vlerësim 100 për qind nga Fushatës Brady për të parandaluar dhunën armë. [44] Përveç kësaj, ai ka qenë gjithashtu i dha një notë 100 për qind nga Koalicioni për të ndaluar dhunës me armë. [45] Rep Engel përsëritur vota në favor të rrepta të kontrollit të ligjeve armë. Ai paraqiti HR 1784, Zbatimit të Ligjit Protect Armor (lutje) Akti, i cili do të ndalojë në pesë-shtatë pistoleta. Rep Engel futur HR 2217, me qëllim për të mbrojtur fëmijët nga prindërit dhe flokët armë gabuar duke udhëzuar Consumer Product Safety Komisionit (CPSC) për të vendosur një standard kombëtar të cilësisë për të gjitha pajisjet e sigurisë së fëmijëve përdorur në armët e zjarrit. [46]

Çështje të tjera vendase

Më 22 dhjetor 2010, presidenti Barak Obama nënshkroi në ligj të Vërtetën në Aktin thërret ID. Legjislacioni u prezantua nga Bill Nelson në Senat, kaloi House më 15 dhjetor, dhe është praktikisht identike me faturën Rep Engel-së. [47] Ligji i ri çarje poshtë në përdorimin e telefonuesi spoofing ID, e përdorur shpesh nga kriminelët për mashtrim viktimat e tyre në dhënien e informacionit personal nga. Legjislacioni do të ndihmojë në zbatimin e ligjit në luftën kundër vjedhjet e identitetit. Rep Engel fillimisht futur sigurimin e kufijve tanë dhe të veprojë të dhënat tona në korrik të vitit 2008, HR 6702. [48] Kjo faturë do të sigurojë që, kur një udhëtar të hyjë në Shtetet e Bashkuara, një agjent i kufirit nuk mund të kërkoni ose të kap të dhënat e udhëtimi ose pajisje pa arsye. [49] Legjislacioni u riparaqiti në Kongresin e 111 si HR 239. [50] Kohët e fundit, Departamenti i Sigurisë Kombëtare ndryshuar rregullat e tyre për të parandaluar agjentët nga kërkimin dhe konfiskimin pa arsye. [51] Kjo përfshinte shumë i legjislacionit Rep Engel s . Në Kongresin e 109, Rep Engel paraqiti Calling Card Konsumatorit Akti i Mbrojtjes, HR 3402. [52] Ligji kishte për qëllim për të ndaluar disa të mashtrimit masiv në industrinë e quajtur karta parapaguar. [53] Legjislacioni kaloi House njëzëri, por Senati nuk ka vepruar mbi të. Në vitin 2011, Rep Engel paraqiti testimit të drogës Aktin Integriteti i cili do të ndalojnë për të shitur produkte që mundësojnë mashtrimit në testet e drogës. Në vitin 2010, Rep Engel i bëri thirrje Federale Strehimit Financave Agjencinë për të ndaluar planin e tyre për të ndaluar pagesat private transferimit në shitje apartamentesh bashkëpunuese. Disa zhvilluesve dhe investitorët kishin abuzuar sistemin duke imponuar taksat e transferimit që do të kanë dhënë ata me përqindje në të gjitha shitjet e ardhshme të pronës gjatë shumë dekadave. Taksa e transferimit, kur përdoret siç duhet mund të ndihmojë pronarët dhe zhvilluesit të financojnë projekte dhe mbeten të përballueshme. FHFA vendosi të mos ndjekë këtë plan në vitin 2011.

Çështjet Ndërkombëtare

Engel është një përkrahës i njohur Jeruzalemin si kryeqytet i Izraelit dhe ka qenë gjithashtu një avokat për shkaqet e shqiptaro-amerikanëve dhe shqiptarëve etnikë në Kosovë. Në vitin 2003, ai autor i llogaridhënies Sirisë dhe Libanit Restaurimi sovranitetit të vepruar, e cila u nënshkrua në ligj nga Presidenti Xhorxh W. Bush më 12 dhjetor 2003. [54] Në këtë ligj, Kongresi i autorizuar dënimet dhe kufizimet në marrëdhëniet SHBA me Sirinë për vet pushtimi i Libanit dhe për marrëdhëniet e saj me grupet terroriste. Eliot Engel votoi për t’i dhënë Presidentit Xhorxh W. Bush autoritetin për të filluar fushatën ushtarake kundër Irakut. Më 10 tetor 2002, ai ishte në mesin e 81 demokratët Shtëpia që votuan në favor të autorizon pushtimin e Irakut. Si lufta zvarritur, pozicioni i tij ndryshoi. Ai tani i përgjigjet pyetjeve në lidhje me mbështetjen e tij për luftën duke thënë se po ta kishte ditur atëherë çfarë ai tani e di, ai do të kishte vepruar ndryshe.

Nënkomiteti i hemisferës perëndimore

Si Kryetar i Dhomës së Përfaqësuesve të Jashtme Nënkomitetit për Çështjet e Hemisferës Perëndimore, Engel ka bërë thirrje për marrëdhënie të forta me SHBA Amerikën Latine dhe Karaibe. Nënkomiteti i tij ka mbajtur seanca për çështje të tilla si kriza në Haiti, varfërisë dhe pabarazisë në Amerikën Latine. Engel shtyrë për fonde në rritje për ndihmë emergjente në Haiti dhe për Statusin Përkohshëm të Mbrojtura (TPS) të shtetasve haitian në SHBA [55] Engel është edhe mbështetës të “Iniciativës Merida” në të cilën SHBA është duke bashkëpunuar me Meksikën, Amerikën Qendrore, Republika Dominikane, Haiti dhe për t’iu kundërvënë dhunës narko-trafikut dhe të ngjashme në rajon. Në Kongresin e Shteteve të Bashkuara 110, ai paraqiti Investimeve Sociale dhe veprojnë Zhvillimit Ekonomik për Amerikat të vitit 2007 [56] (ri-futur në vitin 2009, ku edhe vdiq në komitetin [57]) dhe sponsorizuar perëndimor Energjisë Aktit të hemisferës Compact zhvillimin e partneriteteve për të forcuar marrëdhëniet diplomatike me Qeverinë e Brazilit dhe qeverive të vendeve të tjera në hemisferën Perëndimore (vdiq në komision). [58] Dypartiak Western hemisferën Drug Policy Komisioni Akti i 2009 (sponsorizuar nga Rep Engle) u miratua nga Shtëpia më 8 dhjetor 2009, ajo do të marrë një vështrim të ri në përpjekjet kundër narkotikëve-të Shteteve të Bashkuara të dy në shtëpi dhe jashtë vendit. Ligji nuk ka kaluar Senatin. [59]

Lindja e Mesme

Engel ka qenë një mbështetës i zëshëm i Izraelit. Në vitin 2008, ai ishte demokrat të çojë në një rezolutë të dënonte sulmet palestineze me raketa ndaj civilëve izraelitë nga Hamasi dhe organizatat e tjera palestineze terroriste. [60] Menjëherë pas hyrjes Kongresit, ai ka sponsorizuar një rezolutë që shpallte Jeruzalemin kryeqytetin e pandarë te Izraelit. [61] Ai gjithashtu shkroi Llogaridhënia Siria dhe libaneze Restaurimit Sovraniteti Akti, i cili u nënshkrua në ligj nga Presidenti Xhorxh W. Bush më 12 dhjetor 2003. [62] Ky ligj i autorizuar kufizime në marrëdhëniet amerikane me Sirinë dhe dënimet për okupimin e Libanit dhe për vet Marrëdhënia me grupet terroriste.

Kosova dhe Ballkani

Në vitin 1996, Washington Post shkruante, “shkaku i Kosovës ka mbajtur gjallë në Uashington nga një grup i vogël i Kongresit të udhëhequr nga Rep Engel Eliot L. (DN.Y.) ….” [63] (Dobbs, Michael “Shqiptarët e Kosovës Shikoni në SHBA për ndihmë; Zyra amerikane hap në serbe e sunduar rajonin,” The Washington Post, 21 korrik 1996). Ndërsa një anëtar i Nënkomitetit për Evropën dhe Kryetar i Kongresit Komitetit për Çështjet Shqiptare, Engel luftoi spastrimin etnik dhe gjenocidin në Kosovë në vitin 1999 dhe shprehu mbështetje në Kongres për pavarësinë e Kosovës. Një rrugë është emëruar pas tij në Pejë dhe ai ishte dignitary i parë i huaj për të adresuar parlamentit të Kosovës. [64]

Qiproja

Engel bëri thirrje për tërheqjen e trupave turke nga Qiproja dhe autor i një rezolutë në 1996 çmilitarizimit të saj. Ligji 1994 i tij lejoi Shtetet e Bashkuara Departamenti i Shtetit për të kryer një hetim të pesë amerikanëve, të cilët u zhduk gjatë pushtimit turk të Qipros dhe gjetën eshtrat e një të tillë. [65] Engel mori Çmimin Paraskevaides George më 17 maj 2007, jepet atyre të cilët kanë shfrytëzuar vlerat e lashta helene për të kontribuar në kombeve dhe njerëzve të Qipros dhe Amerikë dhe në Hellenics në botën moderne. [66]

Lufta në Irak

Në vitin 2002, Engel u bashkua me dy Senatorët nga Nju Jorku, Chuck Schumer dhe Hillary Clinton, dhe pothuajse 300 anëtarë të Dhomës së Përfaqësuesve të Shteteve të Bashkuara në votimin për rezolutën e jep Presidenti Bush autoritetin për të përdorur forcën në Irak. [67] Pas shpalljet se inteligjenca dhënë në Kongres ishte pjesërisht të besueshme, dhe problemet e hasura pasuese pas Sadam Huseini u rrëzua, Engel ka ardhur për keqardhje vendimin e tij për të mbështetur pushtimin, dhe vazhdimisht vota në favor të tërheqjes graduale. Voto Smart – Engel Përfaqësuesi për HR 4156 – Ndarjet plotësuese për Departamentin e Mbrojtjes dhe kohor për tërheqje nga Iraku. Ai është takuar me anti luftës aktivistët, dhe në vitin 2008, ai publikisht bëri thirrje për mbylljen e kampit të Gjirit të Guantanamos paraburgimit. Engel marrë një “A” notë nga Iraku dhe Afganistani veteranëve të luftës në vitin 2008. [68]

Çështjet irlandeze

Në vitin 2007, Engel u bë një bashkë-kryesues i Komitetit të Kongresit Ad Hoc për Çështje irlandez. Ai mbështeti Marrëveshjen 1998 Mirë e premte dhe të ndihmuar shtetasit irlandez përballet dëbimin nga Shtetet e Bashkuara. [69] Ai ka qenë një mik i Gerry Adams, udhëheqësi i Sinn Fein, [70] dhe ishte autor i legjislacionit që ndalon punëdhënësit në Irlandën e Veriut dhe Irlanda nga marrja e fondeve amerikane nga Fondi Ndërkombëtar për Irlandën nëse ato përputhen me punësim të drejtë dhe jo-diskriminimit parimet e quajtur “Parimet MacBride”. [71] Në vitin 2010, Rep Engel ishte i dobishëm për të ndihmuar kthimin Joe Byrne në Shtetet e Bashkuara të Amerikës pas një problemi burokratik lënë atë të burgosur në Irlandë dhe ndahet nga familja e tij në Rockland County.

Kalorësia italiane

Në vitin 1998, si një përgjigje ndaj punës Engel në Shqipëri dhe Kosovë, qeveria italiane prezantoi atë, dhe pastaj-administrative e tij Asistent Gjoni Calvelli, me një kalorësi ceremonial [72] për punën e tij në promovimin e Bashkuara të Amerikës-italiane lidhjet. Ambasadori Fernando Salleo lëshuar kalorësi dhe konsullor italian e Përgjithshme në Nju Jork BANDINI Antonio kryer ceremoninë.

Të drejtat e njeriut

Si një anëtar i të Drejtave të Njeriut Kongresit Caucus, Engel ka mbështetur shqiptaro-amerikanët dhe shqiptarët etnikë në Kosovë. Ai është bashkë-autor i Harkin-Engel Protokollit, së bashku me senatorin Tom Harkin (D-IA), e cila trajton punën e fëmijëve në fushat e kakao Afrikën Perëndimore. Në fillim të vitit 2001, ai shkroi rezolutën që dënon House talebanët për qytetarët hindu detyruar të veshin shenjat dalluese si kujton nazistët hebrenjtë detyruar të veshin një yll të verdhë i Davidit. [73] Në vitin 2008, ai shkroi një rezolutë përgëzuar SHBA-Brazil Plani i Veprimit të përbashkët për Nxitjen e Barazisë racor dhe etnik. [74] Engel sponsorizuar një faturë për të mbështetur Ditën e heshtjes gjatë së cilës nxënësit zotohen që të heshtin për të sjellë vëmendje të ngacmimit dhe diskriminimit me të cilat përballen njerëzit lezbike, homoseksual, biseksual dhe transgjinor në shkolla. [75] Kjo është fatura përsëritet në United 111 Shtetet e Kongresit. [76] Ai gjithashtu votuan kundër Mbrojtjen e të Aktit Martesa (Doma) e cila lejohet për shtetet që të mos jetë e nevojshme për të njohur të njëjtit seks martesave në shtete të tjera. [77] Ai votoi në vitin 2010 për shfuqizimin e “A nuk Pyet, Mos thuaj “politikë e cila tani do të mundësojë homoseksualë për të shërbyer hapur në ushtrinë amerikane.
Historia Zgjedhore[redakto | përpunoni burim]

1988

Demokratike fillore – NY Qarkut 19

Eliot Engel – 50%
Vincent Marchiselli – 25%
Mario Biaggi – 25%

Zgjedhjet e përgjithshme

Eliot Engel (D) – 59%
Mario Biaggi (R) – 29%
Robert Blumetti (O) – 9%
Martin O’Grady (O) – 3%

1990

Demokratike fillore – NY Qarkut 19

Eliot Engel – 71%
Dominick Fusco – 29%

Zgjedhjet e përgjithshme

Eliot Engel (D) – 61%
William Gouldman (R) – 23%
Kevin Brawley (O) – 16%

1992

Demokratike fillore – NY Qarkut 17

Eliot Engel – 73%
Mario Biaggi – 27%

Zgjedhjet e përgjithshme

Eliot Engel (D, L) – 81%
Martin Richman (R) – 14%
Kevin Brawley (C) – 3%
Martin O’Grady (RTL) – 2%
Nana LaLuz (NLP) – 1%

1994

Demokratike fillore – NY Qarkut 17

Eliot Engel – 61%
Willie Colon – 39%

Zgjedhjet e përgjithshme

Eliot Engel (D, L) – 74%
Edward marshall (R) – 19%
Kevin Brawley (e) – 5%
Ann Noonan (Other) – 2%

1996

Demokratike fillore – NY Qarkut 17

Eliot Engel – 76%
Herbert Moreira-Brown – 24%

Zgjedhjet e përgjithshme

Eliot Engel (D, L) – 85%
Denis McCarthy (R) – 14%
Dennis Coleman (Ind) – 2%

1998

Demokratike fillore – NY Qarkut 17

Eliot Engel – 80%
Herbert Moreira-Brown – 20%

Zgjedhjet e përgjithshme

Eliot Engel (D, L) – 88%
Pjetri Fiumefreddo (R) – 12%

2000

Demokratike fillore – NY Qarkut 17

Eliot Engel – 50%
Larry Seabrook – 41%
Sonny Zayas – 9%

Zgjedhjet e përgjithshme

Eliot Engel (D, L) – 89%
Patrick McManus (R) – 11%

2002

Demokratike fillore – NY Qarkut 17

Asnjë

Zgjedhjet e përgjithshme

Eliot Engel (D, WF) – 62%
C. Skot Vanderhoef (R) – 35%
Arthur Gallagher (RTL) – 2%
Elizabeth Shanklin (Green) – 1%

2004

Demokratike fillore – NY Qarkut 17

Eliot Engel – 65%
Kevin McAdams – 23%
Jessica Flagg – 12%

Zgjedhjet e përgjithshme

Eliot Engel (D, WF) – 76%
MATTHEW Brenan (R) – 23%
Kevin Brawley (Con.) – 2%

2006

Demokratike fillore – NY Qarkut 17

Eliot Engel – 83%
Jessica Flagg – 17%

Zgjedhjet e përgjithshme

Eliot Engel (D, WF) – 76%
James Folkneri (R) – 24%

2008

Demokratike fillore – NY Qarkut 17

Asnjë

Zgjedhjet e përgjithshme

Eliot Engel (D, WF) – 79%
Robert Goodman (R) – 21%

2010

Demokratike fillore – NY Qarkut 17

Asnjë Primar Demokratike. Anthony Mele mundi York Kleinhandler 51% në 49% në filloret Republikane.

Zgjedhjet e përgjithshme

Eliot Engel (D, WF) – 73%
Anthony Mele (R) – 23%
York Kleinhandler (CON) – 4%

Pas vendimit unanim nga grupi parlamentar i PD për djegien e mandatave të deputetit, kreu i PD Lulzim Basha ka zhvilluar takim me aleatët për 60 minuta.

Në përfundim të takimit kryedemokrati Basha njoftoi se aleatët, ashtu si edhe deputetët e PD janë gati të djegin mandatet
“Ky sot ishte takim pune, vendimi per djegien e mandateve është vendim i opozitës së bashkuar”, tha Basha

Kreu i PR-së, Fatmir Mediu tha se aleatët janë gati të djegin mandatet duke iu bindur kështu urdhrit të qytetarëve shqiptarë që protestuan e që nuk e duan më Ramën kryeministër.

“Ne kemi koalicion politik të hershëm, për këtë vendim kemi besimin e qytetarëve që na treguan se Rama nuk mund ta qeverisë më vendin. Dalim me një qëndrim të përbashkët, besoj që do jetë vendim unanim. Mendoj që është në të mirën e vendit, duhet qeverisje që i përgjigjet interesave të vendit, jo interesave klanore”,- tha ai.

Incidenti i enjtes së kaluar në Kuvendin e Shqipërisë, ku kryeministri Edi Rama u spërkat me bojë nga deputeti demokrat Edi Paloka, është shpallur si foto jave nga agjensia “Reuters”.

Agjensia “Reuters” ka përzgjedhur pikërisht momentin e spërkatjes me bojë me shiringë nga deputeti demokrat, Edi Paloka ndërsa  kryeministri Rama tenton të ‘vetëmbrohet’.

“Kryeministri i Shqipërisë Edi Rama reagon pas bojës së hedhur prej tij nga anëtarët e opozitës gjatë sesionit parlamentar në Tiranë, Shqipëri, 14 shkurt”, shkruan në përshkrimin e fotos ‘Reuters’.

