Mbeta pa gojë kur u gjenda përpara agimit polar, Aurorës Boreale. Mrekullisë. NËNËS NATYRË. E papërsëritshme, në ngjyra, lëvizje, tërëpërfshirje, jetë. Në të fshihet sekreti dhe misteri. Frymëmarrje e gjithësisë, qiell, ujë dhe tokë. Yjet thellë në qiell, si fëmijë të brishtë, të hutuar, përpëlitnin qepallat, drithëroheshin për pamundësinë e shprehjes dhe Aurora Boreale i qetëson, të largojnë tutje dertet, i mbulon me vello të shndritshme. Nata bëhet fir, mpaket, shkon duke u terur. Pëlhura e tejdukshme, transparente shket ngadalë në gishtat e gjithësisë, shoqëruar me simfoni të lehtë. Atje janë ndehur notat magjike të Bahut, Moxartit, Bethovenit. Oh, nuk ngopem, bëj të ik dhe s’ik dot!

Më rrobëroi madhështia. Ngjyrat mahnitëse, ndehur mbi gjithçka, reflekse të kuqërremta, portokalli, të gjelbra, të verdha, të kaltra ushqyese. Dritë hijet mbushen me kolor prej intonacioneve, përzierjeve të ngjyrave të piktorit gjenial të papërsëritshëm, natyrë. Vezullime dhe shkëndijime, si të jenë miliona dhe miliona xixëllonja që ngrihen butë prej tokës dhe ngjiten drejt qiellit, shkojnë larg, përzihen me yjet. Një pjesë e yjeve dhe xixëllonjave zbresin ngadalë, lehtë, gjithë delikatesë dhe thithen me dashuri dhe neps prej tokës. Gjithçka është në vallëzim, në ripërtëritje. Në shpërthim, befasi dhe joshje. Të duket sikur gjendesh përpara një botë magjike, përrallore. Me të fshehtat e pashpjeguara, të shkruara në qiell dhe të derdhura në tokë me penela të arta. Të vjen befasisht përhumbje. Ndjehedh I mbështjellë me veladon të shndritshëm, purpurt, qiell e tokë dhe, në krahë veshur me flatra të argjenda. Të bëhet sikur lehtësisht si pupël, shkëputesh nga toka, shkon tutje, tok me shkëndijimet e vezullimet. Atje ku nuk kanë shkuar të tjerët, në zemrën e ngjyrave të magjisë së Aurorës Boreale….

-Bukur hë!- dëgjova që më tha Majk Stivens shoqëruesi im.

-Fantastike,- fola ultas. Heshta një hop dhe shtova akoma më ultazi, gati me vete:- O Zot sa bukur, si përrallë. Të mbahet fryma nga mrekullia!

Përnjëherësh mu kujtua e ëmbla Aurorë dhe, ajo ishte vërtet si kjo Aurorë Boreale, shkëndijim i artë në plogështinë, apatinë, mediokritetin, xhelozinë, dashakeqësinë dhe shurdhërinë e qytetit provincial. Aurora mbeti sekreti dhe misteri. E brishta, rreze drita, e qelqta, lulja, e dashura, zemërmira, e trishtueshmja, e mendueshmja, e përkushtuara si rrallë kush. E magjishmja, shenjtja me bukuri e lënduar. Aurorë Boreale në ftohtësinë, mjegullinën në provincializmit fondamental.

Aurora, mikja ime e fëmijërisë, dritës në muzg, mbështjellë me palltoshkën e gjelbër dhe jakën e bardhë. E vockël me këpucka të ngrëna dhe, doçka të ngrira, shtynte karrocën e nënës sakate në rrugët e rrugicat e kalldrëmta në mizerjen qytetit provincial.

Aurora, e mira, e bukura e mëhallës. Jo vetëm e mëhallës, por e mira, e bukura e qytetit, me gjithë rrethinat përreth. E brishtë, si vesë në gjethen e gjelbër të syrit të nënës. Lëkurëbardhë si qumështi. Sy veçantë, si rrallë vajzë tjetër; herë të kaltër, e herë të gjelbër. Kur prekej sytë e saj bëheshin transparentë me reflekse shkëndijuese, vezullimesh si ujërat e burimeve. E ëmbël, delikate, flokë kaçurrela, të zeza, befasuese, drithëruese, magjike. Ajo ishte vërtet Aurorë Boreale në mjegullnajën e qytetit.

Bato Dangëllia, plaku i shukët, trup lëshuar, jetonte vetëm, në një kthinë të magazinave të braktisura të konservimit. Familja të ruante të pastër biografinë, i dha duart, nga shkaku i bërjes 15 vjet burg politikë. E pra plaku Bato krahasoi sytë e bijës së Kristinës me Aurorën Boreale.

Bato Dangëllia jetonte me ndonjë lek që i jepnin bashkëqytetarët në përkthimin e letrave në anglisht dhe frëngjisht që vinin nga jashtë. Përflitej se përkthente veprat e një shkrimtari të shquar dhe shteti i botonte jashtë pa vënë emrin e përkthyesit. Megjithëse qytetasit i pëlqejnë thashethemet dhe s’lë shumë shteg t’u besosh. Pastaj si me tallje shtonin: ‘Hëm, të jetë kaq i zoti Bato Dangëllia sa të merren  shkrimtarët e shquar me një zgjebanik, pëf!)

Por letrat vinin rrallë nga jashtë dhe inspektori nursëz i sigurimit s’ i kish dhënë libër të shkrimtarit të përkthente dhe, me ditë përpëlitej i uritur pa futur gjë në gojë. Doli nga strofulli i leqendisur dhe duke u çapitur u afrua ngadalë, i ndrojtur në stolin ku ishte ulur Aurora që ushqente të ëmën. Plaku i uritur s’i ndante sytë bukës së zezë të lyer me sallo derri. Aurora i bëri me kokë të afrohej dhe i zgjati një copë bukë, plaku e përlau sa hap e mbyllë sytë. Vajza buzagaz e ftoi të ulej pranë saj Me doçkat e vogla një kafshatë i jepte nënës dhe një kafshatë Bato Dangëllia që, hapte gojën pa dhembë si fëmijë. Plaku vështrimin mbërthyer në sytë e vajzës, përtypej me nxitim dhe thoshte me vete:

-O zot çfarë sysh! Të jenë realë!

Plaku Bato Dangëllia qëndroi në qendër të qytetit dhe bërtiti me sa zë kishte në kokë:

-Hej milet, ta dini mirë: Çupëlina e sakates Kristinë, ka sy dhe, dritëze zemre të mrekullueshme, Aurorën Boreale! Keni parë o matufë Agimet polare?

Po kush dinte në qytetin provincial, në skajin e humbur të botës ç’qenë Agimet polare!

Agimet polare?! Atëherë as unë s’e kisha idenë. Bukurinë dhe mirësinë e Aurorës shpesh e krahasoja me ndriçimin verbues, marramendës mëngjesor pranveror. Bulëza e vogël e vesës reflektuese si diamant pikonte mbi gjethin e gjelbër dhe unë e dëshiroja ta puthja fort vajzën që doja, në buzët e plota gjithë musht.

Sa herë përmendja Aurorën, nëna mblidhte buzët me bezdi dhe shkonte e mërzitur në kuzhinë. Ngaqë ëma e Aurorës ishte sakate, çalonte në të dyja këmbët. Kur ecte, dukej e këputur për mezi, prej shkapërderdhjes së trupit dhe lëvizjeve. Të bëhej sikur eshtrat do i shkëputeshin, copëtoheshin, e flakeshin tutje. E ndonjë eshtër e shkëputur prej trupit të sakates mund të sulej papritmas si shigjetë, të shponte tejpërtej, të plandoste përdhe. Pastaj po të shihje lëvizjen e kokës së saj përgjatë ecjes, provoje marramendje. Koka i dridhej, i lëvizte pa përqendrim lart e poshtë, majtas djathtas dhe s’të bëhej ta shikoje dy herë.

-Aurora është mirësi dhe dritë mëngjesi,- i thashë nënës.

