Në 23 gusht të këtij viti ndodhi 80-vjetori i një ngjarjeje të rëndësishme ndërkombëtare, e cila mori emrin e dy ministrave të Jashtëm: Marrëveshjes Ribentrop-Molotov. Bashkimi Sovjetik komunist bëri një pakt bashkëpunimi për mossulmim të ndërsjellë me Gjermaninë naziste. Kjo aleancë mes tyre nga 23 gushti 1939 zgjati deri në 21 qershor 1941, kur u prish në mënyrë të njëanshme nga agresioni ushtarak hitlerian kundër BRSS. Në rrethana të tjera ky pakt bashkëpunimi mund të zgjaste edhe përtej moshës aspak të vogël që kaloi realisht: 22 muajve. Disa pak gazeta shqiptare apo media elektronike e sollën ndërmend këtë ngjarje duke e mbajtur jashtë dhe larg kufijve të historisë së Shqipërisë, thua ishte dhe mbetej çështje e kalendarëve botërorë, e biografisë së Polonisë dhe e vendeve baltike, të cilat Hitleri dhe Stalini i pushtuan menjëherë dhe i ndanë fshehurisht në marrëveshje.
Mbajtja nën censurë e kësaj hileje të madhe hitleriano-staliniane edhe në këtë gusht 2019 qe pjesë e lojës së vjetër të heshtjes, e cila nisi menjëherë nga BS dhe dikur “kampi socialist”, për të mos e nxjerrë në dritën e diellit. Veçanërisht për bolshevikët kjo ishte e domosdoshme, sepse prej qershorit 1941 deri në 5 maj 1945, kur Lufta e Dytë Botërore përfundoi, ata shpallën e denoncuan kolaboracionistët, kuislingët, siç në ujdi me anglo-amerikanët emërtuan të gjithë ata persona, parti apo qeveri, të cilat bashkëpunuan me pushtuesin nazist e fashist. Kështu u bë udhë dhe zakon, rregull i pashkruar, që stalinistët nuk mund të pranonin publikisht se kolaboracionizmi që dënuan, nuk ishte as i vetmi dhe as i pari i asaj lufte të përgjakshme, por i dyti. Pas qershorit 1941 atë vërtet e kryen forca politike antikomuniste, por më parë këtij çasti qenë vetë komunistët kolaboracionistë të mirëfilltë. Në Luftën e Dytë Botërore e kishin dhënë ata të parët këtë shembull dhe model të paparimtë, pastaj e patën ndjekur rivalët e tyre, sidomos Balli Kombëtar me Mit’hat Frashërin në krye.
Edhe vetë Papa
Ideja dhe oferta për marrëveshjen Ribentrop-Molotov, sipas historiografisë botërore më të përparuar, qe e Adolf Hitlerit, i cili me qëllim ta mundte Britaninë e Madhe dhe krejt Perëndimin, i duhej jo vetëm një paqe e përkohshme me Bashkimin Sovjetik, por për makinën e tij të luftës edhe lëndë e shumtë e parë. BRSS qe plot me të tilla rezerva.
“E di se sa shumë kombi gjerman e do udhëheqësin e tij. Është një djalë shumë i mirë. Për këtë arsye dëshiroj të ngre një dolli për të”. Këto janë fjalë të Stalinit të regjistruara bashkë me figurë dhe secili kurioz mund t’i gjejë në rrjetin e madh informativ të internetit. Lajmi mjaft befasues dhe në të kundërt i qëndrimit të mëparshëm të Bashkimit Sovjetik dhe të Internacionales së Tretë Komuniste, e cila që në vitin 1935 e kishte përcaktuar nazizmin si “batalion sulmi të reaksionit botëror” dhe po ashtu si “fytyra shtazërore e armikut të klasës”, e trazoi dhe e çoroditi të gjithë lëvizjen antifashiste në Evropë dhe në tërë globin. Revista amerikane “Newsweek” e 9 tetorit 1939 këtë ngjarje anormale dhe të pabesueshme do ta përhapte edhe më shumë me një kopertinë të saj ku Hitleri e Ribentropi shtrëngonin duart.
Këtij çorientimi të opinionit publik e sidomos të Lëvizjes Komuniste Botërore strukturat e PK të Bashkimit Sovjetik dhe të vetë Internacionales së Tretë iu përgjigjën me propagandë justifikuese. Gjergj Dimitrovi bëri thirrje që asnjë komunist i çdo vendi nuk duhej të humbiste besimin “tek shteti i madh i socializmit, i vetmi që lufton për paqen mes popujve dhe mbron interesat jetësore të punëtorëve të të gjithë botës”. Me një shpejtësi të jashtëzakonshme dhe ndjenjë bindjeje ideologjike i tërë shtypi i partive të Internacionales së Tretë Komuniste iu përshtat vijës së re të ardhur nga Kremlini: prej faqeve të tyre u zhdukën të gjitha theksimet e termat që përdoreshin më parë për të demaskuar Gjermaninë naziste. Me këtë rast historia e Lëvizjes Komuniste Botërore regjistron konfuzionin e madh që prej paktit Ribentrop-Molotov mbërtheu Partinë Komuniste franceze. Kur Franca u sulmua nga gjermanët, deputetët e kësaj partie votuan për mbrojtjen e atdheut, pra luftën me armë kundër agresorëve, kur ajo filloi pushtimin ngulën këmbë që me Hitlerin të bëheshin bisedime paqeje. Moris Torezi (Maurice Thorez), kryetari i PKF, bëri “balet” politik: në fillim u nis për në frontin e luftës kundër gjermanëve dhe pastaj dezertoi “për të mos mbështetur imperializmin francez”. Kur në qershor 1940 në Kullën Eifel valëvitej flamuri hitlerian me kryqin e zi PKF i bëri kërkesë me shkrim autoriteteve naziste të pushtimit që t’i lejonin botimin e gazetës së tyre “Humanité”, të cilën ia kishin mbyllur pas marrëveshjes Ribentrop-Molotov dhe para pushtimit gjerman qeveria franceze e kryeministrit Édouard Daladier.
Pas kësaj trazire kaosi partia e komunistëve francezë u nda në pesë fraksione dhe njëri prej tyre shpalli si vijë politike bashkëpunimin me Hitlerin. Këta qenë të bindur se nazistët qeverinë e Francës së pushtuar do t’ua besonin komunistëve për ta ngritur.
Në Itali, shtetin tjetër evropian, i cili qe edhe më afër Shqipërisë e gjatë historisë për këtë vend kishte qenë një lloj modeli jete e qëndrimi, humori aspak i keq i PKI me fashistët e Musolinit qe manifestuar shumë më herët se Ribentrop dhe Molotov të nënshkruanin marrëveshjen e tyre të mossulmimit, por në parim edhe të pajtimit ideologjik. Udhëheqësi i komunistëve italianë Palmiro Toliati, kur në 1931 u urdhërua që të gjithë mësuesit dhe sidomos profesorët universitarë duhej të kryenin betim për besnikëri jo vetëm ndaj mbretit, por edhe regjimit fashist, u bëri thirrje që këta të pranonin. U shpjegoi se kështu të paktën nuk ua linin nxënësit dhe studentët në duar musolinianëve.
Theksojmë se këtë kohë edhe vetë Selia e Shenjtë e Papa Pio XI kryen të njëjtin gjest: bënë thirrje për bindje ndaj detyrimit të betimit pro fashizmit. Kjo ishte një kohë kur sërish Toliati, me arsyetimin që të mos e lejonin rininë italiane të binte e tëra nën kontrollin e regjimit, i porosiste të rinjtë komunistë që të regjistroheshin masivisht në organizatën rinore fashiste. Vetë Palmiro Toliati musolinianëve të rinj iu drejtua në një rast me fjalët “vëllezër fashistë”. Në Itali Benito Musolini, në vitin 1939, sapo ishte firmosur pakti Ribentrop-Molotov, deklaroi me gëzim se bolshevizmi qe shndërruar “në formën sllave të fashizmit”, kurse në Gjermani, në grupe të caktuara të partisë naziste (Partisë Nacional Socialiste Punëtore) flitej shpesh se në Bashkimin Sovjetik stalinistët qenë të “nacional-socializmit të majtë”. Të dy revolucionet, atë leninist dhe hitlerian, duke qenë se ishin shpallur kundër kapitalizmit dhe vendeve borgjeze të Perëndimit, i përshkruanin si pjesë të natyrshme të njëri-tjetrit.
Pakti Ribentrop-Molotov qe një grehinë e tërë marrëveshjeje dhe mbështetjeje reciproke jo vetëm në fushën politike apo në qëndrimet ndërkombëtare, por edhe në ekonomi e ushtri. Madje, për këto tri drejtime kolaboracionizmi u nënshkruan marrëveshje të fshehta. Bashkimi Sovjetik do ta furnizonte Gjermaninë hitleriane me sasi të mëdha nafte si edhe lëndë tjetër të parë për industrinë e saj (hekur, nikel, krom etj.), por edhe ushqime. Dy orë para se në 21 qershor 1941 gjermanët të sulmonin Bashkimin Sovjetik, sapo e kishte kaluar kufirin drejt Berlinit një tren i mbushur plot me mall sovjetik. Tërë ajo naftë dhe material, siç rezultoi, i kishte shërbyer Adolf Hitlerit edhe për të forcuar makinën e tij luftarake kundër vetë BRSS. Sulmi i papritur nazi-gjerman i ndodhi BRSS-së pas 22 muajve marrëveshje, kur për ironi pika e shtatë e saj thoshte se ajo do të zgjaste për dhjetë mote dhe në rast se brenda vitit të fundit nuk kontestohej nga njëra palë, atëherë do të vijonte edhe pesë të tjerë.
Po Ramiz Alia?
Në Shqipëri këtë kohë qenë në ekzistencë vetëm grupet komuniste dhe partia e tyre do të krijohej pasi Bashkimi Sovjetik u sulmua nga Gjermania. Prej Moskës do të mbërrinte direktiva e kundërt: jo bashkëpunim, por luftë zjarr e flakë për të mbrojtur “atdheun e punëtorëve”, “kështjellën e Lëvizjes Komuniste Botërore”. Njëzetë e dy muajt e paktit bolsheviko-nazist, më saktë komunisto-fashist, në historishkrimin shqiptar janë një gropë e madhe, një segment i saj i anashkaluar krejtësisht jo vetëm gjatë periudhës gjysmëshekullore “socialiste”, por edhe më pas. Ishte një rast i shkëlqyer që historiani i ditur Kristo Frashëri ta përfshinte në librin e tij për historinë e të majtës shqiptare, por ai heshti. Nuk duhej të kishte vepruar kështu, sepse përveç forcës së madhe analitike, një baraspeshimi politik po ashtu që e kishte përftuar pas rënies së diktaturës, ai edhe e pati përjetuar personalisht këtë zhvillim. Ndërkaq, në çdo libër historie për nxënësit dhe studentët para motit 1991 për përjetimin e këtij momenti në lëvizjen komuniste shqiptare nuk gjendet asnjë rresht. Vendosen vetëm një grusht fjalësh për të bindur lexuesin se qe Perëndimi, i cili e tradhtoi Evropën me paktin e Mynihut dhe se disa muaj më pas ai Ribentrop-Molotov ishte veprim baraspeshues i intrigës së shteteve kapitaliste për të asgjësuar me duart e Hitlerit Bashkimin Sovjetik. Kështu sipas tezës së të shkuarës, por edhe të rigjallëruar herë pas here sot, gjesti i Stalinit qe manovër e drejtë dhe e vetmja mënyrë që BRSS të fitonte kohë për t’u mbrojtur nga dy armiq njëherësh: Perëndimi borgjez dhe Nazizmi.