Si duket spërkatja me bojë e kreut të qeverisë ka kapur edhe vëmendjen e mediave ndërkombëtare.

Diskutimi në mbledhjen me dyer të mbyllura të grupit demokrat po vijon të zhvillohet me debate, nëse do duhet apo jo të digjen mandatet e deputetëve të opozitës.

Lulzim Basha ka folur sërish për nevojën për të kryer aktin ekstrem të cilin e lajmëroi ditën e djeshme.

“Ne jemi ne borxh me qytetaret. Ata na dhanë besimin dhe ne duhet te jemi me ta. Jemi në gjendje emergjence kombëtare. Ky është hap nga pozitat e dominimit të forcës popullore”- është shprehur Basha në mbledhjen me dyer të mbyllura.

Flamur Noka, Agron Shehaj, Aldo Bumçi dhe një sërë deputetësh të tjerë janë shprehur pro idesë së Bashës duke shtuar se mandatet duhet të digjen dhe deputetët të bashkohen me qytetarët në protesta.

Edmond Spaho ka theksuar se djegia e mandateve do të jetë presioni i duhur dhe më i mirë për t’ju bërë qeverisë.

“Po flasim qe ti leme mandatet. Une thashe duhet ti leme dhe te gjejme hapesirat ligjore qe ti leme qe tani. Flamuri, Antoni, Flor Mima, une, Strazimiri deri tani kemi thene ti leme”- tha Salianji.

Flamur Noka: Duhet djegia e mandateve, të bashkohemi me qytetarët. Nuk mund të jemi opozitë fasadë. Ky është një regjim, nuk mund të sillemi normalisht.
Agron Duka: në mënyrë absolute jam për djegien e mandateve.
Florian Mima: Jam për djegie mandatesh
Oriola Pampuri: Djegia e mandateve, akt sublim/Express

Kreu i Qeverisë së Kosovës, Ramush Haradinaj, ka shtruar mëngjes për delegacionin e senatorëve dhe kongresistëve amerikanë, të cilët qe disa ditë po qëndrojnë për vizitë në Kosovë.

Këtë e ka bërë të ditur vetë Haradinaj përmes një postimi në Facebook, teksa ka vlerësuar lart miqësinë me Shtetet e Bashkuara të Amerikës.

“Një mëngjes i shtruar sot për miqtë e mi të çmuar, delegacionin e senatorëve dhe kongresistëve amerikanë, me praninë edhe të shumë personaliteteve nga Shqipëria, Bullgaria, Maqedonia e Veriut dhe Kroacia. Jemi të bekuar me lidhjet e përhershme unike, që kemi ndërtuar me miqtë amerikanë, bazuar në vlerat më të larta njerëzore. Zoti i bekoftë dy popujt tanë!”, ka shkruar Haradinaj.

Me rastin e 11-vjetorit të Pavarësisë së Kosovës, është përuruar Palestra Sportive në Shtime, me ç’rast ka marrë pjesë edhe William Walker

Ai u shpreh i lumtur që mori pjesë në këtë përurim, sepse, siç tha ai, Shtimen deri më tash e kishte vizituar vetëm për raste të zymta.

“Për mua ka qene një befasi shumë e këndshme ftesa nga kryeparlamentarin i parlamentit të Kosovës që të vijë këtu të shohë qytetin e Shtimes dhe të shohë të arriturat e këtij qyteti me këtë sallë shumë të bukur. Para disa minutash siç i thash edhe kryetarit të Komunës që e njohë për shumë vite tash. Zakonisht sa herë që vizitoj qytetin e Shtimes unë vijë për një rast të zymtë për diçka që ka ndodhur para 20 viteve që ka ndodhur në masakrën e Reçakut. Papritmas vizita ime këtu sot dhe duke parë se çfarë investime keni bërë për të mirën e qytetit dhe për qytetarët e kësaj rrethine me të vërtete unë po buzëqesh dhe me të vërtetë se jam shumë i kënaqur” tha Walker.

PRISHTINË – Më një paradë të Forcave të Sigurisë së Kosovës (FSK) ka vazhduar shënimi i përvjetorit të Pavarësisë së Kosovës.

Para fillimit të paradës, presidenti i Kosovës, Hashim Thaçi, qytetarëve të vendit ua uroi 11-vjetorin e pavarësisë, duke theksuar se ushtarët e FSK-së janë krenaria e Kosovës dhe dëshmia më e mirë e suksesit dhe përparimit të vendit.

“Vetëm 11 vjet më parë u nisëm bashkë në rrugën e konsolidimit të Republikës së pavarur të Kosovës, dhe sot para nesh kemi një ushtri profesionale multi-etnike, e cila ka për qëllim të mbroj shtetin më të ri në Evropë dhe në botë, dhe të jetë e gatshme të kontribuojë për paqen në rajon dhe botë”, tha Thaçi.

Sipas tij, vendimi për të formuar ushtrinë ishte një mesazh legjitim historik. Presidenti i Kosovës tha se shtegu i ndërtimit të shtetit kërkonte mençuri dhe durim, dhe të dish se kur duhet të marrish vendime strategjike dhe kur të bësh kompromise.

“Duhet të arrijmë marrëveshje paqësore, gjithëpërfshirëse, të përhershme me Serbinë, që siguron njohje reciproke dhe anëtarësim të Kosovës në OKB, NATO dhe BE. Jo për të harruar të kaluarën, por për të mos lejuar që të përsëriten vuajtjet dhe tragjeditë e kaluara”, tha Thaçi.

Ai tha më tej se në rrugën drejt ndërtimit të Kosovës, është i pazëvendësueshëm partneriteti me SHBA-të dhe me BE-në, si dhe me vendet e Evropës dhe ato të NATO-s.

Ky partneritet, tha më tej Thaçi, është i bazuar në parime dhe vlera të përbashkëta, dhe se Kosova gjithmonë doli fituese kur ishte përkrah partnerëve të saj strategjikë.

Pas kësaj vijoi një paradë ushtarake nga sheshi “Nënë Tereza” deri te sheshi “Ibrahim Rugova”, ku morën pjesë shumë qytetarë.

Para paradës ushtarake u mbajt një seancë solemne e Kuvendit të Kosovës në të cilën folën kryeministri i Kosovës, Ramush Haradinaj dhe kryeparlamentari Kadri Veseli.

Haradinaj tha se populli shqiptar është një popull që ka dhënë kontribut në Ballkan, por edhe në kontinentin e Evropës, popull i cili ka paguar çmimin e të gjitha proceseve nëpër të cilat ka kaluar kontinenti në shekullin e kaluar.

“Gjithë ne do të punojmë në vazhdimësi për konsolidimin e shtetit tonë, dhe do të punojmë për marrëdhënie të mira me fqinjët, me të gjithë. Jemi të interesuar për një marrëveshje tashmë të ditur të quajtur obligative dhe ligjore për njohje reciproke me Serbinë me kufijtë ekzistues dhe po ashtu jemi të interesuar në avancimin e Kosovës drejt anëtarësimit në NATO”, tha Haradinaj.

Kryetari i Kuvendit, Veseli, theksoi se secili vendim mbi Kosovën do të jetë shtetëror dhe institucional, dhe jo personal apo partiak.

“Në dialog nuk shkojmë vetëm për marrëveshje me Serbinë. Ne dialog shkojmë sepse rruga jonë, përcaktimi ynë, është që çdo mosmarrëveshje ta zgjidhim në mënyrë paqësore. Dhe po ashtu si shtet i pavarur dhe sovran marrim mbi vete edhe obligimet që përmban për ne ky sovranitet karshi rajonit dhe partnerëve tanë strategjikë si SHBA-të dhe BE”, ka thënë Veseli.

Veseli tha se Serbia ka merituar taksat nga shkaku i sjelljes së saj ndaj Kosovës, por se tashmë duhet menduar në mënyrë racionale dhe që vendimi lidhur me taksat duhet të jetë në përputhje me interesat strategjike të vendit në raport me Serbinë, por edhe në lidhje me SHBA-të dhe BE-në .

Në paradën ushtarake, si dhe në seancën e Kuvendit të Kosovës ishin të pranishëm kryeministri i Shqipërisë, Edi Rama, ambasadori William Walker, si dhe ambasadorë të vendeve mike të Kosovës.

Një delegacion i senatorëve dhe kongresistëve amerikanë, i udhëhequr nga senatori republikan nga Oklahoma, Jim Inhofe, kanë qëndruar në Kosovë, me rastin e 11-vjetorit të shpalljes së pavarësisë.

Ata kanë zhvilluar takime të ndara me presidentin e Kosovës, Hashim Thaçi dhe kryeministrin, Ramush Haradinaj.

Pas takimit, Thaçi përmes një postimi në Facebook, ka thënë se vizita e këtij delegacioni amerikan “është dëshmia më e mirë e marrëdhënieve tona të shenjta. Kosova, gjatë tërë rrugëtimit të saj, e ka pasur përkrahjen e parezervë të Shteteve të Bashkuara të Amerikës”.

Ndërkaq, kryeministri Haradinaj se vizita e këtij delegacioni nga SHBA-ja është “inkurajim i fuqishëm që të qëndrojmë në vlerat tona të përbashkëta dhe për ta avancuar pozitën e gjithanshme të Kosovës”.

Kjo është intervista e Gazetës Express me Ambasadorin e atëhershëm Richard Holbrooke, i cili është një prej atyre njerëzve, të cilët duke e njohur historinë dhe realitetin e Serbisë dhe konflikteve të ndërlidhura me të, ndikuan në zvogëlimin e një lufte që ka mundur të jetë edhe më e tmerrshme, e pazgjidhshme në Kosovë. Ish-ambasadori, Richard Holbrooke, ka ndërruar jetë në vitin 2010.

Prishtinë, 16 shkurt 2008— Me rastin e festave të mëdha, njerëzit zakonisht ftojnë miqtë e tyre më të mëdhenj. Kosova sot feston shkëputjen përfundimtare me Serbinë, pas një kohe të gjatë të një lidhje të dhunshme. Është botërisht e ditur se kjo ngjarje ka qenë e mundur vetëm pas ndërhyrjes dhe mbështetjes së komunitetit perëndimor, nën udhëheqjen e vazhdueshme amerikane. Vendimet e mëdha i nxjerrin shpesh njerëzit që gjenden në pozita udhëheqëse dhe shumëçka vërtet varet prej tyre, por historia shpesh harron, nuk gjen vend ose lë anash njerëzit që bëjnë punën duke bërë qindra mijëra kilometra udhëtimesh, miliona telefonatash, ndejash, hidhërimesh dhe kërcënimit të jetës familjare për të sjellë ato rezultate. Ambasadori Richard Holbrooke është një prej atyre njerëzve, të cilët duke e njohur historinë dhe realitetin e Serbisë dhe konflikteve të ndërlidhura me të, ndikuan në zvogëlimin e një lufte që ka mundur të jetë edhe më e tmerrshme, e pazgjidhshme në Kosovë. Edhe libri i tij “To end a War” do të mbetet një kujtesë shumë informative dhe një reflektim i patejkalueshëm për ngjarjet e ’90’tave në Ballkan. Zëri i tij vinte aq i qartë dhe i rrjedhshëm të shtunën nga New Yorku, një ditë përpara se shpalljes së pavarësisë në Prishtinë.

Express: Ambasador Holbrooke, Kosova do të deklarojë pavarësinë të dielën. Ka qenë një proces i gjatë. Shqiptarët dhe joserbët tjerë do të festojnë. Por, çfarë lajmi është kjo ngjarje globalisht?
Richard Holbrooke: Është lindja e një shteti të ri. Ky është gjithmonë një rrëfim i rëndësishëm. Dhe për shkak të një gjykimi të gjatë e të vështirë, një rruge të gjatë e të vështirë nëpër të cilën Kosova ka udhëtuar për t’u bërë e pavarur, është e një rëndësie të posaçme. Gjithashtu e ardhmja e Kosovës do të ndërlidhet shumë me stabilitetin e Europës Jug-Lindore. Kështu që kjo është një ngjarje shumë e madhe.

Express: Presidenti Sarkozy i Francës po vizitonte të premten një shkollë dhe u tha studentëve se harta e botës duhet ndërruar, pasi ka një shtet të ri. Në fakt, shumë shtete perëndimore kanë paralajmëruar se do të njohin Kosovën. Si u bë e mundur që pavarësia e Kosovës të fitojë kaq shumë mbështetje perëndimore?
Richard Holbrooke: Mbështetja amerikane për pavarësinë e Kosovës ka qenë rezultat i marrjes së një qëndrimi shumë të fuqishëm nga Presidenti Clinton dhe disa prej këshilltarëve të tij më të lartë se populli i Kosovës nuk mund të mbetet më nën shtypjen serbe. Një drejtësi e thjeshtë ndërkombëtare kërkohej që atyre t’u jepej shansi për të vendosur për çështjet e tyre. Ngjarjet që sollën pavarësinë e Kosovës janë të gjata dhe shkojnë prapa shumë e shumë dekada, natyrisht. Por përpjekjet moderne për pavarësinë vërtet qëndrojnë tek mbështetja e Presidentit Clinton dhe ekipi i tij i lartë këshillëdhënës. Kjo nuk do të ndodhte pa mbështetjen e SHBA’së dhe lidershipit të saj në intervenimin e NATO’s, dhe mbështetja e saj e plotë për pavarësinë më së fundi gjatë procesit të negociatave ka dërguar aty ku jemi sot.

Express: Bisedimet për statusin zgjatën shumë, por nuk arritën të gjenin një marrëveshje. Ka munguar kreativiteti diplomatik apo duhet fajësuar tjetërkush?

Richard Holbrooke: Rusia.

Express: Kemi parë një retorikë shumë të madhe të Rusisë kundër pavarësisë së Kosovës. Çfarë mund të jenë efektet e saj dhe çfarë mund të bëjë Moska tash?

Richard Holbrooke: Kjo është pyetja më e rëndësishme. Sot dhe nesër – këto janë ditët që Kosova të shikojë luftën e saj të gjatë për pavarësi dhe të ndihet krenare në këtë arritje historike. Por është gjithashtu një ditë për të shikuar për para se çfarë do të ndodhë tash kur Kosova po bëhet kombi i pavarur i Kosovës. Kjo është një çështje shumë shumë e rëndësishme. Komuniteti ndërkombëtar duhet të mbështes shtetin e ri të pavarur. Por përgjegjësia më e madhe do t’i takojë vet popullit të Kosovës. Ata duhet të jenë të gatshëm të merren me një gamë të madhe problemesh që do të dalin në rrugën e tyre – ekonomike, sociale, politike dhe ndërkombëtare. Shteti i ri i Kosovës po lindë në një situatë shumë të vështirë. Të mos pretendojmë diçka tjetër. Kosova është e vogël dhe është e rrethuar me tokë (pa det). Ekonomia e saj është shumë e dobët kështu që do t’i duhet mbështetja ndërkombëtare. Kosova ka një kundërshtim të fuqishëm nga Serbia dhe Rusia, dhe me këtë duhet marrë. Dhe më e rëndësishmja për Kosovën është të ketë një pajtim me popullin serb – serbët që jetojnë në Kosovë dhe shtetin e Serbisë. Ka shumë shqiptarë që jetojnë në Serbi, Mal të Zi, Maqedoni dhe është shumë me rëndësi që ata të mos bëhen pjesë e problemit. Juve u duhen marrëdhënie të mira ekonomike me Serbinë për të mbijetuar. Lidershipi i ri në Prishtinë do të duhet të gjejë rrugë për ripajtim me Serbinë. Kjo nuk do të jetë e lehtë.

Express: Por Serbia ka thënë se do të kundërshtojë pavarësinë me të gjitha mjetet ekonomike dhe politike.A është Serbia ende problem për jostabilitetin e rajonit?

Richard Holbrooke: Po, është. Është shumë. Dhe unë e kuptoj këtë qëndrim të Serbisë. Jam takuar me Presidentin Boris Tadic javën e kaluar në Konferencën e Munich’ut. Dhe kemi folur për këtë problem. Ai është një njeri i paqes. Por për arsye që të gjithë i kuptojnë ai nuk mund ta pranojë pavarësinë e Kosovës publikisht. Kjo është e pamundur për të. Por ai ka thënë se ai do të respektojë Rezolutën 1244 të Kombeve të Bashkuara dhe se ai nuk dëshiron të ketë rishfaqje të dhunës. Do t’i takojë lidershipit të vendit tuaj (Kosovës) që të gjejnë rrugët për të mbrojtur popullin serb në Kosovë.

Express: Dhe a ka treguar lidershipi i Kosovës ndonjë shembull të mirë në atë drejtim këto vjet pas 1999?

Richard Holbrooke: Mendoj që lidershipi i Kosovës në masë të madhe ka bërë një punë shumë të mirë. Por do të ketë një test shumë serioz këtu. Katër, apo tri e gjysmë komunat në veri të Kosovës, duhet të trajtohen në një mënyrë të duhur. Gjëja esenciale është që komuniteti ndërkombëtar të punojë në ripajtimin mes shqiptarëve dhe serbëve. Tash, unë e di sa e vështirë do të jetë kjo, por nëse kjo nuk bëhet, vendi juaj, vendi juaj i ri, do të jetë në rrezik që nga dita e parë e krijimit. Nuk është faji i popullit shqiptar, por tash pavarësia është një moment shumë shumë i madh për popullin tuaj. Si një njeri që ka punuar shumë për shumë vjet, unë uroj të gjithë në Kosovë për atë që është arritur. Por në të njëjtën kohë unë duhet të them krejt miqësisht se e ardhmja është e rrezikshme dhe me të duhet marrë me aftësi të madhe. Duhet të ketë tentime për pajtim, edhe pse serbët kanë thënë shumë qartë se ata nuk mund të pranojnë pavarësinë e Kosovës. Por dje më është njoftuar se Kryeministri Kostunica ka thënë se pavarësia e Kosovës tash është realitet. Kjo është hera e parë që dikush në Beograd e ka pranuar atë që është e dukshme dhe ky është një hap përpara.

Express: Teksa jemi tek Vojislav Kostunica, janë të shumtë ata që besojnë se ai ka qenë në rrugën e marrëveshjes së kompromisit. Sa gjatë mund të mbetet në pushtet nëse tash kundërshton integrimin në BE për shkak se vendet anëtare do të njohin Kosovën?

