Nga Sokol Demaku

Panairët janë eventet ë rralla të cilat zgjasin për disa ditë ku njerëzit ekspozojnë prodhimet e tyre.

Por Panairi i librit është një event kombëtar ku poet, shkrimtarë, publicistë mbarë kombëtar prezentojnë botimet e tyre më të reja brenda vitit por edhe më të hershme. Është koha e përmbledhjes së fryteve të punës së tyre para lexuesve dhe adhuruesve të librit.

Në Tirane nga data 13 nentor deri në 17 nëntor u mbajt Panairi i 22 i librit Tirana 2019 në të cilin si cdo vit edhe këtë ishin prezent Shtëpi botuese, shkrimtar, poet, publicisitë nga më ndryshëm nga të gjitha trojet shqiptare.

Këtë vit nuk pati prezencë të shtëpive botuese të huaja por të pranishëm ishin vetëm autorët shqiptarë dhe të trevave e dallim bëri Qendra Kulturore Shqiptare nga qyteti skandinavc Borås i Suedisë me pjesëmarrjen e saj me autor shqiptar nga suedia dhe nga vendet tjera Europiane ku mergata shqiptare ka berë zë.

Risi dhe dicka e vecantë këtë vit për ne ishte pjesëmarrja e QKSH ”Migjeni” nga qyetit Borås i Suedisë në pananirin e 22 të librit në qytetin e Tiranës.

Në stendën e QKSH ”Migjeni” nga dita e parë e hapjes së Panairit në date 13 nentor deri në ditën e mbylljes ishte dicka madhështore vizita e panderprerë e adhuruesve të librit dhe interesimi i tyre për këtë stend deri dje i panjhohur për lexuesit shqiptar nga kryeqyteti por edhe nga viste tjera të Shqipërsisë por edhe të Republikës së Kosovës dhe trojeve tjera shqiptare.

Që në ballë cdo vizitor do gjen logon e kësaj shoqate me renome kulturore në mërgatë e cila vite me radhë është e pranishme pothuajse në cdo pjesë të rruzulit tokësor atje ku frymon shqip me botime letrare. Një logo me foton e poetit të mjerimit Migjeni dhe mbishkrime në suedisht dhe shqip për emrin e Qendres Kulturore Shqiptare ”Migjeni” nga Borås i Suedisë.

Stenda ishte e e permbushur me botimet me te reja të autorëve anëtar të kesaj Qendre dhe me botime publicistike të anëtareëve të QKSH ”Migjeni”.

Intersim i madh i lexuesve ishte për botimet e fundit të kesaj Qendre dhe për përkthimet e botuara nga suedishtja në gjuhën shqipe si veprat e Vilhem Moberg, Ullmar Qvick, librit për fëmijë përkthyer nga seudishtja në shqip, por edhe për vepren orogjinale të autorëve shqiptar anëtar të QKSH ”Migjeni” dhe nga vende tjera Europiane ku ata jetojnë dhe veprojnë.

Edhe pse për herë të parë QKSH ”Migjeni” me angazhim dhe pune ka aririut që te hapë rrugë dhe viteve të ardhshme të jetë e prnaishme në këtë Panair me vepra të botuara nga ana e anetarëve të saj dhe të prezentoj në menyrë edhe më të denje letersinë shqipe e cial krihet në mërgatë dhe nga mërgata. Pastaj letersin suedeze të perkthyer në gjuhën shqipe e cila ka një vlerë reale dhe të madhe për ne.

Në stendë kishte botime të llojllojshme të këtyre autorëve nga ato për fëmijë deri te përkthiemt bashkekohore siq ceka me lart të Moberg, Kvick, Strinberg, Johan Thruman me librine  tij ”Om albanernas historia och språk” e përkthyer n¨åe shquip këto ditë nga përkthyesi me renome sot Hamit Gurguri e qne shqip thotë: ”Për historinë dhe gjuhën e shqiptarëve” botuar që ne vitin 1774 në Laipcig të Gjermanisë.

Kjo është një nismë e mbar e kësaj shoqate kulturore në mërgatë që do mbeshtetje dhe përkrahje që në në të ardhmen edhe poet e shkirmtar nga mërgata të jenë prezent dhe aktiv në Panairin e librit në Tiranë.

Po hyhet në muajin e dytë prej që u mbajten zgjedhjet në Kosovë, dhe si duket edhe do të vijnë Krishtlindjet dhe Viti i Ri dhe nuk do të themelohen institucionet e Kosovës,Parlamenti dhe Qeveria. Kjo po bëhet si duket nga kalkulimet politike që po bëhen në Kosovë. Është fatkeqësi një anarki e tillë e mosmundësisë së shpalljeve të rezultateve ku në vendet me demorkaci perëndimore i gjith ky proces do të zgjaste tre deri në shtatë ditë.

Është e kuptueshme se në vendet ku nuk funksionon demokracia ndërrimi i pushteteve nuk bëhet edhe me aq lehtësim e kur kihet parasysh fakti i humbjes së privilegjeve shteterore me se shumti iu dhemb politikaneve, humbja e priviligjeve financiare.Por deshën apo nuk deshën demokracia i përcakton rregullat dhe ato duhet të zbatohen pavarsisht deshirave që kanë partitë politike në Kosovë.

Por ajo që kësaj radhe dua ti them disa fjala është ligji zgjedhor në Kosovë.Ky ligj zgjedhor me lista partiake dhe pa zona elektorale ku ke të drejtën të votosh 5 kandidat mbrenda një liste por nuk ke të drejten ta votosh deputetin e zonës tënde elektorale është një shemti e cila duhet të ndryshohet.Por jo vetëm ky edhe numri prej 20 deputeteve të minoriteteve që shpeshherë bëhet mollë sherri dhe e vështirëson shumicën parlamentare në Kosovë duhet të hiqen.