Gjithashtu asnjë prej ish-komunistëve shqiptarë të njohur që mbetën gjallë nga lufta nuk ka lënë ndonjë kujtim për këtë çështje, përveç një interpretimi të përgjithshëm të Liri Belishovës. Sipas saj, “kur Italia fashiste sulmoi dhe okupoi Shqipërinë, nuk mbajtën të gjitha një qëndrim të qartë. Disa u shprehën dhe dënuan këtë agresion, pati brenda këtyre grupeve komuniste edhe rryma që mbajtën një qëndrim shumë të dënueshëm, duke thënë që okupacioni fashist do të krijojë mundësi për industrializimin e Shqipërisë, pra për lindjen dhe zhvillimin e proletariatit dhe kështu do të favorizohej dhe zhvillimi i lëvizjes komuniste…Në fakt, është rasti të theksoj, që pasi Stalini dhe Hitleri firmuan traktatin e famshëm të vitit ’40… partitë komuniste të botës e ndërprenë demaskimin dhe luftën kundër fashizmit…”. (Siç e shihni bolshevikja e njohur Belishova, e persekutuar edhe ajo prej regjimit, nuk e mban mend as vitin e saktë të firmosjes së paktit. Nuk gjen asnjë vëmendje për këtë temë të raporteve mes komunistëve shqiptarë dhe fashizmit as në serialin dhjetëra vëllimësh të librave të Enver Hoxhës, as në ato të bashkëshortes së tij, e cila për fat ende jeton dhe kishte e ka kohë për të saktësuar ndonjë rrethanë të ndikimit të marrëveshjes Ribentrop-Molotov në veprimtarinë e grupeve komuniste. Heshtja e tyre është shumë e thellë dhe sa më tepër ditë shkojnë bëhet edhe më e fajshme.
Edhe Ramiz Alia, protagonist dhe përjetues i ndryshimit të regjimit, politikan radikal i majtë, por me prirje liberale, nuk qëndron më pas në këtë pasivitet të qëllimtë. Në librin e tij testament “Jeta ime”, botuar në 2010, as edhe e përmend si term e ca më pak si periudhë kohën e Marrëveshjes Ribentrop-Molotov. Por atje ka dy fraza të arta, të shkruara instinktivisht, prej të cilës mund të kuptosh rënien në letargji, mosaktivitetin, e komunistëve shqiptarë që prej fundgushtit 1939 deri në 21 qershor 1941. Kjo frazë që përshkruan vitet pas themelimit të PKSH, thotë: “Patriotë dhe antifashistë të njohur u burgosën ose u internuan në ishujt e Italisë, midis tyre edhe disa nga profesorët tanë, si V. Gjikondi, V. Andoni, N. Bulka etj.”. Alia nuk ngul këmbë se para krijimit të partisë vendinternimet e shumta në Itali qenë mbushur me komunistë. Pohon se këta qenë thjesht elementë patriotë dhe antifashistë. “Ndërsa grupet komuniste, shkruan dy rreshta më poshtë Alia në librin e vet, që vepronin në disa qytete, si në Korçë, Shkodër apo në Tiranë, më tepër grindeshin me njëri-tjetrin për të gjetur se kush i kishte tiparet e vërteta komuniste ose kush njihej nga Kominterni dhe kishte “vulën” e tij”.
Apo, arsyetojmë, grindshmëria e lartë e grupeve komuniste shqiptare ishte rrjedhojë e qëndrimit të tyre larg misionit të angazhimit të drejtpërdrejtë në rezistencë aktive dhe luftë konkrete kundër pushtimit? Ndërkohë studiuesi Kastriot Dervishi mendon se “Padyshim që ndër fashistët më interesantë të kësaj kohe është edhe Ramiz Alia. Në kohën që ai kryente gjimnazin (në vendin ku është sot Dhoma e Tregtisë në Tiranë), ishte ndër më aktivët e rinisë fashiste”. Pasi thotë këtë autori i mësipërm nuk paraqit asnjë provë dokumentare.
Ndërkohë Enver Hoxha…
Duhet pohuar njëkohësisht se jo vetëm komunistët, por as kundërshtarët e tyre, ballistët, edhe pse kishin njerëz më intelektualë dhe pas lufte edhe liri e mjete të shumta jashtë vendit ku emigruan, nuk realizuan kurrë një vështrim të plotë të veprimtarisë së bolshevikëve shqiptarë para krijimit të PKSH dhe ndryshimit përmbysës që i bënë qëndrimit ndaj Boshtit Fashist në 21 qershor 1941. Duket se janë frenuar nga që, po të përdornin këtë akuzë, do të shkaktonin simpati të të vetëve për bolshevikët. Në fund të fundit qenë vetë ata që po e kryenin këtë aleancë. Duhet të saktësojmë se mes propagandës së madhe të sotme antikomuniste, dukshëm të përgjithshëm dhe të pafrytshëm prej sloganeve dhe pasinqeritetit politik, ka një emër që është i vëmendshëm ndaj temës së bashkëpunimit të stalinistëve shqiptarë me fashistët. Ky është studiuesi Kastriot Dervishi. Në 30 nëntor 2016 në shtyp ai kreu një përpjekje pjesërisht të dokumentuar për praninë e afrisë politike dhe shpirtërore të jo pak komunistëve shqiptarë me fashistët italianë pas pushtimit. Ai mes të tjerash shkoi deri edhe në spikatjen e tezës së tij se “qeveria e parë e Enver Hoxhës, nga 13 ministra, 9 kishin qenë anëtarë të Partisë Fashiste”. E rikujtojmë lexuesin gjithsesi se Presidenti i parë Shqiptar i pas Luftës, Omer Nishani, çfarë e pohon edhe vetë Hoxha në librin e tij “Kur u hodhën themelet e Shqipërisë së re”, në periudhën e paktit Ribentrop-Molotov kishte qenë anëtar i Këshillit të Shtetit. Ndërkohë Dervishi vë në dukje se Nishani e pati vlerësuar në shtypin fashist edhe doktrinën musoliniane. Thekson: “Ky fakt nuk i kishte shpëtuar as të huajve saqë kur delegacioni qeveritar shqiptar ndodhej në Paris në Konferencën e Paqes më 21 gusht 1946, pas fjalimit të kryeministrit Enver Hoxha, delegati grek Caldaris kishte cituar një artikull të Omer Nishanit pro fashizmit botuar pak vite më parë në shtypin fashist”. Mirëpo kur studiuesi tjetër Aurenc Bebja botoi së fundi faksimilen e shkrimit me këtë temë publikuar në gazetën franceze “L’Aube” (të datës 23 gusht 1946), akuzat e Kaldarisit nuk janë për Omer Nishanin, por për Enver Hoxhën, i cili kishte ardhur personalisht në Konferencën e Paqes në Paris dhe ishte mbërthyer në një polemikë të fortë me kryeministrin helen, duke i bërë deklaratën e famshme se në territorin e Shqipërisë nuk kishte asnjë pëllëmbë tokë greke. Teksti i njoftimit të gazetës “L’Aube” ishte ky: “Z. Tsaldaris deklaron para 21-ve, Gjenerali Hoxha, president i Shqipërisë ka qenë “kolaboracionist”. Me një qetësi të ftohtë, z. Tsaldaris e vuri Konferencën në gëzim. Ai foli për një kohë të gjatë. Argumentet e tij nuk ishin pa peshë (vlerë). Por ai filloi të citonte fjalimet e mbajtura në 1940, mbi lavdinë e fashizmit dhe të Musolinit, nga z. Hoxha i cili, asokohe nuk ishte Gjeneral – President i Shqipërisë. Çfarë thoshte z. Hoxha? Sipas një gazete shqiptare, “Tomorri”, e datës 12 prill 1940, ai shprehte në terma ditirambike admirimin e tij për Viktor-Emanuelin III dhe Musolinin. Ai (Enver Hoxha) deklaronte se fashizmi, dhe ai i vetëm, ishte i domosdoshëm për Shqipërinë dhe se vetëm ai do t’i jepte (siguronte) kufijtë e saj natyrorë. Ky fjalim, i mbajtur për të festuar ditën kur Viktor-Emanueli mori titullin Mbret i Shqipërisë, përfundoi me këto fjalë: “Rroftë Viktor-Emanueli! Rroftë Duçja”! Shihet qartë se “L’Aube”, i shtyrë nga çfarë manipuloi Kaldaris, ka gënjyer dhe emri i Enver Hoxhës si i akuzuar për kolaboracionizëm nuk është e vetmja pasaktësi në atë shkrim. Kështu kjo akuzë për Hoxhën bie. Gjithsesi Kastriot Dervishi ngul këmbë se ka ekzistuar “një fotografi e bërë në fillim të vitit 1941 në shtëpinë e Mustafa Kruja në Krujë, ku përveç tij duken edhe Enver Hoxha, Xhovani Xhiro (njeriu kryesor që u mor me përhapjen e ideologjisë fashiste në Shqipëri), Nikolla Kotte, Kostandin Kotte dhe Aristidh Lamani. Të gjithë personat kanë pozuar përpara një tavoline të tejmbushur. Kjo fotografi është ndodhur për shumë vite në shtëpinë e një personi të sipërpërmendur”. Mirëpo kjo foto nuk është paraqitur prej studiuesit Dervishi, ndoshta sepse nuk është gjendur. Sidoqoftë ai, duke qenë se e di emrin e personit që e ka pasur në albumin e vet fotografik, duhej ta përmendte me emër, çfarë nuk e bën, duke e zbehur fare peshën e kësaj akuze. Pse të mos jetë propagandë prej kundërshtarësh politikë të Enver Hoxhës, siç qenë të gjashtë të mësipërmit? Po ta kishte, këtë foto kompromentuese njëri prej tyre do ta përdorte pas lufte. Nisur edhe nga prova e dëshmi të tjera, por kryesisht hipotetike, Kastriot Dervishi po ashtu ngul këmbë se duke qenë mësues në Liceun e Korçës patjetër duhej të kishte një akt betimi ndaj regjimit fashist të Enver Hoxhës dhe anëtarësim të tij (qoftë edhe formalisht) në Partinë Fashiste Shqiptare, por çdo gjurmë e këtij dokumentacioni është shfarosur me të marrë pushtetin. Kjo patjetër ka ndodhur, sepse u përsërit edhe pas gjysmë shekulli nga rënia e regjimit komunist. Kur në vitin 1950, për shkak se rezultoi që në parti patën depërtuar shumë me biografi të kamufluar, pra edhe me të kaluar lidhjeje me fashizmin, Enver Hoxha ishte në vijë të parë të qëndrimeve shumë të ashpra. Më i zhurmshmi proces ishte kundër Kahreman Yllit, i cili u dënua për disa vite me ulje nga postet shtetërore dhe partiake, sepse nuk kishte rrëfyer që në vitin 1940 pati qenë, sipas njoftimit të gazetës “Tomori”, federal i fashizmit në Peshkopi. Në të vërtetë Ylli në asnjë minutë nuk e kish kryer atë funksion. Hoxha nuk e la mënjanë për pa denoncuar publikisht edhe Bedri Spahiun, për të njëjtën arsyeje bashkëpunimi. Në librin “Shqipëria dhe Kosova në arkivat ruse”, me autorë Hamit Kaba dhe Ethem Çeliku”, Tiranë 2017, faqja 64, ndodhet edhe një pjesë nga ditari i Sekretarit të Parë të Misionit të BRSS në Shqipëri, A.N.Gagarinov, me shënimin “Sekret”, nga një bisedë të tij në 13 shtator 1947 me Nako Spirun. Në fund të atij shumëfaqëshi thuhet: “Mua m’u krijua një përshtypje e tillë se Nako Spiru kohët e fundit, po fillon të ndjejë frikë për fatin e tij të mëtejshëm. (E gjithë puna është se, e kaluara e tij, nuk është fort e pastër. Thonë, se ai ka qenë drejtues i organizatës së Rinisë Fashiste në Durrës dhe se duke qenë në këtë pozicion, ka vizituar edhe Italinë në kohën e luftës). Ndoshta ky është edhe shkaku i vërtetë i debatit të tij me Enver Hoxhën”. Po ashtu e informojmë lexuesin se në 2 nëntor 1995, kur Abaz Ermenji, kolegu i Enver Hoxhës në liceun e mësipërm, erdhi në Shqipëri, deklaroi se “Komunistët në atë kohë nuk mendonin si ne. Ata influencoheshin nga traktati Ribentrop-Molotov dhe bile Hoxha mundohej të më mbushte mendjen se është mirë të pranojmë nga fuqia e Boshtit, ku kapitali është i organizuar nga shteti dhe mund të kthehet prej një dite në tjetrën në komunizëm se sa me plutokracitë e fëlliqura të Perëndimit”. Sipas Ermenjit, kjo qe deklaruar nga Enver Hoxha në fund të nëntorit 1939.