Richard Holbrooke: Nuk e di përgjigjen. I takon popullit të Serbisë të vendosë. Ata kanë një proces demokratik dhe ata kanë një Qeveri të ndarë. Presidenti dhe Kryeministri nuk janë shumë të afërt, Qeveria nuk funksionon shumë mirë, Këshilli i ministrave takohet rrallë, disa prej ministrave mbështesin Presidentin Tadic dhe disa mbështesin Kryeministrin Kostunica. Kjo duhet të zgjidhet. Por kjo nuk është çështje e juaja në Kosovë. Çështja juaj është të filloni shtetin tuaj në bazë të krenarisë për këtë arritje të madhe të popullit të Kosovës, të cilët kanë luftuar për pavarësinë kaq gjatë, për të mbajtur unitetin tuaj të brendshëm e për të mos rënë në fraksionalizëm politik, të mbështesni Qeverinë tuaj dhe të gjeni rrugë të punoni me komunitetin ndërkombëtar dhe të bëni Serbinë të punojë me ju. Do të marrë ca kohë, do të duhet durim, por është absolutisht thelbësore. Kështu që kjo është një ditë historike për Kosovën dhe për Europën pasi një shtet i ri po lindë. Por po lindë në rrethana shumë të vështira dhe ne duhet të jemi të ndershëm në lidhje me këtë.

Express: Sa kohë mund t’ju marrë të gjitha palëve që kanë qenë të përfshira në konflikt të mësohen me pavarësinë e Kosovës?

Richard Holbrooke: Kjo është një pyetje shumë e mirë, por unë natyrisht nuk e di përgjigjen. Nuk do të ndodhë brenda natës. Kjo (pavarësia) është shumë shumë e hidhur për Serbinë. Në mendjet e tyre ata kanë humbur diçka që ata mendojnë se u takon atyre. Por në mendjen e botës, ajo nuk u takon atyre. Në mendjet tona, përfshirë mua, është një komb i pavarur. Dhe prandaj do të merr kohë. Shikojeni Greqinë dhe Maqedoninë. Pesëmbëdhjetë vjet që kur Maqedonia ishte krijuar, ato kishin marrëdhënie tregtie, ekonomie, por ato ende argumentojnë në lidhje me gjëra të tilla siç është emri i vendit. Ka konflikte tjera të ngrira në tërë botën. Shikojeni Nagorno-Karabakh, Abkhazinë. Ne tash duhet të provojmë të parandalojmë këtë situatë (Kosovën) të bëhet konflikt i ngrirë. Kështu që një dialog mes Prishtinës dhe Beogradit do të jetë i rëndësishëm. Tash, i takon serbëve të pranojnë realitetin e një shteti të ri. Po e përsëris se i takon serbëve të pranojnë realitetin e shtetit të ri. I takon shqiptarëve dhe Qeverisë në Prishtinë të sigurojnë se serbët që jetojnë në Kosovë nuk abuzohen, por se janë të mbrojtur, se monumentet e tyre fetare dhe historike janë të mbrojtura, dhe se jetojnë në paqe me fqinjët e tyre shqiptarë.

Express: Ambasador Holbrooke ju kemi parë shpesh këtu në Ballkan. Çfarë ishte Jugosllavia?

Richard Holbrooke: Kuptimi im i historisë ishte se Jugosllavia ishte krijuar gjatë periudhës së pas Luftës së Parë Botërore, me Traktatin e Versajës dhe traktateve tjera dhe nuk ka qenë kurrë një ide e mirë sepse provonte të fuste në një shtet të vetëm shumë shumë grupe individuale etnike të cilat meritonin të kishin shtetin e tyre. Dhe si pasojë e saj ju pashmangshmërisht kishit disa luftëra, disa shkëputje. Jugosllavia është e vdekur, ka qenë një eksperiment i dështuar. Ishte lindur më 1920 dhe vdiq në 1990’tat. Kjo është pjesa e fundit. Mali i Zi u bë i pavarur, Kosova po bëhet e pavarur. Dikur ishte një shtet, tash shtatë. Dhe ky është rezultati i duhur (korrekt).

Express: Ambasador Holbrooke, pyetja e fundit. Cili është momenti specifik që ju ndjeni, kujtoni, se ishte pika e kthesës që pavarësia e Kosovës të bëhej opsion realist?

Richard Holbrooke: Kjo është ekstremist e lehtë për mua. Në mars të vitit 1999 unë shkova në Beograd dy herë, si Emisar Special i Presidentit Clinton. Në udhëtimin e dytë i thash Presidentit Milosevic se ai kishte vetëm dy zgjidhje – ose të pranojë pozicionin ndërkombëtar për Kosovën, ose ne do të fillonim një fushatë ushtarake kundër Serbisë dhe ajo do të fillonte menjëherë posa unë të largohesha nga vendi, ajo do të ishte e shpejtë, e vendosur dhe e mbështetur. Ne folëm për disa orë, vetëm, në mëngjesin e fundit. Ai refuzoi të lëvizë nga qëndrimi i tij. Dhe saktësisht pasdite në Beograd, unë i thash atij: “Tash më duhet të shkoj, cila është përgjigja juaj e fundit?”. Ai tha: “Bëjeni çfarë të doni, unë s’mund të lëvizë”. Dhe pastaj ne u ngritëm të shkojmë dhe ai tha: “A do të shohë më ndonjëherë?”. Unë i thash: “Kjo varet krejtësisht nga ajo se çfarë do të bëni në vazhdim”. Unë u vozita deri në ambasadë, pashë në televizor se Kuvendi Kombëtar u mblodh për të aprovuar refuzimin e pozicionit amerikan. Dhe sapo kjo ndodhi ne shkuam në aeroport, hymë në aeroplan dhe fluturuam në Budapest. Kur shkuam në Budapest, bombardimi filloi. Që prej bombardimit në pranverë 1999 deri në ngjarjet e sotme, janë tetë vjet, janë shumë gjatë për pikëpamjen time. Është dashur të ndodhë shumë më herët. Por kjo po ndodhë përfundimisht dhe unë mund të them gjithmonë se ai ishte momenti që unë do të kujtojë nga i cili rrugëtimi drejt pavarësisë vërtet fillon për komunitetin ndërkombëtar.

Express: Ambasador Holbrooke,kam parë librin tuaj “To End a war” dhe ishte fantastike të lexohej. Faleminderit për intervistën dhe gjithçka që keni bërë për Kosovën.

Richard Holbrooke: Faleminderit. Unë pres një të ardhme paqësore dhe prosperuse për popullin e mrekullueshëm kosovar.

Më 17 shkurt 2008 – Kosova shpall pavaresinë nga Serbia – ishte ditë e dielë – kërkesa per njohje iu dërguan menjëherë të gjitha qeverive të botës. Përgjigja e parë erdhi të hënën më 18 shkurt 2008 nga Afganistani, që e njohu Kosovën si shtet të pavarur. Më 8 mars 2008, ministri i parë i Jashtëm që e vizitoi Kosovën ishte Carl Bildt i Suedisë. Anëtaret e përhershme të Këshillit të Sigurimit, vazhdojnë të jenë të ndara; SHBA, Britania dhe Franca e kanë njohur pavarësinë e Kosovës, Rusia e ka kundërshtuar dhe Kina ka shprehur keqardhje. Edhe bota vazhdon të jetë e ndarë. Republika e Kosovës ka marrë 116 njohje diplomatike.

Koordinatat: 42°21′V 21°00′L / 42.35°V 21.00°L

Kosova (historikisht Dardania, zyrtarisht Republika e Kosovës) është një shtet i pavarur në Evropën Juglindore. Shtrihet në qendër të Siujdhesës Ballkanike dhe kufizohet në veri dhe në lindje me Serbinë, në juglindje me Republikën e Maqedonisë, në jugperëndim me Shqipërinë dhe në perëndim me Malin e Zi. Ka një sipërfaqe prej 10.880 km² dhe popullsi prej 1.8 milion banorësh shqiptarë, pasi serbët kanë bojkotuar procesin e numërimit.[3] prej të cilëve afro 20 mijë banojnë në Prishtinë, përkatesishtë në Graçanicë- qytet i vogel afër kryeqyteti dhe qendres më të rëndësishme të vendit Prishtinës. Shumica dërrmuese e popullsisë janë shqiptarë, ndërsa komunitetet tjera përfshijnë serbët, turqit, boshnjakët, romët, ashkalinjtë, egjiptasit dhe goranët.[4]

Me shpalljen e pavarësisë më 17 shkurt 2008, Republika e Kosovës u bë shteti më i ri në botë. Është vatër e stabilitetit në rajon,[5] si dhe synon anëtarësimin në NATO, Organizata e Kombeve të Bashkuara dhe në Bashkimin Evropian. Kosova është vatër e vazhdimësisë së qytetërimit të lashtë iliro-dardan dhe e zhvillimit të gjuhës shqipe si pasardhëse e vetme e gjuhëve ilire.[6][7] Në shek. IV p. K. u themelua Mbretëria Dardane, ndërsa më vonë pasuria nëntokësore e Kosovës luajti rol të rëndësishëm në ekonominë e Perandorisë Romake, Perandorisë Osmane dhe ish-Jugosllavisë.[8] Megjithatë, politikat antishqiptare, luftërat, statusi politik dhe keqadministrimi ndërkombëtar e i politikës vendase në vitet e fundit kanë bërë që Kosova të radhitet si vendi më i varfër në Evropë dhe ndër më të varfrit në botë.[9] Më 29 qershor u nënshkrua anëtarësimi i Republikës së Kosovës në Fondin Monetar Ndërkombëtar dhe Bankën Botërore.[10] Të ardhurat nga diaspora dhe ndihma ekonomike e BE-së dhe Shteteve të Bashkuara janë shtyllat e ekonomisë kosovare, që shënon mbi 40% të papunë.[11]

Ish-njësi federale e Republikës Socialiste Federative të Jugosllavisë,[12][13] Kosova është vendi i fundit që e fitoi mëvetësinë si rrjedhojë e shpërbërjes së përgjakshme të kësaj federate. Në vitin 1990, Kosova u shpall republikë dhe në vitin 1991 shtet i pavarur, mirëpo nuk arriti ta jetësonte pavarësinë e vet në rrethanat e pushtimit ushtarak serb që zgjati plot një dekadë (1989–1999). Qëndresa paqësore mbarëpopullore, Lufta e Ushtrisë Çlirimtare (1997–1999) dhe ndërhyrja ajrore e NATO-s në pranverë të 1999 i dhanë fund genocidit të Serbisë mbi popullatën shqiptare të Kosovës. Trupat e NATO-s hynë në Kosovë në qershor 1999, ndërsa po largohej ushtria serbe, dhe Kosova u administrua nga një mision i Kombeve të Bashkuara deri në 2008. Më 17 shkurt 2008, Kosova u shpall shtet i pavarur dhe sovran dhe deri më tani është njohur nga 115vende në mbarë botën,[14][15] por vazhdon të kundërshtohet nga Serbia që pretendon sovranitet mbi gjithë territorin kosovar.[16]
Emri

Interpretimin e parë të emrit ‘’Kosova’’, e ka bërë akademiku kroat Josip Rogliç, i cili thotë se: ‘’e tërë terminologjia gjeomorfologjike dhe emrat gjeografikë të Gadishullit Ilir janë të gjuhës ilire’’, duke ardhur dhe në përfundim që, terminologjia e emrit gjeografikë ‘’Kosova’’, i takon gjuhës ilire.

Po ashtu interpretimin gjeografik të emrit e shpjegon dhe M. Carabregu, i cili thotë se, termi ‘’kas-a’’ përmban kuptimet e një kodre, mali apo shkëmbi. Variantet e shpeshta të emrit që ndër kohë paraqitën si, ‘’Kasova’’, ‘’Kasava’’ dhe ‘’Kosova’’ na japin ‘’kas-a’’ dhe ‘’va’’, që të dy terma gjeografikë. Në bazë të këtij termi gjeografik ‘’kas’’, janë gjithashtu edhe emrat: Cassel, Castel, Cashtel, Casteli etj. Ky term përdoret edhe për emër personal, fisnor dhe po ashtu si emër vendi, si: Kas-i, Kasaj, Canius, Kastrat, Kastriot, Kasendra, Kas, etj. Këtyre qëndrimeve, ju shtojmë disa shembuj që vërtetojnë këto të dhëna. Psh., Fisi “Kastrat” e ka djepin në Veri të Shqipërisë. Emri “Kastrat” në shqipen nuk është shumë i vjetër, ky emër vjen nga latinishtja ‘’Castrum’’. Qyteti mesjetar ‘’Kassa’’në Hungari, në gjuhen gjermane shqiptohet ‘’Kaschau’’ ndërsa në gjuhen latine ‘’Cassovia’’. Sipas dokumenteve dubrovnikase, familja aristokrate ‘’Kasica’’ që jetonte në Dubrovnik, ishte me prejardhje nga qyteti Novomonte (Novobërda), etj.[17]
Gjeografia dhe mjedisi

E shtrirë në qendër të Siujdhesës Ballkanike, Kosova është vend që nuk ka dalje në det me reliev të larmishëm dhe zë një sipërfaqe prej 10.887 kilometrash katrorë. Ka gjithsej 702 kilometra vijë kufitare me shtetet përbri: 352 km me Serbinë, 159 km me Maqedoninë, 112 me Shqipërinë dhe 79 km me Malin e Zi.[3]

Me reliev kryesisht në trajtë të pellgut lumor, Kosova është gjeografikisht e ndarë në dy rrafshe parësore, atë të Kosovës në lindje dhe atë të Dukagjinit në perëndim. Lartësia mbi nivelin e detit në rrafshe luhatet prej 400 deri në 700 metra, ndërsa pika më e ulët prej 297 metrash ndodhet në Vërmicë në kufi me Shqipërinë. Dy rrafshet janë të ndara dhe të rrethuara me vargmale të theksuara në lartësi prej 2.000 deri në 2.500 metra; pika më e lartë, Gjeravica, arrin në 2.656 metra. Lartësia mesatare mbi nivelin e detit është 811 metra. Nëntoka e Kosovës njihet për rezervat e mineraleve të rëndësishme si qymyri linjit, nikeli, plumbi, zinku, magnezi, kaolini, kromi, alumini, ari, argjendi, bakri etj.[3]

Urë mbi Drinin e Bardhë, lumin me rrjedhë prej 122 km në territorin e Kosovës

Klima e Kosovës, e ndikuar nga rrymat ajrore kontinentale, përkufizohet nga dimër i ftohtë me reshje të rënda bore, si dhe vjeshtë e verë të nxehtë e të thatë. Njëherësh, në vise dhe lartësi të ndryshme mbi nivelin e detit vërehen ndikime mesdhetare dhe alpine.[3]

Ndonëse Kosova është një prej vendeve më të varfra me ujëra në Evropë, hidrografia e Kosovës shënon disa lumenj të rëndësishëm që derdhen në të gjitha detet e rajonit. Drini i Bardhë është lumi më i gjatë me 122 km, i cili bashkohet me Drinin e Zi në Shqipëri dhe bashkë derdhen në Detin Adriatik; Sitnica, Lumbardhi i Pejës, Morava e Binçës, Lepenci, Ereniku, Ibri dhe Lumbardhi i Prizrenit janë lumenjtë e tjerë të përmendur. Ndërkaq, rezervuarët artificialë të Gazivodës, Radoniqit, Batllavës dhe Badovcit llogariten si liqenet kryesore të vendit.

Janë 52 zona të mbrojtura në Kosovë që përkapin sipërfaqe prej 46.274 hektarë; prej tyre numërohet një park kombëtar (39.000 ha), 35 monumente natyrore (4.868 ha), dy sipërfaqe të mbrojtura (1.681 ha), si dhe 11 zona natyrore (698 ha). Pavarësisht rrezikun që u kanoset, pyjet e pasura me bung, ah, qarr e lis përbëjnë një pjesë të rëndësishme të botës bimore së bashku me kullosat. Prej bimëve të tjera janë të përhapura dardha e egër, murrizi, thana, trëndafili i egër, dëllinja dhe ulza. Ndërkaq, zonat kodrinore-malore janë më të pasur në lloje kafshësh. Përmenden iriqi lindor, miu, kaprolli, derri i egër, dreri dhe lepuri, si dhe shpendët si korbi i murrmë, laraska, shtura, habeli fushor, etj.

Historia
Nga Mbretëria Dardane deri në dyndjet e popujve sllavë

Trualli i banuar sot nga shqiptarët, ku bën pjesë edhe territori i sotëm i Kosovës, filloi të popullohej shumë herët, që në epokën e paleolitit (koha e gurit të vjetër), mbi 100.000 vjet më parë. Në lashtësi, Kosova filloi të njihej si Dardaní (emërtim që u përdor herëpashere deri në shek. XIX;[18] buron nga fjala shqipe dardhë për pemën e përhapur në trevat dardane) dhe banohej nga fisi ilir i dardanëve.[19][20][21][22][23] Burimet historike përmendin Mbretërinë Dardane që në shek. IV p. K., e cila përfshinte Kosovën dhe hapësirat përreth.[24] Mbretërit dardanë, prej të cilëve më të njohurit qenë Longari, Monuni dhe Batoja, zhvilluan luftëra kundër Maqedonisë së Vjetër dhe korrën fitore të mëdha.[24] Njëherësh, ekzistojnë shënime për luftëra kundër keltëve. Dardania ishte e njohur për burimet e arit, teksa shkrime të lashta i përshkruajnë dardanët si prodhues cilësorë të stolive. Qytetet kryesore përfshinin Damastionin, Nishin, Shkupin, si dhe Ulpianën.[25]

Dardania u pushtua nga Roma në fund të shek. I p. K. dhe i dha Perandorisë Romake disa prej perandorëve më të shquar, përfshirë këtu Konstandinin e Madh. Krishterimi u përhap në vend në fazat fillestare, ndërsa individë si Niketë Dardani shkruan himnet e para kishtare. Më pas, gjatë dyndjeve barbare mes shek. V dhe VIII, Dardania u kthye në vatër të sigurt për ruajtjen e kulturës dhe gjuhës ilire si dhe trashëgimisë së popullsisë së romanizuar, duke mbetur pjesë e Perandorisë Romake të Lindjes ndryshe e njohur me emrin bizantine.[7] Në shek. IX, Dardania u pushtua nga perandoria bullgare. Më vonë, iu kthye shkurtimisht bizantinëve, para pushtimit serb në fundin e shekullit XII. Në 100 vitet në vazhdim, serbët vendosën sundimin e tyre në Kosovë. Gjatë kësaj kohe, selia e Kishës Ortodokse Serbe u zhvendos në Pejë,[26] ndërsa burimet natyrore mundësuan zgjerimin e mëtejshëm të shtetit serb. Me formimin e Perandorisë Serbe më 1346, Dardania u kthye në njësi qendrore gjeografike të shtetit serb. Ky fakt si dhe prania e ortodoksisë serbe në rajon janë përdorur si bazë për bindjen kulturore serbe se Kosova është “djep i qytetërimit serb”.