-Ç’të them, e bukur çupa, s’ ke ç’i thua, dritë mëngjesi, – më tha nëna dhe lëshoi një rënkim të thellë:-Por… cenet e trupit dhe mendjes trashëgohen në familje, nga brez, deri në brezin e shtatë? Hajt, zëmë se e bëjmë nuse shtëpie. Por kush më garanton mua, fëmija s’do i ngjajë nënës së saj. E njoh me dhëmbë dhe dhëmballë familjen e çupës, nënën e të gjorës Kristinën, sakate ka qenë Kristina që e vogël. Edhe nëna e Kristinës çalamane, sakate. S’ia ha hakën, qëndistare e mrekullueshme, qëndiste pajat e çupave kur u vinte koha për tu martuar. Por ç’e do, s’i bënte zemra të qëndiste për vete. Qante natë e ditë mbi qëndisma. E shkreta vajzë, sakatja e mjerë. Kur i kaloi mosha të martphej shkoi për vizitë tek Cen Shajaku, mjeku i njohur popullor. Nuk e di çfarë i bëri Ceni, por në krye të disa muajve, për habinë tonë Kristina ecte për bukuri si zonjë e rëndë, mbante trupin drejt dhe kokën lart. I hipi një nur dhe bukuri, të verbonte. Djemve të mëhallës u pikonte gjuha lëng, por familjarët i tërhiqnin prej mënge të mblidhnin kallaballëkun. Në krye të vitit Kristina u martua me Çuçi Lutkën, punëtorin e ri të minierës, ardhur nga fshatrat e rrëzës. Çuçi, djalë i fuqishëm, sytë vëngër, trupmadh, qafëtrashë, qime dendur si ari. Burrë i fortë, hante një pllakë bukë dhe bënte dy norma në ditë. Punonte në një turn me babanë, Çuçi Lutka u mburrej shokëve të turnit:

‘Hej, nusja ime më e bukura e qytezës së minatorëve,’ dhe qeshte me të madhe. Të tjerët s’guxonin ti kthenin fjalë. Çuçi i shembte me grushte.

Kur lindi Kristina, Çuçi Lutka u deh, qerasi me konjak të gjithë shokët, miqtë dhe, bërtiti në mes të qytetit me sa zë që kishte në kokë:

‘Vajzës do ti vë emrin Aurora.’

Mirëpo pas lindjes së vajzës Kristina u këput, u bë përsëri sakate, bile më keq. I shoqi Çuçi Lutka u ngrys, mbarte gruan në krahë si foshnjë, e vendoste në karrocë dhe shtynte Kristinën  në rrugët me kalldrëm, vetull mbledhur, i vrenjtur si murg. Ndërsa Aurorën e vogël si një lepurushkë, e mbarte në shpinë në një torbë të përgatitur prej pëlhure. Por Çuçi Lutka u mërzit së shtyri gruan me karrocë. U  përdhos prej shikimeve idhnare të qytetasve, që dikur u mburrej. Burri i madh u zhduk, humbi javë, ndoshta dhe muaj. Kristina e kërkonte, qante të këpuste shpirtin. Më në fund Çuçi Lutka u shfaq në rrugët e lagështa të qytezës, ecur si gamile e vjetër, veshur me një kapotë të madhe të zbardhur ushtari. I parruar, i uritur, i pistë si kafshë dhe kërkoi ta merrte Aurorën me vete. Familja e Kristinës e llahtarisur e përzuri:

‘Ku do ta çojë vajzën e vogël palo burri, që mban erë nevojtore’.

‘Ore njerëz,’ lutej e bubullinte Çuçi Lutka, ‘Mbushjani mendjen, është ime bijë, ç’të bëjë me fëmijën një sakate që s’është e zonja për vete.’

Familja e Kristinës lajmëroi policinë, Çuçi u tremb, kapërceu avllinë dhe humbi në terr. Aurora u rit  me mundime. E di, more bir, Aurora është vajzë e mirë. Për  çupën s’kam ç’të them, është dritë.

-Kur s’ke ç’të thuash mos më lodh nënë,- thashë dhe vështrova nga babai, i cili vazhdonte të pinte duhan dhe s’fliste.

-Jo bir jo. Mos e dhëntë Zoti të lodhë nëna…Por… mos e dhëntë Zoti, të më çalojë fëmija i djalit tim nga të dyja këmbët, hë? Dardha bie nën dardhë. Mua më dhimbset Kristina dhe vajza e saj por.., më kupton. Bir, por janë disa gjëra që..?

-I bukur është trëndafili moj grua, por ato dreq gjemba përse i dalin,- foli babai dhe më shkeli syrin.

-Ç’na flet për trëndafil dhe gjemba,-iu hakërrua nëna babait.

-Pse trëndafili, s’ka gjemba,- këmbënguli babai.

-Njerëzit me fatkeqësi dhe cene në familje janë të detyruar të dënohen, ta vuajnë të gjithë bashkërisht  dhe jo të braktisen siç bëri kafsha Çuçi Lutka, – tha nëna.

U verbova qysh në fillim prej bukurisë dhe përkushtimit e dashurisë së Aurorës ndaj nënës. Ajo qysh fëmijë e mbante nënën gjithnjë nga krahu. I ndodhej pranë në çdo moment.

Bashkëmoshatari Gane Tërbo, kokë katrori, hodhi shtat shpejt, ju trash koka dhe trupi. Shëndoshja i riti mendjen, u bë i egër, i dhunshëm., harbut, ngacmonte të tjerët. I përkëdheluri i shtëpisë. Baba i tij Demo Tërbo, ishte kryetar këshilli i lagjes.

Një mbas dite Gane Tërbo qeshi me të keq kur karroca e vjetër e gruas sakate u pengua në gurët e nxjerrë të rrugës dhe u rrëzua.

-Hi, hi, hi,- u zgërdhi dhe tregoi me gisht. Aurora e përskuqur në fytyrë përpiqej ta ngrinte nënë e vet, krahët  e dobëta të vajzës dridheshin. Ca prej hutimit, qeshjes histerike të Gane Tërbos, të dyja nënë e bijë ranë përmbys si lëmshe të shpërvjelur në pragun e trotuarit me gurrë të lëmuar e qullur nga shiu.

Gane Tërbo u zgërdhihej më keq:

-Hej…ej, j, j, shihni,- gërhiti: -Karikatura më qesharake të shekullit të njëzetë!

Ndjeva dokëndisje në zëmër nga fjalët dhe përqeshja e ndyrë të pushtakut:

-Si të bën zemra o Gane Tërbo përqeshën ato të gjora- i thashë.

-Përqesh e zgërdhihem ç’ke me të, o buf I kënetës,- u ngreh Gane Tërbo dhe shfryu:- Pa gris bythën e mos më çukullit veshët. Ato duhet të mbyllen në azil.

-Në azil mbyllu ti ,- ia ktheva me inat

Gane Tërbo shtrëngoi grushtet për sherr dhe hungëriti si kafshë:

-M’u qëro nga sytë, apo të shemb me grushte.

S’i ktheva përgjigje. Nxitova të ndihmoja femrat e rrëzuara. Aurora u kthye me rrëmbim nga unë zverdhur, e rrëmbushur nga lotët. Më ngjau si lule mëngjesi e brishtë, e përmbytur nga vesa. Në cep, poshtë vetullës së majtë, të bukur dallova një gërvishtje të vogël. Më vështroi egër dhe tha:

-S’është trimëri të tallesh me fatkeqësinë e tjetrit.

-Aurora, s’isha unë, Gane Tërbo, ai..,- pështyma m’u tha në grykë. Doja me gjithë shpirt të shpjegohesha, ndjehesh i prekur, i fyer, njëlloj si ajo nga përqeshja dhe fjalët e poshtra të kokë katrorit Gane Tërbo.

Sytë e kaltër të vajzës u bënë gri të errët, det me tallaz, mbuluar nga dallgët sikur do më përpinin. Duke marrë frymë me vështirësi prej lodhjes dhe inatit e vendosi të ëmën në karrocë. E ëma rënkonte, ankohej të copëtonte shpirtin. E gjora sakate lënduar nga rrëzimi.

-Aurora- i fola zë lutës.

Më vështroi, sytë gjithë nerv kishin refleks verbues, si magji. Më mrekullonte shikimi i saj i flakëruar. Me gjithë shpirt doja të bëhej e imja.

Dëgjova që Gane Tërbo tentoi të përdhunonte Aurorën. E ruajti në qoshe të shtëpisë, kur vajza doli të mbushte ujë. E mbërtheu Aurorën nga krahët e puthi fort duke i thëthirë buzët dhe shtrënguar për gjoksi. Aurora u hutua një moment, por e mblodhi veten, e goditi me stome në shpatull pa i lënë kohë tjetrit të vepronte. Ia flakëriti me pëllëmbë në fytyrë dhe iku me vrap.