Tesera fashiste e Nexhmije Xhunglinit
Nga emrat që Kastriot Dervishi citon dhe për autorin e këtij shkrimi ka lidhje tërthorazi me ndikimin e 22 muajve të paktit Ribentrop-Molotov, është edhe Nexhmije Xhunglini. Sipas tij, në 8 shtator 1939 i ati i saj iu drejtua me një letër Ministrisë së Arsimit, në të cilën lutej që të bijës t’i jepej një bursë studimi. Dy vite më pas, në 8 nëntor 1941, tashmë për të siguruar një vend pune si mësuese, ajo ka identifikuar firmën e saj te noteri. Në 10 nëntor, sërish sipas Dervishit, “mori raportin mjekësor pozitiv dhe po atë ditë Partia Fashiste njoftoi regjistrimin me teserën nr. 637 të Nexhmije Xhuglinit në Partinë Fashiste. Nënshkrimin e ka bërë komandanti krahinor, Eqerem Stërmasi. Më 11 nëntor 1941, Prefektura e Tiranës ka dhënë mendim pozitiv për të duke shkruar se “mban qëndrim moral dhe politik të mirë”. Me dokumentin e prefekturës dhe të anëtarësisë në Partinë Fashiste Nexhmije Xhunglini është paraqitur në Ministrinë e Arsimit ku ka marrë emërimin (për çudi këto ngjarje janë të zhvilluara paralelisht, ditë pas dite dhe pothuaj orë pas ore, me punimet e themelimit të Partisë Komuniste). Sigurisht ky anëtarësim nuk ka qenë aspak ambicie politike e Nexhmije Xhunglinit, më vonë bashkëshortja e Enver Hoxhës, se cila ishte dhe mbetet me formim të palëkundur bolshevik, por që prej 3 qershorit 1939 qe e detyruar si për këdo që bëhej punonjës administrate i regjimit të pushtimit, veçanërisht mësues, të kryente betimin ndaj fashizmit dhe të anëtarësohej në këtë parti. Ky urdhër qarkor i Këshillit të Ministrave, nënvizon studiuesi Dervishi, kishte numrin 589/1 dhe qe i datës 6 qershor 1939. Marrëveshja Ribentrop-Molotov, gjersa u prish nga sulmi hitlerian mbi Bashkimin Sovjetik, imponoi periudhë mostrazimi reciprok dhe në jo pak herë bashkëpunimi të komunistëve me nazifashistët. Në rastet kur nuk i bënin dot për vete, siç qe Qemal Stafa, ata i kompromentonin, siç vepruan me të, duke i botuar ndonjë poezi apo skicë nëpër gazetat e tyre. Gjithsesi një fakt mbetet: në 22 muajt e Marrëveshjes Ribentrop-Molotov komunistët, përjashto Llazar Fundon që ishte antistalinist, nuk u burgosën apo internuan nga italianët. Kjo qe periudha kur persekutimi u bëhej vetëm nacionalistëve. Të mos harrojmë se prej 15 pjesëmarrësve në themelimin e PKSH-së, asnjë më parë nuk qe burgosur prej fashistëve. Kur një vit më vonë u krijua Balli Kombëtar, rezultoi që në grupin kryesor udhëheqës nuk qenë vetëm një e dy ish-të internuar, duke nisur nga vetë nënkryetari i BK, Ali Këlcyra. Saktësojmë: në intensitetin dhe thellësinë e tyre, bashkëpunimi i parë komunisto-nazifashist ndryshon nga i dyti, ai i ballistëve. Ky i fundit qe më aktiv, me përmasa më të gjera dhe i kryer me zell të madh.
Sheshet e Prishtinës janë mbushur me flamuj amerikanë në shenjë nderimi për 4 korrikun, ditën e pavarësisë së Shteteve të Bashkuara të Amerikës.
Mjekë të mjekësisë familjare në Prishtinë ngritën flamurin amerikan në bulevardin qe mban emrin e ish presidentit amerikan Bill Clinton, ku ndodhet edhe shtatorja kushtuar atij.
Agim Rexhepi nga shoqata Miqtë e Amerikës tha se ngritja e flamurit amerikan nga ana e mjekëve të Kosovës ka për qëllim dërgimin e mesazhit se Kosova do të jetë përkrahë Shteteve të Bashkuara në çfarëdo kohe përfshirë edhe gjatë pandemisë.
“Populli i Kosovës dinë të bëj organizime të tilla edhe në kohë pandemie edhe në kohë kur është rreziku shumë i madh shëndetësorë në Kosovë edhe në rajon edhe në botë, mirëpo njëkohësisht kemi dashur të tregojmë që nuk do të na ndal as shëndeti, as rreziku nga shëndeti, as rreziku o çfarëdo natyre qoftë me tregu respekt edhe me veprime sibolike respekt ndaj shtetit kryesor, shtetit aleat. Shteti që na ka mbështetur në ditët më të vështira, shteti i cili është shtetformues i shtetit të Kosovës dhe shtetndërtues, shteti i cili ende na favorizon, përkrahë dhe na mbronë faktikisht në bashkëpunim me aleatët e tyre strategjikë”, tha zoti Rexhepi.
Ambasada amerikane në Prishtinë kësaj radhe nuk organizoi ceremoni për të festuar ditën e pavarësisë për shkak të situatës së krijuar me pandeminë. Ambasadori amerikan në Prishtinë, Philip Kosnett nëpërmjet një video mesazhi, tha se populli i Shteteve të Bashkuara dhe ai i Kosovës ndajnë shumë vlera të përbashkëta.
“Si miq dhe partnerë, i jemi përgjigjur njëri-tjetrit kur kemi pasur nevojë. Qëndruam bashkë për ta bërë Kosovën të pavarur, pas sulmeve të 11 shtatorit, në luftën kundër terrorizmit global. Dhe tani qëndrojmë së bashku përballë një pandemie globale”, tha ambasadori Kosnett duke nënvizuar se sfidat e fundit e kanë treguar kreativitetin dhe aftësinë ripërtëritëse të popullit të Kosovës.
“Ndërsa institucionet dhe bizneset ishin të detyruara të mbylleshin për ta ndaluar përhapjen e virusit, qeveria, bizneset dhe shoqëria civile reaguan njësoj për t’u ndihmuar atyre që kishin nevojë. Shtetet e Bashkuara u përgjigjën me ndihmë financiare e teknike. Ka shumë më tepër për të bërë, edhe nga qytetarët e rëndomtë, për ta sjellë pandeminë nën kontroll. Por kam besim se me këmbëngulje, punë të zellshme dhe bashkëpunim përtej kufijve, do të triumfojmë ndaj virusit, siç kemi triumfuar ndaj armiqve të tjerë”, tha ambasadori Kosnett.
Udhëheqësit politikë të Kosovës përgëzuan popullin dhe qeverinë amerikae duke vlerësuar lartë rolin e Shteteve të Bashkuara në historinë më të re të Kosovës.
Në telegramet e tyre thuhet se 4 korriku me të drejtë është bërë sinonim i lirisë, përparimit dhe shpresës për vende të shumta demokratike anekënd botës, ndërsa theksohet se Shtetet e Bashkuara kanë qëndruar pranë Kosovës në momentet më të errëta të historisë së saj dhe vazhdojnë të mbesin ndër miqtë dhe aleatët e saj më të mëdhenj.
Kryetarja e parlamentit të Kosovës, Vjosa Osmani së bashku me ambasadorin amerikan Philip Kosnett ngritën flamurin amerikan në oborrin e Parlamentit të Kosovës, për të shënuar ditën e pavarësisë së Shteteve të Bashkuara.
Shqiptarët e çmojnë lartë rolin e Shteteve të Bashkuara për çlirimin e Kosovës dhe pavarësinë e saj, e cila kohëve të fundit përmes të dërguarit të posaçëm të presidentit amerikan për bisedime Kosovë-Serbi, ambasadorin Richard Grenell po bën përpjekje për të arritur një marrëveshje ndërmjet Kosovës e Serbisë, që do t’i jepte fund konfliktit ndërmjet dy vendeve.
Historiani Nikolla Pano, një vëzhgues i hershëm i zhvillimeve politike në Shqipëri, thotë se tre dekadat që nga përmbysja e komunizimit kanë shënuar përparim por jo aq sa për të krijuar një demokraci funksionale. Ai ia atribuon problemet që e kanë mbajtur pas Shqipërinë, mungesës së traditës demokratike, një filozofie të ngulitur që fituesi merr gjithçka dhe polarizimit politik që pengon konsensusin.
Zëri i Amerikës: Prof. Pano, kanë kaluar pothuajse 30 vjet që nga ngjarjet që përfundimisht sollën përmbysjen e komunizmit në Shqipëri dhe sapo u përkujtua përvjetori i hyrjes së shqiptarëve në ambasadat perëndimore. Si do ta përshkruanit gjendjen tre dekada më pas?
Prof. Nikolla Pano: Shqipëria pa dyshim ka shënuar përparim në krijimin e një sistemi shumëpartiak, demokratik, një sistemi ekonomik të stilit kapitalist; ka bërë disa përparime në përmirësimin e kushteve shumë të mjerueshme ekonomike që ishin mbizotëruese në vend, vitet e fundit të regjimit komunist. Megjithatë ka akoma një rrugë të gjatë që duhet përshkuar. Një përvjetor tjetër që më vjen ndër mend, është ai i 22 qershorit 1991 i vizitës së Sekretarit të Shtetit, James Baker në Shqipëri. Në komente si për publikun shqiptar, edhe në Parlamentin e Shqipërisë, ai e vuri theksin tek disa objektiva që duhet të arrinte Shqipëria për të plotësuar aspiratat pët t’u bërë një shtet plotësisht demokratik. Ai theksoi nevojën për vendosjen e shtetit ligjor, ai u bëri thirrje shqiptarëve që të mbështesnin institucionet parlamentare dhe të vendosnin një drejtësi ekonomike që nuk kishte ekzistuar dhe për vendosjen e lirive civile, të gjitha këto elemente karakteristike të një shteti demokratik. Gjatë këtyre 30 vjetëve, në pamje të jashtme Shqipëria ka ngritur strukturën institucionale të demokracisë. Shqipëria ka parlament, ka zgjedhje, ka zgjedhje brenda partisë, Shqipëria ka krijuar një sistem gjyqësor që është i ngjashëm nga struktura me standardet perëndimore, ka pasur disa përparime drejt barazisë sociale. Të gjitha këto përbëjnë përparim. Por kur gërvishtim sipërfaqen, shohim se shumë nga problemet themelore që ekzistonin në fillim të tranzicionit, vazhdojnë edhe sot. Shqipëria ka një parlament ku një parti madhore nuk merr pjesë. Po ashtu ka mangësi të konsiderueshme në sistemin gjyqësor. Po ashtu nuk është shumë e qartë që shteti ligjor është ashtu siç kuptohet në demokraci më të pjekura në botën perëndimore. Ka pasur një shkallë përparimi ekonomik, por ka qenë i njëanshëm dhe ka ende hendeqe të mëdha në drejtim të barazisë socio-ekonomike. Pra Shqipëria i ka institucionet që përbëjnë një sistem demokratik, por i dimë dhe sfidat dhe këto sfida i kanë bërë shqiptarët shpesh të shprehin me forcë shqetësimet dhe kundërshtimin e tyre ndaj disa prej politikave arbitrare të qeverive, që i kanë bërë më largëta objektivat e një demokracie të vërtetë.
Zëri i Amerikës: Prof. Pano, pse mendoni ju se ndodh kjo? Pse vazhdojnë këto cikle politike, që kanë sjellë disa ndryshime por jo aq sa mund të shpresohej?
Prof. Nikolla Pano: Një nga përgjigjet është se shqiptarët nuk kishin një traditë demokratike, një qeverisje parlamentare, ka udhëheqës politikë shumë prej të cilëve u rritën gjatë regjimit komunist dhe disa prej tyre madje i shërbyen regjimit komunist. Pra kemi këto lloj sjelljesh të ngulitura, dhe një filozofi që fituesi merr gjithçka, që ose bëhen gjërat siç dua unë, o s’ka. Dhe kjo është parë tek disa nga udhëheqësit e tranzicionit. Sigurisht ishte karakteristike e pushtetit të Presidentit dhe kryeministrit, Sali Berisha. I sheh të reflektuara në shumë nga politikat dhe sjelljet e kryeministrit aktual, Edi Rama. Shohim disa nga zyrtarët komunistë, që janë ende aktivë jo vetëm në politikë, por edhe prapa skenave, në aspekte të ndyshme të jetës së vendit, përfshirë në ekonomi. Këtë mentalitet e kemi parë të reflektuar së fundmi, për shembull tek ligjet për median, propozuar nga kryeministri Rama. Ato sjellin një kontroll të jashtëzakonshëm nga shteti ndaj medias së vendit. Është shumë e rrezikshme dhe nuk ishte befasi që u dënua gjerësisht jo vetëm në Shqipëri, por tërhoqi vëmendje ndërkombëtare. Një faktor tjetër që mendoj se e bën tranzicionin më të vështirë është polarizimi i skajshëm politik që ka hedhur rrënjë në Shqipëri. Ne shohim gjithashtu një prirje për ekstremizëm politik në vende të tjera në Evropë dhe tani në shumë vende ish-komuniste të Evropës Lindore shohim rigjallërimin autoritarizmit dhe kjo prirje reflektohet edhe në Shqipëri. Të gjithë këta faktorë po e vonojnë realizimin e demokracisë së konsoliduar.