Beteja e Fushë-Kosovës dhe sundimi osman

Komandanti hungarez Huniadi u pengua nga vasali osman Brankoviq në Betejën e Dytë të Kosovës

Më 1389, në Betejën e famshme të Kosovës, koalicioni ushtarak i krishterë, i përbërë nga serbë, shqiptarë, boshnjakë e hungarezë me në krye princin serb Lazar Hreblanoviqi, u mposht nga turqit osmanë, të cilët morën kontroll të plotë mbi territorin kosovar më 1455. Gjatë kësaj periudhe 1389–1455, disa prijësve serbë iu dha e drejta e sundimit si vasalë të sulltanit osman, i cili i përdori si vegla për shtypjen e lëvizjeve çlirimtare të popujve të Ballkanit. Në Betejën e Dytë të Kosovës, vasali turk Gjuragj Brankoviqi e pengoi prijësin shqiptar Gjergj Kastrioti të bashkohej me ushtrinë hungareze të Janosh Huniadit, i cili pësoi disfatë të rëndë.[27]

Vilajeti i Kosovës, 1875-1878

Pushtimi i Kosovës ishte arritje e madhe për turqit, të cilët përfituan nga xehet kosovare një burim të sigurt financiar. Ngritja e institucioneve osmane në Kosovë solli një epokë të re, gjatë së cilës tatimi i rëndë në baza fetare dhe arsimimi i aristokracisë kosovare në shkollat osmane çoi në konvertimin masiv të popullatës së krishterë në islam. Feja e re e përqafuar nga afro dy të tretat e shqiptarëve dhe një pjesë e sllavëve, ndonëse solli përparime në status dhe mënjanoi rrezikun e asgjesimit, nuk e pengoi luftën kundër regjimit osman.[28] Në sajë të sfidave të shumta që i sollën perandorisë, krahinat malore ruajtën një lloj të drejte për vetëqeverisje dhe iu lejua të zbatonin ligjin dokësor (kryesisht Kanunin e Lekë Dukagjinit). Megjithatë, shembuj të përpjekjeve osmane për t’a ndërprerë këtë praktikë ishin të shumta; trimëresha Nora e Kelmendit dallohet në historinë e Kosovës për vrasjen e udhëheqësit osman në Kosovë.[29]

Gjatë periudhës osmane, pati një sërë përpjekjesh për promovimin e gjuhës dhe kulturës shqiptare. Kleriku katolik që shkroi librin më të vjetër të njohur në gjuhën shqipe, Gjon Buzuku, besohet të ketë qenë me prejardhje kosovare. Po ashtu, peshkopi katolik Pjetër Bogdani, i lindur në Kosovë, botoi kryeveprën e tij Çeta e Profetëve më 1686 dhe më vonë i priu lëvizjes antiosmane. Angazhimi i tij në çështjen kombëtare kulmoi më 1689, kur krijoi ushtri prej 20 mijë luftëtarësh shqiptarë, të krishterë dhe myslimanë, të cilët iu bashkëngjitën austriakëve në luftë kundër Turqisë. Fushata përfundoi me çlirimin e përkohshëm të Kosovës, por pas murtajës së përhapur mes austriakësh e kosovarësh, turqit i rikthyen trojet e humbura. Vetë Bogdani vdiq nga murtaja në dhjetor 1689, ndërsa eshtrat e tij u nxorën me egërsi nga varri prej turqve dhe tartarëve dhe u përdorën si ushqim qensh.[30] Disfata pati pasoja negative në mirëqenien e të gjithë banorëve të Kosovës, çlirimi i të cilëve nuk u arrit as në mësymjen austriake të shek. XVIII.
Lëvizja kombëtare shqiptare

Në vitet 1870, Perandoria Osmane kishte pësuar ngushtim të territorit dhe po shënonte humbje në luftëra kundër monarkive sllave të Evropës. Gjatë Luftës Ruso-Turke 1877–1878, trupat serbe pushtuan pjesën verilindore të trevës së Dardanisë, duke dëbuar 160 mijë shqiptarë nga 640 vendbanime. Veç kësaj, nënshkrimi i Traktatit të Shën Stefanit paralajmëroi fillimin e rrethanave të vështira për popullsinë shqiptare, trojet e së cilës do t’i kalonin nga Turqia Serbisë, Malit të Zi dhe Bullgarisë.[31][32][33]

Nga frika e copëtimit të viseve të banuara me shqiptarë në mes të mbretërive të sapoformuara ballkanike, shqiptarët themeluan Lidhjen e Prizrenit më 10 qershor 1878, tri ditë para fillimit të punimeve të Kongresit të Berlinit, ku fuqitë e mëdha do të rishikonin vendimet e Shën Stefanit.[34] Ndonëse Lidhja fillimisht u formua me mbështetjen e sulltanit, i cili shpresonte të shpëtonte territoret osmane, udhëheqësit shqiptarë vepruan shpejt dhe me sukses e kthyen lidhjen në një organizatë dhe eventualisht në qeveri kombëtare. Lidhja pati mbështetjen e arbëreshëve të Italisë dhe luajti rolin e faktorit bashkues në mes të shqiptarëve të ndarë në tri fe. Gjatë tri viteve të aktivitetit të saj, Lidhja u angazhua për krijimit e një shteti autonom shqiptar brenda Perandorisë Osmane, ngriti ushtri dhe zhvilloi luftë mbrojtëse. Më 1881, një qeveri e përkohshme u formua për të qeverisur Shqipërinë nën kryesinë e Ymer Prizrenit, të ndihmuar nga ministra të shquar si Abdyl Frashëri dhe Sulejman Vokshi. Megjithatë, ndërhyrja ushtarake e shteteve ballkanike, Fuqitë e Mëdha, si dhe Turqia i ndanë forcat shqiptare në tri fronte duke sjellë fundin e Lidhjes.[34][35][36]

Në Kosovë u themeluan dhe funksionuan edhe organizata tjera të lëvizjes kombëtare, më e rëndësishmja prej të cilave ishte Lidhja e Pejës, e formuar po aty më 1899 dhe e udhëhequr nga Haxhi Zeka, veteran i Lidhjes së Prizrenit. Me platformë të ngjashme me paraardhësen e saj dhe me kërkesë për Shqipëri autonome, Lidhja e Pejës u shtyp më 1900 pas një konflikti të armatosur me forcat osmane. Më 1902, Haxhi Zeka u vra nga një agjent serb i mbështetur nga autoritetet osmane.[37]

Pavarësia e Shqipërisë dhe kolonizimi jugosllav

Në hyrje të Ferizajt Idriz Seferi, pas Betejës së Grykë së Kaçanikut kundër ushtrisë turke që i printe Shefqet Dërgut Pasha.

Lëvizja e xhonturqve në fillimshekullin XX fitoi përkrahjen e shqiptarëve, të cilët po shpresonin për përmirësimin e statusit të tyre kombëtar dhe njohjen e përdorimit të gjuhës së tyre në administratë dhe arsim.[38][39] Më 1908, 20 mijë fshatarë të armatosur u mblodhën në Ferizaj për të ndalur çdo pushtim të huaj, ndërsa krerët e tyre, Bajram Curri dhe Isa Boletini, i dërguan telegram sulltanit për të kërkuar hartimin e një kushtetute dhe hapjen e parlamentit. Mirëpo, mosnjohja e të drejtave të premtuara nga turqit e rinj provokoi kryengritje tjetër nga malësorët shqiptarë në Kosovë në shkurt 1909. Armiqësia u shtua pas uzurpimit të qeverisë turke nga një grup oligarkësh vitin tjetër; në prill 1910, ushtritë e udhëhequra nga Idriz Seferi dhe Isa Boletini ngritën krye kundër hordhive turke, por përfundimisht u detyruan të tërhiqeshin pasi i kishin shkaktuar dëme të mëdha armikut.[40]

Kosova vijoi të luajë rol të rëndësishëm në lëvizjen kombëtare shqiptare, sidomos gjatë Kryengritjes së Përgjithshme të vitit 1912, kur luftëtarët shqiptarë çliruan pothuajse tërë vilajetin e Kosovës dhe marshuan ngadhënjimtarë në kryeqytetin e atëhershëm, Shkupin. Në këto kushte, Porta e Lartë osmane u akordua të njihte autonominë e shqiptarëve pa e njohur Shqipërinë si entitet politik, por menjëherë u tërhoq nga vendimi i marrë.[41] Shpërthimi i Luftës Ballkanike dhe lojërat politike ua mohuan shqiptarëve përparësitë që u pritën nga fitorja e tyre ushtarake. Shtetet ballkanike, Serbia dhe Mali i Zi, pushtuan me ushtritë e tyre territorin e Kosovës, përkundër kundërshtimit të udhëheqësve shqiptarë dhe letrave në formë proteste dërguar Fuqive të Mëdha. Më 28 nëntor 1912, në Kuvendin Kombëtar të Vlorës që shpalli pavarësinë e Shqipërisë, delegatët e Kosovës votuan pro-pavarësisë duke e njohur Kosovën si pjesë së tërësisë tokësore shqiptare. Isa Boletini ishte pjesëtar i delegacionit shqiptar në Konferencën e Londrës, e cila nën presionin e madh të fuqive imperialiste — Rusisë dhe Francës — vendosi ta njohë pavarësinë e Shqipërisë me një territor vetëm sa një e treta e trojeve të banuara me shqiptarë. Territori i sotëm i Kosovës, i pushtuar nga Serbia dhe Mali i Zi, iu aneksua këtyre dy vendeve, të cilat ndoqën fushatë për shfarosjen e popullsisë shqiptare dhe kolonizimin e tokave të tyre.[42]

Ndonëse shqiptarët luftuan përkrah forcave Aleate gjatë Luftës së Parë Botërore dhe fituan përkrahjen e presidentit paqedashës të SHBA-ve Woodrow Wilson, vendimet e Paqes së Versajës mundësuan ripushtimin e Kosovës nga Mbretëria Serbo-Kroate-Sllovene, e quajtur më vonë Jugosllavi. Lëvizje ushtarake dhe politike u organizuan dhe shënuan suksese sporadike, pa arritur të çlironin trevat shqiptare në Jugosllavi. Prapëseprapë, kryengritja e Azem Galicës dhe Shotë Galicës, si dhe veprimtaria politike e Hasan Prishtinës dhe Hoxhë Kadri Prishtinës, i dhanë shtysë përpjekjeve të mëvonshme kundër zgjedhës së huaj. Regjimi monarkik jugosllav zhvillonte kundrejt shqiptarëve politikën e kolonizimit, të vijëzuar në dokumentet famëkeqe si Naçertanija (1844) dhe Shpërngulja e shqiptarëve (1938). Diplomati shqiptar Fan Noli e quajti politikën jugosllave ndaj shqiptarëve “Çpronësim, çpërngulje, çfarosje” në një artikull të tij botuar frëngjisht dhe shqip për opinionin ndërkombëtar, i cili në këtë periudhë u tregua i paaftë të ndalonte ngritjen e regjimeve fashiste në Evropë.[43] Me qindra mijra shqiptarë u shpronësuan me dhunë dhe u detyruan që të deklarohen me etni turke, në mënyrë që të dërgoheshin në Turqi në bazë të marrëveshjeve për këmbim të popullsisë që ky vend kishte me shtetet ballkanike.Me gjithë pasuritë e mëdha natyrore dhe vitalitetit të popullsisë, në trojet e banuara me shqiptarë mbretëronte një prapambeturi e theksuar ekonomike dhe kulturore. Ndryshe nga popujt tjerë të mbretërisë Jugosllave, shqiptarëve u mohohej çdo e drejtë kulturore, demokratike dhe njerëzore.[44]

Me pushtimin e Mbretërisë së Jugosllavisë nga forcat e boshtit më 1941, Kosova mbeti e ndarë mes zonave gjermane, italiane dhe asaj bullgare. Megjithatë, pjesa më e madhe ra nën sundimin fashist italian i cili, për të legjitimuar pushtimin ushtarak të Shqipërisë dhe uzurpimin e fronit shqiptar nga Viktor Emanueli III, ia aneksoi formalisht këto treva Mbretërisë Shqiptare.[42] Ky aneksim u përdor si argument kundër përpjekjes kombëtare shqiptare në vitet në vijim, megjithatë ndryshe nga regjimi fashist serb, fashizmi italian lejoi shkollimin në gjuhën shqipe dhe në masë të caktuar kultivimin e identitetit kombëtar shqiptar.
Regjimi komunist dhe pushtimi serb

Përpjekjet e shqiptarëve të Kosovës për vetëvendosje në Konferencën e Bujanit në janar 1944 nuk u morën parasysh nga lojërat politike të komunistëve jugosllavë.[42] Më 1945, forcat komuniste shqiptare hynë në Kosovë duke ndjekur trupat gjermane në tërheqje, por nuk i kushtuan vëmendje çështjes shqiptare në Kosovë dhe lejuan rianeksimin e saj nga Serbia, tani e shpallur republikë anëtare e federatës jugosllave. Qëndresa e armatosur shqiptare, e tradhtuar në të dy anët, nuk arriti t’i bëjë ballë forcave pushtuese serbe; 44 fshatra u shkatërruan dhe 20.000 civilë u vranë.[45] Ndërkaq, prija e re komuniste e Jugosllavisë, ndonëse në retorikë dhe në propagandë u tregua e butë ndaj popullsisë shqiptare, në praktikë lejoi vazhdimin e po të njëjtës politikë fashiste që zbatohej para luftës.

Pavarësisht kufizimeve politike dhe përndjekjes nga nacionalistët serbë, lëvizjet studentore dhe udhëheqës politikë të Kosovës bënë trysni të vazhdueshme në autoritet jugosllave për përmirësimin e pozitës së kombësisë shqiptare. Më 1968, shpërthyen demonstratat e studentëve shqiptarë, të cilët kërkuan të drejtat e tyre kombëtare, përdorimin e gjuhës shqipe dhe të flamurit kombëtar. Një vit më pas u nxor Ligja Kushtetuese e Krahinës Socialiste Autonome të Kosovës, ndërsa më 1974 u nxor Kushtetuta e KSA të Kosovës. Kjo e fundit së bashku me Kushtetutën e re të RSFJ-së, ndonëse e lanë Kosovën pjesë përbërëse të Serbisë, e ngritën në nivel të njësisë federale me të drejtë vetoje në organet federative. Në vitet 1970, u themeluan Universiteti i Prishtinës,[46] Akademia e Arteve dhe Shkencave, si dhe radiotelevizioni i Kosovës, institucione këto që i çelën rrugë ngritjes intelektuale e kulturore dhe zhvillim të përgjithshëm të popullsisë shqiptare. Megjithatë, Kosova mbeti treva më e pazhvilluar në mbarë Jugosllavinë, ndërsa kombi shqiptar nuk u njoh me të drejta të barabarta me kombet tjera të federatës dhe mbeti i ndarë në katër njësi federale.

Vdekja më 1980 e Josip Broz Titos, kryetarit të përjetshëm të Jugosllavisë, ngjalli frikë mbi ekzistencën e federatës dhe politikës së “vëllazërim-bashkimit” në mes kombeve dhe kombësive. Orvatjet e vazhdueshme të Serbisë për ta shkatërruar edhe këtë arritje të shqiptarëve provokuan demostratat e vitit 1981, kur u kërkua shpallja e Kosovës republikë në kuadër të federatës jugosllave. Demostratat vazhduan përgjatë viteve ’80 dhe shumë veprimtarë shqiptarë u burgosën dhe të tjerë u detyruan ta lënë vendin. Gjatë viteve ’80, Kosova u ndodh në të shumtën e kohës nën shtetrrethim. Më 1982, ndërkaq, u vranë nga shërbimet sekrete serbe në Gjermani tre udhëheqësit e Lëvizjes Popullore, vëllezërit Jusuf e Bardhosh Gërvalla dhe Kadri Zeka.

Më 1987, nacionalistët serbë me udhëheqësin e ri Sllobodan Millosheviq organizuan në Fushë Kosovë një komplot kundër autonomisë së Kosovës dhe popullsisë shqiptare. Agjentët serbë fajësuan shqiptarët për gjoja jetën e vështirë të serbëve në Kosovë dhe sulme të vazhdueshme ndaj pranisë së tyre në këtë trevë. Duke akuzuar shqiptarët se po tentonin të kryenin spastrim etnik, klika millosheviqiane burgosi udhëheqësit shqiptarë dhe skicoi në mënyrë jodemokratike suprimimin e autonomisë më 1989. Forca të armatosura serbe hynë në Kosovë duke e mbajtur atë të pushtuar për dhjetë vjet me radhë.
Shpallja e republikës dhe qëndresa paqësore

Në kushtet e pushtimit serb, më 2 korrik 1990, deputetët e Kuvendit të KSA të Kosovës, të ndaluar të hyjnë në godinën zyrtare, nxorën para dyerve të saj Deklaratën e Pavarësisë, duke e shpallur Kosovën republikë anëtare të federatës jugosllave. Më 7 shtator të po këtij viti, u miratua në Kaçanik Kushtetuta e Republikës, e para kushtetutë demokratike e shtetit kosovar. Në pamundësi për të ushtruar pushtet efektiv dhe e përndjekur nga forcat pushtuese serbe, qeveria e Kosovës u tërhoq në ekzil në Gjermani. Rol kyç në ngjarjet vijuese luajti Lidhja Demokratike e Kosovës, e themeluar më 1987 fillimisht nën udhëheqjen e Jusuf Buxhovit dhe e kryesuar më pas nga Dr. Ibrahim Rugova. Më tetor 1991, u zhvillua referendumi mbarëpopullor që zyrtarisht e shpalli Kosovën të pavarur e sovrane, ndërsa Ibrahim Rugova u zgjodh njëzëri Kryetar i Republikës në zgjedhjet e vitit pasues dhe organizoi rezistencën paqësore kundër pushtimit serb.[47] Gjatë kësaj periudhe, u zhvillua edhe fushata për pajtimin e gjaqeve nën kryesimin e veprimtarit Anton Çetta.