Gane Tërbo donte me çdo kusht të shtinte në dorë Aurorën, e ngaqë ajo s’e përfillte, kërkonte të hakmerrej. Të dy femrat e vetmuara, dridheshin në heshtje sa dëgjonin hapat e tij. Gane Tërbo i bllokoi rrugën e ngacmoi.

-Na moj ti, ç’i ke këta  sy, si vjeshte me shi.

-Më lër të qetë, ndryshe do ankohem…- mërmëriti Aurora.

-Do të ankohesh, vërtet. Ha, shko ankohu, ku do ankohesh në im atë, këshill!- u tall Gane Tërbo. Mburrej, ndjehej i mbrojtur me babanë, kryetarin autoritar dhe të ashpër të këshillit.

-Do i them babës tim,- i foli Aurora zë plotë.

Gane Tërbo u shkul së qeshuri.

-Çfarë, do i thuash babës, kujt, Çuçi Lutkës! Ha,ha, ha! Shko, bërtit, thirre merhumin që s’ i gjendet nami dhe nishani! Shko ngri të vdekurin nga varri, me kocka të bardha dhe lecka të kalbura! Shko, ulëri, gërhit fort në kupë të qiellit: bu, bu, bu, bi,bi bi, ngrihu o ba, më mbro. I humburi Çuçi Lutka.

-Babi im është gjallë,-Aurora u rrëmbush nga lotët.

-Yt atë gjallë! Bu,bu, bu, bi, bi ,bi. Sa për dijeni, e pashë me sytë e mi kur kallën në dhe Çuçi Lutkën. Shko gërmoje, kërkoje, qurravitu të kalburit, të treturit, ha, ha, ha. Apo mos ka gjetur sakatja, nëna jote ndonjë burrë tjetër, të humbur dhe të marrë si Çuçi,- u zgërdhi me të keq Gane Tërbo.

Aurora u drodh, sytë e bukur iu perënduan. U lëkund si gjethi në vjeshtë, kafshoi buzën dhe iku me vrap duke dënesur…

-Mos qaj Aurora,- u përpoqa ta ngushëlloja.

Ajo më zhbiroi:

-Mos qaj, kështu thua. Nuk qaj. S’dua të qaj. Po a mundem, më qan shpirti. Në këtë jetë sakatët e gjallë i nëpërkëmbin, i tallin. Të vdekurit nuk i lënë të prehen të qetë nën dhe, -tha dhe iku me vrap.

Ngela si hu në mes të rrugës. Aurora, Aurora, më foli shpirti, por s’më dëgjoi, kish shumë erë…

Kur s’ pritej një hije stërmadhe i preu rrugën Gane Tërbos e përbaltur, shkrofëtinte dhe hungërinte si përbindësh. Ishte natë e errët me shi, nuk shihje sikur dhe gishtërinjtë të  futeshin në sy. Fantazma e rënduar si një gorille e Çuçi të marrit, nuk bllokoi vetëm rrugën e Gane Tërbos por të gjitha horizontet.

Nata qe e zezë sterrë, s’kishte Gane nga ti a mbante. Fantazma e mbërtheu për gryke, gati i morri frymën. E kërcënoi. Me zë shpellë i tha:

‘Spurdhjak i mutit, çapaçul, kërmill, krimb, glistër e keqe, ti na qenke ai bajgë që më shqetësove në gjumin e madh. Hë fol, kërkove të ngrihesha prej funddheut, varrit. Siç më sheh u ngrita, ja, erdha, kam një kuintal me baltë dhe një det të madh me dhembje. Fol, përse më doje more mistrec, qullac i keq. Të vdekurit e thirrur nga gjaku dhe nevojës, nuk pyesin për çapaçulë të pështirosur që mburren me kërma kryetarë këshilli. Ta këpus kokën si të zogut, ta bëj mishin rripa- rripa po i re në qafë vajzës sime Aurora. Më dëgjon? Të dëgjoj thuaj’.

Gorilla u tjetërsua në mostër e përbindshme dhe Gane Tërbo ngriu.

Gane Tërbo donte të bërtiste:

‘Hej gorillë, të vdekurit s’shkulen nga varri, s’ ke ç’më bën.

Çuçi Lutka u tërbua, hungëriti, e shkundi majtas djathtas, e ngriti peshë si leckë dhe i tha:

More çapaçul di ç’është dhembja e prindit?’

Gane Tërbos prej frikës po i zemra pushonte së rrahuri. Këmbët i lëvizte të lëshuara andej këndej në ajër. Kullonte djersëve të ftohta. I bëhej sikur e kishin varur në çengel, futur në thesin e merimangës dhe përleshej me terrin. I ati e dëgjoi, erdhi në benevrekë, e shkuli prej çengelit dhe e pyeti:

‘Gane mor bir, kur të vari?

‘Çuçi Lutka, i vdekuri.’

‘Kaq budalla je, që përballesh me të vdekurit. Rritu, piqu dhe mos u lësho i azdisur pas femrave sakate e jetime…

Dëgjoja i qetë, dhe nënqeshje me vete. Ndërsa Aurora u kthye nga unë, më vështroi ngulët me sytë e bukur, gjithë reflekse, intonacione ngjyrash. Sikur në to bënin lojë qindra ngjyrash ylberesh. Sytë e saj dyshues më pyetën:

‘Vërtet u ngrit babai dhe e bëri për qepë dhe kripë Gane Tërbon?’

‘U ngrit e ëmbla Aurorë, u ngrit, besoje.’

S’mund ti tregoja të vërtetën. Le të besonin të gjithë dhe bashkë me ta Aurora, se u ngrit i ati, Çuçi Lutka e vërtitej diku rrotull, dhe ndëshkoi të keqen. Ndoshta të tjerët besojnë se u ngrit nga varri. Kemi legjendën e Kostandinit dhe ngritjen nga varri, të mbante besën e dhënë. Le të jetë dhe Çuçi Lukta një ngritës tjetër nga varri për të mbrojtur të bijën prej përbuzjes dhe së keqes. Ndërkohë le të qëndrojë tek unë ndjenja e freskët. Shumë pak përfundojnë ata që duhen. E në qoftë se Aurora nuk mund të bëhej përjetë e imja, për shkak të nënës. Dëshiroja me gjithë shpirt që e bukura Aurorë ta kish jetën e qetë. Nuk mund ta lejoja ta nëpërkëmbte Gane Tërbo…

Vazhdoj të shoh i mrekulluar agimet polare. Aurorën Boreale, me ngjyrat përrallore. Mu duk sikur atje gjendej sekreti dhe misteri. Mu mbajt fryma prej mrekullisë.

Aurora! Nuk di ku ndodhesh sot dhe çfarë bëhesh moj e brishta, e ëmbla e dëlira, e bukura e mrekullueshmja, Aurora e ime rinisë? Jam, afër polit të veriut, fare pranë Aurorës Boreale, mijëra e mijëra kilometra larg vendlindjes…Bërtas fort:

AURORA!