Zëri i Amerikës: Në Shqipëri po diskutohet aktualisht për reformën zgjedhore dhe partitë e mëdha po i rezistojnë idesë së zgjedhjes së kandidatëve me lista të hapura, që partitë e vogla e preferojnë. Si e analizoni këtë situatë dje çfarë mendoni se duhet të dalë si rezultat i saj?
Prof. Nikolla Pano: Për të sjellë një pjesëmarrje më të gjerë të partive dhe disa zëra të rinj në qeveri, unë do shpresoja që Shqipëria të kalonte tek sistemi hibrid, që ishte para sistemit të sotëm, me numrin më të madh të zgjedhur direkt dhe një pjesë nga listat. Dhe arsyeja kryesore do të ishte që votuesit në pjesë të ndryshme të Shqipërisë të marrinvëmendjen kryesore të të zgjedhurit të tyre. Dhe me një sistem më përfaqësues, sidomos në zonat jashtë Tiranës dhe qyteteve të tjera pranë saj, do të kesh mendime që janë pasqyrim më i mirëi popullsisë shqiptare në përgjithësi. Shumë nga anëtarët e parlamentit janë nën kontrollin e udhëheqjes së partisë. Udhëheqja dhe disiplina partiake janë të rëndësishme, por njëkohësisht përfaqësuesit në parlament duhet të reflektojnë interesat dhe shqetësimet e zgjedhësve të tyre dhe në shumë raste kjo nuk realizohet kur merren vendimet nga udhëheqja qendrore e partisë.
Zëri i Amerikës: Reforma në drejtësi vlerësohet si një arritje me rëndësi në Shqipëri, sidomos në luftën kundër korrupsionit. Megjithatë problemet mbeten, përfshirë me Gjykatën Kushtetuese dhe Gjykatën e Lartë. Cili është mendimi juaj?
Prof. Nikolla Pano: Është një reflektim i dobësisë së institucioneve në Shqipëri. Udhëheqësit politikë në Shqipëri, nuk kanë arritur në një konsensus për reformën ligjore dhe gjykatat. Atyre iu desh t’i drejtoheshin Komisionit të Venecias për opinion. Sidomos për këto çështe të ligjit dhe reformës së drejtësisë, ka pothuajse një paralizë. Ishte gjë pozitive që Presidenti Ilir Meta dhe disa të tjerë mbajtën një qëndrim më të përgjegjshëm. Përsa u takon gjykatave është jetike që Shqipëria të identifikojë gjykatës që e pranojnë nocionin se ligji sjell drejtësi në një vend. Duhen gjykatës me integritet. Shumë në Shqipëri mendojnë se sistemi ligjor nuk është i ndershëm dhe kjo duhet të zgjidhet. Edhe çështja e Gjykatës Kushtetuese duhet të zgjidhet. Ka akoma çështje që ajo duhet t’i zgjidhë. Dhe ky vendim duhet të ndërmerret nga shqiptarët, jo nga interesa të jashtme, ose interesa të posaçme brenda vendit.
Zëri i Amerikës: Kryeministri dhe partia e tij mund të thonë që shumica u ka dhënë votën dhe kjo u jep mandatin për të marrë vendime…
Prof. Nikolla Pano: Duhet të analizojmë se sa e përhapur ishte blerja e votave, a do te zgjidhen defektet e sistemit zgjedhor? A do të bëhet gjë për të depolizuar Komisionin Qendror të Zgjedhjeve? A do të ndalet frikësimi i zyrtarëve lokalë? Ka shumë probleme që janë identifikuar nga organizata ndërkombëtare dhe vëzhgues të politikës në Shqipëri. Këto çështje duhet të zgjidhen para zgjedhjeve të ardhshme në vend. Dhe nëse nuk rritet besimi tek integriteti i rezultatit të zgjedhjeve, do të vazhdojmë të kemi këto dyshime të vazhdueshme për efektivitetin e sistemit demokratik në vend.
Zëri i Amerikës: Si ka ndikuar mungesa në parlament e Partisë Demokratike në gjendjen e krijuar?
Prof. Nikolla Pano: Ishte një gabim i madh nga ana e Partisë Demokratike. Nuk është ndonjë kënaqësi të jesh pjesë e opozitës. Dhe e kuptoj këtë ndjesi. Por edhe ky veprim varet nga ideja që fituesi merr gjithçka. Parlamentarët në Shqipëri, me kalimin e viteve, nuk kanë krijuar një sistem kompromisesh dhe kjo zakonisht ka ndodhur për shkak të sjelljes së partisë në pushtet, në të gjithë parlamentet nga viti 1992, deri sot. Ka pasur një tirani të shumicës, si kur kanë qenë në kontroll demokratët, edhe kur kanë qenë socialistët. Duhet të krijohet një sens kompromisi për të mirën e vendit.
Zëri i Amerikës: A mendoni që udhëheqësit e Shqipërisë të kenë aftësinë apo vullnetin të bëjnë këto kompromise që sistemi të funksionojë më mirë dhe që të përmirësohet gjendja për qytetarët e Shqipërisë?
Prof. Nikolla Pano: Kjo është një nga frikat e mia më të mëdha. Nuk shoh aq shumë udhëheqës, politikanë shqiptarë me një mendim të pavarur, me një prirje për të menduar për vendin, që të kenë vullnetin të punojnë me palën tjetër. Nuk e shoh një gjë të tillë brenda struktures aktuale të sistemit parlamentar dhe elektoral të Shqipërisë. Prandaj udhëheqësit e politikës së Shqipërisë, duhet të fillojnë të punojnë për të realizuar një sistem të reformës zgjedhore dhe së dyti të përpiqen të zhvillojnë një lloj të ri marrëdhëniesh në parlamentin shqiptar. Duke pasur parasysh përvojat dhe sjelljet e ngulitura thellë që kanë mbizotëruar në Shqipëri, duke pasur parasysh prirjet për polarizim politik që po i shohim edhe në demokracitë e pjekura, nuk do të jetë e lehtë. Por në Shqipëri rrezikohet aq shumë nga kjo gjendje, saqë udhëheqësit shqiptarë do tëduhet t’i ndërmarrin këta hapa të rëndësishëm për të ruajtur vendin.
Presidenti Donald Trump i filloi festimet e 4 Korrikut, Ditës së Pavarësisë së Amerikës, me një tubim në Monumentin kombëtar Mali Rushmore, ku iu drejtua turmës me fjalët se fëmijët e tyre po mësojnë në shkollë “të urrejnë vendin e tyre”. Presidenti foli para një turme entuziaste duke këmbëngulur se sulmet nga e majta radikale, siç e quajti ai, duhet të ndalen që të mbrohet mënyra amerikane e jetesës.
Presidenti paralajmëroi pjesëmarrësit në tubim se demonstratat kundër padrejtësisë sociale që janë përhapur në të gjithë vendin pas vdekjes së George Floyd gjatë arrestit, kërcënojnë themelet e qeverisjes amerikane. Zoti Trump sulmoi ashpër “turmat e zemëruara”, duke iu referuar protestuesve që janë përpjekur të heqin simbole që shihen prej tyre si raciste si dhe të rrëzojnë monumente që nderojnë figura të Konfederatës.
“Ata duan të rrëzojnë bindjet tona, kulturën dhe identitetin që e kanë bërë Amerikën vendin më dinamik e tolerant në historinë e botës. Bashkëkombasit e mi, amerikanë, ka ardhur koha të ngremë zërin me fuqi dhe të mbrojmë integritetin e atdheut tonë,” tha presidenti.
Presidenti iu kundërvu lëvizjes për drejtësi sociale që është përhapur në vend, duke thënë se po bën të kundërtën dhe do të çonte në “shkatërrimin e drejtësisë dhe shoqërisë”:
“Ideologjia radikale për të sulmuar vendin tonë ka si parullë drejtësinë sociale. Por në realitet, do të shkatërrojë shoqërinë dhe drejtësinë. Ajo do ta kthejë drejtësinë në instrument të përçarjes dhe hakmarrjes. Do ta shndërronte një shoqëri të hapur e gjithëpërfshirëse në një vend të shtypjes, dominimit dhe përjashtimit. Ata duan të na mbyllun gojën, por ne nuk do të heshtim,” tha presidenti.
Presidenti Trump tha gjithashtu se po ndërtohet muri në kufirin jugor amerikan, një ndër premtimet e tij në fushatën presidenciale të 2016.
Presidenti mori pjesë në një tubim me rastin e Ditës së Pavarësisë me pjesëmarrjen e mijëra vetëve të mbledhur pa distancë fizike dhe ku presidenti dhe shumica e pjesëmarrësve nuk mbanin maskë. Gjatë tubimit në një amfiteatër pranë Monumentit Mali Rushmore të Dakotës së Jugut ku janë të skalitura në gurë figurat gigande të katër presidentëve amerikanë, zoti Trump njoftoi se ka dhënë urdhër për krijimin e “Kopshtit Kombëtar të Heronjve Amerikanë” që do të ketë statujat e “amerikanëve më të mëdhenj që kanë jetuar ndonjëherë,” siç e prezantoi presidenti.
Zoti Trump foli për secilin nga presidentët e skalitur në faqen e malit — George Washington, Thomas Jefferson, Abraham Lincoln dhe Theodore Roosevelt. Ai dha detaje nga e kaluara e tyre patriotike, pa përmendur elementë të tjerë të prejardhjes apo qeverisjes së tyre që kritikohen nga një pjesë e shoqërisë amerikane. Po ashtu, Presidenti Trump nuk përmendi se mali ku ndodhet monumenti është tokë e shenjtë për popullatën indigjene amerikane, që e konsideron ngritjen e monumentin përdhosje të kësaj toke të shenjtë.
Mali Rushmore, 3 korrik 2020
Pas fjalimit, presidenti dhe pjesëmarrësit ndoqën një shfaqje me fishekzjarre, e para e dhënë në Malin Rushmore në 10 vjetë. Ambjentalistë si dhe politikanë e aktivistë kanë shprehur shqetësimin se fishekzjarret dëmtojnë mjedisin delikat ekologjik të zonës dhe paraqesin rrezik për zjarre në bimësinë malore.
Zyrtarë të shëndetit publik kanë dhënë alarmin se aktiviteti në Dakotën e Jugut do të krijojë një vatër të re të epidemisë me një përhapje të shpejtë infeksionesh.
Togfjalëshat gjenerikë “vetëvendosja politike” dhe “demokracia autentike” vijnë prej popullit e frymëzojnë lëvizje. Këto dyja ishin konceptet e rëndësishme që u përmendën në Deklaratën Kushtetuese të 2 korrikut të 1990. U bënë 30 vjet nga shpallja e Republikës së Parë. Shqiptarët, nëpër breza janë munduar për pavarësi e për shtetformim. 2 korriku e dëshmon këtë. Republika e Parë u shpall nën okupim dhe kjo e bën atë Republikë-për-Rezistencë. Nderimi e kujtimi për të janë e njëjta gjë.
Këta janë 114 delegatët të cilët u nënshkruan në Deklaratën Kushtetuese:
Si sot, 30 vjet më parë, disa mijëra shqiptarë hynë në mjediset e ambasadave perëndimore në Tiranë dhe kërkuan strehim politik për t’u larguar nga Shqipëria.
Për afro gjysmë shekulli, diktatura komuniste e shndërroi Shqipërinë në vendin më të varfër dhe më të izoluar të kontinentit.
Hapja e ambasadave ishte për shqiptarët shenja e parë e lëvizjes antikomuniste të po atij viti.