Gjendja e popullsisë shqiptare në Kosovë gjatë viteve ’90 mbeti jashtëzakonisht e vështirë. Gati të gjithë të punësuarit në sektorin publik u dëbuan, u mbyll universiteti dhe shkollat e mesme në gjuhën shqipe, shtypi dhe radiotelevizioni. Për t’u përballur me këtë sfidë, shqiptarët lëshuan shtëpitë e tyre për të zhvilluar arsimin dhe ndihmuan në hapjen e klinikave mjekësore. Ndërkohë, u burgosën, u keqtrajtuan e u vranë me mijëra shqiptarë, ndërsa me qindra e mijëra u detyruan ta lëshojnë vendin dhe të kërkojnë azil në Evropën Perëndimore. Protestat studentore, ndonëse ishin ndërprerë në fillim të ’90-, u rinisën më 1 tetor 1997 të organizuara nga Albin Kurti e Bujar Dugolli dhe vazhduan edhe gjatë vitit 1998, ndërsa policia serbe brutalisht iu kundërpërgjigj kërkesave të shqiptarëve për liri.[48][49]
Lufta Çlirimtare dhe ndërhyrja veriatlantike

Gjatë viteve ‘90, shoqëritë shqiptare në mërgim u angazhuan për ngritjen e Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës, pjesëtarët e së cilës u trajnuan në Shqipëri (me lejen dhe mbështetjen e shtetit shqiptar të kryesuar asokohe nga Ramiz Alia)[50]. Disa prej tyre vazhduan aktivitetin në Kosovë, ku shquhet rasti i Komandantit Legjendar Adem Jashari që formoi Çetën e Drenicës. Rol kyç në organizimin e luftës brenda Kosovës luajti edhe Zahir Pajaziti dhe Çeta e Llapit. Dëshmorët e parë të Luftës Çlirimtare, Zahir Pajaziti, Hakif Zejnullahu dhe Edmond Hoxha, ishin ndër drejtuesit e sulmeve të para guerile, pas së cilave UÇK-ja u shfaq botërisht më 28 nëntor 1997.[51] Trazirat e vitit 1997 në Shqipëri dhanë mundësi që arsenali luftarak i depove të ushtrisë shqiptare t’i shkonte UÇK-së. Përderisa mërgata u organizua nga Lëvizja Popullore e Kosovës dhe klubet e shumta shqiptare, me financimin e Fondit Vendlindja Thërret dhe rekrutimin e luftëtarëve, një Shtab Qendror i koordinuar nga Nait Hasani filloi të vepronte në Prishtinë, duke koordinuar çetat ekzistuese që gjendeshin në Llap, Drenicë dhe Dukagjin. Duke përdorur si pretekst ndjekjen e UÇK-së, Serbia intensifikoi terrorin e vet mbi popullsinë shqiptare dhe kreu një numër të madh masakrash mbi civilë në Drenicë më 28 shkurt 1998. Pas dy dështimeve të mëparshme, në mars 1998, forcat serbe rrethuan rezidencën në Prekaz të kryekomandantit shqiptar Adem Jashari, i cili u flijua me armë në dorë bashkë me të vëllanë Hamzën dhe mbi 50 anëtarë të familjes.

Luftimet u ashpërsuan gjatë pranverës së vitit 1998 me mësymjen e Dukagjinit dhe gjatë verës me ofensivën serbe dhe masakrat në Rahovec. Më 15 janar 1999, Masakra e Reçakut, e dëshmuar nga misioni vëzhgues i OSBE-së nën udhëheqjen e ambasadorit William Walker, fitoi simpatinë ndërkombëtare për popullin e Kosovës. Në shkurt 1999 në Rambouillet të Francës, u organizuan bisedimet shqiptaro-serbe për t’i dhënë fund luftës. Pala shqiptare nënshkroi marrëveshjen e propozuar nga ndërmjetësuesit ndërkombëtar, kurse serbët refuzuan të nënshkruanin. Në vështrim afatshkurtër, serbët fituan mundësi të shkallëzonin genocidin mbi shqiptarët dhe të zbatonin planet e tyre për spastrim etnik. Shqiptarët, ndërkaq, mbetën të ndarë në dy qeveri dhe dy krahë politikë — atë të luftës dhe UÇK-së dhe atë të rezistencës paqësore të Dr. Rugovës.

Zhvendosja e popullsisë e shkaktuar nga luftimet shënoi kulmin gjatë muajit mars, kur forcat serbe filluan dëbimin me dhunë të shqiptarëve. Gati 1 milion banorë apo gjysma e popullsisë së Kosovës u çatdhesuan; 650,000 gjetën strehë në Shqipëri, me qindra mijëra u hodhën në vagonë mallrash ose u ndrydhën në automjete private gjatë udhëtimit njëjavor në drejtim të Maqedonisë. Me përjashtim të disa viseve urbane, popullsia e mbetur brenda territorit të Kosovës ishte në zhvendosje të pandërprerë dhe nën kërcënim të vazhdueshëm për shfarosje. Në përfundim të luftës, Kosova numëroi gati 10,533 të vrarë e të zhdukur,[52] 10,000 vajza e gra të dhunuara[53] dhe dëme të rënda materiale. Të përballur me dështimin e negociatave për paqe dhe bllokimin e veprimeve multilaterale përmes Këshillit të Sigurimit të OKB-së, Shtetet e Bashkuara ndërmorën fushatën për bombardimin e Jugosllavisë në bashkëpunim me Aleancën Veriatlantike, NATO-n. Të shtyrë nga qëllime humanitare, aleatët e NATO-s filluan më 24 mars 1999 sulmet ajrore ndaj caqeve ushtarake jugosllave për 78 ditë me radhë. Gjatë kësaj kohe, UÇK-ja vazhdoi konfrontimet ushtarake me trupat serbe, theu kufirin Shqipëri-Kosovë dhe mori nën kontroll pika strategjike.

Të përballur me dështimin e negociatave për paqe dhe bllokimin e veprimeve multilaterale përmes Këshillit të Sigurimit të OKB-së, Shtetet e Bashkuara ndërmorën fushatën për bombardimin e Jugosllavisë në bashkëpunim me Aleancën Veriatlantike, NATO-n. Të shtyrë nga qëllime humanitare, aleatët e NATO-s filluan më 24 mars 1999 sulmet ajrore ndaj caqeve ushtarake jugosllave për 73 ditë me radhë. Gjatë kësaj kohe, UÇK-ja vazhdoi konfrontimet ushtarake me trupat serbe, theu kufirin Shqipëri-Kosovë dhe mori nën kontroll pika strategjike.

Çlirimi, administrimi ndërkombëtar dhe pavarësimi

Kryetari amerikan Bill Clinton, nismëtari i fushatës veriatlantike, viziton refugjatët kosovarë në Shkup, qershor 1999

Më 10 qershor të të njëjtit vit u arrit Marrëveshja e Kumanovës për tërheqjen e forcave serbe dhe hyrjen e forcave të NATO-s në Kosovë. Po ashtu, u kalua në Këshill të Sigurimit të OKB-së Rezoluta 1244, që formalisht e mbajti Kosovën nën sovranitetin e Jugosllavisë, por nën administrim ndërkombëtar të Kombeve të Bashkuara. Të njëjtën ditë, forca ruse hynë në trevën e Kosovës për të shpëtuar makinerinë serbe të ndodhur në Aeroportin e Prishtinës. Një ditë më pas, Ushtria Çlirimtare hyri në kryeqytet, ndërsa trupat serbe u tërhoqën duke i lëshuar vendin forcave aleate. U organizua forca paqeruajtëse e KFOR-it, ku për një kohë bënë pjesët edhe trupat ruse.

Obelisku “Newborn,” ngritur më 17 shkurt 2009

Rindërtimi i pjesshëm i Kosovës u ndihmua nga një mori organizatash ndërkombëtare, të cilat njëherësh ofruan edhe mundësi për punësim për shqiptarët dhe një burim mjetesh financiare. Misioni i Kombeve të Bashkuara në Kosovë (UNMIK) filloi punën për vendosjen e sundimit të ligjit dhe për themelimin e institucioneve vetëqeverisëse. Më 2001, UNMIK-u Kornizën Kushtetuese dhe organizoi zgjedhjet e para të lira në historinë e Kosovës. Më 2002, Ibrahim Rugova u zgjodh Kryetar i Kosovës, ndërsa Bajram Rexhepi kryeministër i parë i pasluftës. Megjithatë, kompetencat kryesore mbetën në duart të UNMIK-ut, i cili i përbërë nga një personel i paaftë, i nënkualifikuar dhe i korruptuar mbajti peng zhvillimin e Kosovës për vite me radhë. Njëherësh, korrupsioni dhe mungesa e efikasitetit ishte e pranishme edhe në institucionet vendore. Çështja e qytetit të ndarë të Mitrovicës dhe provokimet e qarqeve ekstremiste serbe sollën protesta të dhunshme në vitet 1999 dhe 2000 dhe shkaktuan trazirat e marsit 2004, të cilat dëmtuan imazhin ndërkombëtar të Kosovës. Formimi i enklavave serbe në mes të Kosovës dhe përqendrimi serb në veri vazhdonte të pengonte kthimin e të zhvendosurve, shqiptarë dhe serbë.

Bisedimet për statusin final të Kosovës ndërmjet Prishtinës dhe Beogradit rezultuan pa marrëveshje. Kompromisi i ofruar nga pala kosovare parashihte Kosovën si shtet të pavarur shumetnik, si pikë në mes të bashkimit me Shqipërinë ose mbetjen nën Serbi, kurse pala serbe propozoi disa versione të ndryshme për autonomi. Kombet e Bashkuara, në ndërkohë, dërguan përfaqësues të tyre ish-kryetarin finlandez Martti Ahtisaari, i cili nxori më 2007 Planin Gjithëpërfshirës, ku parashihej pavarësi e mbikëqyrur me të drejta të zgjeruara për pakicat, sidomos serbët. Në bazë të këtij plani dhe duke u thirrur në Rezolutën 1244, Kuvendi i Kosovës shpalli pavarësinë më 17 shkurt 2008. Kostarika dhe Afganistani ishin vendet e para që e njohën pavarësinë e Kosovës, të përcjella nga Shqipëria, SHBA-të, Britania, Gjermania dhe Franca. Kushtetuta e Republikës u miratua më 9 prill 2008 dhe hyri në fuqi më 15 qershor 2008, kur edhe u bë transferimi i plotë i kompetencave prej UNMIK-ut në institucionet vendore. Gjithashtu u nënshkrua më 9 shkurt 2008 marrëveshja me Bashkimin Evropian për deplikimit e misionit për sundimit e ligjit, EULEX, si dhe u parapa themelimi i Zyrës Civile Ndërkombëtare.
Pakoja e Ahtisaarit

Propozimi Gjithëpërfshirës për Zgjidhjen e Statusit të Kosovës, i njohur edhe si Pakoja e Ahtisaarit, më 2 mars 2007 iu dorëzuan të dy palëve në bisedime (Kosovës dhe Serbisë) nga i dërguari i posaçëm i Sekretarit të Përgjithshëm të OKB-së për procesin e statusit të Kosovës, Martti Ahtisaari (ish-kryetarit i Finlandës dhe diplomat e negociator me përvojë të madhe ndërkombëtare). Ndërsa, më 26 mars 2007, Sekretari i Përgjithshëm i OKB-së ia dërgoi Këshillit të Sigurimit të OKB-së versionin përfundimtar të Propozimit Gjithëpërfshirës dhe rekomandimin për statusin e Kosovës, i cili konsistonte se opsioni i vetëm i mundshëm ishte pavarësia e Kosovës që për një periudhë fillestare do të mbikëqyrej nga bashkësia ndërkombëtare (pa e theksuar kohëzgjatjen e kësaj periudhe).
Qeverisja

Pavarësia e Kosovës u shpall në bazë të planit gjithëpërfshirës të të dërguarit të OKB-së Martti Ahtisaari, i cili parasheh misionin mbikëqyrës ndërkombëtar dhe të drejta e përparësi të zgjeruara për pakicat kombëtare.[54] Sipas Kushtetutës së Republikës, Kosova është shtet unitar me rregullin shtetëror të republikës parlamentare, por që në praktikë ka ngjyrime të një sistemi gjysmë-presidencial. Qeverisja bazohet në ndarjen e pushteteve ligjvënës, ekzekutiv dhe gjyqësor, funksionimin e organeve të pavarura vendore e ndërkombëtare, si dhe garantimin e të drejtave të veçanta komunitetit serb dhe Kishës Ortodokse Serbe.

Pushteti ligjvënës i takon Kuvendit të Republikës, ndërsa pushteti ekzekutiv ushtrohet nga Presidenti dhe Qeveria e Republikës. Gjyqësori parashihet të funksionojë në mënyrë të pavarur, ndonëse kjo nuk ndodh në praktikë.[55] Rishtazi, fondacioni amerikan Freedom House cilësoi Kosovën si vend “jo të lirë”, duke vënë në pah veç korrupsionit edhe mungesën e një sistemi funksional të drejtësisë.[56] Sistemi qeverisës po kalon nëpër fazën fillestare të implementimit të tij, pas shpalljes së pavarësisë më 2008.
Sistemi Politik ne Kosove

Kosova si një Republikë parlamentare dhe shtet modern demokratik mbështetet në parimin e ndarjes së pushteteve dhe kontrollit e balancimit në mes tyre,gjë që e përcakton edhe vetë Kushtetuta e shtetit.Shqiptarët etnikë përbëjnë shumicën e popullsisë, ndërsa Kushtetuta garanton, që komunitetet tjera jo-shqiptare të gëzojnë të drejta të barabarta me shumicën e popullsisë vendase dhe të luajnë një rol të rëndësishëm, në disa raste vendimtarë në çështje të drejtimit të shtetit, nëpërmjet të drejtës kushtetuese për shumicë të dyfishtë

Zgjedhjet dhe organet politike

Zgjedhjet në Republikën e Kosovës zhvillohen çdo katër vjet. Çdo qytetar që ka mbushur 18 vjeç ka të drejtë të marrë pjesë si votues dhe kandidat në zgjedhje të përgjithshme për Kuvendin e Republikës, si dhe në zgjedhje komunale për kryetar komunash dhe këshilltarë komunalë.

Organi ligjvënës, Kuvendi i Republikës, është i përbërë nga një dhomë me 120 anëtarë, prej të cilëve 100 zgjidhen çdo katër vjet drejtpërsëdrejti në një zonë zgjedhore mbarështetërore, ndërsa 20 janë të garantuara për pakicat kombëtare (10 për serbët, 10 për joserbët).

Kreu i shtetit është Presidenti i Republikës, i cili përfaqëson unitetin kombëtar, drejtimin e politikës së jashtme dhe atë të kryekomandantit të Forcave të Sigurisë. Presidenti zgjidhet nga Kuvendi i Republikës me 2/3 e votave; vetëm shumica e votave është e nevojshme pas dy raundeve të dështuara. Nëse brenda tri tentimeve Kuvendi nuk arrin të zgjedhë Presidentin e ri, shpallen zgjedhje të reja brenda 45 ditësh. President i Republikës është Hashim Thaqi, që nga 7 prill 2016.

Ndërkaq, pushteti ekzekutiv i mëveshët Qeverisë së përbërë nga Kryeministri dhe Ministrat. Kryeministri ngarkohet me detyrën e formimit të Qeverisë nga Presidenti i Republikës dhe së bashku me Ministrat miratohet nga Kuvendi; pjesëtarët e Qeverisë nuk mund të shërbejnë si deputetë, me përjashtim të qeverisë së tashme. Nga 9 dhjetori 2014, Kryeministër i Kosovës është Prof.Isa Mustafa, njëherësh kryetar i LDK-së, pas marrëveshjes për qeverisje në koalicion me PDK-në e Hashim Thaçit.[57]

Zgjedhjet e fundit u mbajtën më 8 qershor 2014 me këtë rezultat: Partia Demokratike e Kosovës (PDK) me aleatë fitoi 37 ulëse, Lidhja Demokratike e Kosovës (LDK) 30, Lëvizja Vetëvendosje (LVV) 16, AAK 11 Srpska Lista 9, Nisma 6 dhe partitë e tjera 11 ulëse.[58]

Sistemi i drejtësisë

Kushtetuta e Kosovës parasheh funksionimin e Gjykatës Kushtetuese, Gjykatës Supreme, gjykatave tjera, Prokurorëve të Shtetit, Këshillit Gjyqësor dhe Këshillit Prokurorial për mbarëvajtjen e një sistemi të paanshëm dhe apolitik të drejtësisë. Gjykata Supreme është autoriteti më i lartë gjyqësor në mbrojtje të ligjit dhe shqyrton ankesa ndaj vendimeve të gjykatave vartëse ose në raste të caktuara pranon raste që i referon drejtpërsëdrejti.

Në anën tjetër, Gjykata Kushtetuese, e përbërë nga nëntë anëtarë, është mbrojtëse e Kushtetutës dhe interpretuesja përfundimtare e saj.[59] Mund të vihet në punë nga institucionet e larta shtetërore në raste të caktuara me Kushtetutë; individët kanë mundësi të kufizuara për t’iu referuar Gjykatës Kushtetuese. Gjykata Kushtetuese po ashtu mund të pranojë referime nga Kryetari i Kuvendit para kalimit të amendamenteve kushtetuese. Kryetar i Gjykatës Kushtetuese është Prof. Dr. Enver Hasani.

Këshilli Gjyqësor, është organ mbikëqyrës që përcjell punën e gjyqësorit dhe sigurohet për pavarësinë dhe ndershmërinë e tij, si dhe asiston kreun e shtetit në përzgjedhjen e gjyqtarëve.[60] Gjithashtu, funksionon edhe Këshilli Prokurorial me detyra të ngjashme kundrejt punës së prokurorëve. Sikurse për zgjedhjen e gjyqtarëve ashtu edhe të pjesëtarëve të këshillave, Kushtetuta sanksionon kuota etnike, ku së paku 15% e anëtarëve duhet t’iu përkasin komuniteteve joshumicë.[61]
Institucionet ndërkombëtare

Me qëllim të vendosjes së rendit në mbarë territorin e republikës, Kosova ka pranuar Misionin e Bashkimit Evropian për Sundimit e Ligjit në Kosovë (EULEX), ndërmarrjen më të madhe të BE-së në kuadër të Politikës Evropiane për Mbrojtje dhe Siguri (ESDP). I pajisur me 3.000 pjesëtarë dhe me buxhet prej 205 milion eurosh për 16 muajt e parë, EULEX-i u deplikua në Kosovë në kuadër të Rezolutës 1244 si mision ndihmës në çështjet ligjore, sidomos në forcat e rendit, si dhe në rrafshet e gjyqësorit dhe doganave. EULEX-i komandohet nga Yves de Kermabon.[62]

Në Kosovë funksionon edhe Zyra Civile Ndërkombëtare (anglisht: International Civilian Office) e hapur nga Bashkimi Evropian për të siguar zgjedhjen përfundimtare të statusit politik dhe për t’i ndihmuar institucionet vendore për integrim evropian.[63]

Subjektet politike dhe shoqëria civile

Kosova ka një numër të madh partish politike, pak prej të cilave janë të profilizuara dhe nuk ndjekin ndonjë ideologji të caktuar. Dy partitë më të mëdha në vend, Partia Demokratike e Kosovës (PDK) dhe Lidhja Demokratike e Kosovës (LDK), kanë formuar koalicion qeverisës, ndonëse kanë prapavijë të kundërt.[64] Deri më 2007, LDK-ja ishte forca udhëheqëse e politikës kosovare, e orientuar kah pikëpamjet paqësore të kryetarit të saj, Presidentit Ibrahim Rugova. PDK, ndërkaq, doli nga krahu i luftës i UÇK-së, e udhëhequr nga Hashim Thaçi.