2010-2020

 

      Profesor R… kish kërkuar me ngulm që ta linte katedrën dhe,sado me titull akademik,u largua në pension. Jam i  lodhur,- arsyetoi ai,- kurba ime e jetës po ulet,ashtu siç ndodh me shqiponjën,kur i vjen fundi.Sqepi i përkulet në apogje dhe atëherë shqiponja vdes. Kështu dhe me mua:kam 50-vjet që punoj dhe e ndjej që po afrohen “ditët e prapme të Pompeut”. Gjithmonë i kishte analogjitë në majë të gjuhës dhe përmjet analogjive, jo vetëm mbrohej,por dhe sulmonte kur duhej. Qe 77-vjeç dhe nuk qenë pak për një studiues që nuk ishte si ujë i ndënjur,po shkumbonte si ujëvarë që varet nga shkëmbi para një auditori që, kur merrte fjalën ai, bëhej sy e veshë. Tani qe vejan,se bashkëshortja kish dy-vjet që e kish lënë. Sado që qenë si dy të dashuruar rishtas dhe sado që kishin gati 50-vjet bashkë, mjerisht nuk patën fëmijë. Të dy të  dashuruar “rishtas”, në jetën e përditshme familjare shkëmbenin batuta shpotitëse me njëri-tjetrin me paranomët:cucë-çun. Kështu e zbusnin mungesën e fëmijëve dhe kurrë,asnjëherë, nuk shfaqën pendesë apo moskënaqësi nga shorti apo rrisku i jetës. Jo vetëm kaq,por kurrë nuk tentuan për të  birësuar një fëmijë. Dhe,kur i pyesnin ata që kishin intimitet,domosdo, përgjigja qe në majë të gjuhës:- Unë e kam një çupë: FIDANEN! Më del e më tepron.Dhe FIDANIA:- R… është çuni im!!! Dhe pse t’i vijmë anës:ÇIFTI I LUMTUR që,siç thoshte një që besonte tek astrologjia:ÇIFT që mos marrshin sy. Kur FIDANIA ndërroi jetë, e humbi pusullën aq,sa shpërtheu në lot si fëmijë
Dikush e ngushëlloi:-Ç’bën ashtu,profesor? Mbahu i fortë! Dhe ai:- FIDANIA qe për mua gjithçka.Qe ajëri që më mbushte mushkëritë dhe pa ajër nuk rrohet. Katandisi ca kohë si një njeri që ka humbur një krah. I zhytur në studimet ex-katedra,disi e humbiste mendjen,po,kur kthehej, në shtëpi, i dukej vetja si të ishte mbyllur në një balonë ku mungonte ajëri. Thërriste:- o “cucë”,ku je? Pse kështu e patëm kontratën? Dhe konvulsohej,tek i dridhej trupi, se aq dhimbje ndjente shpirtërisht. Nuk duroj dot më. Doli në pension dhe ishte vjeshta e dytë,kur zuri një kabinë buzë detit.
Donte të harronte dhe atje,larg banesës, kur sa herë që merrte frymë, i fanepsej “cuca”,ndaj erdhi buzë detit.Kabinat janë shumë,por janë të rrallë ata që vijnë buzë detit në tetor. Bënte ec e jak buzë detit dhe, ndërsa me vete hamendësonte se ku do ishte”cuca” tani apo sa mirë do të qe të ishte me të, kur befas dëgjoi një zë:- Profesor, ju këtu? Ktheu sytë andej nga u dëgjua zëri dhe, kur e pa, njohu “ÇEHOVKËN”. Këtë paranomë”ÇEHOVKA” ia kish vënë ai, kur ajo shkonte e konsultohej me profesorin ,se po përkthente  novelat e Çehovit. Ish-studenten e quanin SHERJAR ( ai, fillimisht, i thosh :-Je nga Persia!). Se e tiillë me portret qe SHERJARI: me ca buzë të trasha,tërë lëng, me sy të mëdhenj e ca vetulla,që ndryshe nga femrat e tjera, nuk kishin nevojë për kalem.”Ustai” i kish goditur si me porosi. Dhe si dy të”porsanjohur”, u ulën në dy shezlongë aty para kabinave.
-Profesor,- i tha  ajo,- pse zgjodhët vjeshtën për të ardhur me pushime?
– Dëgjo,-ÇEHOVKË, i foli krejt në intimitet profesori, vjeshta,- ka thënë Nietcze,- është më shumë gjendje shpirtërore se sa është stinë. Ajo, ndërsa priste përgjigjen, ia kishte ngulur ata sytë e saj që,për çudi dhe profesori i vuri re,ende ruanin bukurinë. Ai e kishte patur studente dhe,sado që kish kohë pa parë, e kujtonte si një vajzë simpatike që turbullonte tërë auditorin. Me siguri, mendoi ai, do ketë ardhur enkas se do ketë për të përkthyer ndonjë roman dhe ka kërkuar vetminë.
Radhën e kishte ai.- Po ti, moj”ÇEHOVKË”, pse erdhe tek “shtëpia ime”?-pyeti duke qeshur.
– Edhe unë,- tha ajo,- po bëj një studim  për ÇEHOVIN:për novelat dhe dramaturgjinë dhe dua të mbrojë gradën e doktorit në letërsi. Pastaj,- shtoi ajo me shpoti,- a nuk e kam atë ndajshtimin tuaj”ÇEHOVKË”, sa ma ka tjetërsuar emrin? Qeshën të dy,njëherësh dhe profesori i tha:- As nuk kam dyshim që do ta mbrosh me sukses,por, për t’u  çlodhur,po të tregoj nja dy intimitete për ÇEHOVIN. Jo se do të të vlejnë për temën, por si një apetit pas një lodhjeje apo,kur thonë,si felë pëmbi bishtin.
Profesori filloi të tregonte dhe ÇEHOVKA u bë sy e veshë. ÇEHOVI e kish arritur lavdinë e tij si novelist, por dhe si dramaturg. Dramat e tij,- tha profesori,- gati vunë domenin në skenat e teatrit dhe gati të thoshin:”Teatri i ÇEHOVIT”.
Nga natyra ÇEHOVI ka qenë shumë modest dhe gati tallej me atë që shkruante. Këto,- tha profesori,- ti i di se kot nuk merresh me studime,por  a e di se ç’i ka ndodhur me TOLSTOIN? ÇEHOVKA mblodhi supet. Hë,- qeshi profesori,- në këtë kohë rronte TOLSTOI që ishte NJERI-INSTITUCION. TOLSTOI rronte në JASNA POLIANA dhe  ky fshat i tij,ish bërë si MEKA për Muhametin. Atje vinin njerëz të letrave që nga larg, nga vendet e Evropës. Vendosi dhe ÇEHOVI të shkonte. Të shkonte…,po mos kujto se qe aq  e lehtë që të takoje atë,CARIN e LETËRSISË RUSE.  Këtu porfesori ndaloi pak dhe,kur ndjeu që era u bë më e fortë,tha:-ÇEHOVKË, bisedat vazhdojnë brenda. Pa pritur pohimin e saj,priu përpara dhe shtyu derën,se qe pa çelës dhe hyri brenda. Ajo i ra pas dhe,kur hyri brenda, pa krevatin ashtu të parregulluar dhe krejt dhomën që kish nevojë për një dorë femre.Ndryshe të mbaje leksione dhe ndryshe të mbaje një dhomë . U ul mbi karrike dhe profesori mbi krevat. E di pse të solla brenda?- pyeti profesori. ÇEHOVKA ngriti supet. Se kështu siç po më sheh tani, kështu e gjeti ÇEHOVI,Patriarkun e Letërsisë Ruse. E gjeti,por ÇEHOVI ndërroi tri palë pantollona deri sa u paraqit tek TOLSTOI. TOLSTOI,ulur mbi krevat dhe ÇEHOVI në këmbë.Aty u zhvillua kjo bisedë:

Aristidh Kolia, në veten e parë!

–

Çamëri, të puthsha ballin

me arvanitët je një vëlla

nëpër rrugë kudo ka diell

fjalë të gjalla të gjuhës sonë

–

Një Atdhe e kam zemrën

e thash në Artë e Athinë

kraharorin e kam flamur

Kuq e Zi, si  në  Shqipëri

–

Nuk i vihet pranga fjalës

nuk i vihet pranga gjuhës

Shqipëria është gjaku ynë

nuk i vihet pranga diellit

–

Zgjohuni çamë e arvanitë

jem shqiptar, jemi vëlla

tek ky diell e tek ky det

Shqipëria është e lashtë

–

Çamëri, gjakja  e  Zeusit

jemi komb  me përëndi

bimur jemi tek kjo tokë

kur ky dhé s´ishte Greqi!…

–

Atdhe Geci – Dortmund, 2020

Prej asfaltit të lëmuar dhe vezullues, vijëzimeve të bardha të korsive, shtyllave të barazlarguara dhe makinave që shfaqeshin dhe zhdukeshin marramendshëm në xhamin e përparmë të Golf- it tonë, na dukej sikur po udhëtonim virtualisht, ashtu të ulur përballë një ekrani lojërash elektronike…

• Do të ndalim te një varrezë makinash , që ka përpara hyrjes së saj një reklamë të madhe prezervativësh; atë kam fiksuar për ta gjetur lehtë varrezën që na nevojitet.Më kanë thënë se atje gjen gjithçka – m’u drejtua kolegu im, që manovronte në timon…

Shtymë një derë të ndryshkur hekuri dhe u futëm në territorin e varrezës, së cilës mezi i dallohej fundi. Por nuk po shihnim ende njeri .