“U futa te kthesa prapa ambasadës gjermane me shpejtësi 70 km në orë, aq sa makina u mënjanua. Polici aty nxori pistoletën dhe na qëlloi, por unë manovrova me timonin dhe ai u hodh në krahun tjetër. Pastaj u dëgjua përplasja e madhe e makinës me murin rrethues dhe nuk di më a ndaloi vet makina apo e ndalova unë. U plagosa në krah dhe gjaku plasi rrëke” – thotë shoferi Ylli Bodinaku.
Ai është një nga mjeshtrat më të njohur të automjeteve në Shqipëri, jo vetëm për shkak të profesionit, por sepse më 2 korrik 1990 u bë heroi i ditës.
Ish i burgosuri politik, atëherë 37 vjeçar, rrëzoi me kamion murin rrethues të ambasadës gjermane, duke u futur në oborrin e saj me familjen dhe fëmijët e mitur si dhe 40 persona të tjerë përsipër. Ylli sfidoi të gjithë rrethimet e policisë dhe Sigurimit të Shtetit, duke i krijuar mundësinë një morie shqiptarësh të kërkonin azil politik nga vendi më i izoluar i Europës pas 45 vjet diktaturë të pashembullt komuniste.
“Brenda ambasadës gjermane ishte një mrekulli, dhe na bënë një pritje të jashtëzakonshme. Diplomatët ishin heronjtë e vërtetë për Shqipërinë dhe për demokracinë tonë. Ata ndihmuan 3 mijë e 200 vetë me ushqime të pakta dhe pa ujë, edhe me pengesat që vinin nga jashtë, si bllokimi i qëllimshëm i tualeteve, dhe vështirësi të tjera nga rrethimi. Ishte një staf aq i vogël dhe menaxhuan gjithçka për mrekulli. Edhe bukën për ne e blinin në dyqane jashtë kryeqytetit, deri në Durrës e në Kavajë, se në Tiranë nuk mund të blinin aq shumë” – kujton Bodinaku.
Pas 10 ditësh afro 5 mijë 200 shtetas shqiptarë, që hynë në ambasadat e vendeve perëndimore u lejuan nga qeveria komuniste të dilnin nga vendi dhe të shkonin në ato shtete. Studiuesi Ledion Krisafi thotë se 2 korriku 1990 është një nga datat më të rëndësishme të Shqipërisë, e cila ndryshoi dukshëm historinë e shtetit shqiptar në 3 dekadat e fundit.
“Ai ishte çasti kur diktatura komuniste gjysmë shekullore praktikisht mori fund. Ky ishte çasti kur diktatura humbi legjitimitetin e saj, sepse populli po e linte anijen, që ishte duke u mbytur. Kjo ishte goditja përfundimtare që mori ai regjim” – thotë ai.
Studiuesi Krisafi thotë se sot 30 vjet pas asaj përpjekje të shqiptarëve për të hyrë nëpër ambasada dhe për të ikur nga ai regjim shtypës e mizor, është ironik fakti se shqiptarët përpiqen të bëjnë të njëjtën gjë; të kërkojnë cdo lloj mënyre për të ikur nga Shqipëria.
“Ky është dështim i forcave politike në 30 vitet e fundit, ndaj duhet studiuar se cilat janë gabimet që shqiptarët janë sot në të njëjtat kushte. Shqiptarët po përpiqen të bëjnë pikërisht atë që bënë 30 vjet më parë, ndaj klasa politike që ka drejtuar Shqipërinë në 3 dekada ka dështuar të krijuar institucione më të mira, ekonomi më të mirë, mjedis më të mirë dhe kushte më të mira jetese, që shqiptarët të mos bëjnë më si në vitin 1990” – thotë ai.
Pas disa vitesh punë në Gjermani, ku u bë mjeshtër i makinave Benz, Ylli Bodinaku u kthye në atdhe me një kamion me vegla pune, dhe hapi një servis automjetesh, ku riparon kryesisht makina gjermane. Por ai thotë se u zhgënjye shpejt.
Zyrtarët e detyruan të dëmshpërblente kamionin e shkatërruar në muret e ambasadës gjermane, por zhgënjimi më i madh erdhi kur shihte se demokracia nuk po zhvillohej si e donin njerëzit dhe si e pa ai në perëndim.
“Politikanët tanë nga të gjitha palët asnjë nuk ka menduar për Shqipërinë as për shqiptarët. Motoja ime ka qenë që “Gjermaninë ta bëjnë gjermanët. Shqipërinë ta bëjnë shqiptarët”. Kurse këta politikanë po i përzënë shqiptarët. Më dhimbset ky vend, një vend aq i bukur aq i mirë, por që menaxhohet në këtë formë. Ligji nuk funksionon dhe drejtësi nuk ka. Fukarai var veten se nuk paguan dot një faturë energjie, ndërsa krimineli milioner del nga burgu për dy javë. Pasanikët nuk e kanë frikë ligjin dhe gjyqin, sepse kanë para dhe i blejnë. Më vjen keq për brezin e ri sot. Mirë ne, që dinim pak, dhe maksimumi lexonim ndonjë libër të verdhë, por këta sot i dinë të gjitha, kanë parë jashtë shtetit dhe i nënshtrohen këtij lloj regjimi?!” – thotë ai.
Studiuesit mendojnë se regjimi komunist ishte më mizori dhe më shkatërrimtari nga gjithë regjimet e Europës Lindore, por edhe sot kushtet ekonomike vazhdojnë të jenë të rënda, dhe ky është një tjetër dështim i forcave politike, që nuk eci në të njëjtin hap me vendet e Europës Lindore, të cilat u zhvilluan shumë më shumë se Shqipëria, e cila ende diskutohet nëse e mbylli apo jo tranzicionin.
“Shohim sot nga vendet e Europës ish-komuniste; Polonia, Çekia, Sllovakia, Hungaria etj. janë pjesë e BE-së dhe kanë nivelin e jetesës pothuajse baraz me atë të Bashkimit Europian. Ndërsa këtu tek ne, pas 30 vjetësh nga 2 korriku 1990, Shqipëria ka arritur vetëm sa 30 për qind e të ardhurave të Bashkimit Europian, sipas të dhënave zyrtare. Shqipëria është ende vendi më i varfër në Europë” – tha zoti Krisafi.
Hapja e ambasadve perëndimore atë korrik për shqiptarët e varfër dhe të shtypur nga regjimi stalinist i Enver Hoxhës dhe pasuesve të tij pas vdekjes ishte shenja e parë se pas pak muajsh po vinte lëvizja antikomuniste e studentëve.
Bashkë me revoltën e tyre erdhi edhe pluralizmi politik. Ndërsa sfida për ta bërë Shqipërinë një vend demokratik mbetet e njëjta. zëri i amerikës
SHBA-ja duhet të mbështes përpjekjet e Kosovës dhe Serbisë për arritjen e një marrëveshje finale e historike që si element kryesor ka njohjen reciproke. Trupat amerikane duhet të mbesin në misionin e KFOR-it dhe SHBA duhet të mbështesë Forcën e Sigurisë së Kosovës drejt një transformimit në një ushtri dhe gjithashtu anëtarësimin në NATO. Rusia ka bërë përpjekje për acarimin e raporteve mes Kosovës dhe Serbisë, ka minuar sigurinë në Mal të Zi përmes përpjekjeve për grusht shtet dhe ka bërë përpjekje të pengojë Maqedoninë e Veriut drejt anëtarësimit të NATO-së. Të gjitha këto janë thekse të një raporti të Komitetit të Senatit Amerikan për Shërbime të Armatosura për vitin fiskal 2021.
Gazeta Express
Komiteti i Senatit Amerikan për Shërbime të Armatosura ka publikuar në faqen e tyre zyrtare një dosje për vitin fiskal 2021, dokument në të cilin përmendet edhe dialogu në mes të Kosovës dhe Serbisë dhe marrëveshjen finale mes dy shteteve, përpjekjet e Rusisë për destabilizimin e rajonit të Ballkanit Perëndimor dhe gjithashtu për përkrahjen që SHBA’të duhet t’ia japin Forcës së Sigurisë së Kosovës.
Në dokument thuhet se Komiteti për Shërbime të Armatosura beson se Shtetet e Bashkuara të Amerikës duhet të vazhdojnë përkrahjen për Kosovën dhe Serbinë drejt një marrëveshje historike e cila do të ketë si element kryesor njohjen reciproke.
“Komiteti beson se SHBA’të duhet të vazhdojnë të mbështesin përpjekjet diplomatike të Kosovës dhe Serbisë për të arritur një marrëveshje historike për normalizim të raporteve me njohjen reciproke si element qendror. Një marrëveshje e tillë është në interes të dy shteteve dhe do të rrisë sigurinë dhe stabilitetin në Ballkanin Perëndimor”, thuhet në dokument.
Në këtë raport Senatit Amerikan thuhet se SHBA’ja duhet të vazhdojnë të mbështesin tranzicionin gradual të Forcës së Sigurisë së Kosovës drejt një ushtrie multi-etnike e cila ndërvepron me anëtarët e NATO-së përmes një procesi transparent që respekton dhe të gjitha të drejtat e të gjithë qytetarëve të Kosovës dhe promovon sigurinë dhe stabilitetin rajonal, raporton Gazeta Express.
Po ashtu bëhet thirrje që ushtarët amerikanë të vazhdojnë të qëndrojnë në kuadër të KFOR-it, pasi që sipas Komitetit për Shërbime të Armatosura një gjë e tillë është jetikë për suksesin dhe besueshmërinë e misionit të KFOR-it në Kosovë. Vlerësohet gjithashtu se roli i KFOR-it për stabilitetin e rajonit është edhe thelbësor për suksesin e përpjekjeve të Kosovës dhe Serbisë për normalizim të raporteve.
“Komiteti vlerëson se KFOR-i vazhdon të luaj një rol të pazëvendësueshëm për sigurinë dhe stabilitetin e rajonit që është thelbësor për suksesin e përpjekjeve të Kosovës dhe Serbisë për noirmalizimin e raporteve. Pjesëmarrja e Forcave të Armatosura të SHBA’së për KFOR-in janë fundamentale për suksesin dhe besueshmërinë e misionit të KFOR’it”, potencon raporti i siguruar nga Gazeta Express.
“Shtuar kësaj, komiteti beson se SHBA’ja duhet të vazhdojë përkrahjen për Forcën e Sigurisë së Kosovës drejt një transformimi gradual drejt një ushtrie multi-etnike të Republikës së Kosovës që ndërvepron me anëtarët e NATO-së përmes një procesi transparent dhe që respekton të drejtat dhe të gjitha shqetësimet e të gjithë qytetarëve të Kosovës, promovon stabilitetin dhe sigurinë rajonale, dhe mbështet aspiratat e Kosovës për anëtarësim të plot në NATO”.
Gjithashtu thuhet se SHBA’ja duhet të mbështes aspiratat e Kosovës për anëtarësim të plotë në NATO.
Në këtë raport është përmendur edhe influenca ruse në rajonin e Ballkanit Perëndimor. Siç shkruhet në dosje, Rusia ka bërë përpjekje për përkeqësimin e raporteve ndërmjet Kosovës dhe Serbisë, ka minuar stabilitetin e Bosnje e Hercegovinës duke mbështetur grupe ekstremiste.
Përveç kësaj në raport Rusia thuhet se është përgjegjëse për grusht-shtetin në Malin e Zi dhe gjithashtu për përpjekjet që të parandalojë anëtarësimin e Maqedonisë së Veriut në NATO.
Si rezultat i këtyre, Komiteti ka ftuar Sekretarin e Mbrojtjes që të raportoj jo më larg se data 30 tetor 2020 për synimet e SHBA’së për promovimin e sigurisë dhe bashkëpunimin me vendet e Ballkanit për të reduktuar gjithashtu varësinë e tyre nga sistemet e armatosura ruse./GazetaExpress/
Besiana Kadare, vajza e shkrimtarit të njohur shqiptar Ismail Kadare do të jetë zv.president e OKB-së duke përfaqësuar Shqipërinë e cila u përzgjodh sesionin e 75 të Asamblesë së OKB.
Kadare thotë se është një privilegj dhe përgjegësi e jashtëzakonshme të ketë një post kaq të rëndësishëm ndërkohë sqaron se Shqipëria do të përfaqësojë Europën Lindore në OKB, përfshi Ballkanin, Rusinë, Ukrainën, Bjellorusinë, Armeninë etj.