Kosova e cila ka 120 deputet minimum duhet të ketë 60 zona elektorale ku 60 deputet të zgjidhen në mënyrë të drejtpërdrejtë kurse 60 te tjerë të hyjnë përmes listave partiake varësisht së sa përqindje ka fituar partia.Kjo do të lidhte deputetin fitues me zonën e vetë elektorale dhe asnjë trevë në tërë Kosovën nuk do të mbetej e pa përfaqësuar në Parlamentin e Kosovës.

Keshtu që deputeti i zonës pavarësisht se i cilës parti politike është aji do të jetë i obliguarë që të punojë për zonën e tij elektorale se në të kundërten pas katër vitësh ai nuk do ti fiton votat në atë zonë.Sa i përket çështjes së përfaqësimit të pakicave në Parlamentin e Kosovës duhet të hiqen 20 vende dhe partitë e pakicave në Kosovë duhet të konkurojnë si çdo parti politike shqiptare.

Të vetmin privilegj që duhet ta kenë pakicat duhet të ju mundësohet heqja e pragut zgjedhor prej 5% në këtë menyrë ta kenë mundësinë që krahas votave që do të fitojnë ato mund të jenë të përfaqësuar në Parlamentin e Kosovës.

Në këtë mënyrë do të kemi 8 deri në maksimum 10 deputet në Parlamentin e Kosovës të pakicave kurse 110 tjerë të jenë nga partitë politike shqiptare. Shembull të tillë kemi mjaftë në Evropë ku në Republikën e Schleswig Holsteinit në Gjermani ekziston pakica daneze e cila është gjithmonë me 2 apo 3 deputet në Parlamentin e Schleswig Holsteinit dhe është e liruar nga pragu zgjedhor prej 5 %.

Ndrrimi i ligjit zgjedhor do të sjell një stabilitet në Parlamentin e Kosovës ku partitë fituese do ta kenë shumicën dhe nuk do të jenë të lidhura për një apo dy deputet apo për ndonjë parti e cila me dy deputet i merr katër minisitri apo bashkimi i dhjetra partive për ta bërë Qeverinë.Është mirë që Parlamenti i ri i Kosovës në mesin e shumë punëve që e presin ta bëj edhe ndryshimin e ligjit zgjedhor ku të mundësohet që çdo votë ta këtë forcën e njejtë demokratike dhe se paku do t´iu mundësohet edhe votuesit që ta njohë deputetin e zonës së tij dhe që çdo trevë në Kosovë të këtë përfaqësuesit e tij në Parlamentin e Kosovës.

Ti qe m’i zhvesh te gjitha pemet
si zhvishet nje trup gruaje

Zhurma e gjetheve
me ka ndezur ngjyrat e trendafilta
ne trup
Era jote perkedhel lekuren time ,
si perkedhel nena
birin e saj
Prej frymarjes tende
enden gjethe te thara
rrugeve te shpirtit

e bere copash nga
nga myshku i jetes

e ti perseri
me perkedhel
me heshtjet e tua te florinjta

Gjendem e thare
e vrarë,
si nje orkide delikate

Gjethet e tua m’i ben
gjemba,

qe te me rrjedhë gjak i helmuar
syte e mi m’i mbulon
me gjethet
e fundit te stines tende

E embla vjeshte

Ti mos m’i mer gjethet e shpirtit

Mos m’i merr mendimet, kujtimet
ti m’i helmosh ,
si mjalti qe helmon orkidet e jaseminet e mi .
Nga pafundesia shpirtit
e gjunjezuar para teje
Kerkoj paqe
nuk dua lufte me ty
nen lekuren time
Dua te me zbutesh me delikatesë
si lulja e çmuar e imja

Orkide

Me qirinjtë e tu o vjeshtë
flaka e ndezur e tyre

Te djeg lekuren time
Si nje lufte e fort
qe rrjedh ne venat e mia
Si nje lum i paster i kristaltë

Te pergjerohem deri ne infinit
si do nena birin e saj
o e èmbla vjeshte

Aida Meti

Jeta me ecjakët e saja të takon me miq, dashamirë, studiues që me kalimin e kohës i bashkon mendimet dhe veprimtarinë qoftë atdhetare,kulturore dhe shkencore.Dy studiues të vyer që fati e deshti të punoj jo më pak se 15 vite me ta janë edhe tani dy të ndjerët dr.sc.Riza Sadiku nga Kërçova dhe mrs.sc.Mehmet Gjoshaj nga Drenica.Dr.Riza Sadiku edhe mr.sc.Mehmet Gjoshaj ishin dy studiues që vinin nga dy treva heroike siç ishin Kerçova dhe Drenica.

Ata me të filluar projekti i “Trojeve te Arbrit“ më, 12 – 13 qershor 2004 në Hamburg të Gjermanisë dhe derisa vdiqën për 15 vjet të tëra dhanë një kontribut të çmuar në ndriçimin e historisë shqiptare.Ishin dy studiues të zellshëm të cilët punuan me përkushtim.Temat e tyre ishin mjaftë të veçanta dhe kishin një përmbajtje mjaftë cilësore.Sa herë që takoja dr.Riza Sadikun dhe mr.sc.Mehmet Gjoshaj shihja në shpirtin e tyre një ngrohtësi shpirtërore, një mikpritje bujare që tregonte se të dy rridhnin nga familje të brumosura me traditat kombëtare.Ata me shumë zellë dhe përkushtim u angazhuan dhe punuan në Muzeun e Kosovës.Sa herë që iu bëja vizitë ata me dhuronin librat me të reja që kishin botuar dhe e shënonin më një respekt te veçantë.