• O rojtar i varrezës! – thirri kolegu im – E keni lëshuar pa duar ju këtej ?
• O mër, ti çere ke qi bërtet kaqi fort ! – iu kthye pronari i varrezës, që ia behu nga ca pirgje hekurishtesh – S’duroka hiç zotnia jote .

Ishte një gërdallë rreth njëqind e njëzet kilogramëshe, me kokë të rruar, pantallona të shkurtra dhe shumë të gjera, pantofla të shqyera dhe kanotierë të mbledhur si anët e byrekut, gjer lart te gjoksi.

• Ti je këtu ? – e pyeti kolegu im duke ulur sakaq zërin .
• Ho, çër kishit ? Un jom ktu.

Na duhet një ndenjëse për këtë Golf- in ; pikërisht kjo e shoferit .Kjo që kemi na u dogj para ca ditësh me cigare , aqsa për pak desh u dogjëm edhe vetë si minjtë. Filloi të merrte në çast si barut dhe mezi e fikëm. S’ulesh dot më mbi të. Ke ti këtu ndonjë ndenjëse në gjendje të mirë ?

• Kom, kom ! – pohoi pronari dhe filloi të rrotullojë kryet përreth hapësirës së pronës së vet, për t’u kujtuar, siç dukej se ku mund të gjendej një ndenjëse .
• Ne jemi shkrimtarë varfanjakë; të mos të shkojë mendja të na këputësh ndonjë çmim kushedi se çfarë. S’paguajmë dot.
• Si si ? Çfarë jeni, shkrimtarë ? Obobo !

Pronari i varrezës nuk foli më si tiranas i qëmoçëm, por buzëqeshi me ironi dhe njëherësh me trishtim dhe, na u kthye :

• Si quheni ju ? Po thosha me veten time se diku i kam parë këto portrete, por s’arrita të kthjelloj gjë…

Ia treguam emrat dhe ai na rroku prej duarsh dhe na përqafoi sinqerisht.

• A, more qyqarë, more qyqarë ! Çfarë doni ju ? Një ndenjëse Golf-i për të qenë? Lirë fare, hë? I kam të gjitha tipat e Volksëagen-it unë; Golf Jeta Passat Bora Polo… por ejani rrini, nëse keni kohë, këtu në koliben time dhe bisedojmë ca – na ftoi me dëshirë rojtari, tek na drejtoi kah një barakë e ulët.
• Me kënaqësi ! – thamë ne njëzëri dhe u pamë në sy, të habitur nga kthesa e beftë .

U ulëm në disa karrige të thata prej hekuri dhe pronari i varrezës shtroi menjëherë mbi një tryezë, gjithashtu metalike , një gazetë, pastaj hapi një frigorifer që qëndronte shtrembër dhe nxori që andej birrë djathë kaçkavall domate proshutë…

• Të pimë nga një birrë dhe të bisedojmë; ndenjësja atje është, s’e luan njeri.Unë quhem Skënder Dako.Kam botuar një libër me poezi që para tre vitesh, një libër të plotë me rreth njëqind e pesëdhjetë faqe, por nuk them dot se jam apo jo një poet i mirëfilltë; gjykojeni vetë këtë.Kam botuar edhe lart e poshtë nëpër gazeta; kam nxjerrë, madje edhe për një vit rresht një revistë të përmuajshme, tërësisht kushtuar poezisë. Ndoshta e keni shfletuar ndonjëherë; “Dritë Maji” quhej. Kjo pra, miqtë e mi, është pak a shumë cv –ja ime letrare. Por juve ju njoh , ju njoh fare mirë; ju njoh veprat, dua të them, kuptohet; jua kam lexuar dhe më kanë pëlqyer dhe frymëzuar.Nëse s’do të më kishin pëlqyer, të mjerët ju; copë do t’jua thosha ja, këtu, ndër sy! Hehe, gëzuar pra! Ja , si deshi fati të na bashkojë !
• Ndodh edhe kështu, hopa ! Pa pritur e pa kuptuar . Por si ke mbërritur vallë në këtë punë, në këtë varrezë mbi sipërfaqe ?
• Eshtë shumë e thjeshtë, siç është njëkohësisht edhe shumë e koklavitur, po ti çfarë ke ? Pse i mban nëpër duar ato që ha ?
• Ndoten me plumbin e gazetës, tek e cila ndërkohë edhe po lexoj diçka. Ja : bomba atomike , bomba që ndryshoi botën…
• Ha dhe pi more budalla ! – e këshillova kolegun tim – Në një rast të tillë kënaqësie si ky i sotmi s’të bën fare dëm plumbi i gazetës , madje as ajo bomba e mallkuar. Pastaj, ç’dëm mund të të bëjë më tej ty ? Hajt pra , gëzuar edhe njëherë ! Për Zotin, po më duket vetja si te “ Tre Shokët “ e Remarkut; mercedesfiatcitroenaudi…Vetëm “Karli” mungon.
• Kurse mua, – ndërhyri poeti i varrezës, – mua, që sfilitem këtu, s’më vjen asnjëherë ndër mend Remarku. Por Remarkun, me siguri e kanë harruar prej kohësh edhe në Gjermaninë e tij…

S’ke faj; ty vetë s’ka sesi të të kujtohet. Por shihini ato makinat që kanë bërë karambol, ashtu njera mbi tjetrën ! Me skermat dhe fenerët e tyre krijojnë ca mimika të çuditshme. Disa duket sikur buzëqeshin ëmbëlsisht, disa sikur trishtojnë, disa sikur ngërdheshen dhe disa sikur do të lëshohen gjithë agresivitet përpara. E di ? Ato, me dizajnet e tyre paraqesin dhe njëkohësisht përfaqësojnë saktësisht karakteret e popujve, së pari që i krijojnë dhe më pas i prodhojnë.