Ndërkohë President i Asamblesë së Përgjithshme në OKB u zgjodh ambasadori turk Volkan Bozkir, për të cilin Kadare thotë se mezi pret të punojë në një sesion historik.
STATUSI I BESIANA KADARESË
Krenare të njoftojmë se Shqipëria është zgjedhur Zëvendës Presidente e seancës së 75-të të Asamblesë së Përgjithshme të Kombeve të Bashkuara! Shtë një nder i veçantë të shërbejë si VP i këtij sesioni historik dhe mezi pres të punoj me Ambasadorin Volkan Bozkir, Presidentin e sapozgjedhur të Asamblesë së Përgjithshme nga Turqia.
Është një privilegj i tillë dhe një përgjegjësi e jashtëzakonshme për t’i shërbyer vendit tim në këtë post të rëndësishëm, me një shikueshmëri të madhe në arenën ndërkombëtare.
Secili grup rajonal në KB përfaqësohet me një Zëvendës President në Asamblenë e Përgjithshme. Shqipëria do të përfaqësojë Grupin e Evropës Lindore (anëtarët e EEG përfshijnë Ballkanin, Evropën Lindore, Rusinë, Ukrainën, Bjellorusinë, Azerbaidjanin, Armenia etj.)
E vlerësoj thellësisht mundësinë e pashembullt që më dha kreu i Agjencisë Amerikane për Median Globale (USAGM), Michael Pack për të drejtuar në këtë periudhë kalimtare si Drejtor në Detyrë, Zërin e Amerikës, një institucion që e dua me gjithë zemër dhe të cilit i kam shërbyer për afro 40 vjet, pothuajse gjatë gjithë karrierës sime.
Unë u rrita duke dëgjuar Zërin e Amerikës dhe ashtu si shumë prej atyre për të cilët ne transmetojmë në gjithë botën, e fillova rrugëtimin tim si refugjat. Në vitin 1968, familja ime, që ishte arratisur për t’i shpëtuar shtypjes komuniste në Shqipëri, emigroi në Shtetet e Bashkuara, vendi i lirisë dhe i mundësive, ku unë pata fatin të merrja doktoraturën në shkenca politike në Universitetin “Columbia”. Mirënjohja ime për realizimin dhe përjetimin e ëndrrës amerikane është pa kufi dhe jam thellësisht i nderuar t’i shërbej misionit të Zërit të Amerikës mes profesionistësh që i respektoj jashtë mase.
Gjatë gjithë karrierës sime të gjatë në Zërin e Amerikës dhe udhëtimeve në gjithë botën, kam parë ndikimin e madh që kemi duke bërë një gazetari me vlerë të jashtëzakonshme, në mbështetje të lirisë dhe demokracisë; duke u bërë një rreze shprese; duke ndihmuar njerëzit nën regjime diktatoriale dhe autoritare, që të mos humbnin frymën e pavarësisë dhe të arrinin aspiratat e tyre demokratike; dhe duke shërbyer si një fanar dhe mishërim i standardit të së vërtetës dhe vlerave themelore amerikane.
Ndërsa marr detyrën për të drejtuar përkohësisht si gazetarët, edhe personelin teknik dhe administrativ jashtëzakonisht të talentuar, do të bëj maksimumin të nderoj Kartën dhe Misionin e Zërit të Amerikës dhe t’u përmbahem standardeve më të larta të gazetarisë dhe etikës. Cilido që ka punuar me mua e di që unë jam plotësisht i përkushtuar ndaj misionit të Zërit të Amerikës për të shërbyer si një burim i besueshëm lajmesh dhe informacioni të besueshëm, për të pasqyruar një gamë të balancuar dhe gjithëpërfshirëse të mendimit dhe instituconeve amerikane dhe për të paraqitur politikat e Shteteve të Bashkuara me qartësi dhe efektivitet. Misioni ynë është sot më i rëndësishëm se kurrë, dhe askush nuk mund të përçojë historinë frymëzuese të Amerikës, perspektivat amerikane dhe të shërbejë si model i lirsë së shtypit, si Zëri i Amerikës. Karta e Zëri të Amerikës parashikon pavarësi në mbulimin e lajmeve. Unë do të bëj të gjitha përpjekjet që Karta të respektohet, pa u cenuar nga ndërhyrje politike, ashtu siç presin audiencat tona.
Të gjithë kolegëve brenda dhe jashtë vendit, që punojnë me aq përkushtim për të respektuar dhe çuar më tej misionin e jashtëzakonshëm të Zërit të Amerikës: Ju falenderoj që kam nderin të punoj me ju për të vazhduar traditën e Zërit të Amerikës që nga viti 1942, për një gazetari që i shërben me besnikëri idealeve amerikane të lirisë dhe demokracisë. Tranzicionet gjithmonë sjellin një shkallë ankthi dhe nervozizmi, por ju lutem të jeni të sigurt se unë do të bëj gjithçka për të siguruar që Zëri i Amerikës të vazhdojë të kryejë rolin e tij të rëndësishëm, ashtu siç kemi bërë për shumë vjet. Unë do ta bëj një gjë të tillë me besimin më të madh se Zëri i Amerikës dhe punjësit e tij të zotë dhe të përkushtuar janë në lartësinë e duhur në çdo drejtim sot dhe gjithmonë. zëri i amerikës
Disa ditë më parë, Drejtorja e Zërit të Amerikës, Amanda Bennett dhe zëvendësja e saj kryesore, Sandra Sugawara, dhanë dorëheqjen duke thënë se, Michael Pack, shefi ekzekutiv i sapo miratuar i Agjensisë Amerikane për Median Globale (USAGM), që mbikqyr ndër të tjera edhe Zërin e Amerikës, gëzon të drejtën t’i zëvendësojë ato me ekipin e zgjedhur prej tij.
Sot, ditën e martë, Z. Michael Pack bëri pikërisht këtë, duke njoftuar zyrtarisht emërat e zyrtarëve të lartë që do të zevëndësojnë shefat e mëparshëm të 5 enteve të transmetimeve civile ndërkombëtare amerikane, përfshirë edhe atë të Zërit të Amerikës. Me kënaqësinë më të madhe mësova se njëri prej këtyre zevëndësimeve, ishte miku im i ngushtë dhe kolegu i ditëve të mira dhe të vështira për pothuaj 50-vitet e kaluara Dr. Elez Biberaj i cili u emërua në krye të Zërit të Amerikës, si Drejtor i Përgjithshëm në detyrë i VOA-s.
Në njoftimin e emërimeve, Shefi Ekzekutiv I emëruar nga Presidenti Trump dhe i sapo miratuar nga Senati i SHBA-ave, i Agjensisë Amerikane për Median Globale (USAGM), Z. Pack, u shpreh se, “Përvoja e këtyre burrave dhe grave të talentuar, njohuria e tyre e veprimtarisë dhe misionit të tyre ndaj këtyre enteve si dhe angazhimi i tyre ndaj standardeve të gazetarisë, do na e bëjë të mundur hapjen e një kapitull të ri në agjencinë tonë. Dr. Biberaj, Z. Shapiro, Z, Ponnudurai dhe Zonjat Sullivan dhe Sindelar do të luajnë role kritike në postet e tyre duke bërë të mundur që entet tona të shënojnë një performancë më të lartë, me qëllim që tu shërbejmë më mirë audiencave tona. I falënderoj nga zemra për gatishmërinë e tyre për të ndihmuar në këtë ndërmarrje tonën dhe jam shumë i kënaqur të punojë hap për hap me ta dhe me të gjithë ju”, thuhet në njoftimin që Z. Michael Pack i drejtoi stafit të Zërit të Amerikës dhe enteve të tjera të transmetimeve civile ndërkombëtare të Shteteve të Bashkuara. Në një koment në pritje të emërimeve të reja, portali amerikan i lajmeve, VOX u shpreh për emërimin e Dr. Biberaj duke thënë se, Z. Biberaj gëzon një reputacion shumë të mirë si një njeri serioz dhe profesionist i disiplinuar. Ai është dhënë me gjithë shpirt ndaj përhapjes së lirë të lajmeve dhe informacionit në vendet dhe kontinentet ku kjo liri u mohohet njerëzve, thuhet në komentin e portalit amerikan të lajmeve VOX.
Disa të dhëna, shkurtimisht, mbi karierën e Dr. Elez Biberaj. Elez Biberajn, bota shqiptare e ka njohur për pothuaj një gjysëm shekulli — jo vetëm nepërmjet komenteve prej eksperti mbi gjëndjen në Shqipëri, në Kosovë dhe në Ballkan, gjatë viteve si dhe për intervistat e shumëta në valët e Zërit të Amerikës — por edhe nepërmjet shkrimeve të shumta si autor librash dhe dyzina artikujsh në anglisht, të botuara në gazetat amerikane dhe në shqip në median shqiptare si dhe në diasporë.
Deri sot, Dr Elez Biberaj ka drejtuar Divizionin e Euro-Azisë të Zërit të Amerikës që nga viti 2006. Ai ishte përgjegjës për programimin multimedial të Zërit të Amerikës drejtuar Rusisë, Ukrainës, Armenisë, Gjeorgjisë dhe vendeve të Ballkanit, përfshir Shqipërinë. Z. Biberaj filloi punën tek Zëri i Amerikës në vitin1980 si një transmetues ndërkombëtar në Shërbimin Shqip të kësaj radioje. Nga viti 1982 deri në vitin 1986, ai punoi në Divizionin e Shtypit të ish Agjencisë së Informacionit të Sh.B.A-së si shkrimtar/redaktor i specializuar në çështjet sovjetike dhe të Evropës Lindore. Dr. Biberaj u kthye në Zërin e Amerikës si shef i Shërbimit Shqip në vitin 1986 dhe për 18 vite me radhë ka shërbyer si Shef i Seksionit shqip VOA-s, duke e shëndërruar shërbimin shqip në një prej enteve më të suksesshme të të të gjitha transmetimeve të Zërit të Amerikës. Për një kohë të gjatë, ai shërbeu në një kapacitet të dyfishtë si shef i Shërbimit Shqip dhe drejtor i shkrimtarëve dhe studiuesve të Divizionit Evropian të Zërit të Amerikës. Dr. Biberaj u emërua Redaktor/ Menaxhues i Divizionit të Euro-Azisë në 2004, u bë shef në detyrë si Drejtor i Divizionit Euro-aziatik në vitin tjetër dhe u emërua përfundimisht Drejtor i Divizionit me 2006. Ai ka doktoraturën (PHD) në Shkencat Politike nga Universiteti Columbia në Nju Jork dhe është autor i katër librave, përfshirë, “Shqipëria në Tranzicion: Rruga e Vështirë Drejt Demokracisë, 1990-2010”.
Dr. Biberaj njihet si ekspert në fushën e transmetimeve radio-televizive ndërkombëtare, gazetar i shquar dhe autor librash dhe artikujsh të shumtë akademikë, ndër të tjera edhe si njohës i mirë i çështjeve të Ballkanit, Shqipërisë, Kosovës dhe Rusisë. Dr. Biberaj ka vizituar shpesh shtetet dhe zonat ku fliten gjuhët në të cilat transmeton Zëri i Amerikës programet e veta, veçanërisht në Evropë, Rusi e gjetkë. Si njëri prej vëzhguesve dhe analistëve më të respektuar të botës për zhvillimet e periudhës komuniste dhe paskomuniste në Shqipëri dhe në Kosovë.”, siç e ka cilësuar atë miku ynë i përbashkët Profesor Nikola Pano, dhe si eskpert i njohur gjatë karjerës së tij në Washington, Dr. Biberaj është ftuar dhe ftohet shpesh për të folur nga pikëpamja e një eksperti — për situatat në zonën e Euro-Azisë, në Ballkanin Perëndimor dhe mbi Rusinë – qoftë nga ente të ndryshme të qeverisë federale amerikane, qoftë nga organizata mediatike, jo-qeveritare dhe akademike.
Elez Biberaj, Ph.D.
Me emërimin e tij në postin e Drejtorit të Përgjithshëm në detyrë të Zërit të Amerikës, Dr. Biberaj ka arritur–të pakën deri tashti – kulmin e karierës së tij të shkëlqyer, një sukses ky për të cilin ai vet dhe familja e tij duhet të jenë krenarë, por edhe të gjithë ata që e njohin — për së afërmi e për së largu – përfshirë edhe autorin e këtyre rreshtave modestë – si një shok i ngushtë, mik i familjes dhe bashkpuntorë i pa ndarë në rrugëtimin e përbashkët e të gjatë prej gjysëm shekulli në përpjekjet për liri e demokraci, jo vetëm në trojet tona shqiptare, por edhe anë e mbanë botës.