Me kujtohen edhe debatët e shumta shkencore që bënim me të dy e në veçanti për historinë e Nacionalizmes Shqiptare duke përfshirë historinë e veprimtareve të Ballit Kombëtar ,Nacional Demokratës Shqiptare,Blokut Kombëtar Independent,Lidhjes se Dytë të Prizrenit,Besës Kombëtare dhe shumë organizatave të tjera te atdhetarizmës shqiptare.Për 15 vite të  tëra asnjëherë nuk ka ndodhur që këta dy studiues që së paku një temë me karakter shkencor, mos ta botojnë në librat e Shoqatës“Trojet e Arbrit“.Edhe pas shumë peripecive që kishte pasur dr.Riza Sadiku ku ishte operuar në zemër dhe i kishte vdekur djali shumë i ri ai gjente forcë për tu marrur me studime historike dhe shkencore.Edhe mr.sc.Mehmet Gjoshaj ishte një puntor i madh i cili gjithnjë gjurmonte tema të veçanta.

Ai nuk ankohej për çështje shëndetsore.Edhe vitin e kaluar që patëm tri sesione shkencore në Prizren,Lezhë dhe Gjakovë të dy këta studiues të vyer dhanë një kontribut të çmuar.Asnjëherë nuk do ta besoja se do të shkojnë kaq shpejtë në amshim dr.Sc.Riza Sadiku dhe mr.sc.Mehmet Gjoshaj. Ata të dy shumë shpejt shkuan në botën e amshuar.Kalimi i tyre në amshim u bë vetëm disa muaj afër njëri -tjetrit.

Dr.Riza Sadiku dhe mr.sc.Mehmet Gjoshaj dy historianë të vyer dhe dy atdhetarë të mirfilltë shkuan në  botën e amshuar në  heshtje.Madje ishte një heshtje që vret sepse edhe mediat e shkruara dhe elektronike nuk i dhanë fare rëndesi kalimit në amshim të dy atdhetarve dhe dy studiuesve të mirfilltë.Kontributi që dhanë për ndriçimin e historisë shqiptare mbeti i ngurosur në 17 librat enciklopedike që botoj Shoqata “Trojet e Arbrit “për 15 vite si dhe në shumë vepra autoriale dhe studime të ndryshme historike.Sa herë që afrohen sesionet e reja dhe akadamitë shkencore,malli dhe mërzia për humbjen e studiuesve tanë vjen e shtohet.Asnjëherë nuk do ta besoja se darka e punës e vitit te kaluar para tri seisoneve shkencore do të jetë konsullta e fundit.

Aq u gëzuam dhe aq shkëmbyem mendime per punën shoqatës“ Trojet e Arbrit “në këtë takim në mes të kryetarit tonë shumëvjeçarë prof.dr.Muhamet Shatrit,dr.Riza Sadikut,mr.sc.Mehmet Gjoshaj,Tomë Mrijaj,dr.Besim Morina si dhe Nue Oroshi,sa që orët na u dukeshin minuta. Vërtetë java e “Trojeve te Arbrit“ kaloj si është më se miri.

Edhe Libri për Gjergj Kastriotin -Skënderbeun deri më, 28 nëntor do të dalë nga shtypi me 50 autorë dhe 550 faqe në mesin e ketyre 50 temave janë edhe dy temat e dy studiuesve tanë të vyer dr.Riza Sadiku dhe mr.sc.Mehmet Gjoshaj.

Dhe përfund mund të them se madhështia e një studiuesi dhe një atdhetari nuk mvaret nga fjalët e thata që thotë por nga vepra jetsore që e lë pas.Dr.Riza Sadiku dhe mr.sc.Mehmet Gjoshaj lanë një histori të shkruar me forcën e argumentit shkencor.Veprat e tyre do t´iu sherbejnë gjeneratave të reja që ta shkruajnë në rrugen e mirfilltë historinë tonë shqiptare kurse Shoqata “Trojet e Arbrit“ do t´iu jemi mirënjohës për jetë të jeteve për punën që bëtë pa u lodhur asnjëherë.

Kalaja e Artanës është një objektë historikë e cila tregonë lashtësin shqiptare.Kohëve te funditë per shkatrriminë e kësaj Kalaje e kanë ngriturë zërin edhe shumë ekspert te historisë siq është Dr.sc.Qazim Namani Dr.i Arkeologjisë si dhe trashegimisë kulturore duke deshmuarë qartë se puna që ësht zhvilluarë ne muret e kësaj kalaje ësht një punë që ma teper po punohet per te shkaterruarë se sa për te ndertuarë, si dhe paraqet rrezikshmeri të lartë per vizitoret në kët Kala.Duke lexuarë dhe ndegjuarë këto fakte Shoqata „Nënë Tereza“ me seli në Grac të Austrisë nuk ka qëndruarë duarkryqë.