• Posi, posi ; kështu siç arsyeton ti, mund të ketë qenë para nja njëzet viteve , por sot, gjermanëve, fjala vjen, modeli i ri i një veture , mund t’iu vijë fare mirë i dizajnuar nga një institut italian; po kështu edhe japonezëve, amerikanëve e kujtdo tjetër që prodhon automobila; kështu ? Atëherë për çfarë karakteresh të popujve që i prodhojnë, mund të bëhet fjalë ? Atë Golf-in tuaj, për shembull, e ka ideuar Xhuxharoja i famshëm dhe, ai s’mund të harronte se, kush ishte dhe nga vinte.
• Ja që ke të drejtë, por a keni dëgjuar sesi shprehen blerësit tani ? Ah, çfarë makine seksi …
• Si s’kemi dëgjuar ? Makinë seksi, motoçikletë seksi, madje, deri edhe qytet seksi. Maniera të shpifura, që huazohen më së shumti nga reklamat turistike.
• Këtu, në këtë varrezën tënde mund të vijë fare mirë Sezari apo Zhan Tingelia për të mbledhur nga këto gjymtyrët e arkeologjisë industriale dhe të ngrenë me to veprat e tyre artistike, që shihen ende me dyshim.
• Kanë në Paris ata të tilla ndryshkurinash ku e ku më shumë se këtu te ne; ne sapo kemi filluar .
• Dëgjoni; një nga punët e tij të fundit Sezari e ka titulluar “Homazh Eifelit”
• Oho, por edhe kjo punë kështu ! Mblidh lavatriçe ventilatorë grirëse mishi e ku di unë çfarë tjetër dhe, vëri sërish në punë ec e ngec.
• Tingelia, hë? I lëviz ai sërish ato rrotaxhile, por të shqetëson kur i sheh, të emocionon dhe të nxit të mendosh; i ke parë sfondet në të cilat i vendos ai ato pajisjet shtëpiake e gjithçka tjetër, po raportet që krijojnë këto objekte në hapësirë ? Ç’thua ti; filozofia që përçon Tingelia me atë artin e tij kinetik…
• Lëre, aman! Gëzuar djema ! Por nuk na the, shkruan më ? Ti shkruan, sigurisht, por e kam fjalën, a boton ?
• Ah, që nuk jua dhashë atë mut ndenjëse që në fillim ! Tani s’tërhiqem dot më; u shfaqa. Dëgjoni; as shkruaj e as botoj më. Frenova stop me të katër rrotat . I tmerova të gjithë në familjen time, i terrorizova, i ngordha për të ngrënë për aq kohë sa ulesha dhe shkruaja tërë ditën e ditës! Filloi të na mungojë deri edhe buka e gojës! Vajza, vdeksha unë për të, më shihte me sy lutës, e mbledhur kruspull në një qoshe, a thua se mua, në çastin që shkarravisja, ma mbërthente mendjen vetë djalli me brirë dhe, më detyronte kësisoj të nënshkruaja varfërinë ! O Zot i madh; unë e di ç’hoqa gjersa u ndava nga vjershërimi !S’paskësh qenë gjë fare lënia e cigaresh. Rropatej vetëm gruaja ime dhe na mbante të gjithëve me bukë. Vajza u dobësua dhe u lëkur, sytë iu zmadhuan dhe i dukeshin të trembur. S’do të kthehem më kurrë te shkrimtaria, u betova vendosmërisht më në fund edhe sikur të pasurohesha përrallisht një ditë! Shitëm plaçka nga të shtëpisë që të botoja unë atë t’uruar libër dhe atë revistën që, eh, nuk para shitej; merrja vazhdimisht nga paratë e ushqimeve, ndërkohë që veçse rrënoheshim…
• S’ke faj, s’ke fare faj ! Por sa mirë re këlltum e në këtë varrezë ?
• Ashtu, hë? Ja gëzuar! U marrosa, u shkurdisa, u bëra arrogant, qen bir qeni, i forti i lagjes dhe, lavdi Zotit, tani jam këtu, pronar i teneqeve, një gogol i madh dhe njerëzit rreth e rrotull më repektojnë të gjithë, madje ma kanë frikën dhe kurrkujt nuk i shkon mendja se thellë këtij dëngu me mish drithëron një shpirt i hollë delikat !
• Ah, sa prekëse…
• Flas edhe në dialektin vendas, si katundar i keq, mbaj edhe një kallashnikov, që i dhënça çapën e bukës, se përndryshe, vijnë e më bëjnë shurrën në majë të kokës.
• Ta thashë, s’ke faj.Kurse ne, budallenjtë, vazhdojmë të japim e të marrim ende me letërsinë.Kemi të siguruar njëfarë rroge shteti dhe ia lejojmë vetes këtë luks; po po, këtë luks, mirë e thashë.
• Ju e dini. S’ju ndërhyj e s’ju jap dot mend; ja gëzuar! Ju pëlqeu gostia në mbretërinë e karakatinave ?
• Uaa, s’ka tryezë më të mrekullueshme se ajo që sajohet shpejt e shpejt.
• Çfarë keni botuar tani së fundi ?
• Unë kam botuar një libër me tregime, kurse ky kolegu im një roman, i cili u prit menjëherë shumë mirë .
• Ashtu ? Ka kohë që s’marr vesh asgjë nga ato që botohen.
• Çohemi tani të çmontojmë një ndenjëse të rehatshme, dhe po të duash ti, sonte në mbrëmje takohemi në Tiranë,diku në ndonjë kafene me gjelbërim rreth e rrotull dhe aty të t’i japim ato librat tanë .U bëmë miq, apo jo ?

Poeti i varrezës na gjeti vërtet një ndenjëse pothuajse të re dhe e montoi në Golf- in tonë me aq shkathtësi, a thua se tërë jetën ishte marrë vetëm me kësi punësh.

• Atëherë, sa kushton ?
• Ikni, për të madhin Zot, ikni se nuk dua nga ju asnjë gjysmë leku.E sa t’ju kërkoj unë juve? Sa të ndyhem kot…
• S’ka kuptim kështu, s’ka kuptim. Të paktën të të japim dymijë lekë.
• Jo, mbaroi kjo punë. A thatë vetë se tashmë u bëmë miq ?
• Epo, mirë mirë, por dëgjo, mos harro të vish sonte Do t’i dhurojmë me kënaqësi të veçantë librat tanë.. Sido të të duken, mos i ngul në gozhdë; hahaha…

Përplasëm dyert e Golf-it gjithë energji dhe kolegu im ndezi motorin dhe u lëshuam përpara, duke kënduar diçka nëpër dhëmbë.Por s’kishim dalë ende në rrugë, kur vumë re te pasqyrat anësore poetin e varrezës, që na bënte me shenjë të ndalonim.

• Ç’është ? – pyeta unë – Ç’ke harruar ?
• Të më falni! – kërkoi ndjesë Skënderi – Të më falni dhe, më mirëkuptoni! Sonte nuk do të takohemi për të më dhënë librat. Ndërrova mendje frap – frap ! Nuk duhet në asnjë mënyrë të lidhem përsëri me letërsinë dhe lëvruesit e saj. Trembem! Po po, edhe sot e kësaj dite.Takohemi këtu tek unë nëse, do t’ju nevojitet gjësend edhe tjetër herë. E kush nuk udhëton kësaj ane! Mirupafshim !Ja , erdhën ata klientët e tjerë; ho’re, çër doni…

TE GJITHË

Të gjithë kemi nga një fat te fshehur

Qe mund ta marrim kur te duam

Nuk është  jo,ne kopshtin e Adamit

As ne gjitë e Evës  mollë e ndaluar

Të gjithë e kemi nga një mëkat

Qe heshtë thellë nen sqetullat e mendjës

Por te gjithë kemi shumë deshira

Qe flejnë  si petalet e lulë ne bardhësin e zemrës

Të gjithë kemi tinguj zërash

Qe mbi pentagram flejnë zogjët gushë bardhë

Të gjithë e kemi nga një engjëll te bekuar

Që shpesh e humb rrugën e heshtjës e s´din me u ndalë

E heshtja  rrinë e qetë në paradhomat e mendjës

Është e mbushur me ari  me dritë e dituri

Gjthëmonë  është kujdestare e shpirtit

I lum ai i lumi qe ka me njerëz miqësi…

Të gjithë ne njeherë e kemi takuar Engjullin

Kur e ka humbur shtëpinë e diellit

Kur ne paradhomat e shpirtit ka fjetur heshtja

E ne ne Divanhane i kemi ra fyellit

Po te gjithë ne e kemi parë  një herë engjullin

Kur e ka humbur shtëpinë e hënës

E ne paradhomat e shpirtit ka mbretrue qetësia

Kur e kemi ndegjue këshillën e nenës….

Të gjithë…..të  gjithë

T…..

ÇUDITËRISHT

Çuditërisht viti iku me vrapin e erës

Për takimet e bardha ne sërish po vim

Sërish loti ne sy do te na rrëshqas

Ne ditën e takimit e nata e ndarjes na merdhinë

Gjurmet do ti lam e do ti marrim

E gjurmet e hijeve dikund do na ngelin

Unë këtë e di ne këtë e dim

Sërish do kthehem serish s`do jemi

Gjithësesi e gjithëmonë

Do te na tingëlloi ne mendje buzqëshja e trishtë

Dora e juaj sa do te na ngrohët zemrën

Mikpritja ne oborrin plotë ulli dhe fiq…

Buzqeshja e juaj  vellazërore e prindërore

I mban yjët ne qerpikun e natës

Ajo len gjurmë te pashlyer

Në shpirtin e trazuar te mergatës

A thua edhe ti do t´me shtërngosh fortë

Qe te gjitha pjesët e zemrës se coptuar

Sërish do te ngjitën bashkë

E koha e ndarës duhet te ketë perenduar

Njeri tjetrin me mall duke e shtërnguar

Një vajzë 11 vjeçare Arixhofka, ka fillue “Universitetin” në disa fakultete të njohuna…

Nder dokumenta Ajo ruen emnin Bajame Hoxha-Çeliku, emen që atëherë njihej nga pak kush.., ose, ma mirë me thanë vetem nga shoqnia e Saj në barakat e atjeshme…

Gjithkah e rrethueme nder tela me ferra… Një ferr’ i vertetë – Shqipnia komuniste!

Mija e mija metra tel me ferra nder sa e sa qytete e fshatra që rrethonin Shqiptarët!

Të vjetrit kanë thanë dikur: “Vetë jeta asht shkollë !”, këte verteton Arixhofka sot!

Nen rrezet e Gazetës “Dielli” lexova nga poetja Bajame një poezi per At Fishten…

Nuk ishte aspak emen i panjoftun! Portreti i Bajames kur e perfundova së lexuemi poezinë mu duk sikur shkelqente ma fort! Mbas një jete të mnershme,  buzqeshte!..