Tashti Zotit Biberaj i është besuar një përgjegjësi e madhe nga ana e qeverisë së Shteteve të Bashkuara. Unë jam pensionuar 15 vjetë më parë nga Zëri i Amerikës (pikërisht nga posti që mbajti deri tani Elezi), por duke e njohur – mbrenda dhe jashtë VOA-s — shumë mirë Elez Biberajn, për aftësitë, përgatitjen, përvojën dhe përkushtimin e tij ndaj VOA-s, për të cilën foli edhe Michael Pack –respektin e tij për dëgjuesi, shikuesit, lexuesit si dhe ndaj misionit të Zërit të Amerikës. Mision ky i përcaktuar me ligj nga Kongresi amerikan, për të raportuar të vërtetën anë e mbanë botës, në kohë të mira dhe në kohë të vështira – lajme të mira ose të këqia — do tu themi të vërtetën — ishte dhe është motoja e VOA-s, ç’prej fillimit, të cilën Z. Biberaj e ka zbatuar me përpikëmëri të një profesionisti të rrallë në gazetarinë shqiptare dhe amerikane. Unë jam i bindur se autoritetet amerikane, nuk mund të kishin gjetur njeri më të përshtatëshëm, më të përsosur, më të aftë dhe më të zotin për këtë detyrë që i kanë besuar, sidomos në këtë kohë dhe nën këto rrethana në këtë vend dhe në botë.
Për lexuesin që ndoshta nuk e njeh mirë Zërin e Amerikës dhe për çfarë do të jetë përgjegjës Elez Biberaj që në ditën e parë në krye të detyrës të këtij enti me famë botërore dhe me rëndësi strategjike nga pikëpamja e politikës amerikane, ja vlen të sjellë, shkurtimisht, disa të dhëna për Zërin e Amerikës, këtë organizatë mediatike amerikane, reputacioni i të cilës njihet edhe botërisht.
Zëri i Amerikës (VOA) është transmetuesi më i madh ndërkombëtar amerikan, që ofron lajme dhe informacione në më shumë se 45 gjuhë, për një audiencë të përjavshme javore prej qindra miliona dëgjues dhe shikues. Zëri i Amerikës përgatit materiale për platforma dixhitale, televizive dhe radio. Programet e VOA-s mund të lexohen/dëgjohen dhe të shikohen përmes telefonit celular dhe mediave sociale. Materialet në gjuhë të ndryshme gjithashtu shpërndahen me satelit, kabllo, FM dhe valë të mesme (MW), valë të shkurtëra në disa raste, ndërkohë që programet e VOA-s shpërndahen edhe në një rrjet prej më shumë se 2.500 stacionesh, bazuar në marrëveshje bashkëpunimi në shumë vende të botës. Që nga krijimi në vitin 1942, Zëri i Amerikës është angazhuar të ofrojë një përmbledhje të lajmeve të sakta, objektive dhe gjithëpërfshirse, duke bërë të pamundurën për të raportuar të vërtetën anë e mbanë botës. Si gjatë Luftës së Dytë Botërore, Luftës së Ftohtë, luftës kundër terrorizmit global, lugftërave ballkanike ashtu edhe sot në përpjekjet për liri, demokraci dhe të drejta të njeriut anë e mbanë globi, në punën e saj të përditshme, Zëri i Amerikës pasqyron dhe njëkohësisht është edhe shembull i parimeve të një shtypi të lirë e demokratik.
Dr. Elez Biberaj në detyrën e re si Drejtor i Përgjithëshëm në detyrë i Zërit të Amerikës i raporton, Z. Michael Pack — i emëruari i Presidentit Trump dhe i posa miratuar nga Senati i Shteteve të Bashkuara – shef i ri ekzekutiv i Agjencisë së Shteteve të Bashkuara për Median Globale (USAGM) që përfshin Zërin e Amerikës dhe disa rrjete të tjera mediatike ndërkombëtare të financuara po ashtu nga Kongresi i Shteteve të Bashkuara.
Për ne shqiptarët në Amerikë ekziston shprehja se të jesh shqiptar i mirë duhet të jesh edhe amerikan i mirë. Familja Biberaj pasqyron më së miri këtë thënje. Dr Elez Biberaj rrjedh nga në familje anti-komuniste nga Tropoja. E ardhur në Amerikë para 52 vjetëve, familja Biberaj në përgjithësi është një tregim suksesi, si familje në terësi, ndërkohë që si antarë individual të kësaj familje të ngushtë e tradicionale shqiptaro-amerikane, secili prej 4 vëllëzërve e 4 motrave, është një tregim suksesi në vetvete, në fusha të ndryshme të veprimtarisë së tyre, si biznesmenë, avokate e prokurore, politikë dhe pasuri të patundur (real estate) ndërkohë që brezi më i ri i familjes Biberaj dallohet gjithashtu edhe ai në fushat e jetës së përditëshme ku jetojnë e punojnë në komunitetin shqiptare-amerikan dhe më gjërë në shoqërinë amerikane. Në çdo fushë veprimi, Dr. Elez Biberaj dhe familja e tij dallohen për dashurinë për Shqipërinë, e sidomos për Kosovën dhe për shqiptarët kudo, por ata dallohen gjithashtu edhe për dashurinë ndaj vendit që i ka marrë nën strehim – Shtetet e Bashkuara të Amerikës – aty ku të gjithë ne gjetëm demokracinë dhe lirinë që kërkonim, realizimin e vërtetë të “ëndrrës amerikane” dhe mundësitë për të shkuar përpara, në fushë veprimet e preferuara tonat si shqiptare dhe shqiptaro-amerikanë.
Për veprimtarinë e tij pranë Zërit të Amerikës, gjatë dekadave Dr. Elez Biberaj është dekoruar dhe shpërblyer nga Zëri i Amerikës si dhe nga Tirana dhe Prishtina zyrtare për punën e tij në mbështetje të demokratizimit të Shqipërisë, të çlirimit dhe të pavarësisë së Kosovës, si dhe për punën e tij në forcimin e marrëdhënieve midis Shteteve të Bashkuara dhe Kombit shqiptar. Elez Biberaj i ka pranuar gjithmonë me përvujtëni shpërblimet dhe dekoratat e ndryshme gjatë viteve duke falënderuar gjithmonë bashkpuntorët e tij për suksesin që të gjithë së bashku kanë arritur gjatë viteve dhe mbi të gjitha është treguar mirënjohës ndaj Zërit të Amerikës që i ka ofruar mundësinë të arrijë nivelet më të larta të VOA-s, si “Një bir i denjë i Shqipërisë”, siç e pat cilësuar me një rast Z. Biberaj ish-Drejtori i Përgjithëshëm i VOA’s, Z. David Ensor. Elezi vazhdon me vrull të pandalshëm veprimtarinë e vet duke korrur suksese dhe miratime në qarqet më të larta dhe më të dalluara të profesionit të tij të botës amerikane dhe asaj shqiptare, po se po.
Këtij biri, vërtetë të denjë të shqiptarisë, tani i është besuar posti kryesor dhe i merituar si Drejtor i Përgjithëshëm në detyrë i Zërit të Amerikës. Për ketë është krenare familja e tij, jemi krenarë të gjithë ne që e njohim dhe që kemi punuar me ‘të gjatë viteve, ndërkohë që i urojmë sukses në detyrën e re, për sado kohë që ta ushtrojë! Shokut dhe mikut tim të ngusht prej 5-dekadash, i cili nderon familjen dhe shokët e tij, emrin shqiptar dhe komunitetin tonë shqiptaro-amerikan, i shfaqi — bashkë me përgëzimet e mia më të thella për detyrën e re – edhe admirimin tem.
Autori me Dr. Elez Biberaj në zyrën e Shërbimit shqip të Zërit të Amerikës, në vitet e 1990-ave.
Arbërit e jugut dhe mesit të Gadishullit Ilirik filluan zhvendosjen në Gadishullin Apenin dhe Siçili më së shumti në shekujt XV-XVI me qëllim që të shmangnin shfarosjen prej hordhive osmane-tartare (mongole)-arabe. Dallohen largimet e mëdha pas rënies së Krujës në vitin 1478 dhe Koronës në More në vitet 1533-1534. Si e fundit zbritje e madhe arbëreshe qe ajo e vitit 1744 në Villa Badessa afër Peskarës. Fisnikët e tyre arbërore bënë marrëveshje të dokumentuara me principatat vendore në Gadishullin Apenin. Për shembull, një marrëveshje e atillë për qytezën e Frasnitës, ku lindi Antonio Bellushi, daton në vitin 1490. Në Italinë jugore janë 136’000 arbëreshë në 55 fshatra që akoma flasin Shqip, ndërkohë që 182’000 të tjerë në fshatra të tjerë nuk e flasin Shqipen. Shkaku kryesor për këtë gjendje mbetet mungesa e shkollave Shqipe. Arbëreshët, veç atyreve të ardhur, janë kudo në Itali Ata kanë lënë gjurmë kudo në historinë e Gadishullit Apenin në çdo fushë të jetës, kulturës, fesë, të shtetit e ushtrisë, në të shkuarën e në të sotmen.
Antonio Bellushi dhe Robert Elsie te shtëpia e Adem Jashari në Prekaz të Drenicës, Gusht 2003
Rasti i arbëreshve në Itali të Jugut, përfshirë edhe Siçilinë, që nga ana fetare janë të krishterë ortodoksë tregon se të parët e tyre që erdhën aty prej jugut të Gadishullit Ilirik 300-600 vite më parë flitnin e luteshin Shqip bashkë me priftërinjtë edhe në kishat e tyre. Domethënë priftërinjtë e tyre edhe kanë lexuar e vazhdojnë ta lexojnë biblën e shkrojtur në Shqip edhe kanë shkrojtur Shqip. Nga shekulli XVII e deri në vitin 1867 ata shtyheshin me dhunë që ta kthenin ritin fetar nga lindor ortodoks në atë katolik i cili kryhej në italisht. Ata që ndryshuan ritin u tretën në italianë. Ata që u mbajtën fort pavarësisht dhunës ruajtën vetëdijen dhe gjuhën Shqipe. Sepse, ata nëpërmjet kishës së tyre lindore ortodokse kanë ruajtur gjuhën Shqipe dhe vetëdijen arbëreshë ngase shkolla Shqipe nuk kanë patur e nuk kanë edhe tani. Eparkia e Ungrës (Dioqeza e Lungros) në Kalabri për arberëshët e ritit bizantin u themelua vetëm në vitin 1919. Dhe viti 1937 pati themelimin e Eparkisë së Horës së Arbëreshve (Piana degli Albanesi, ita.) në Siçili dhe shpalljen si nën-peshkopatë të Abacisë së Shën Mërisë në Grottaferrata afër Romës. Në këto Eparki të krishtera ortodokse me peshkop arbëresh dhe pjesë e Papatit katolik të Romës flitet e përdoret gjuha e njësuar Shqipe.
Gjuha Shqipe filloi të shkruhej për herë të parë tek arberëshët në vitin 1736 kur u themelua Kolegji i Shën Adriani në San Benedetto Ullano në Kalabri dhe Seminari Arbëresh i Palermos në Siçili. Kolegji Shën Adriani botoi tekste, programe e plane shkollore për mësimdhënien e mësimmarrjen e gjuhës Shqipe. Në vitet 1898-1919 mbi 100 shqiptarë nga Gadishulli Ilirik morën mësimet në Kolegjin e Shën Adrianit dhe më pas lanë gjurmë të pashlyeshme në historinë kombtare e shtetrore shqiptare. I ndrituri Jeronim De Rada qe nxënës dhe më pas dha mësim në atë kolegj. Kurse Luigj Gurakuqi, Zef Serembe, Bernard Bilota, Zef Jubani, Thimi Mitko, Aleksandër Xhuvani e Kostaq Cipo qenë nxënësit dhe bashkëpunëtorët e tij. Gazeta “Flamuri i Arbrit” që botonte Jeronim De Rada ishte gazeta e parë periodike shqiptare që bashkoi shkollarët shqiptarë të kohës dhe shpërndahej kudo ku kishte shqiptarë në botë.