Kryetari i shoqatës „Nënë Terezë” nga Graci i Austrisë z. Martin Marku lidhur me shkatërrimin e Kalasë së Artanës në Kosovë nga një firmë serbe ka apeluar në zyrën e qeverisë së Shtetit të Landit të Shtaiermarkut dhe pas një bisede me zonjen Mag. Einser Christa e angazhuar për Ballkanin Perendimor kanë apeluar me një shkres që i ka dërguar UNESKO-s. Ky është reagimi i saj si në vijim:

Të nderuar zonja dhe zotërinj, Siç kam mësuar vetëm nga dy burime kosovare, eskavatorët aktualisht po shkatërrojnë kështjellën e cila është restauruar me kujdes nga BE dhe UNESCO, dëshmitarët okularë thonë se: puntori ka vendosur eksponatet në mikser betoni dhe i ka kthyer ato në beton. Meqë pata punuar për Shtaiermarkun para ca kohe në UNESCO, mendova se këto informacione duhet të njoftohen mëtutje urgjentisht, ndoshta ju e dini për këtë dhe unë ju lusë që ato informata të kontrollohen. Këtu e gjeni bashkangjitur lidhjen e gazetës kosovare Telegrafi: Von: Eisner Christa Gesendet: Freitag, 6. September 2019 12:10 An: ‘oeuk@unesco.at’ <oeuk@unesco.at> Betreff: UNESCO Erbe Novo Brdo in Kosovo wird gerade zerstört Priorität: Hoch (Emajli origjinal)

Sehr geehrte Damen und Herren, wie ich soeben von zwei kosovarischen Quellen erfahren habe, wird aktuell massiv mit Baggern die von der EU und der UNESCO sorgfältig restauriere Festung zerstört, Augenzeugen berichten, dass „man“ mit Betonmischmaschinen aufgefahren ist und Monumente darin zu Beton gemacht hat. Da ich einige Zeit für die Steiermark in der UNESCO tätig war, dachte ich, diese Information sollte dringend weitergegeben werden, auch wenn Sie vielleicht schon davon wissen und bitte, diese zu prüfen. Anbei der Link der kosovarischen Zeitung Telegrafi:

Shoqata Nënë Tereze me seli në Grac te Austrisë apelonë tekë të gjithë akterët që të ndaletë demtimi i kësaj kalaje me vlera te larta arkeologjike dhe historike si dhe pergjegjesit e këti shkaterrimi të japin pergjegjesi, ligjore dhe penale.Ne nukë do te ndalemi me kaqë por do te vazhdojm mobiliziminë tonë edhe ne institucionet me te larta politike Austriake që Kalaja e Artanës të mosë rrenohet.Shekulli XXI ësht shekullë i ruajtjes se vlerave arkeologjike dhe historike e jo shekull i shkaterrimit te ketyre vlerave.

Ne emër te Shoqatës „Nënë Tereza“ në Grac

Martin Marku Kryetar

E thotë që në fillim autorja se ky libër u kushtohet tri vajzave të saja Enit, Mikit dhe Anjës, sepse si autorja thotë ato janë aryeja e jetës së saj si nënë dhe se ato janë sikur lulet në natyrë që e zbukurojnë jetën. Ato janë ato lule që autorës ia zbukorojn ë jetën dhe ate e bejnë të lumtur dhe se si autorja thotë ”pa to jeta nuk do të kishte kuptim”.

Është përmbledhja e parë me poezi e autores Alba Huta botuar dhe dhe redaktuar për botim nga Redaksia e revistës Dituria ne Borås të Suedisë, me 137 poezi të ndara në dy kapituj.

E fillon përmbledhjen me peozinë ”Toka grua” ku në mes tjerash thotë:

E ndotin duar të pista, mendje të pamendta.

Kurrë nuk pati mundësin t`i krehë flokët

Me krehërin e historsië së saj.

Po lahet tashmë, në lekurën e bardhë të akujve që shkrinjë…

Pra nese mund të shprehem kemi të bëjmëme mendime filozofike dhe shprehje të realitetit të sotëm që mbretëron në rruzullin tokësor. Është me vlerë që të shfletohen poezitë e radhitura me shumë kujdes në faqet e librit dhe lexuesi të marrë dhen ndjejë ndjenjen e poetës për vargut. Të përjetoj realitetin e sotëm përmes vargut e këtë e lexojmë tek poezia ”Shkrimi i pulbardhës” kur autoirja thotë:

Deti shpeshherë bëhet burgu i të vdekurëve

Dhe liria e të gjallëve”

Ku në mënyrë artistike na përshkruan gjendjen e sotme në të cilën njerzit tonë jetojne jetën e tyre.

Duke shfletuar përmbledhjen ”Klithma e tokës” lexuesi do përjetoj dhe ndjej gjendjen shpirtërore të autores dhe syrin kritikë të saj për jetën, dhe gjendjen në të cilën sot jetojmë.

E këtë më së miri mudn ta kutojmë kur lexojm¨åe vargjet e poezisë ”Këtu jam” kur poetja shprehet:

Këtu jam këtu,

Duke tymosur smogun e banalitetit social,

Përzjerë me pak element tragjikë,

Që nëse i trazojmë pak më shumë,

Marrin flakë me një shkendijë,

Furnizon turmat me ngjarje,

Për një kohë të gjatë.

Pra n¨´e vargjet e autores gjejmë atë gjendjen krizë, gjendjen e pa shpresë të njerzimit që si duekt edhe vet autorja e përjeton cdo ditë. Është interesant se ajo filozoja e vargut është shumë e mprehtë, thumbon, shpoton gjendjen shoqerore të krijuar dhe duke mos marrë shkasë për një përmirësim të shpejt.

Ia lem lexuesit që me shfletimin e librit të gjeje veten në poezitë e autores Alba Huta.

Promovimi i këtij libri organizuar nga QKSH ”Migjeni” Borås dhe Shtepia botuese ”Shkupi” nga Shkupi u bë në aolane  Gjimnazit ”Zef Lush Marku” në Shkupo në 1 nentor 2019 në prnain e një numri rekord të adhuruesve të fjalës së shkruar.