Mu kujtue një roman me 580 faqe që ka shkrue e nderuemja Bajame e që titullohet “VAJET E PRANVERES MASHTRUESE”, që miqësisht ia kerkova e, Ajo ma dergoi. Më tregoi se romani ka karakter historik dhe se Emnat besoj ke me i njohë… Ishte pikrisht ato ditë kur unë botova një artikull dhe ku shenova në fund: “Me 15 Maji 1945 (EH) ka nenshkrue interrnimin e këtyne fëmijve nen moshen 14 vjeç: Klorja, Lajdja, Katrina, Zefi, Mojsi, Leka, Elena, Bibjani, Nikolla, Klara,  Isabella, Tonini… Vetem të familjes Mirakaj… Po në gjithë Shqipninë sa bahen?!..” Dhe, pikrisht kjo Arixhofka më shkruen: “Të gjithë ato emna i njoh!”… Me të vertetë u topita randë!

Shumë shpejtë më dergoi edhe romanin e Saj, me një parathanje të z. Qazim Shehu.

Kujtoj vite perpara kur pata lexue romanin “Rrethimi i Shkodres 1913” nga Don Ndoc Nikaj, pra, romanin e parë në letersinë shqipe, aty shkruhej: “…nji nder lagjet ma të shkatrrueme nga gjylet e malazezëve asht kenë ajo e Badrave në Shkoder…”, dhe, me vite të tana s’ më hiqej nga mendja shkatrrimi i rrugës ku jetojshe unë në Shkoder.

Po Arixhofka e vogel që as nuk besoj se e din “pse?”, e filloi e vazhdoi gjithë jeten per ma shumë se 32 vjetë nder kampet e mnershme komuniste t’ interrnimit, tue fillue si fëmijë, vajzë e re, nuse e nanë e nderueme, vetëm pse i kishin zhdukë baben…

Kam lexue edhe ndigjue shumë ngjarje të trishtueshme, madje edhe të mnershme të atyne kampeve shfarosëse, kam pa edhe kampe pune të detyrueshme të Kavajës dhe të Rinasit, kur po ndertohej aeroporti, kam lexue kuriozitete dhe kam pasë rasen me njoftë një Nanë, që më ka tregue sesi në kampin e interrnimit të Vlonës, “nga ora 10 e natës, policët i merrnin vajzën.., dhe ia kthenin nga ora 3 ose 4 e mengjezit…”. një nga tmerret ma të mëdhaja që kanë kalue disa Nana të Nderueme Shqiptare… E kjo ma e mnershmja ngjarje per një Nanë.., i rrezikonte rrezikzezat per çdo minut! Kudo ku Ato venin kamben kercnoheshin nga barbarët vrastarë dhe antinjerzorë, deri aty sa shumë nga ata fatzeza shifnin me sy edhe shfarosjet e burrave dhe trashigimtarve të tyne, pa ma të voglin faj ose të pakten një fyemje, që ndryhej në zemrat e tyne…

Romani fillon me pershkrimet fëminore dhe dalngadalë Arixhofka tue u rritë dhe, në mbrendinë e rrethinave të atyne kampeve interrnimi tue ndryshue gjithshka… Pa e kuptue fillon me ndryshue edhe jeta, gja që të duket krejt normale nga pershkrimet aq me mjeshtri të Autores, që e pasunon shkrimin me aq shumë epitete dhe figura letrare sa lexuesi harron se asht tue vazhdue me ecë i rrethuem në tela me ferra.

Shkrimtaria e njeh aq mirë gjuhen shqipe dhe pasuninë e saj në letersi, sa asnjëherë nuk mërrinë me u ndalue dhe me u kujtue si asht e mujtun me e perdorë dialektin e Jugut aq korrekt një vajzë e re e rrethueme me mirditore, tepelenase, gjinokastrite apo kelmendase e tropojane… Të sjellun me polici nga të gjitha viset e Shqipnisë.

Po deshte me njoh aftësinë e Arixhofkës në zhvillimin psikologjik nder rrethanat ku po rritej Ajo, lexo me kujdes dialogun e bisedave të saja në shoqni, në punë dhe me polic të cilët, janë të kudondodhun dhe si rriçnat gjakpise nder ata vende torture.

Autoria e romanit, asht e paisun me një kujtesë të mbinatyrshme, e ruejtun aq shumë nder ato vuejtje me një freski emnash, mbiemnash, ngjarjesh, vendesh e skutash, me aq kujdes sa njeriu tue lexue fillon e dyshon per mbajtje ditari sekret… E shpesh, rri e mendon, si mundet me u rikujtue ajo jetë e mbytun në vuejtje edhe me data e stinë?

Në liber gjithshka lidhet me psikologjinë e krahinave, ku nepermjet bisedave të bame  me shoqe Autoria, nxjerrë në dritë inteligjencen dhe karakterin e paster të shoqeve të veta dhe e zberthen ate të lidhun me edukaten familjare e traditen krahinore.

Atyperaty, përballet me policin ose agjentin e sigurimit të shtetit, ku nepermjet gojës së flliqtë të tij, zbulon mbrendinë e shpirtit barbar që mendon e punon gjithshka si e si me dermue dhe me shnderue karakterin e Atyne viktimave të pafajshme. Dialogu i tyne me t’ interrnuemit ka vetem një qellim: “Në se gabon dishka, e presin prangat!”

Në dukje e pabesueshme, po me djallzinë e tyne, gjithshka i sherben diktaturës…

Me shumë mjeshtri Autoria ka realizue bisedat provokuese të atyne agjentave me të gjitha moshat e vuejtësve, per qellimin e tyne djallzor: “Me rekrutue moshat e reja e deri tek pleqtë që po mbyllnin vitet e fundit të jetës në dishprim të plotë, pa as ma të voglen shpresë me pa para vdekjes vetem një ditë veten të Lirë!” E, perballë barbarve në rrugen perpjetë kodres Kalvarit, asht Nana… Mbretnesha e vuejtjeve të jetës… Ajo, edhe pse me shkarpa e zhele të veshuna per trup, ecë e ecë tue i rrigue lotja… Rri e mendon per burrin e arratisun, djalin e burgosun, vllaun në hetuesi dhe vajzen që e mundon me vajzninë e saj pa asnjë shpresë me krijue Familjen e Shpresës e t’ Besës!

Lodhet e shpesh rrzohet si Krishti nën Kryq, po  moralin e ka të hekurt, asht Bijë Fisit dhe nuk ia turpnon kush Asaj prakun e Derës, as Sofren e Atyne Stajanicave që nder shekuj kanë nderue kullat e të Parve të tyne, kur me besë lidhne Kunoren Shejte!

Shkrimtarja jonë njeh traditat e zakonet e krahinave, po mbi të gjitha në moralin e Saj nuk gjindet një shkendi sado e errtë fanatizmi. Bajamja e vogel e derisa u martue kje modeli i Vajzës.., e i Grues ma të Nderueme prej të gjitha Besimeve n’ ata kampe.  Ndersa në romanin e Saj shperthen dashnija e brumosun me sinqeritet dhe pasterti shembullore, kryesisht per brezat e reja, ku mungesat janë të mëdhaja. Sot asht pak e vështirë me gjetë një roman të këtij modeli ku, gjithshka thuret me moral brilant!

Po, fatmirsisht Bajame Hoxha-Çeliku e ka realizue një Kryeveper të tillë, me guxim të pakrahasueshem, me pasterti mendimi e Shpirti të brumosun nder vuejtje, po mbi të gjitha romanin e ngriti dëshira e madhe për Lirinë e Atdheut dhe morali i paster i Shqiptarve që vuejtën, po asnjëherë nuk kerkuene me u njollosë as shkarpash me gjakun e tiranve dhe barbarve komunistë, që i nxine jeten Prindve të tyne, Këtyne vetë dhe pasuesve trashigimtarë që janë shpernda nepër Botë per një kafshatë bukë!

E, nëse ndokush kerkon me dijtë Historinë e Kampeve t’ Interrnimit nga komunistët barbar dhe të pabesë po, mbi të gjitha vrastarë e gjakbasa plaçkitës, merrni e lexoni romanin e Bajame Hoxhës, Aty asht Historia e plotë e vuejtjeve të Shqiptarve! Romani “VAJET E PRANVERËS MASHTRUESE” asht Kryeveper e Letersisë Shqipe  moderne të Shekullit XXI. Aty n’ se e keni harrue asht edhe komunizmi gjakatar me tiparet e veta të pabesa dhe vrastare! Historia shkruhet vetem si e ka shkrue Bajamja.