Grupi folklorik nga Zymi i Dardanisë tek bibloteka e Antonio Bellushit
Antonio Bellushi lindi në Frasnita (Frashëri) të Kalabrisë më 15 Shtator 1934. Shumë prej arbëreshve të Frasnitës dhe qytezave përqark Ejanina, Civita, etj. janë vendosur aty rreth vitit 1490. Qyteza e Frasnitës ka nxjerrë shkollarë, shkrimtarë e priftërinj që bënë emër. Një nga ata është edhe i diplomuari i Kolegjit të Shën Adrainit në shekullin XIX i madhi arbëresh Vincenzo Dorsa.
Antonio Bellushi u diplomua për Filozofi e Teologji në Universitetin Gregorian të Romës në vitin 1962. Në ata vite u miqësua me profesor Ernest Koliqin dhe shkrojti në revistën e tij “Shejzat”. Në vitet 1962-1965 ai qe prift në qytezën arbëreshe të Shën Sofisë së Epirit, ku të parët arbëreshë patën ardhur nga Epiri në vitin 1472. Në vitet 1965-1973 ai qe prift në qytezën e Shën Konstadinit, ku arbëreshët ishin me origjinë nga Morea. Aty ai botoi revistën “Vatra Jonë” në Shqip, italisht e anglisht, e cila pasqyronte historitë, zakonet, këngët, veshjet e tyre arbëreshe me origjinë nga Morea.
Joseph Dioguardi, Antonio Bellushi, Ibrahim Rugova, Nju Jork 1990
Në vitet 1973-1979, Antonio Bellushi qe famullitar në qytezën Falconara Albanese. Atje krijoi me të rinjtë një ekip i cili jepte koncerte në fshatrat arbëreshe përreth. Në vitet 1979-2000 ai qe famullitar për 5000 banorët arbëreshë të qytetit të Kozencës. Atje, ai themeloi në vitin 1980 revistën gjashtëmujore “Lidhja” e cila vazhdoi deri në vitin 2009. Revista “Lidhja” u kthye në një perlë që madhësohej me kohën nëpërmjet shkrimeve të shkollarëve arbëreshë për gjuhën Shqipe, kulturën, trashëgiminë dhe historinë e arbëreshve kudo të ishin.
Qëkur nisi të ushtronte detyrën e priftit, Antonio Bellushi filloi të studionte e regjistronte jetën e trashëgiminë arbëreshe, këngët, vallet, veshjet, shprehjet, fjalët e urta, gojëdhënat, përrallat, martesat, ritet fetare, fisnikërinë, etj. Ai thesar i grumbulluar më pas filloi të botohej i plotë dhe rregullisht në revistën e tij “Lidhja”, e cila u shkonte arbëreshve kudo të ndodheshin në botë. Gjurma e tij e ngjitjes lart e më lart është formuar nga 60 vjet punë kombtare arbërore me një sasi e cilësi të pakryer nga njeri tjetër dhe e bërë drejtpërsëdrejti në terren. Biblioteka e tij tani është një thesar i mbajtur pastër e i rradhitur dhe është e hapur për sa më shumë studentë e profesorë shqiptarë nga kudo ku janë. Biblioteka e tij përmban mbi 10’000 botime që kanë të bëjnë me kulturën, artin, gjuhën e historinë arbërore-shqiptare dhe grumbulluar aty nga të katër anët ku ka arbëreshë-arbanas-arvanitas-shqiptarë. Atë, për shembull, e kanë vizituar shkollarë shqiptarë nga Tirana e Prishtina që nga viti 1977 dhe tani dhjetra studentë shqiptarë në vit nga Universiteti i Tetovës.
Kuvendi i parë për Kosovën – Ibrahim Rugova, Rexhep Qosja, Antonio Bellushi, Nju Jork 1990
Arbëreshët kanë biblioteka e muzeume, grupe muzikore e valltare, organizojnë festivale, kanë libra, revista, vjershëtarë, shkollarë dhe faqe interneti në Shqip. Në shtëpinë e arbëreshit mendohet, flitet, shkruhet e këndohet vetëm Shqip. Arbëreshi këndon këngë popullore me çdo mik që u hyn në shtëpi. Malli për dheun e Atit dhe të Amës nuk shteron. Ai e ka Besën të skalitur në mendje e sjellje. Antonio Bellushi krenohet se gjatë tërë jetës së tij ka ndjekur këshillën e babait Xhovani Bellushi që të ishte një arbëresh i mirë. Ai kujton të ëmën Teresa Policastro Bellushi që, sipas fjalës së saj, kur vdiq u varros me kostumin arbëresh të martesës.
Në gjurmën që Antonio Bellushi ka skalitur duke u ngjitur lart janë edhe 40 vite punë kombtare, që nga viti 1965, me arbërorët-arbanitët-arvanitët e Greqisë. Ai shkonte në katundet arvanitase në tan Greqinë dhe merrte pamje, regjistronte të folmet, vjershat, këngët, fjalët e urta, mallkimet, përrallat, zakonet, gojëdhënat, bisedat, në gëzime e zi. Pastaj ato ai i botonte në revistën “Lidhja” dhe ua dërgonte me mijra kopje në duart e tyre. Arvanitasit i shkruanin letra atij në Shqip. Ai i pyeste ata imtësisht, si bie fjala: Si e bëni bukën dhe djathin? Si i thoni kësaj, asaj, atij? Si i punoni vreshtat dhe arën? Si quhen fshatrat, malet e kodrat përqark? Si përshëndeteni? Si uroni, këndoni e për çfarë?
Në Frasnitë (Frashër) të Kozencës
Përgjigjet që mori nga 900 fshatrat e shpërndarë në tan Greqinë ishin të njëjta, gjë që domethënë vërtetonte se kultura arbërore-arbanite-arvanite-shqiptare është e njëjtë kudo në Greqi. Dhe se ajo, bashkë me emrat e fshatrave, ishte njëlloj me kulturën shqiptare në trojet e tjera arbërore të Gadishullit Ilirik dhe arbëreshve në Italinë jugore e Siçili. Besa, miku, mikpritja, mirësia “bukë, kripë e zemër” janë të njëjta kudo ku ka arbër. Këtë nuk e mbulon as ndryshimi i 2/3 të emrave të fshatrave arbërorë në Greqi në emra jo-arbërorë dhe as dhuna policore e psikologjike e shtetit dhe kishës greke kundër vetëdijes e kujtesës kombtare arbërore-arvanitase.
Antonio Bellushi dhe Aristidh Kola e shkollarë të tjerë arvanitas u bënë si vëllezër me bashkëpunimin midis tyre. Arvanitasit dhe arbëreshët e jugut të Italisë kanë të njëjtën mënyrë të folmes së Shqipes. Një nga botimet e Antonio Bellushit është edhe libri “Arbërorët-arvanitë, një popull i padukshëm” posaçërisht për ta. Arvanitasit nuk mund të jenë pakicë në Greqi sepse ata janë vendas dhe pasardhës të arbërve të lashtë, edhe të Athinës apo Spartës së hershme. Shpjegimi i hyjnive në përrallat “greke” bëhet vetëm nëpërmjet gjuhës Shqipe ndërkohë që faltoret më të vjetra të Zë-usit gjendeshin në rajonin E Pirit. Një shembull domethënës është qyteza emërmadhe e Maratonës në lindje të Athinës. Afër saj është një varrezë përmendore me emrat e 192 arbërve të lashtë të rënë në betejën kundër persëve në vitin 490 p.e.s. Një nga ata emra ka mbiemrin Bellushi.
Presidenti i Kosovës Ibrahim Rugova dekoron Antonio Bellushin me Medaljen e Artë të Lidhjes së Prizrenit, Prishtinë, 2003
Antonio Bellushi krijoi bashkëpunim me arbëreshët kudo ku ndodhen në botë, qoftë në Argjentinë, Ukrainë, Bullgari, Kroaci, ShBA, Brazil, Uruguaj, Australi, Rumani, Zvicër, Gjermani apo Turqi. Ai qe i pranishëm në shtëpitë e tubimet shqiptare në Uindsor e Toronto të Kanadasë, në Detroit, Çikago, Boston, Filadelfia e Nju Jork të ShBA. Ai qe pjesë e lëvizjes së madhe kombtare botërore për largimin e pushtuesve serbë nga Dardania (Kosova, serb.) në fund të shekullit XX. Ai bashkëpunoi shumë me Jozef e Shirley Cloyes Dioguardin, Lidhjen Qytetare Shqiptare-Amerikane, dhe veprimtarët e ndryshëm kombtarë në ShBA, Europë, Australi, si dhe me udhëheqësit nga Prishtina.
Profesor Ernest Koliqi nderon Antonio Bellushin ditën që u urdhërua si prift, Romë, Nëntor 1961
Në Dardani ai qe për herë të parë në vitin 1970 kur mori pjesë në seminarin për gjuhën, letërsinë e kulturës shqiptare organizuar në Prishtinë. Në vitin 2003, ai bashkë me Robert Elsin vizituan varrezat e dëshmorëve në Prekaz të Drenicës. Vizita e tij më e fundit në Dardani ishte në Shtator 2018. Vizita e tij e parë në Tiranë qe në Shtator 1972 i ftuar nga Akademia e Shkencave për të marrë pjesë në Kuvendin Kulturor Ilir. Vizitën e dytë e kreu në Nëndor 1992 dhe në vitet 1993-2018 ka shkuar pothuaj çdo vit në Shqipëri. Tanimë edhe si qytetar shqiptar, ai mori pjesë në votimet e vitit 2015.
Selia e Shoqatës Kulturore Arbërore Marko Boçari. Aristidh Kola, Antonio Bellushi dhe arvanitas të tjerë, Athinë 1984
Ndriçimi e përparimi i shqiptarëve të kudondodhur u erdhi e u vjen nga rrënjët arbëreshe, si para 200 vjetësh ashtu edhe tani. Arbëreshët kanë nevojë për shkolla në gjuhën Shqipe ku mësimi në Shqip të jetë i detyrueshëm me ligj për të gjitha vitet e lëndët mësimore. Është përgjegjësia e qeverisë shqiptare që në marrëveshje me Italinë, e cila e njeh me Kushtetutë bashkësinë kombtare arbëreshe, të organizohen për hapjen e mbajtjen shkollave Shqipe dhe dërgimin aty të mësuesve shqiptarë. Në paralel, është përgjegjësia e qeverisë shqiptare që të kërkojë ndihmën që do i jepet për këtë gjë edhe nga Vatikani, sepse kishat ortodokse arbëreshe ku flitet e meshohet në Shqip janë pjesë e tij.
Universitarë shqiptarë që jetojnë në Zvicër që kryejnë praktikën në biblotekën e Antonio Bellushit, 2017
Përkujdesje për rrënjët arbëreshe domethënë pyll me lisa arbërorë të shëndetshëm kudo, sepse shpirti i Arbrit rron përjetë. Zëri i arbrit dëgjohet pa ndalim sepse kumbimi i tij nuk shuhet. Një rrënjë domethënë një gjak e cili domethënë një komb, një gjuhë, një besë.
Autoritetet shëndetësore në Kosovë kanë bërë të ditur se edhe 122 raste të reja janë diagnostikuar pozitiv me koronavirusin e ri (COVID-19) në vend, duke e çuar në 2.799 numrin e përgjithshëm të tyre, transmeton Anadolu Agency (AA).
Bazuar në të dhënat e fundit të Institutit Kombëtar të Shëndetësisë Publike në Kosovë (IKSHPK), nuk është regjistruar ndonjë rast i ri që ka përfunduar me vdekje nga ky virus, ndërsa 81 pacientë të ri janë shëruar duke çuar në 1.506 numrin e të shëruarve deri tani.
Rastet e reja pozitive janë nga komuna të ndryshme të Kosovës, nga të cilat me numër më të madh janë regjistruar në Komunën e Prishtinës.
Në 24 orët e fundit në Laboratorin e Mikrobiologjisë Molekulare në IKSHPK janë testuar gjithsej 231 mostra të dyshuara me COVID-19, ndërsa nga data 8 shkurt e këtij viti deri më tani janë testuar gjithsej 23.570 mostra.
Nga koronavirusi deri tani kanë vdekur 49 persona, të cilët sipas autoriteteve shëndetësore “kanë pasur edhe sëmundje tjera shoqëruese”.
Komentet