Gjergj Kastrioti-Skënderbeu është heroi ynë më i madh i të gjitha kohërave.Luftërat dhe betejat që kishte zhvilluar Gjergj Kastrioti -Skënderbeu ishin aq të mëdha sa për kohën kur janë zhvilluar ato ishte e pamundur të imagjinohet një qëndresë kaq e madhe e një populli të vogël karrshi fuqisë ushtarake që kishte në atë periudhë kohore Perandoria Osmane.Gjergj Kastrioti është heroi ynë për të cilin u shkruan mijëra libra të karakterit historik,letrar,dramatik dhe shumë zhanre tjera. Është personaliteti më i madh i yni për të cilin bota e civilizuar perëndimore jo vetëm që botoi libra por edhe e përvetësoj në bronz.

Nuk është e rastësishme që sot në shumë qendra të botës ta kemi monumentin e Gjergj Kastriotit -Skënderbeut.Në këtë studim do të paraqes një përshkrim mjaftë interesant të botimit të studimeve historike në dy numra të veçantë të Revistës”Leka”të botuar në vitin 1937 tash e tetëdhjetë e dy vite më parë si numra jubilarë më rastin e njëzet e pesë vjetorit të  Pavarsisë së Shqipërisë.Revista” Leka” në atë periudhë kohore ishte revista më e madhe për kulturë dhe shkencë.Është interesant të theksohet fakti se pikërisht ishte edhe ky viti 1937 kur u botua edhe Libri i Athanas Gegajt për Gjergj Kastriotin-Skënderbeun si një libër i pasur me burime shkencore dhe historike të analizuara me një pedantëri shumë te madhe shkencore.Këtu shihet qartë se edhe autorët e punimeve studimore në revistën ”Leka” kishin pasur fatin ta shfletonin librin e posa botuar.

Në një studim rreth jetës së ti në revistën ”Leka” me titull:”Gjergj Kastrioti Pasqyra e atëdhëtarit shqiptar shkruhen shumë qartë karakteri i vërtetë i Gjergj Kastriotit.”Kordhëtari qi sgjen pushim veqsë në luftë.Po ky sashtë vesi i nierit të mbiqujtun Skanderbeg i ishë sanxhakut qi prete tatarë e persjan pore asht strategjia psikologjike e prijësit qi ka per misjon prei Perendije të marrë nji Kom qi deri më sot sasht kom as shprehje gjeografike, ti japë në një fenë një shpresë në një dashtni nji ndergjegje komtare ta bajë kom të vertetë kom plot lavd n Europë të kështënë mnerë e anmiqvet të sai kom qi me nji ketë farë kujtimi sdotë humb neper 500 vjet tirani,por do të rinjallet te e vona per me marrë prep shtegun qi i pat shënjue Fatosi.Aj din me zaptue vedin si i forti i vërtët si sundues i një mendët.

Epshet duket se nuk e prekin aj në një jetë fushatashë nuk merr pjesë në plaqkitje,që i bijn porsi komandantit e trimitë përmbi trima e danë ndër luftar të vetë,kur shtetizon pasurin e tradhtaritë gja smerr per vedin edhe ja nisë një punimit për dobi të shtetit.Grue të huej nuk prekë asë e lenë ushtarinë me vu dorë në femën vesin kundra natyrës smund e shef me sy.Shtatnaltë e gjithmonë në levizje rri gjatë pa hanger e pa pi,pak o aspak flen a shlodhet.

Do papa me kunorue mbret e shkrefë o una kur gjith shka asht gati tjeterkushë do të ligshtohej duke pa se ishe mbet ideali për të cillin ka punue e lakmue,aj se merr ndor aspake vazhdon si perpara prijsi fjeshtë e i pa titull. Gjindet atdheu me ne vojë:Kapidani krenar nuk priton me marr rrugën e me shetitë oborret e Italisë tu e lypë përkrahje.Miq e gjinie tradhtojnë gjaksorët i vënë pusina aj me zi q’pret njishej pendimi e harron gjithshka.

Në këto studime më tepër autorët mirren me karakterin e vërtetë dhe mënyrën se si duhet ti qasej historiografia shqiptare studimit të figurës së Gjergj Kastriotit–Skënderbeut. Duhet theksuar fakti se edhe shumë autorë që vijnë nga fqinjet tanë për rreth kufijve të Shqipërisë janë munduar që ta bëjnë përvetsimin e Gjergjit tonë.Studimet e botuara në revistën ”Leka” janë edhe studime polemizuese që paraqesin karakterin e vërtetë të Gjergj Kastriotit.

”Kemi pra nji Skanderbeg historik e ketë Skanderbeg historik e kemi fatos, e kemi të panjollë symbol e pasqyrë të dëjë per jetë tanë komtare.

Por mjerishtë e natyrishtë nji shembull asi soji qdo nieri qdo parti qdo besim qdo rrymë a prirje a levitje mundohet me e pasë per vedi e prandaj,kur ska ndergjegjë të pastër e të drejtë mundohet me ja shtrembnue e shemtue fysjonomin mbas interesit e thezës së vet.

Pak fatosa të vjetër janë kaqë të njoftun e pak drue janë kaqë të panjoftunë sa Gjergj Kastrioti.Kushë ndër ta ka pasë fatinë me gjet kaq shumë jetëshkruesa „testes oculatos“që me sy të vetë të kann mujt me pa shka përshkruajnë?).Kush ndër ta e ka pasë jetshkrimin kaqë të përhapunë neper Europën mbarë sa Gjergj Kastrioti për të cilët folën te gjithë giuhet e Europës.