Partitë opozitare në parlament janë Lëvizja Vetëvendosje në krye me Albin Kurtin, Aleanca për Ardhmërinë e Kosovës me kryetar Ramush Haradinajn dhe Nisma për Kosovën me kryetar Fatmir Limaj. Partitë e tjera relevante në Kosovë janë Aleanca Kosova e Re kryesuar nga Behgjet Pacolli, Partia e Drejtësisë kryesuar nga Ferid Agani (ka 2 deputetë dhe është pjesë e qeverisë), Lëvizja për Bashkim kryesuar nga Avni Klinaku (ka 1 deputet dhe është pjesë e qeverisë).

Partitë e vogla që kanë aktivitet janë: Partia e Fortë, Alternativa Demokratike e Kosovës, Partia Shqiptare Demokristane e Kosovës, Lidhja Demokratike e Dardanisë, Partia e të Gjelbërve të Kosovës dhe Partia Liberale e Kosovës.

Subjektet kryesore të minoriteteve janë: Srpska Lista (grup i disa partive serbe të mbështetura nga Beogradi), KOSOVA DEMOKRATIK TÜRK PARTISI, Koalicija VAKAT, Progresivna Demokratska Stranka, PDAK, NDS, PLE, PAI, Koalicija za Gora dhe KNRP.

Organizata të ndryshme joqeveritare kanë qenë aktive që prej pasluftës, ndonëse ndërtimi i shoqërisë së mirëfilltë civile është një ecuri në zhvillim e mbështetur nga fondacione të ndryshme ndërkombëtare me qëllim të forcimit të demokracisë në vend. OJQ që ka qenë stabile dhe ka vepruar në kontinuitet dhe me numër të madh antarësh (mbi 30.000) është Organizata e Veteranëve të Luftës së UÇK-së, anëtare e Konfederatës Evropiane të Veteranëve të Luftës nga viti 2006 dhe anëtare e Federatës Botërore të Veteranëve që nga viti 2009.

Marrëdhëniet e jashtme

Hartë e njohes se Kosovës

Deri më 1 mars 2017, Kosova është njohur si shtet nga 114 vende anëtare të Kombeve të Bashkuara,[65] prej të cilave 3 nga 5 anëtaret e përhershme të Këshillit të Sigurimit; 23 nga 28 vendet anëtare të BE-së; 24 nga 28 vendet anëtare të NATO-s; 7 nga 8 pjesëtare së G8-shes.[66] Shqipëria, Shtetet e Bashkuara, Britania e Madhe, Franca, Gjermania dhe Turqia kanë qenë mbështetësit më të mëdhenj të çështjes së Kosovës dhe vazhdojnë të ndihmojnë në lobim ndërkombëtar. Ndërkaq, Serbia pretendon sovranitet mbi truallin kosovar dhe kundërshton pavarësinë së bashku me Rusinë, Republikën Popullore të Kinës dhe vende të tjera, kryesisht autoritariane dhe me probleme të brendshme.[67] Po ashtu, zhgënjyes mbetet fakti se vende kyçe të botës arabe dhe islame e kundërshtojnë pavarësinë e Kosovës.[68][69] Shqetësuese mbeten edhe vështirësitë në udhëtim që i hasin qytetarët kosovarë; shumë shtete nuk njohin pasaportat e Republikës së Kosovës, ndërsa sigurimi i vizave për në vende tjera është shumë i zorshëm.[70]

Asambleja e Përgjithshme e Kombeve të Bashkuara, në bazë të kërkesës së Serbisë, e ka kaluar çështjen për rishikim nga Gjykata Ndërkombëtare e Drejtësisë, vendimi i së cilës nuk i është i detyrueshëm.[71] Qeveria e Kosovës ka angazhuar ekipin e avokatëve mbrojtës në krye me ekspertin e të drejtës ndërkombëtare Sir Michael Wood.[72] Më 17 korrik 2009, Kosova dorëzoi para gjykatës të dytën deklaratë mbrojtëse me shkrim.[73]

Republika e Kosovës ka hapur 10 ambasada në kryeqytetet e shteteve që e kanë njohur pavarësinë e saj,[74] por së shpejti pritet të operacionalizohen 18 ambasada dhe të shpallet lista e ambasadorëve.[75] Njëherësh, në Prishtinë funksionojnë 33 misione diplomatike, ambasada dhe zyra ndërlidhëse të shteteve sovrane dhe organizatave ndërkombëtare.[76] Ministria e Punëve të Jashtme, e themeluar pas pavarësisë nën kryesimin e Skënder Hysenit, është ngarkuar me detyrën e sigurimit të njohjeve të shtetit kosovar. Deri më tani, është arritur anëtarësimi i Kosovës në Bankën Botërore dhe Fondin Monetar Ndërkombëtar, ndërsa mundësia e anëtarësimit në OKB nuk pritet të ndodhë në të ardhmen e afërt. Po ashtu, qeveria ka shpallur synimin për integrim në Bashkimin Evropian dhe aleancën veriatlantike, NATO.
Mbrojtja

Që prej përfundimit të luftës, mbrojta e Kosovës ka qenë përgjegjësi e NATO-s. Prania ushtarake e aleancës është zvogëluar vazhdimisht në përpjesëtim me nivelin e sigurisë në Kosovë; prej majit 2009, në Kosovë ndodhen 14.000 pjesëtar të KFOR-it, nën komandën e italianit General Giuseppe Emilio Gay.[77]

Në verë të vitit 1999, u nënshkrua marrëveshje për demilitarizimin e Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës, ish-pjesëtarë të së cilës do të inkorporoheshin në një forcë emergjente, Trupat Mbrojtëse të Kosovës, që funksionuan deri në pavarësimin e vendit.

Sipas Planit të Ahtisaarit, Republika e Kosovës u parapa të ketë Forcën e Sigurisë, formacion ushtarak modern i përbërë nga më së shumti 2.500 anëtarë aktivë dhe 800 rezervistë, të rekrutuar për shërbim profesional. Kryekomandant i Forcës së Sigurisë është Presidenti i Republikës. Forca e Sigurisë është duke u trajnuar nga NATO dhe do të jetë funksionale kah fundi i këtij viti. Ndërkohë, është nënshkruar marrëveshje me Shtetet e Bashkuara për furnizim me armatim.[78]

Ndarjet administrative

Pushteti vendor në Republikën e Kosovës ushtrohet nga 30 njësi komunale, të përqendruara në qytete dhe qyteza.
Ekonomia
Treguesit ekonomikë
Papunësia 40%vl. 2007[3]
Rritja ekonomike 5.1%vl. 2007[3]
Inflacioni 5.3%vl. 2007[3]
Borxhi kombëtar 1,2 miliard $2007[79]
Varfëria 37 %vl. 2007[3]

Qeveria kosovare ka bërë përpjekje për ndërtimin e një ekonomie të tregut, mirëpo me gjithë përparimet e shënuara në vitet e fundit, Kosova mbetet ndër vendet më të varfra të Evropës. Prodhimi vendor bruto (PVB) i Kosovës numëron vetëm 5 miliard dollarë amerikanë (me barazim të fuqisë blerëse), ndërsa me 2.300$ PVB për krye, Kosova renditet e fundit në Evropë. Papunësia, që sipas vlerësime zyrtare ka kapluar 40% të fuqisë punëtore, është brenga kryesore për Republikën e Kosovës.[3]

Megjithëse Kosova shërbeu si burim i rëndësishëm i zhvillimit ekonomik të Jugosllavisë, pushtimi serb gjatë viteve nëntëdhjetë,[80] lufta, si dhe qeverisja e ligsht e UNMIK-ut e sollën ekonominë kosovare në gjendje kolapsi. Të hyrat financiare për rindërtimin e vendit pas përfundimit të luftës sollën rritje ekonomike në tri vjetët e para, kurse më 2003-04 pati rënie për shkak të pamjaftueshmërisë së burimeve të brendshme dhe zvogëlimit të ndihmave ndërkombëtare. Inflacioni është i ulët, ndërsa tepricat buxhetore të herëpashershme janë kritikuar si mungesë e përpjekjeve të qeverisë për ta nxjerrë vendin nga skamja. Sidoqoftë, më 2007 pati deficit buxhetor; u shpenzuan 1.22 miliard dollarë amerikanë, ndërsa pati 1.19 miliard të hyra.[3] Industria e nxjerrjes dhe përpunimit të xeheve është pothuajse jashtë funksionit.

Për t’i hapur rrugë zhvillimit ekonomik, janë privatizuar sipas numrit gjysma dhe sipas vleftës 90% e ndërmarrjeve shtetërore. Për dallim nga vendet e zhvilluara, përfshirë këtu edhe Shtetet e Bashkuara, Kosova ka shënuar rritje ekonomike gjatë viteve të fundit, mirëpo jo në shkallë të dëshirueshme për ta lehtësuar gjendjen e rëndë të popullsisë. Me gjithë shënimet që tregojnë dyfishim të investimeve nga ulja e taksave të korporatave për 50% më 2008,[81] recedimi ekonomik ka penguar ndryshimet pozitive të pritshme. Edhe sot, ndihma financiare dhe teknike e bashkësisë ndërkombëtare, kryesisht Shteteve të Bashkuara dhe Bashkimit Evropian, përbëjnë shtyllë mbajtëse të ekonomisë së Kosovës; gjatë vitit 2007, në buxhetin e Kosovës u derdhën 11.643.000 euro në formë grantesh të huaja.[82] Njëherësh, 15% e PVB-së grumbullohet nga remitancat e mërgimtarëve shqiptarë, të ndodhur kryesisht në Zvicër dhe Gjermani.[3]

Të ardhurat dhe zhvillimi njerëzor

Papunësia e lartë në Kosovë ka bërë që PVB të përqendrohet në sektorin e shërbimeve (60%), ndërsa pjesa tjetër është në mënyrë të barabartë e ndarë mes bujqësisë dhe industrisë. Për dallim nga shtetet e zhvilluara, ku sektori i shërbimeve ngërthen përqindje të lartë të të punësuarve në korporata të mëdha financiare, të teknologjisë informative dhe shëndetësore, shërbimet në Kosovë përfshijnë kryesisht veprimtare të vogla private, të përqendruara në tregti me pakicë dhe ndërtimtari. Vetëm 0,25% e të punësuarve në vitin 2006 punonin për sipërmarrje të mesme dhe të mëdha me më shumë se 49 punëtorë.[83] Në vitin 2007, 74.366 persona kanë qenë të punësuar në sektorin buxhetor.[nevojitet citimi]

Shkalla e lartë e papunësisë sillet rreth 40%,[3] ndërsa pati arritur kulmin prej 50% më 2006.[84] Në vitin 2007, numri i personave që kanë kërkuar punë ka qenë 334.595 persona, shumica të moshës 25 deri në 39. Vetëm 1.5% e tyre janë me universitet apo shkollë të lartë të kryer. Të punësuarit, ndërkaq, vuajnë nga pagat e ulëta që mesatarisht sillen rreth 190 eurove në sektorin publik dhe 211 eurove në atë privat.[nevojitet citimi] Në këto kushte vazhdon të lulëzojë ekonomia e zezë, duke pamundësuar mbledhjen e statistikave precize. Sondazhe të reja tregojnë se janë shënuar humbje të vendeve të punës për shkak të krizës dhe popullata ndjehet tejet e shqetësuar.[85]

Shkalla e varfërisë mbetet e rëndë — 42 % jetojnë në varfëri, ndërsa 15% në varfëri të skajshme[86] — dhe nevoja për programe të mirëqenies sociale sfidon qeverinë, e cila më 2006 ndau asistencë për 40.569 familje me gjithsej 174.131 anëtarë.[nevojitet citimi] 127.356 pensionistë filluan të përfitojnë nga pensione mujore në fundvitin 2006; në janar 2008 pensionet u rritën nga 40 euro në 75 për muaj, ndonëse fondet e pensioneve u vodhën nga Serbia gjatë luftës[87] dhe së fundi u tkurrën në skema të dështuara të kursimit.[nevojitet citimi] Në vitin 2007, Kosova ka filluar edhe me pensionet e posaçme për invalidët e luftës dhe familjet e dëshmorëve, fillimisht me 7.500 përfitues, numër ky që u rrit bashkë me sasinë e pensionit. Në Prishtinë ndodhet shtëpi e pleqve, ku më 2006 ishin të vendosur 106 individë (81 shqiptarë, 11 serb dhe 14 të tjerë). 136 vetë të tjerë (57 serb, 55 shqiptar dhe 24 të tjerë) ishin të vendosur në Institucionin e Shtimes për personat me kërkesa të veçanta.[nevojitet citimi] Vetëm gjatë vitit 2006, shteti mori nën kujdes 66 fëmijë të braktisur (39 vajza, 27 djem).[nevojitet citimi]

Bujqësia

Bujqësia nuk i plotëson nevojat e popullsisë, mirëpo ka shënuar së fundmi përparime të dukshme në sajë të ndihmës nga jashtë. Sipas vlerësimeve të vitit 2007, bujqësia kontribuon 7% të PVB.[88] Prodhimet kryesore bujqësore janë misri, gruri dhe elbi, patatet, mollat, kumbullat dhe duhani. Njëherësh, shitja me shumicë e drurit ka ngjallur shqetësime rreth zhveshjes së pyjeve. Janë zgjeruar edhe hortikultura vitikultura, kurse blegtoria ka qitur hapur përmirësimi. Ndërkaq, mbajtja e kafshëve për qumësht dhe mish, gjithashtu e shpezëve dhe bletëve, përbën rrafshin e blegtorisë.

Hapësira e mbjellë me drithëra është ngushtuar në krahasim me vitet ’80. Gruri, drithi kryesor, mbillet në 70.000 hektarë tokë dhe ka mesatare të rendimentit prej 3.26 ton/ha. Rënie e madhe është shënuar në prodhimtari blegtorale si leshi dhe lëkura, mirëpo në vitet e fundit është rritur prodhimi i qumështit. Në Kosovë janë regjistruar 381.995 krerë gjedhesh, shumica lopë qumështore.[89] Përkundër rritjes në bujqësi, Kosova mbetet shumë prapa vendeve evropiane dhe vazhdon të jetë importues madhor i prodhimeve ushqimore.
Energjia

Përkundër hapësirës së vogël territoriale, Kosova është e kamur me burime energjetike; janë vlerësuar 10-12 miliard tonë qymyr linjit të shtrirë përgjatë dy rrafsheve të vendit. Me 1.800-2.000 kalori, qymyri kosovar është i përshtatshëm për prodhim të rrymës elektrike, gazra për plehra artificiale, si dhe për nxemje qendrore. Prej viteve ’60, qymyri nxirret në afërsi të Kastriotit në sasi që së fundmi sillet rreth 6 milion tonë në vit.

Sidoqoftë, dy termocentralet e ngritura për prodhim të rrymës elektrike përballen prej më se një dekade me mungesë kapacitetesh, telashe të teknologjisë së vjetruar, riparime gjysmake dhe keqmenagjim, duke mos arritur të përmbushin kërkesën për furnizim me rrymë. Më 2006 u prodhuan vetëm 832 milion kWh rrymë, ndërsa u konsumuan 4,281 miliard kWh, pesëfish më shumë.[3] Që prej vitit 1999, reduktimet në furnizim kanë qenë të zakonshme, sidomos në periudhën menjëhershme të pasluftës, kur orari i reduktimeve ishte 8 orë me rrymë e 2 pa të. Fushata 24:0 për të promovuar kursimin e rrymës dhe larjen e borxheve të konsumatorëve përmes pagesave me këste nuk kanë shënuar sukses të theksuar. Ministria e Energjisë dhe Minierave është angazhuar për ndërtimin e një termocentrali të ri me koncesion.[3]
Integrimet ekonomike dhe tregtia me jashtë

Që prej vitit 2002, Euro zëvendësoi markën gjermane si valuta zyrtare e Kosovës, ndonëse nuk ekziston ndonjë marrëveshje zyrtare për përdorimin e kësaj valute me institucionet evropiane. Dinari serb përdoret ilegalisht nëpër enklava serbe. Megjithëse përdorimi i euros është parë si mundësi për kontrollimin e inflacionit, Kosova qe vendi më i shtrenjtë në rajon në vitin 2008.[90]

Më 29 qershor 2009, Republika e Kosovës u pranua zyrtarisht anëtare e Bankës Botërore dhe Fondit Monetar Ndërkombëtar.[10] Projektimet e FMN-së tani vlerësojnë se rritja ekonomike do të ngrehet në 5% më 2010.[81]

Më 2007, Kosova nënshkroi marrëveshjen e tregtisë së lirë, CEFTA, me vendet e rajonit.[91] Megjithatë, mungesa e prodhimeve kosovare dhe pengesa nga Serbia kanë bërë që CEFTA të mos tregohet përparësi e madhe për Kosovën. Në partneritet tregtar me BE-në dhe vendet e rajonit, Kosova përballet me mungesë bilanci tregtar; eksporti më 2007 arriti në 527 milion dollarë, ndërsa importi kalonte 2,6 miliard.[3]

Kosova eksporton kryesisht prodhime xeherore dhe metale të përpunuara, mbeturina metalesh, lëkurë, makineri dhe pajisje transporti në vendet e BE-së, Serbi, Shqipëri, Maqedoni, Zvicër etj. Kurse importon ushqim, dru, karburante, kemikale, makineri dhe pajisje elektrike, kryesisht prej BE-së, Maqedonisë dhe Serbisë.[3] Si shtet i vetëm, Maqedonia është partneri kryesor tregtar i Kosovës; më 2006, përbëri 19,7% të importit dhe 8,8% të eksportit.[92][93]
Transporti dhe komunikacioni

Në Kosovë sipas statistikave të vitit 2011, janë 1.963 km rrugë, prej të cilave 38 km ndërkombëtare, 630 km janë magjistrale dhe 1.294 km rajonale. Shumica e këtyre rrugëve janë të asfaltuara, gjithsej 1.843 km dhe 120 km të paasfaltuara. Gjithashtu janë edhe 430 km hekurudhë, prej të cilave 333 km shfrytëzohen për transport të udhëtarëve dhe 97 km për transport industrial.[3]

Kosova ka Aeroportin Ndërkombëtar të Prishtinës, që gjendet në Sllatinë të Lypjanit. Në vitin 2011, u realizuan 6738 fluturime me gati 1,4 milion udhëtarë. Njëherësh, Kosova ka edhe nëntë aeroporte të tjera, pesë prej tyre me pista të shtruara.[3]

Sipas shënimeve të vitit 2006, në Kosovë funksionin 106.300 linja të telefonisë fikse dhe 562.000 të telefonisë mobile,[3] numër ky që duhet të jetë rritur me shtimin e konkurrencës në treg. Kosova ka dy operatorë të telefonisë mobile, Vala e operuar nga Posttelekomi i Kosovës dhe iPKO, kompani private. Më 2009, PTK-ja fitoi të drejtën për të operuar telefoni mobile në Republikën e Shqipërisë.[94]

Demografia

Harta demografike Kosovës (2011)

Regjistrimi i fundit i plotë i popullsisë është bërë në vitit 1981, kur Kosova kishte 1.584.000 banorë. Vlerësime të vitit 2011 numri e popullsisë e vendosin në 1.733.872, ndërsa në burime tjera hasen edhe shifra prej 2.200.000;[56] burime të inteligjencës amerikanë paraqesin vetëm 1.804.838, sipas vlerësimit më të fundit të korrikut 2009.[3] Mërgimet e kosovarëve gjatë kësaj periudhe, si dhe të rënët gjatë luftës, kanë penguar rritjen e pritshme të popullsisë, me gjithë shtimin natyror prej 12,7 për 1.000 banorë.