E tue shikue foton e Saj gjithnjë tue buzqeshë, njeriu shikon një zemer të hapun, që shperthen edhe në vargje plot knaqësi e pasterti Shpirtnore. Vargu i Saj asht një nga shperthimet poetike plot ambelsi, i kandshem, i qetë e plot nektar të mbledhun nder livadhe.., aty ku kosa e barbarit merrte jetë njerzish të pafaj e të paster si biluri, t’ asaj Rinije aq të dashtun e të paster Shpirtnisht, bash si ata prroje e lumej që nder ata tmerre vetem i shperlanin Shpirtin asaj rinije plot vuejtje, vorfni dhe etje t’ pashueme nga urrejtja e vllavrasja e pashoqe, por sot.., asht Ai brez që vetem di me falë! Vargu i Bajames asht një Himn i vertetë i Atij Flamuri, ku Gjaku i Rinisë Shqiptare ka shlye pergjithmonë yllin pesë cepash të vrasjeve terroriste të bolshevizmit skllavnues…

Jo m’ kot Bajamja i këndon sot “Hyllit të Dritës”, popullit të Saj… Shqiptarisë!

Një cilësi e Burrneshave tona, kur tek portaria i shkonte gjaksi…Po, edhe nuk harron!

Tek libri i Arixhofkës, sejcili ka me kerkue vetveten.., “bash ashtu si e ka falë Zoti!”

Shqiptarët tue kalue nder duer librat e Saj, do t’a kuptojnë mbrendinë e tyne, faktet e ngjarjet që koha do ti vendosin shpejtë me thesaret tjera në fjalorin enciklopedik!

Arixhofkës, i uroj jetë të gjatë dhe prodhimtari të shkelqyeshme, per edukimin e një Rinije Atdhetare Shqiptare ashtu si asht edhe Ajo vetë, trashiguesit dhe romani i Saj!

Me shumë respekt per Arixhofken:

Melbourne, 25 Tetor 2020.                                            Fritz RADOVANI

Të palindurit duan ta dinë origjinën kush jemi dhe nesër cila është e ardhmja e tyre. Nëpër dy kohë ecë i tërë njerëzimi. Dashuria e lindi dashurinë dhe urrejtjen. E bukura është bimë e dashurisë. Çdo farë që laget edhe mbinë. Jemi farë prej qiejsh të paanë. Jemi gur i shkruar që nga lashtësia. Lyra, në sytë e tu të bukur më pëlqen liria dhe, ai krua poetik i shprehjeve!

Ky lot i art i tokës, i detit, i ajrit, i diellit dhe yjeve është poezi, filozofi, histori dhe çka jo. Bukuria e ndjesë në një dashuri me trazira të përziera përsonale e shoqërore në të tëra çastet është vlerë kulturore e mendjes dhe vetëdijes. I dashur popull, e dashur toka ime, i dashur deti im, i dashur kozmosi im! Kush të tha që Pirro Burri, Aleksandri, Eleuteri, Gjegj Kastrioti e Adem Jashar kanë vdekur!

Populli im! Heronjtë e historisë sonë janë gjallë. Veprat e tyre, idetë, kudo janë midis nesh. Ata Rilindin, sa herë i kërkon atdheu dhe flamuri!.. Çamëria, populli me epikë fushash, malesh, detërash dhe qiejsh të pafund,  është shqiptar, është Shqipëri, është atdhe.

Mbahu Çamëri s´e të mbajmë! Shqiptar, je populli me gjuhën më të parë të njerëzimit. I vetmi popull i pranuar, hyjnor, njëherit, dhe populli më jetëgjatë i tokës. Çamëria është vendi ynë, i pushtuar pa të drejtë nga Greqia. Pra, Çamëria është çelësi i bashkimit kombëtar dhe mision i pandalshëm i Rilindjes sonë Kombëtare. Rroftë Çamëria! Rroftë populli shqiptar!

Zoti e bekoftë Republikën e Çamërisë!

 Atdhe Geci – Dortmund, 2020  

Nëse lumturia ime është e lidhur

me fatkeqësinë e të tjerëve

preferoj të vuaj.

Nëse mirëqënia ime

rrjedh nga varfërimi i të tjerëve

preferoj varfërinë

Nëse jeta ime është e varur

nga vdekja e njerëzve të pafajshëm

Vrasës s’bëhem kurrë!

ZËMRA E NËNËS

Rruga e lodhshme,
e gjatë…
Plakë e sëmurë;
fuqi e paktë,
çehrja e zverdhur,
shpirti si trung.
Nëna nëpër ecje,
i biri në burg.
Kaq dëshpërim,
kaq sfilitje,
kaq mall,
kaq pritje,
kaq dëshirë,
kaq drithërim,
kaq torturë,
kaq poshtërim,
kaq brengë…
Dhe një zemër vajze
njëzetvjeçare
do plaste pa frikë
si shalqi i pjekur
kur i vëmë thikën.
Po zemra e nënës,
(plakë e sëmurë)
si e duron vallë,
gjithë këtë torturë ?
Oh, vetëm zemra
e nënës, e brishtë,
mund të thyejë ligjet
e bushtrës diktaturë.

ËNDËRROJ NJË BOTË …

Ëndërroj një botë
që për veprimet e mia të gjykohem
dhe jo për ato që s`kam bërë
të paragjykohem.

A ISHA UNË NJË ËNDËRR ?!

A isha unë një ëndërr,
a Zoti pa një ëndërr,
që ishte
Jeta ime !?

“ HAKMARRJE “

Jeta pa ty,
një moçal trishtimi.
Fytyra jote
si një detektiv
më ndjek në mëngjes.
Edhe në drekë më ndjek.
Në mbrëmje më vdes.

RROTA E FATIT

Në një kohë,
që ishte vetëm në atë kohë,
një i ditur po mendonte :
-Njeriu bëri shpikjen më
gjeniale, shpikjen e rrotës,
por me siguri
nxitjen fillestare e pati
kur pa rrokullisjen
e fateve njerëzore.

IU MBURRA TIM ETI …

Iu mburra një herë babait
se isha i mirë në mësim.
Por më pas fytyrën vrenjti
se për shokun shfaqa nënvleftësim .
-Askush s`është i pa rëndësishëm,
çdokush ka aftësinë e tij;
në botën ku jemi të pranishëm
nuk janë të gjithë gjeni.
Pa punën e “ të rëndomtëve”,
ku jemi dhe ne pa dyshim,
gjenitë e mëdhenj të Botës,
do vdisnin, patjetër, për ushqim.

Ç’asht ajo pa kunorë n’kokë
E rrëzueme shesh për tokë,
Flokëlëshueme fytyrëzanë
Që në kangë i thoshim nanë?!
Ç’asht ajo në diell e ngelun
Me lëkurën e shpervjelun,
Ç’asht ajo që za s’po qet
Tek e rjepin djemtë e vet?!
Rjepeni e mos kurseni
Asht ngjitun mos i leni,
Zyrtarë grykësa të pangeshëm
Gjeneralë me ushtarë t’rrejshëm,
Mbahu nan-o rri krekosun
Para djemve t’armatosun,
Do me kmesa do me thika
Që s’i ndal turpi as frika!
Rjepeni e mos u ndalni
Asnji grimcë mos ia falni,
Prefektë rrenca rjepacakë
Deputetë o bothcullakë;
Ju ministra kavalera,
Ju që vidhni në tendera,
Ju që rrini krye shtetit-
E ia rritni pagat vetit!
Ç’asht ajo që ka ulë kr’t
Kush i pari ia nxjerr sytë,
Seç po shtyhen qysh me shky
Kush n’Europë e kush n’Azi!
Rrinë gojëlidhun akadamikët
Kur e çojnë zanin klerikët,
Sa shumë duron Nan’shkreta
Me djem mbetun te Mesjeta.
Rjepeni e mos pushoni
Se kështu veten forconi,
Politikanë e pushtetarë
Djem të dijes e ofiçarë,
Kush e zen i pari anën
Rjepeni me hez nanën,
Që nga Sharri tej n‘Çakorr
Mos i leni vend as vorr!….