E pra Jetshkruesat e ti flas për jetshkrusatë shqiptarë meritojshinë një besim shumë më të madhë.Gabimet e tyre kufizohen në ndonjë datë o në ndonjë numër i mushtrie por mbet i patrandum kompleksi i epopesë Gjergjane me të gjith lumnit dhe lavdit e saja.

Vetë ajo gja kaq e pabesushme qi të këtë pasë Shqipnija shka nuk pat bota kurr,nji fatos të pa të meta mujti me i shty dyshiminë historijakve të ,ma vonshëm porë ashtë nje vertet që deri sodë nukë mundë te vëhet në dyshim.

Rreth karakterit të vërtetë të Gjergj Kastriotit-Skënderbeut studimet në këto revista kulturore dhe shkencore flasin posaçërisht për  mënyrën e funksionimit të shtetit të Gjergj Kastriotit -Skënderbeut.Shteti i Gjergj Kastritotit- Skënderbeut ishte një shtet i veçantë që dallonte nga shumë shtete qentralizuese të asaj periudhe kohore.Edhe studiuesit japin një pasqyrë mjaft interesante dhe vijnë në përfundim se Shteti i Gjergj Kastriotit -Skënderbeut ishte ide e veçantë e Gjergj Kastriotit -Skënderbut dhe dallonte në thelb nga shumë shtete tjera.

Në këtë periudhë kohore Gjergj Kastrioti nuk e kishte kopjuar askund idenë e Shtetit Shqiptarë por e kishte zbatuar në praktikë karshi rrethanave historike dhe karshi mentalitetit shqiptarë të asaj kohe.Por me një ndryshim shumë të madh duke e ndryshuar mentalitetin nga ai përqarës ku përqarjet nuk ishin të vogla në mes prijësve shqiptarë duke e zbatuar frymën  bashkuese duke i dhënë vendin e merituar çdo prijësi shqiptar.

Trimnia ushtarake në nji karakter mundet ndoshta me kënë vizimima i dukshmi por karakterin nuk e perban.

 Asht vetëm nji mjet i fuqishëm qi i vehet në dorë shpirtitë të mundet me projtë o me zbatue ato ideale qi janë  thalbi i ti e asht trimni e burrni kur i sherben nji idealit të dejë asht guxim e Kapadaillek i marrë kur i sherben nji qellimit të kotë o te poshtër.[1]

Dikush i terhjekun prei lavdit ushtarak të pashoqe prei randsie së veprës së Ti me një fantasi të pa të keq,na e veshi me kunorë e me petka mbretnorë,e na rrethoi me nji oborr në nji pallat e në nji kryeqytet,dishka ndermjet princavet e kshtjellevet romantike mesjetare e zotnivet e pallatevet të rinashimenit.

Madhni qi Skenderbegu se ka pasë,as spat nevojë me e pasë: prijisi i njij populli,i madh asht me kunorë e pa kunorë.Dikush ka dashtë me thellue ma teper e na e paraqiti porsi politikan të madh,diplomat e qeverritar,me nji ideal qentralizimi ,nji kopje e rishikjume  e qortueme e Fernandit me gjith Izabelen së bashku më nji nieri të vetem. Ketë krahasim  e gjen vullëndeti i mirë i yni,pse fjalët e atyre shpiksave të kujtojnë ma fort- na vjen vshtir me e thanë-nji Luis XII.

Vertet shekulli XV asht shekulli i zhdukjes së feudalizmës n´Europë,shekulli i mbretnevet qentralizuesa;mirëpo kah pat me e marrë Gjergj Kastrioti nji idetë tillë,kah pat me shpresue zbatimin e sai në Shqipni?

Per ne a punë e let me historina të pergjithshme e  enqiklopedina në dorë me pasë nji ide të rrymës politike kryesore në nji shekull të caktuem,e të perpajnimevet të saja n´Angli e Austri,në Flander e Siqili.Po atëherë,pa gazeta,pa libra,e sidomos pa shkrime shqence politike,pa mjete lajmpruse,pa rret diplomatik rregullisht të mbëkambun,ishte puna ndryshej.Aq ma teper tue kënë rryma qentralizuese katerqindare nuk u vu per udhë prei njij programe së kristalizueme e së rrfyeme,por vetem mbas shtymjeje së pjekmenis së kohës,tue pasë mbarue funkcionine vet feudalizma mesjetare.

Prandaj,donë lanë mb´anesh mbretnitn e largta per të cillat Shqipnija n´ato kohë mujti me pasë nji njoftim teper te zbet e tue këqyer vetëm rreth e perqark do te thomi njeher se sakt Kastrioti nuk e muerr shembullinë e qentralizimitë prej Turkije:tjeter ishte kondita e asaj perandorie të pamasë theokratike me nje nucleus të gjanë ku popujt ishin berre tjeter ajo e Shqipnis se vogel por krenare ku   jo vetem qdo princ ishte trashegimtar i perendorit,por qdo krye katundi o plak shpie ishte mbret ne vedi e bate politikë në vedi.

Këto mirë i dijte Gjergj Kastrioti mandej matë vështir mund të mendosh që një njeri i tillë,të ketë dashtë me zbatue në vend të vet shka ndoshta zbatotote një tiran i huej i urrejtun qi politiken qentralizuese e kishte zbatue shitue i grabitë principatën derës Kastriotvet.Spo flasimë për Venedik pse Republika Fort e Këthielltë gjithshka mund te ishte posë nje shembull mbretnije personal;edhe në atë kohë ajo mbate ende te paprekuna feudet e vjetra në Friuledisa në Shqipëri.