Popullsia e Kosovës përbëhet kryesisht nga komuniteti etnik shqiptar, që sipas burimeve formon 88 deri në 92 për qind të banorëve; sipas vlerësimeve të Entit Statistikor të Kosovës shqiptarët përbëjnë 88% të popullsisë.[4] Serbët janë komuniteti i dytë përkah madhësia me 5,3%, të përcjellë nga turqit, boshnjakët, romët, ashkalinjtë, egjiptasit dhe goranët. Në Kosovë jeton edhe një numër kroatësh dhe çerkezësh, ndërsa pjesëtarë që zyrtarisht i përkasin komunitetit serb kanë kërkuar nga qeveria të njihen si komunitet malazias në vete. Ndërkohë, romët, ashkalinjtë dhe egjiptasit, që shpesh futen në një tog të njohur si RAE ose tradicionalisht si jevgj, vetidentifikohen si etni të pavarura në baza të dallimeve historike ose kulturore.

Niveli i integrimit të pakicave joserbe në shoqërinë kosovare është në përgjithësi i kënaqshëm. Ndërkohë, përkundër përpjekjeve të qeverisë dhe shoqërisë civile kosovare, integrimi i komunitetit serb po ecën ngadalë për shkak të pengesave të grupeve ekstremiste të sponsorizuara nga qeveria e Serbisë dhe qarqe ultranacionaliste serbe.[95]

Veç shtimit të lartë natyror të sipërcekur, Kosova gëzon një popullatë shumë të re. Mosha mesatare është 25,9 vjeç,[3] 70% e popullsisë janë nën 30 vjeç, ndërsa 33% i përkasin moshave 0-14 vjeçare dhe vetëm 6% janë mbi 65 vjeç. Jetëgjatësia mesatare është 69 vjet; femrat jetojnë afro 71 vjet, 4 më shumë se meshkujt. Lindshmëria është 16,3‰, ndërsa vdekshmëria 3,6‰.[4]

Feja

Harta fetare e Kosovës sipas regjistrimit më 2011

Popullsia kosovare i përket kryesisht fesë islame (95.7%), ndërsa pjesa tjetër Kishës Katolike Romake (2.2%) dhe Kishës Ortodokse Serbe (1.5%). Myslimanët përfshijnë shumicën e shqiptarëve, turqit, boshnjakët dhe goranët. Të krishterët shqiptarë janë katolikë, me përjashtim të një familjeje të përmendur në Prizren dhe shqiptarëve nga Shqipëria; katolikë janë edhe kroatët. Kisha Ortodokse Serbe përfshin thuajse tërë pjesëtarët e kombësisë serbe.

Perandori bizantin, Konstandini i Madh, i lindur në provincën e Dardanisë, e bëri krishterimin fe zyrtare të perandorisë. Niketë Dardani shkroi njërin prej himneve të para kishtare, “Te Deum”. Më 1054, Kosova u ndodh në juridiksionin e Kishës Ortodokse të Lindjes, mirëpo prijësit politikë të kohës parapëlqyen lidhje me papatit dhe perëndimin. Lekë Dukagjini, i lindur në Lipjan, i dha Kishës Katolike vend qendror në kodin e tij të drejtësisë, ndërsa klerikët Gjon Buzuku dhe Pjetër Bogdani botuan në shqip vepra të të rëndësisë fetare dhe gjuhësore.

Me zgjerimin drejt jugut të zotërimeve feudale serbe, Kisha Ortodokse Serbe mori nën kontroll numër të madh tokash në truallin e Kosovës. Në shek. XIII, pas djegies së Patrikanës Serbe në Zhicë,[26] selia e kishës u zhvendos për në Pejë, ku funksionoi deri në shek. XVIII dhe u riaktivizua në shek. XX. Sot, në Kosovë ndodhet një numër kishash të rëndësishme ortodokse, nën mbrojtje të veçantë si pjesë e trashëgimisë kulturore kosovare dhe simbol i rëndësishëm fetar i komunitetit serb.

Xhama e fshatit Bresanë-Opojë në zemër të Bjeshkëve të Sharrit. Njëherit xhamia më e madhe në Kosovë.

Me përfshirjen e Kosovën nën Perandorinë Osmane, u përhap edhe feja islame, së pari përmes edukimit të të rinjve kosovarë në shkollat perandorake dhe përpjekje proselituese të misionarëve osmane, e pastaj edhe për shkak të tatimit të rëndë në baza fetare — taksës së xhizjes. Islami u pranua nga shqiptarët dhe një pjesë e sllavëve. Shqiptarët, edhe pse të ndarë në myslimanë dhe të krishterë, vazhduan të identifikoheshin si një komb.[96] Kurse për sllavët ndarja fetare solli edhe ndarje etnike; boshnjakët më parë njiheshin si myslimanë dhe gjithmonë theksonin dallimin etnik nga serbët. Megjithatë, islami që praktikohet sot në Kosovë është kryesisht tolerant dhe përkrah zhvillimin kulturor të kosovarëve si popullatë me kulturë evropiane.[97] Shumica e myslimanëve në Kosovë janë synitë, por ka edhe ndjekës të urdhrit shiit.

Pas përfundimit të luftës, në Kosovë u vendosën organizata misionare myslimane dhe të krishtera, të cilat kanë arritur që në masë të vogël të përhapin shkolla radikale të islamit, përkatësisht denominime protestante.
Gjuhët

Gjuhë parësore e folur në Kosovë është dialekti gegë verilindor i gjuhës shqipe, i folur si gjuhë amtare nga shqiptarët e ashkalinjtë dhe si gjuhë e dytë nga shumica e kombësive tjera, me përjashtim të serbëve që kanë njohuri më të vogël. Shqipja standarde është gjuhë zyrtare në nivel të njëjtë me gjuhën serbe, të folur nga komuniteti serb dhe të njohur mirë nga brezat më të vjetër të shqiptarëve dhe komuniteteve tjera. Gjuhët boshnjake, turke dhe rome gëzojnë përdorim zyrtar në nivel komunal; përveç komunitetit turk, gjuha turke flitet si gjuhë e parë dhe si gjuhë e dytë nga një numër shqiptarësh. Në Rahovec, flitet nga komuniteti shqiptar një dialekt lindor i gjuhëve sllave të jugut, i quajtur rahovecianshe ose sllavishtja e Rahovecit, ndërsa nga komuniteti goran flitet një dialekt i maqedonishtes. Komunitetet kanë të drejtën dhe mundësinë e shkollimit në gjuhën e tyre amtare.

Anglishtja, ndërkaq, ka zëvendësuar serbishten si gjuhë e komunikimin ndëretnik në mes të shqiptarëve dhe serbëve. Ndonëse nuk është e sanksionuar me Kushtetutë, anglishtja përdoret zyrtarisht nga institucionet qeverisëse, sidomos në nxjerrjen e ligjeve dhe dokumenteve qeveritare. Njëherësh, anglishtja është gjuha e huaj më e njohur nga kosovarët, e përcjellë nga gjermanishtja dhe frëngjishtja. Ndikimi i medieve popullore ka bërë gjithashtu që të rinjtë të kuptojnë në nivel të lartë gjuhët spanjolle dhe portugeze.
Vendbanimet

Kosova ka gjithsej 1.466 vendbanime, që shpërndahen në 30 komuna.

Komunat me mbi 70 vendbanime: Gjakovë 88, Pejë 79, Besianë 77, Prizren 77, Dardanë 76, Leposaviq 75 dhe Lypjan 70.
Komunat me 40-70 vendbanime: Vushtrri 67, Gjilan 63, Zubin Potok 61, Klinë 54, Burim 50, Skenderaj 49, Prishtinë 49, Mitrovicë 47, Ferizaj 45, Malishevë 44, Viti 43, Kaçanik 42, Therandë 41 dhe Deçan 40.
Komunat me nën 40 vendbanime: Sharr 36, Rahovec 36, Drenas 35, Zveçan 35, Shtime 23, Obiliq 20, Fushë Kosovë 18, Shtërpcë 16 dhe Novobërdë 10.

Përbërja etnike

Regjistrimi i vitit 1981 merret si regjistrim i fundit valid në Kosovë. Në regjistrimin e popullsisë të vitit 1981 dhe vlerësimit të vitit 1991 Kosova kishte numër të popullsisë prej 1,584,440 respektivisht 1,956,196 banorë. Gjatë këtyre dy regjistrimeve Kosova kishte këtë strukturë të përbërjes etnike.
Etniciteti Gjithsej (1981) Në për qind Gjithsej (1991) Në për qind Diferenca
Shqiptarë 1.226.736 77.4 % 1.596.072 81.6 % + 369.336
Serbë 209.798 13.2 % 194.190 9.9 % – 15.608
Turq 12.513 0.8 % 10.445 0.5 % – 2.068
Romë 34.126 2.2 % 45.745 2.3 % + 11.619
Tjerë 101.267 6.4 109.744 5.6 % + 8.477
Gjithsej 1.584.440 100 % 1.956.196 100 % + 371.756

Në mes këtyre dy periudhave të regjistrimit struktura etnike ka pësuar ndryshime si në vijim:

Etniciti shqiptar, Etniciti serb, Etniciti turk, Etniciti rom, të tjerët kanë pasur një rritje prej 8,477 banorë apo 8.4%. ka pasur rritje për 11,619 banorë apo34%, ka pasur rënie për 2,068 banorë apo 16.5%, ka pasur rënie 15,608 banorë apo 7.4%, ka pasur rritje prej 369,336 banorë apo 26%[98].

Arsimi

Biblioteka Kombëtare e Universitare e Kosovës

Mësimi fillor në Kosovë zhvillohet në pesë gjuhë — shqipe, serbe, boshnjake, turke dhe kroate — dhe është i obligueshëm dhe falas në shkollat publike për të gjithë qytetarët. Së fundmi, qeveria e Kosovës ka shpaluar planet për ngritjen e shkollim të mesëm në nivel obligativ; sipas aftësive dhe suksesit të treguar, nxënësit ndjekin shkollimin e mesëm në gjimnaze e përgjithshme dhe të profilizuara ose shkolla profesionale. Reformimi i sistemit arsimor është prioritet qeveritar, megjithëse mungesa e fondeve, lehtësimeve teknologjike dhe e përgatitjes profesionale të mësimdhënësve, si dhe numri të madh të nxënësve për klasë, pengojnë arsimin efektiv në Kosovë.

Gjatë vitit akademik 2011/2012, në Kosovë pati 24.945 nxënës në arsimin parafillor, 161.624 në arsimin fillor, 132.795 në arsimin e mesëm të ulët, si dhe 109.513 në institucione të arsimit të mesëm. Nevojat e këtyre nxënësve u përmbushën nga 1.333 mësimdhënës në marrëdhënie punë në arsimin parafillor, 7.700 në atë fillor, 10.122 në arsimin e mesëm të ulët, dhe 6.095 në shkolla të mesme. Ndërkaq, vetëm 138 mësimdhënës punuan me 703 nxënës me nevoja speciale në arsimin fillor dhe 51 me 94 nxënës në shkolla të mesme speciale. Pas luftës është hapur edhe një numër shkollash private.

Në vitin 1970, u hap në Kosovë Universiteti i Prishtinës, që ngërtheu në vete të gjitha institucionet e arsimit të lartë, shkolla të lartë dhe fakultete të themeluara deri atëherë.[46] Në vitin 2005/2006 pati 980 mësimdhënës dhe 28.707 studentë të regjistruar. Ndërkaq, funksionimi i universiteteve private është lejuar nga qeveria pas një fusha për akreditim. I vetmi universitet privat është Universiteti Amerikan në Kosovë, ndërsa institucione tjera të arsimit të lartë privat përfshijnë kolegjet AAB-Riinvest, Iliria etj.
Shëndetësia

Shërbimet mjekësore në Kosovë janë të kufizuara, sidomos në institucionet publike ku mungojnë kushtet e punës dhe nxitjet financiare për profesionistët. Sistemi privat i sigurimit shëndetësor nuk është i përhapur, ndërsa sektori privat i shëndetësisë funksionin sipas tregut të lirë. Çmimet janë tejet më të lira në krahasim me vendet tjera të Evropës, por shumë të larta për të ardhurat kosovare. Grevat e vazhdueshme të të punësuarve publikë,[99] skandalet në klinika private nën pronësi të shtetasve të huaj,[100] si dhe mungesa e medikamenteve kanë krijuar një imazh të lig për Ministrinë e Shëndetësisë.[99]
Kultura

Kultura kosovare ngërthen në vete kulturën e kombit shqiptar, si trashëguese të kulturës vendëse ilire, të ndikuar më vonë kryesisht nga kultura romake dhe osmane e më pak nga ajo sllave. Përcaktimi kulturor kosovar është perëndimor, mirëpo ruan në vete elemente konservatore evropiane dhe disa veti të kulturës lindore, të përfituara nga shekujt e sundimit osman. Ndikimi i thellë vërehet sidomos nga e drejta dokesore e shqiptarëve, e përkufizuar nga katër parime — nderin vetjak, barazinë e vetëve, lirinë e veprimit në kuadër të ligjit, si dhe besën.[101]
Letërsia dhe artet

Letërsia në Kosovë nis me librin kishtar Meshari, të parin libër të botuar në gjuhën shqipe nga Gjon Buzuku, me prejardhje nga krahina e Hasit. Andre Bogdani botoi gramatikën e parë të gjuhës shqipe, mirëpo kjo vepër humbi gjatë luftimeve kundër osmanëve dhe për të mësohet vetëm nga shkrimet e nipit Pjetër Bogdani, autor i Çetës së Profetëve, kryevepër e letërsisë së vjetër shqiptare.[102]

Zhvillmi i letërsisë në Kosovë nuk arriti nivel të duhur deri pas Luftës së Dytë Botërore, kur themelimi i shtëpisë botuese Rilindja hapi rrugët për botimin e një morie veprash letrare. Esad Mekuli konsiderohet si nismëtari i letërsisë moderne në Kosovë.[103] Në prozë u dalluan Anton Pashku, Anton Çetta, Nazmi Rrahmani, Zejnullah Rrahmani, Rexhep Qosja, Sinan Hasani etj. Prej poetëve më të përmendur janë Ali Podrimja, Azem Shkreli, Sabri Hamiti, Jeton Kelmendi, Din Mehmeti, Rrahman Dedaj etj. Autorët bashkëkohorë kosovarë kryesisht trajtojnë tema të lëvizjes kombëtare, transformimit shoqëror, mërgimit, si dhe luftës e pavarësisë.

Kosova ka edhe katër teatre kombëtare dhe profesioniste, të cilët numërojnë 65 punëtorë dhe rreth 18.440 spektatorë në vit. Njëherësh, funksionojnë edhe 21 teatre amatore si dhe teatri i fëmijëve. Ndonëse popullariteti i teatrit ka rënë në vitet e fundit, gjatë vitit 2006 u dhanë 612 shfaqje teatrale, ndërsa arte tjera si baleti u vunë në skenë vetëm një herë. Më popullore ishin koncertet, prej të cilave u dhanë 117 dhe mblodhën rreth 100 mijë spektatorë. Në galeri arti u organizuan 109 ekspozita.
Mediat popullore

Më 2006, 14 kinematë e vendit mblodhën 56.791 shikues, kryesisht për filma të huaj, përderisa industria vendore e filmit vuan nga mungesa e sasisë, por edhe cilësisë. Megjithatë, në Kosovë janë nxjerrë prodhime cilësore si Era dhe Lisi i regjisorit Isa Qosja, Njeriu prej Dheut dhe Vjeshta e Trëndafilave të Agim Sopit etj.

Më popullore janë serialit e prodhimit vendor dhe të huaj. Kafeneja Jonë, e drejtuar nga veterani Adem Mikullovci, dhe Familja Moderne, me skenariste Visare Aliun dhe regjisor Fatos Berishën, kanë grumbulluar filmbërësit dhe artistët më të suksesshëm të vendit dhe kanë arritur shikueshmëri rekorde, ndonëse vazhdojnë të kritokohet për mungesë të punës profesionale dhe për përmbajtje.[104]

Në Kosovë veprojnë katër televizione me licensë për transmetim mbarëkombëtar, Radiotelevizioni Publik i Kosovës, Radiotelevizioni 21, KohaVision dhe Klan Kosova. Veç tyre, ka edhe një numër televizionesh vendore e kombëtare që transmetojnë përmes sistemeve kabllore.
Sportet

Sporti më popullor në Kosovë është futbolli, i përcjellë nga basketbolli, hendbolli, volejbolli dhe sportet luftarake. Që prej 20 vjetësh, sporti kosovar ka vuajtur nga mungesa e kushteve për zhvillim, fondeve dhe izolimi ndërkombëtar. Federatat e vetme të rëndësishme që janë pranuar ndërkombëtarisht janë ajo e hendbollit[105] dhe e pingpongut.