Qeveria Papnore porsa e dalunë prej krizit të Sqizmës Prendimore ende skishte mujt me ja nisë politikës antifeudale  që ka me nisë vetëm me te nipin e Kalistit III.Alfonsii Aragonës në Mbretnitë Napullitë jepte mun shembullin e kundërt ,pse për të ja sigurue vedit trashegimin e Mbretneshës Joan i ishte dashtë me e leshue pe feudatarve sa magjanas.

Mundet ndoshta me e mendue se politika qentralizuese e Skanderbegut u trajtua mbas shembullit të perpjekjevet te dynastive tjera shqiptare sikur Balshajt,Thopijajt,Muzakajt.Por mjafton me krahazue ndopak metoden e ketyre pushtimet e pergjakshme shprehjet e tyne (si me kanë pronarë që dajn ose blejn trashigojnë ose pushtojnë prone per tu shfrytzue ),me sjellje të Kastriotit per te pa se sa e ndryshme kje mendsia e keti ma teper ndersa dokumentat e fundit te shek.XIV e të fillimitë të XV janë natyrisht ma të pakët e të vorfen se ata të jetës së Skanderbegut,të parët na qesin të tanë një varg pushtimesh  të dytët asnji të sigurtë e pra me pas dashtë Skanderbeu ka pas fuqi shumë ma te madhe.

I vetmi veprim i Kastriotit që mundet me u gia veprimevet të princavet qentralizuesa asht te mbajtunit e një ushtrie stanciale dmth.vazhdimisht në sherbim.Porse do vu oroe se kundrejt Tyrqis qi kishte ushtri stancialee prandaj të stervitun ma së miri, nevoja e luftës ma fort se një mjeshtri sundimi e lypte edhe ne Shqipni,e për ma tepër pjesa me e madhe e kësai ushtrie të Kastriotit përbahej me ushtar nxjerr prej krahinash të tija.Duket pra se iden e qentralizimit spat Skanderbeu ku me marr.Smbetë tjetër veq me thanë se kje nji krijim i mendes së ti politike. Këta në mungesë dokumentash qi të na delte në shesh së paku prei veprimesh së tija.

Porse sikurse mirë e provoi A.M Sirdani veprimet e Kastriotit nuk pshtesin aspak thezen e qentralizmës e cilla pra mbet vetem nder thana të Gjon Muzakës e nder të kjame zemre metodike të Venedikut.Mun kemi më sa provojmë të kundërtën paksë paku pershka nji politik qentralizuese mundet me kan egoizem.Zakonishtë princi qentralizues-sidomos natë kohë-ashtë nji dynastik qi do me rritë deren e vet e me u a lanë frytin e mundit trashigimtarvet ska idhnim ma të madh per asi nierzish se mos me pasë djalë qi me e lanë mbas vedit.Shka do tishte dam i madh per vendin.

Përshkrimi  i mënyrës së si Gjergj Kastrioti-Skënderbeu bëri ringjalljen e kombit shqiptar paraqiten në studimin me titull: ” Rinjallsi i Komit”.Edhe sot e asaj dite është për tu studiuar fakti se çfarë fuqie dhe zotësie kishte përdorur Gjergj Kastrioti-Skënderbeu që në këtë periudhë kohore prej njëzet e pesë vitesh ti bashkoi princat shqiptar në një flamur të përbashkët në studimin Rinjallsi i Komit kur bëhët fjalë për këtë fakt shkruhet si vijon:Vjen Skanderbegu.Menjë herë mbarë vendi i Shqipnis princa e popullsi na qytete e fise malore,bahen nji në nje te vetme dalldi.Tue egzaltue porsi jehonë e zani o tzë të Papës atë kreni trimnore qi asht shkasi ma i forti i psykes shqiptare në kujtimë se Shqipnija asht pararoja e Europës së kështenë kundra barbarit,tue rimkambë tempuj mendim te fetarve fatosa me shembull të pershpirtnis së vet,Gjergj Kastrioti rinjalli Shqipnin.Me fuqi e zotsi luftarake,vjetë per vjetë ngadhnjyese,me ndima e me bekime të Kryetaritë t:Europës së kështënë me atë sigurim të patrandun qi difton për ndimat qiellore Gjergj Kastrioti ringjallë Shpresën e Shqipnis.

Në një Shqipni ku se njihte i vëllai të vëllan paraqitet i rrebti në një sjellje kaq terhjekse në një jetë kaqë të flijume për të mirën e të gjithëve në një kujdes kaq bujar për te ja shperblye te madhit e të voglitë mundinë e meritiminë.Në një zemergjansi kaq atnore,në të falun të fajtorvet të penduem,në pajtimë të anmiqinavët sa me ja hanger zemren gjithkuj,me terhjek vullëndetisht qdo djal Shqipnije mbas vedi në log të luftimevet ku miqsiit simahore lidhen e vulosen me gjak.Kështu Gjergj Kastrioti e njallë dashtninë në Shqipni.

I drejtë si na tregon historija bashkë me gojdhanen,ndeshkon nji nji të huejin e të nipin a kunatin;  ne hak te kuj nuk hin miqsin e detyren e miradis e mban,kjoftë edhe me rrezik të vetin. Por urtija e  shndritë hap per hap:nuk i lypë kuj ta kryejë detyren kur e sheh se ky nuk a gadi e kishte me ba ma zi;luftës ja hin kur ja shef giasen,e kur nuk ja shef ,priton,le të thonë tjerët se ka fillue m´u plakë e m´u ba frigacak;lidhë miqsina me qdo oborr t´Evropës qi të mund t´í cojë popullit shqiptar edhe vetem nji fjalë  trimnuese,mjeft duron me Venedik pse ndimen e këti e shef të domosdoshme per atdhe,sdo lidhje as pagjë me Turkun pse dro mos po ligshtohet qindresa komtare;sundimin tue dekë sja pshtetë të birit por nji dorës ma së fortë ,pse pshtuesi i Atdheut do të kerkojë  vec mjetet ma të pershtatunat per të miren e Atdheut.

Një studim mjaftë interesantë që flet per relacionet e Gjergj Kastriotit Skenderbeut me Papet,ësht edhe studimii At Mark Harapi S.J Papët në lamen shoqnore kombtare t’onet Leka  nr. i veqantë Vj.IX NR. VIII-XII 28 Nanduer 1937.Këtu studiuesi Harapi paraqetë nje pershkrim te mardhenjeve ne mesë të Shqipëris me Vatikaninë gjatë shumë shekujve.Fillesa e këtyre mardhënjeve ësht pikërishtë bashkpunimi i Papëvë me Gjergj Kastriotin Skenderbeun.

Nikolla V  Papë jo vetëm e qmoj dhe e nderoj Skanderbegun tonë me lavde ku janë ma ma të lakmueshmet per nji luftar por në gjitha mënyrët ju ba krahë e ndimë , kështu qi vjeten 1449 i madhi Kruetanë pat nji fitore në shej kundra anmiqve të kombit.

Kalisti III i nep zëmer e madhnon me titullin e lumnueshem Atleta Christi e ban kryegjeneral lufte kundra Turqve e posë këtyne i gjindet me pare e me sa  e sa ndimë tjera.

Pali II vjeten 1466 jo vetëm grishë të gjithë princatë katolikë me i ndimue Skanderbegut e i qonë të holla për se dyti,por kur Fatosi ynë shkoj vetë në Romë përposë nderimeve të medha me të villat e priti dhe e qiti i dha 5000 dukata tue i premtue prap e prap ndimë tjera.të mjaftojnë nji kaq per me diftue se Papnija kje krah i djathe per fatosin t’onë  e për Shqypni.

Për te vlersuarë një personalitetë historikë aji gjithmonë duhet vlersuarë simbasë kohës kur aji u suall jetoi e veproi dhe jo si mbasë kohëve te mevonshme dhe rrethanave politike te krijuara shumë shekuj pasë.Edhe ne ket aspekt paraqitët nje studimi interesantë per idealin atdhetar te Gjergj Kastriotit Skenderbeut.Mbasi pra skenka nji interesë vehtjakë qi i jep shkas veprimevet e luftimevet të Kastriotit e këto veprime e luftime kurrkush smohon se janë të gjalla e të rrebta e të palodhshme nje therori e jetës mbarë do ta kërkojnë shkasinë në ndonji ideal qi të mund të ndezë shpirtin e njij luftari tasai kohe e në këtë vend.Ndjesia atdhetare asht e vjetër njaq sa shoqnija politike e cilla ashte natyrshme per nieri e ka qindrue e do të qindroojë derisa mos të ndrrojë nieri natyrë.Porse mendesia atdhetare nuk kje gjithmonë një porë ndrroi simbas kohet e simbas rrethanash.Kushë do me njoftë Gjergj Kastriotin atdhetar do të dijë ta vendosë piknishtë n’atë fazë të mendesis atdhetare qi kje e tij.

Studimi i karakterit të vërtetë të Gjergj Kastritotit -Skënderbeut në këto studime të veçanta të revistës ”Leka” tregon qartë se figura kombëtare e Gjergj Kastriotit është studiuar në të gjitha kohërat historike varësisht nga dokumentët e gjetura si dhe librat e botuara.

Këto studime janë paksa të veçanta sepse merrën me Karakterin e vërtetë të Gjergj Kastriotit, duke treguar qartë se ai ishte një luftëtar i madh,ishte një strateg lufte por shumë i afërt me luftëtarët e tij.Në rrethana të caktuara të vështirësive që sjellte lufta dinte t´iu bënte ballë motivimit të luftëtarëve të tij.Marrëdhëniet me shtetet perëndimore të kohës ai i shikonte si një bashkim i shteteve perëndimore kundër rrezikut në ardhje të Perandorisë Osmane.Gjergj Kastrioti-Skënderbeu do të mbetët në Historinë shqiptare personaliteti më i madh i të gjitha kohrave.Kastriotizmi është një periudhë historike që vetëm njëherë e kemi pasur fatin ta kemi ne shqiptarët.

Shoqata “Bekim Berisha – ABEJA”në Moosburg / Thalbachrstr. 7 afë Munih / Gjermani organizon për të pestën herë rradhazi “Darkën e Lamës”.

Darkën e Lamës e organizonte për çdo fillimvjeshtë ish-Presidenti Ibrahim Rugova.

Dhe këtë traditë të bukur e ndjek Shoqata “Bekim Berisha – ABEJA”në Moosburg.

Mos mungoni të jeni pjestar i kësaj tradite të bukur!

Shoqata “Bekim Berisha – ABEJA”, në bashkëpunim me Klubin Letrar “Martin Camaj”, Lidhjen e Krijuesve Shqiptarë në Mërgatë dhe Fondacioni „BESA“ Munih.

O R G A N I Z O J N Ë

Bashkëkuvendim me Gazetarin dhe publicistin Marin Mema dhe Orë Letrare.