Themeluar më 1922, KF Prishtina është klubi më i vjetër sportiv në Kosovë, i cili me pjesëmarrjen në Ligën e Parë të Jugosllavisë në vitet ’80 u shndërrua në simbol të lëvizjes kombëtare shqiptare. Sot, kombëtarja e Kosovës udhëhiqet nga ylli i dikurshëm i Prishtinës, Fadil Vokrri, dhe është në pritje të përvojës ndërkombëtare. Ndeshja e fundit, e zhvilluar më 2007 kundër Arabisë Saudite, përfundoi me fitoren e kosovarëve.[106]

Me gjithë nivelin e lartë në Jugosllavi, loja e koshave u popullarizua në Kosovë vetëm pas luftës, kur filloi zhvillimi i kampionatit në salla sportive. Mirëpo, interesimi i sponsorëve u venit me mosndërkombëtarizimin e këtij sporti, ndërsa derdhja e të hollave në lojtarë të importuar dhe mosinvestimi në talentët e rinj vendorë ka penguar zhvillimin e pritur të basketbollit.

Ndërkaq, suksesi më i madh në arenën ndërkombëtare gjatë historisë është korrur në boks, mundje, karate dhe sporte tjera luftarake. Kosova nxori fitues medaljesh në lojëra olimpike, ndërsa klubi i boksit Prishtina vargoi tituj kampioni në Jugosllavia.
Njësitë administrative
Shiko edhe këtë

Portal:Kosovë – Informacione të mëtejshme mbi Kosovë

Kushtetuta e Kosovës
Shpallja e Pavarësisë së Kosovës

Lidhje të jashtme

Commons: Kosovë – Album me fotografi dhe/apo video dhe materiale multimediale
Institucionet në Kosovë

Parlamenti i Kosovës (anglisht, shqip dhe serbisht)
Qeveria e Kosovës (anglisht, shqip dhe serbisht)
Presidenti i Kosovës (anglisht, shqip dhe serbisht)

Organizatat ndërkombëtare

Mision i OKB-se, i vendosur në Kosovë (anglisht)
Kosovo Force (KFOR) nën komandën e NATO-s (anglisht)
Përfaqësuesit Special të Bashkimit Evropian në Kosovë (anglisht, shqip dhe serbisht)
Misioni EULEX (EULEX Kosovo) (anglisht, shqip dhe serbisht)
Misioni OSCE në Kosovë (UNMIK) (anglisht)

Referencat

^ Demografia e Republikës së Kosovës Geoaba.se
^ “Raporti i Zhvillimit Njerëzor i Kosovës 2014″(PDF).(Anglisht). Zyra e Bashkëpunimit Zviceran në Kosovë
^ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u CIA, “Kosovo,” The World Factbook n. 08.07.2009
^ a b c Enti Statistikor i Kosovës, “Popullsia,” Portali i Qeverisë së Kosovës n. 10.07.2009
^ QIK, “Topi: Kosova solli stabilitet në rajon,” Iliria News Agency (5 maj 2008) n. 05.08.2009
^ Noel Malcolm, Kosovo: A Short History (UP: New York, 2003)
^ a b WatchMojo, “The Illyrian Empire,” Youtube
^ George Szamuely, “Soros’ World,” New York Press (22 gusht 2000), n. 13.07.2009
^ CIA, “Country Comparison: GDP – per capita (PPP),” The World Factbook; Kosova radhitet e 180-ta në botë nga 230 entitete politike sipas PVB për krye banori me barazim të fuqisë blerëse; vl. 2007.
^ a b S. Gashi, “Kosova nënshkroi anëtarësimin në FMN dhe Bankën Botërore,” RTK Live (29 qershor 2009)
^ CIA World Factbook “Kosovo: Unemployement rate.” Shkalla e papunësisë: 40%, vlerësim 2007.
^ Kushtetuta e Krahinës Socialiste Autonome të Kosovës (Enti gazetaro-botues “Gazeta Zyrtare e KSAK”: Prishtinë, 1974), neni 1.
^ Устав Социјалистичке Федеративне Републике Југославије, 1974; Члан 1. (Kushtetuta e RSFJ-së, 1974, neni 1.) Wikisource, n. 05.08.2009
^ Deklarata e Pavarësisë së Kosovës n. 05.08.2009
^ [1]”Kosovo Thanks You”.
^ Ramón Lobo, “Entrevista: Tomislav Nikolic: ‘Para Serbia, Kosovo será un Estado inexistente’,” El País (1 shkurt 2008) n. 14.07.2009
^ http://pashtriku.beepworld.de/files/Histori/Histori_09/enver_rexha_historia_e_emrit_kosove_24.1.09.htm
^ Arthur Evans, “Some Observations on the Present State of Dardania,” R. Elsie ed., Albanian History
^ Noel Malcolm, Kosovo: A Short History (UP: New York, 2003) 31.
^ Aleksandar Stipcevic, Iliri, 30.
^ Mirdita, Studime dardane, 7-46
^ Papazoglu, Central Balkan Tribes, 210-69 & “Dardanska onomastika.”
^ Katicic, Ancient Languages, 179-81.
^ a b Bep Jubani, “Mbretëria Dardane,” Historia e popullit shqiptar: për shkollat e mesme (Libri Shkollor: Prishtinë, 2002) 26-29.
^ Historia e Shqipërisë, “Mbretëria e Dardanisë: Territori dhe popullsia,” Shqipëria.com
^ a b Noel Malcolm, Kosovo: A Short History (UP: New York, 2003) 50.
^ “George Kastrioti Skenderbeu–the national hero of Albanians,” Famous Albanians
^ Ferid Duka, “Ndryshime në strukturën fetare të popullit shqiptar,” Historia e popullit shqiptar: për shkollat e mesme (Libri Shkollor: Prishtinë, 2002) 117-118.
^ Ferid Duka, “Lufta çlirimtare kundër sundimit osman (shek. XVI-XVII),” Historia e popullit shqiptar: për shkollat e mesme (Libri Shkollor: Prishtinë, 2002) 111.
^ Pjetër Bogdani, biography by R. Elsie, Albanian Literature
^ Hysni Myzyri, “Kriza lindore e viteve 70 dhe rreziku i copëtimit të tokave shqiptare,” Historia e popullit shqiptar: për shkollat e mesme (Libri Shkollor: Prishtinë, 2002) 151.
^ Historia e Shqipërisë, “Kreu V: Lidhja Shqiptare e Prizrenit,” Shqipëria.com
^ HRW, ” Prizren Municipality,” UNDER ORDERS: War Crimes in Kosovo
^ a b G.L. Arsh, I.G. Senkeviç, N.D. Smirnova, Histori e shkurtë e Shqipnisë (Г.Л. Арш, И.Г. Сенкевич, Н.Д. Смирнова «Кратая история Албании») (Prishtina: Rilindja, 1967) 104-116.
^ Hysni Myzyri, “Kreu VIII: Lidhja Shqiptare e Prizrenit (1878-1881),” Historia e popullit shqiptar: për shkollat e mesme (Libri Shkollor: Prishtinë, 2002) 149-172.
^ Historia e Shqipërisë, “Kreu V: Lidhja Shqiptare e Prizrenit” Shqipëria.com
^ Hysni Myzyri, “Kreu VIII: Lidhja Shqiptare e Prizrenit (1878-1881),” Historia e popullit shqiptar: për shkollat e mesme (Libri Shkollor: Prishtinë, 2002) 182-185.
^ Hysni Myzyri, “Lëvizja kombëtare shqiptare dhe turqit e rinj,” Historia e popullit shqiptar: për shkollat e mesme (Libri Shkollor: Prishtinë, 2002) 191.
^ G.L. Arsh, I.G. Senkeviç, N.D. Smirnova, Histori e shkurtë e Shqipnisë (Г.Л. Арш, И.Г. Сенкевич, Н.Д. Смирнова «Кратая история Албании») (Prishtina: Rilindja, 1967) 140-160.
^ Hysni Myzyri, “Kryengritjet shqiptare të viteve 1909-1911,” Historia e popullit shqiptar: për shkollat e mesme (Libri Shkollor: Prishtinë, 2002) 195-198.
^ Poroj.ch, “Pushtimi i Shkupit dhe ngritja e flamurit të Pavarësisë më 12 gusht 1912,” n. 09.07.2009
^ a b c Besfort Rrecaj, “The Right to Self-Determination and Statehood: The Case of Kosovo,” bepress Legal Series (paper 1541, v. 2006) n. 13.07.2009
^ Avni Spahiu, Fan Noli’s American Years: Notes on a Great Albanian American (Houston: Jalifat, 2009), tr. Getoar Mjeku.
^ I.Azizi,Qëndresa ndaj terrorit shtetëror serb në Kosovë e Sanxhak mes dy luftërave botërore
^ Besfort Rrecaj, “The Right to Self-Determination and Statehood: The Case of Kosovo,” bepress Legal Series (paper 1541, v. 2006): sipas S. Repishtit, Studime Historike (92); n. 13.07.2009
^ a b Universiteti i Prishtinës, “Për Universitetin,” n. 16.04.2008
^ Lulzim Mjeku, “Evropiani i parë i rajonit,” Gazeta Lajm (23 janar 2006) n. 16.07.2009
^ Armend Bekaj, “The History of Civil Society in Kosovo,” Civil Society and Development: Kosova Human Development Report 2008 (UNDP & SDCO: Prishtinë, 2008), 35
^ Albin Kurti, “Ejup Statovci kishte një detyrë titanike, ta mbronte Universitetin nga Serbia por edhe nga LDK-ja” (1 tetor 2008) n. 13.07.2009
^ Xhavit Haliti: Kështu e bëm luftën faqe 18-21 bot.Filozofia Urbane
^ Zyra e Kryeministrit, “Prime Minister Thaçi: Wherever trodden dignity and trust were to be restored and wherever fear was to be fought, there you had the first martyrs of the KLA,” 30 janar 2009; n. 08.07.2009
^ “Public review of data on victims, killed and missing – Presentation in Belgrade”. The Kosovo Memory Book. Marrë më 21 qershor 2012.
^ Edona Peci (6 dhjetor 2012). “Kosovo War Rape Victims Need Legal Status”. Balkan Insight. Marrë më 15 shkurt 2013.
^ Edona Demaj, “Ahtisari: Pavarësia e Kosovës është e pakthyeshme,” Zëri i Amerikës (15 qershor 2009) n. 13.07.2009
^ BIRN Kosova, “Jeta në Kosovë i rikthehet sistemit të drejtësisë” (28 shtator 2007) n. 13.07.2009
^ a b Freedom House, “Map of Freedom in the World: Kosovo,” n. 16.07.2009
^ Gazeta Tema (9 dhjetor 2014) n. 09.12.2014
^ “Rezultatet 2014,” n. 03.02.2015
^ Gjykata Kushtetuese, “Baza kushtetuese dhe ligjore,” n. 13.07.2009
^ Këshilli Gjyqësor, “Këshilli Gjyqësor i Kosovës,” n. 13.07.2009
^ Kushtetuta e Republikës së Kosovës; shih Neni 103: “Organizimi dhe Juridiksioni i Gjykatave,” pika 6
^ EULEX
^ ICO Kosovo, n. 11.07.2009
^ Muharrem Nitaj, “PDK e LDK në qeverinë e përbashkët,” BBC News (26 dhjetor 2007) n. 13.07.2009
^ Kosova Thanks You, “Who recognized Kosovo” “KosovoThanksYou”. KosovoThanksYou. KosovoThanksYou. Marrë më 25 March 2017.
^ Kosova Thanks You, “Recognition Information and Statistics” n. 11.07.2009
^ Lulzim Mjeku, “Hirushja bizantine,” Gazeta Shqip (15 shkurt 2008) n. 15.07.2009
^ Getoar Mjeku, “Fermani nga Damasku,” Telegrafi n. 09.07.2009
^ Fatos Duraku, “Pse shtetet islamike nuk e njohin pavarësinë e Kosovës?!” Kosova Sot n. 13.07.2009
^ KTV, “Forumi 2015: Kosova në izolim ndërkombëtar,” Telegrafi (16 korrik 2009) n. 16.07.2009
^ Margaret Besheer, “UN General Assembly to Ask ICJ for Ruling on Kosovo Independence,” Voice of America/Zëri i Amerikës (8 tetor 2008) n. 13.07.2009
^ Besim Abazi, “Pavarësia dhe Gjykata Ndërkombëtare e Drejtësisë,” Zëri i Amerikës (15 prill 2009) n. 13.07.2009
^ QIK/Telegrafi, “Me të gjitha faktet në mbrojtje të pavarësisë,” Telegrafi (17 korrik 2009) n. 17.07.2009
^ Ministria e Punëve të Jashtme, “Misionet e Kosovës jashtë,” n. 13.07.2009
^ RTK/Telegrafi, “Së shpejti dihen emrat e 18 ambasadorëve të parë,” Telegrafi (13 korrik 2009) n. 13.07.2009
^ Ministria e Punëve të Jashtme, “Misionet e Huaja në Kosovë,” n. 13.07.2009
^ Welcome to the Headquarters of the Kosovo Force (KFOR) (12 maj 2009) n. 13.07.2009
^ AFP, “Bush OKs supplying arms to Kosovo” (20 mars 2008) n. 13.07.2009
^ Serbia should stop servicing Kosovo debt: EconMin | Reuters
^ Banka Botërore, “World Bank Mission in Kosovo,” 2006/2007
^ a b Veronica Smith, “Kosovo joins IMF, World Bank amid independence row,” AFP (29 qershor 2009) n. 16.07.2009
^ Ministria e Ekonomisë dhe Financave, “Grantet e përcaktuara të donatorëve,” Raporti Vjetor Financiar: Buxheti i Konsoliduar i Kosovës (për vitin 2007), fq. 16
^ Oda Ekonomike e Kosovës, “Economic structure,” n. 11.07.2009
^ Ecicks, “May finds Kosovo with 50% unemployed,” 2006.
^ UNDP, “Economy” dhe “Problems and Worries” Fast Facts: Early Warning Report 24 (prill 2009)
^ Ministria e Punës dhe Mirëqenies Sociale, “Mbahet Konferenca ‘Politikat Sociale në Kosovë-Pritjet, rezultate dhe ngecjet’, në patronatin e MPMS-së,” (15 qershor 2009) n. 13.07.2009
^ Ajete Beqiraj, “Kosovë: Pensionistët në vështirësi sociale,” Deutsche Welle (6 nëntor 2007) n. 13.07.2009
^ Intervistë e Qazim Kukalaj sekretar i MBPZHR, sipas Wikipedisë: Ekonomia e Kosovës
^ Food-KS, të rikontrollohet; u mor nga artikulli Bujqësia në Kosovë
^ Nadie Ahmeti, “Kosova – vendi më i shtrenjtë në rajon,” Radio Evropa e Lirë (9 shtator 2008) n. 13.07.2009
^ CEFTA Chairmanship of Montenegro 2009, n. 13.07.2009
^ Oda Ekonomike e Kosovës, “Import,” n. 11.07.2009
^ Oda Ekonomike e Kosovës, “Export,” n. 11.07.2009
^ Klan Kosova, “Futja e PTK-së në Shqipëri, një nismë me vendim të qeverisë së Kosovës,” Telegrafi (29 prill 2009) n. 13.07.2009
^ Drilon Gashi, “Has Serbia changed?” New Kosova Report (5 maj 2009) n. 13.07.2009
^ Qerim Bajrami, “Në Kosovë nuk ka konflikt fetar,” AlbaSoul n. 13.07.2009
^ AP, “Kosovo touts ‘Islam Lite’,” MSNBC (21 shkurt 2008) n. 13.07.2009
^ Enti i Statistikës së Kosovës (25 dhjetor 2010) n. 25.12.2010
^ a b Nadie Ahmeti, “Vazhdon greva e punëtorëve në QKU,” Radio Evropa e Lirë (1 nëntor 2006) n. 13.07.2009
^ KosovaSot, “Thellohen skandalet në shëndetësi, edhe 9 të arrestuar” (14 nëntor 2008) n. 13.07.2009
^ Getoar Mjeku, “Miti, feja dhe kombi,” Shqip1 (26 shkurt 2009) n. 14.07.2009
^ ANG, “Pjetër Bogdani,” Fajtori.com n. 14.07.2009
^ Robert Elsie, Biography of Esad Mekuli n. 12.07.2009
^ Express, “Koka e Familjes moderne,” Gazeta Express (28 dhjetor 2008) n. 14.07.2009
^ Federata e Hendbollit e Kosovës, “Hendbolli i Kosovës, figura dhe dëshmi,” n. 13.07.2009
^ Futbolli.com, “Kosovo 1:0 Saudi Arabia”

TIRANE – Shoqërohet në polici ish-drejtori i policisë bashkiake, Florenc Hoxha. Lajmi bëhet i ditur për “BalkanWeb” nga gazetarja Dorjana Bezat.

Mësohet se Hoxha po hetohet lidhur me protestën e sotme të opozitës para Kryeministrisë. Ai rezulton të jetë fotografuar nga shërbimet e policisë në protestë.

“BalkanWeb” mëson se Hoxha ndodhej në shtëpinë e tij kur policia i ka shkuar për kontroll, e më pas e kanë shoqëruar në komisariat. Nga pamjet filmike, siç mësohet Hoxha rezulton të jetë mes personave që dëmtoi kërpudhën. Ai po ashtu ka nxitur protestuesit e tjerë të mësynë drejt Kryeministrisë.

Bëhet me dije gjithashtu se pas përfundimit të protestës u ngrit një grup hetimor që po merret me identifikimin e personave që kryen akte të dhunshme gjatë protestës, duke dhunuar pronën publike. Deri më tani raportohet për 20 persona të shoqëruar.

Në ditët në vijim policia thotë se do kryejë të tjera shoqërime.

Policia e Tiranës ka arrestuar në flagrancë kreun e Inspektoratit Ndërtimor në Bashkinë e Tiranës, Florenc Hoxha, pasi akuzohet se ka dhunuar dy persona.

Siç thuhet në njoftimin e Policisë, “është vënë në pranga Florenc Hoxha, 40 vjeç, banues në Tiranë, me detyrë kryetar i Inspektoriatit Ndërtimor në Bashkinë e Tiranës, sepse më datë 09.05.2015, në rrugën ‘’Ali Demi”, ka kanosur se do t’u prishte lokalin dhe ka goditur me grushta dhe shkelma shtetasit K.K, 35 vjeç, banues në Tiranë dhe E.K, 37 vjeç, banues në Tiranë”.

Ndërsa në vitin 2014, kreu i Inspektoratit Ndërtimor të Tiranës, Florenc Hoxha, është përfshirë në një përleshje, ku ka mbetur vetë i plagosur. Ngjarja ndodhi më 14 nëntor 2014 në ambientet e një lokali në Priskë, Farkë të Tiranës, kur Hoxha u qëllua me thikë nga një person, që ndodhej në një tavolinë tjetër. Plagosja u regjistrua në lokalin që ndodhej rreth 200 metra pranë banesës së Hoxhës.